KARELI
Streeft dr. Colijn naar een
nationaal Kabinet
Overheersching van Europa
door geweld vermijden"
80ste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Woensdag 5 Juli 1939
Derde Blad No. 24317
KERK- EN SCHOOLNIEUWS
Eén doel van Engeland
en Frankrijk:
GEMENGD NIEUWS
Mr. Verschuur meent dat de poging mislukken zal
BURGERLIJKE STAND
VAN LEIDEN
Rede van Hore Belisha
Onze telefoonnummers
Directie en
Administratie 25041
Redactie No. 21507
EEN JONGE ZEEHOND IN DE BLAAK.
Het dier eindigde zijn bestaan op de
Rotterdamsche straatkeien.
Wandelaars die gisteravond hun schreden
naar de Blaak hadden gericht, waren zoo
fortuinlijk getuige te zijn van een niet
alledaagsch tafereeltje. Daar zwom n.l. tus-
schen de beurtschepen een jonge zeehond
rond. Nadat het dier zich had laten zien,
■wipte het op den wal. hetgeen gemakkelijk
lukte, daar het hoog water was. De zeehond
scharrelde op de harde Rotterdamsche
keien rond, totdat hij door een schippers
knecht doodgeslagen werd. Zoo eindigde
deze jonge verdwaalde zeehond zijn be
staan in een wagen van de gemeente
reiniging.
Hoewel een dergelijk voorval niet veel
voorkomt is het wel te verklaren, dat een
zeehond tot in het hartje van de binnen
stad kan doordringen. Het dier kan de
Nieuwe Maas afgekomen zijn Ook bestaat
de mogelijkheid, dat het met een schip
meegekomen is en zijn kans schoon ziende
overboord gewipt is.
DOODELIJKE AANRIJDING TE
PURMEREND.
Vierjarig kind onder vrachtauto geraakt.
Gistermorgen liep mej. de H. met een
tweeling, jongetjes van vier Jaar, langs de
markt te Purmerend.
Een zwaar beladen vrachtauto passeerde
haar. Daar er maar weinig ruimte was,
kreeg een van de kinderen een stoot van
het voorspatbord en kwam tusschen de
wielen terecht Het achterwiel ging over het
hoofdje, zoodat het kind vrijwel op slag
gedood werd.
PROJECTIEL ONTPLOFT TE BUSSUM.
Een doode.
Een monteur, wonende aan den Vaart-
weg, te Bussum. had van een zijner klan
ten een projectiel, vermoedelijk een hand
granaat gekregen om te onderzoeken wat
voor een voorwerp dit was. De sergeant-
monteur Oudekeizer die bij den monteur
inwoont, onderzocht het projectiel. Bij het
demonteeren vloog het uit elkaar. De ser
geant werd tegen den grond geworpen en
bleef zeer ernstig gewond met ingedrukte
borstkas liggen.
Hij werd naar de St. Gerardus Majella-
stichting overgebracht, waar hij kort na
aankranst overleed.
De monteur kwam er met wonden aan
het gelaat af.
ONDER EEN AUTO GERAAKT.
Gisteravond om halfzeven is te Ouder
kerk aan de Amstel de 62-jarige wielrijder
G. Rabe, wonende te Amsterdam, bij het
oversteken van den nieuwen provincialen
weg nabij Ouderkerk aan den Amstel door
een personenauto gegrepen. De man liep
hoogst ernstige verwondingen op en over
leed enkele oogenblikken na het ongeluk.
Per ziekenauto van den geneeskundigen
dienst werd het lichaam naar een der
hoofdstedelijke ziekenhuizen vervoerd.
DUBBELE BOERDERIJ AFGEBRAND
TE ENKHUIZEN.
Gisteravond omstreeks zes uur is door
onbekende oorzaak brand ontstaan in de
aan den Oosterdijk tusschen Enkhuizen en
Zaandijk staande dubbele boerderij, be
woond door de gezinnen J. en A, Mantel.
Hoewel de motorspuit van Enkhüizen spoe
dig ter plaatse was viel aan behouden van
het brandende perceel niet meer te denken.
De bewoners en de buren slaagden er in een
groot deel van den inboedel in veiligheid
te brengen. De boerderij brandde tot den
grond toe af.
TE \'EEL LINKS VAN DEN WEG
GEREDEN.
Op het Frederiksplein te Amsterdam is
gistermiddag om ongeveer halfvier een ern
stig verkeersongeluk gebeurd, waarbij een
twintigjarige wielrijdster het slachtoffer is
geworden. In bewusteloozen toestand met
hoogst ernstige inwendige kneuzingen is
zii naar het Wilhelmina Gasthuis overge
bracht.
Het meisje naderde op haar rijwiel uit
de richting Hooge Sluis en hield niet vol
doende rechts. Achter haar reed een zware
vrachtwagen en Juist toen de bestuurder
van dit voertuig haar wilde passeeren,
week de wielrijdster nog meer naar links
uit. Zij werd gegrepen en raakte onder het
dubbele rechterachterwiel. Overdekt met
wonden en in bewusteloozen toestand werd
zii opgenomen. De bestuurder van den
vrachtwagen treft volgens de politie geen
schuld.
BUITENLANDSCH GEMENGD.
ITALIAANSCH WATERVLIEGTUIG
VERONGELUKT.
Vijf inzittenden gedood.
Een Itaiiaansch watervliegtuig is bij
Napels verongelukt. De vijf inzittenden
zijn om het leven gekomen.
Bij Rome is een jachtvliegtuig veronge
lukt De bestuurder werd gedood.
HONGARIJE'S GESCHIEDENIS OP EEN
BRIEFKAART.
Een jeugdige werklooze te Budapest heeft
de, geschiedenis van Hongarije van de
vroegste tijden tot 1928 neergeschreven op
één enkele briefkaart. Hiertoe gebruikte hij
het hardste potlood, dat te verkrijgen was.
De letters zijn 0.3 m.M. hoog.
Hij biedt de kaart thans ten verkoop aan
en hoopt met de opbrengst in staat te zijn,
lithografie te studeeren. Onlangs schreef
hij het 42 regelige epische gedicht van
Petofi, getiteld: „Hongarije verrijst" op de
achterzijde van een postzegel.
2909
(Ingez. Mcd.)
GEBOREN:
Henrietta Cornélie Ingeborg, D. van G. J.
den Heeten en B. van Wijk.
ONDERTROUWD:
B. de Bruin jm. 23 j. en N. Heetveld jd. 23 j.
H v. Vliet jm. 24 j. en J. v. Ek jd. 21 j.
OVERLEDEN:
M. J. Huiskens, Dr. 7 mnd. J. Vermeer.
M. 58 j. P. M. v. d. Poel. Dr, 18 j. G, den
Oude. M. 59 j. H. H. M. Planjer. hsvr. van
P. de Rook 69 j.
De ..Avondpost" meldt inzake de Kabi
netscrisis:
De besprekingen alle besprekingen
die de formateur tot dusver heeft gehou
den, zijn uitsluitend van oriënteerenden
aard geweest. Tot portefeuille-aanbiedin
gen in een bepaalde formatie is het nog
niet gekomen.
Dr. Colijn streeft naar een Kabinets
samenstelling op zoo breed mogelijke basis
De eerste phase van dit streven is achter
den rug.
De tweede vangt Woensdagmiddag (dus
heden Red. L D.i aan; dan heeft dr. Colijn
een conferentie met 6 fractie-voorzitters
uit de Tweede Kamer en wel met allen ge
lijktijdig. Ook hieruit blijkt duidelijk de
tendenz, om te komen tot wat men zou
kunnen noemen een nationaal Kabinet.
Toen de vorige week de ontslag-aanvrage
van het ministerie bekend werd, teeken
den wij daarbij aan:
,,Een Kabinet van breede allure, van
nationale samenstelling, is het eerst-aan-
gewezene. De tijden, waarin wij leven, en
de gevaren, die ons omringen, roepen er
om. En dr. Colijn is er de man voor. Wij
hopen, dat alle groote en grootere partijen
bereid zullen zijn, daaraan eventueel mede
te werken".
Het is ons een voldoening, dat het stre
ven van den formateur deze richting uit
gaat.
Afgewacht zal moeten worden, hoe de 6
groepen (roomsch-katholieken, anti-revolu
tionairen, christelijk-historischen, sociaal
democraten, vrijzinnig-democraten en libe
ralen) er op zullen reageeren. Met name
spant deze vraag ten aanzien van katholie
ken en sociaal-democraten.
Dat het program van het te vormen
kabinet hierbij een rol speelt, spreekt van
zelf. Evenzeer kan in dit verband worden
gedacht aan de toepassing van het nieuwe
Grondwets-artikel inzake de benoeming
van ministers zonder portefeuille.
MR. VERSCHUUR AAN
HET WOORD.
De redactie van de .Volkskrant" heeft
zich tot mr. Verschuur, den voorzitter van
de R.K. Staatspartij, gewend om hem te
vragen hoe hij tegenover de crisis staat.
In den loop van het onderhoud gaf mr.
Verschuur als zijn meening te kennen, na
de opinie van den interviewer, dat uit het
communiqué over het ontstaan der crisis
is te concludeeren, dat het niet meer of
minder is dan een ombuigen van de tot nog
toe gevolgde politiek op het stuk van de
werkloosheidsbestrijding en werkloozen-
zorg dat dat juist het wezen van de zaak
is en de crisis tot iets onbegrijpelijks
maakt.
..Bovendien is de crisis zoo onbegrij
pelijk, omdat zij tot niets voeren kan.
Dat is te zeggen: niet tot een verande
ring op het punt. waarop dr. Colijn
met de zijnen zich bezwaard gevoelen.
Dat heeft een staatsman zich toch óók
af te vragen!
Welnu, in de Kamer staat zeker 75
percent achter de werkloosheidspolitiek
der regeering. Wel zullen sommigen
daarin verandering willen brengen
mits men hun aantoont, dat nieuwe
belangrijke feiten zulk een ommekeer
noodzakelijk maken.
1 Denk u dan niet, dat een z.g. zaken-
I kabinet een veranderde poliek kan
doordrijven?
Hierop antwoordde de heer Verschuur,
dat zulk een kabinet met mannen als
Van Doornik, Trip e.d. er in, zou ko
men te staan voor een Kamer, waar
van 75 percent van geen toegeven zou
willen weten.
Zijn dan andere constructies te be
denken, welke de verandering door
dr. Colijn beoogd zouden kunnen bren
gen?
Ook dit achten wij, aldus de heer Ver
schuur. ondenkbaar. Andere construc
ties zullen zeer zeker op allerlei andere
punten een andere politiek brengen,
maar juist niet op het punt van werk-
loosheids-bestrijding".
Op de vraag of mr. Verschuur van mee
ning is. dat de rechtsche samenwerking
hierdoor een einde neemt antwoordde
deze:
„Inderdaad moeten wij van die sa
menwerking eenigen tijd afscheid ne
men. Wij mogen, omdat de werkloos
heidsbestrijding met de hoogste goede
ren van ons volk samenhangt op dit
punt niet toegeven.
Zou de katholieke Kamerfractie er
ook zoo over denken?
Ongetwijfeld, was het antwoord. Juist
uit het feit, dat ik mij zoo onomwonden
uitspreek, kunt u afleiden, dat de frac
tie er eveneens zoo over denkt. Liet
dat voor mij eenigen twijfel, dan zou
ik mij met meer reserves moeten uit
drukken. Immers, de fractie staat
rechtstreeks voor de verantwoordelijke
vraag van het verleenen of weigeren
van samenwerking aan een bepaald
kabinet. Nog nooit is over de vraag
hoe ons geheele katholieke volk over
een zaak denkt zoo weinig twijfel mo
gelijk geweest".
PREDIKBEURTEN.
Boskoop - Geref. Gem.: Donderdagnam. 7^
uur, ds. Stuyvenberg van Benthuizen.
Noordwijk-aan-Zee - Geref. Bond (Juliana-
wegHedennam. 8 uur, de heer Asmus van
Dordrecht.
NED. HERV. KERK.
Aangenomen: Naar Heumen c.a.. W. J. van
Lindonk, em.-pred. te Scheveningen.
GEREF. KERKEN.
Tweetal te Appelscha: S. v. TPopta, cand. en
hulppred. te Noordwolde (Fr.) en J. Rook,
cand. te Steenwijk.
De Britschc minister van oorlog
Hore Belisha, heeft gisteravond aan
het jaarlijksche diner van het genoot
schap Frankrijk-Groot Brittannië een
redevoering uitgesproken, waarbij hij
o.m. het volgende zeide:
Hore Belisha.
Het centrale doel van ons streven
is steeds identiek geweest, ofschoon
wij dat doel langs verschillende wegen
nastreefden. Engeland en Frankrijk
hebben beide getracht een overheer
sching van Europa te vermijden.
Frankrijk ging daarbij te werk met het
systeem der bondgenootschappen. Enge
land aan den anderen kant is traditioneel
gekant geweest tegen het aanvaarden van
verplichtingen. De Fransohe politiek is ge
rechtvaardigd door de harde lessen der ge
beurtenissen, die ons eveneens gedwongen
hebben de Fransche vooruitziendheid te
erkennen. Er bestaat waarlijk en werkelijk
een Fransdh-Britsehe politiek, die in ge
meenschap van geest wordt geleid. Het is
wellicht een kenmerk van de veerkracht
onzer democratie, dat wij in staat zijn
onze gebruikelijke opvatting zoo door en
door aan te passen aan de gewijzigde om
standigheden.
Moge de geheele wereld weten, aldus
Hore Belisha, verder dat onze beide
landen volkomen den aard der uitda
ging begrijpen, die ons wordt geboden
en dat zij er het hoofd aan zullen bie
den, wanneer dat noodig is, met vast
beradenheid.
Het zou de meest doodelijke aller dwa
lingen zijn voor de waarnemers en nog
meer voor de belanghebbende partijen,
wanneer zij verkeerde gevolgtrekkingen
zouden maken uit het feit, dat de omstan
digheden ons in het defensief hebben ge
plaatst. Aangezien wij geen agressieve be
doelingen hebben, kan het initiatief niet
in de eerste plaats aan ons zijn. Dat zou
voor den oppervlakkigen toeschouwer
zwakheid kunnen lijken, terwijl het op den
langen duur een kracht zal zijn.
Onze gelijkheid van doelstelling wordt
thans gesteund door gelijkheid van poli
tiek, hetgeen aan onze entente een die
pere, bindender beteekenis geeft dan ooit
te voren. Dit deelgenootschap tusschen
Londen en Parijs berust niet op eenigerlei
formeele artikelen van een vereeniging.
Niet de minst opmerkelijke trek er van is.
dat er geen geschreven tekst bestaat. Het
deelgenootschap is noch zelfzuchtig noch
exclusief, doch bereid, zooals wij gezien
hebben, om op te treden ten behoeve van
anderen, die hun onafhankelijkheid be
dreigd zouden kunnen zien.
Sprekende over de militaire krachtsin
spanning van Engeland, legde Hore Belisha
er den nadruk op, dat de keuring der j
eerste 50.000 dienstplichtigen aan het licht
heeft gebracht, dat ruim 97?/o geschikt was I
voor den militairen dienst. Wat zijn dat
voor artsen, die ons verval afkondigen?
zoo vroeg spr. De sterkte van het Britsehe
leger, geregelde en hulptroepen, zal voor
het volgende jaar om dezen tijd ruim een
millioen manschappen bedragen, welk
aantal voortdurend stijgen zal. Hieruit zal
blijken, hoe goed wij het Fransche stand
punt gaan begrijpen.
Tenslotte verklaarde Hore Belisha
dat „diepgenesteld in onze beide vol
keren zekere opvattingen leven, die
door de generaties zijn overgeleverd
en verrijkt, nJ. opvattingen betref
fende gedragsnormen ten aanzien van
optreden in het leven, ten aanzien van
menschelijke waarden. Wij hebben de
overtuiging, dat het een verraad zou
beteekenen, wanneer wij die niet be
hoedden. Deze opvattingen en de
hardnekkigheid waarmede zij vastge
houden zullen worden, vormen een be
wapening voor ons, die nog hechter is
dan staal. Wij koesteren dezelfde ide
alen, wij zijn vrienden, wij zijn sterk
en wij zullen schouder aan schouder
staan."
DS D. CHR. KARSSEN t
In een der ziekenhuizen te Zwolle, waar
hij een spoedoperatie moest ondergaan ia
in den ouderdom van 51 jaar overleden ds.
D. Chr. Karssen. predikant bij de Geref.
Kerk van Hattem.
Dirk Christiaan Karssen werd 29 April
1888 te Amsterdam geboren, waar zijn va
der, wijlen ds. D. J. Karssen predikant was.
Hij ontving zijn opleiding aan de Vrije
Universiteit en werd in 1915 candidaat urn
21 Mei 1916 bij de Geref. kerk van St.
Jacobi-parochie in het predikambt te wor
den bevestigd. 10 Oct. 1920 verbond hij zich
aan de kerk van Hattem. De overledene die
ook buiten zijn eigen gemeente zeer gezien
was. was zoowel vanwege de classis Harder
wijk als vanwege de Part. Synode van Gel
derland deputaat ad art. 13 K.O.
De teraardebestelling van het stoffelijk
overschot zal a.s. Vrijdagmiddag om 2 uur
vanuit dc Geref. Kerk van Hattem aldaar
plaatsvinden.
EUCHARISTISCH CONGRES 1944 IN
SPANJE.
Kardinaal Segura te Sevilla heeft mede
gedeeld. dat het Eucharistisch Congres 1944
in Spanje zal worden gehouden.
DE VACATURE OBBLNK AAN DE
UTRECHTSCHE UNIVERSITEIT.
Prof. van der Leeuw bedankt.
Naar wij vernemen heeft prof. dr. G. v.
d. Leeuw, hoogleeraar in de theologie aan
de rijksuniversiteit te Groningen, bedankt
voor den hem aangeboden leerstoel aan de
rijks universiteit te Utrecht (vacature
Obbink).
(2 lijnen)
REDE VAN BONNET.
Na Hore Belisha voerde Bonnet het
woord, die eveeneens wees op de hechtheid
van het Fransoh-Britsehe bondgenoot
schap.
Bonnet bracht o.a. hulde aan Belisha, in
wien hij het symbool wenschte te zien van
de vastberadenheid en de heroieke opoffe
ringen van Groot-Brittannië voor de eigen
veiligheid en die van alle volken.
..Frankrijk en Groot-Brittannië hebben,
aldus Bonnet, ook den plicht op de wereld
een zekere mate van veiligheid te handha
ven, waarbeneden het leven gevaar zou
loopen ondraaglijk te worden.
Het is niet mogelijk, dat de men-
schcn iederen dag vreezen voor de
grenzen van hun grondgebied en iede
ren ochtend opstaan met een vrees
voor geweldpleging en oorlog. Dat heb
ben Chambcrain, Halifax, Daladier en
ikzelf met alle duidelijkheid en kracht,
welke in ons is, betoogd. Het is der
halve om den vrede te bevestigen en
de mensehen gerust te stclicn. dat En
geland en Frankrijk met broederlijken
ijver werken aan de toeneming van
hun militaire macht.
Onze gemeenschappelijke inspan
ning heeft slechts ten doel de veilig
heid der volken te handhaven. Dc
vriendschap en kracht van Frankrijk
en Engeland zijn in staat alle hinder
palen te overwinnen.
Sinjo Juul door S. Franke. Uitgavo
Scheltens en Giltay, A'dam 1939.
In dit boek tracht Franke ons de halfslachtige
positie duidelijk te maken, die de Indo. in dit
geval zoon van een Hollandschen vader en een
Javaanschen moeder, in de Indische maatschap
pij inneemt. Hij doet. dat op een deels zeer
openhartige, deels ook zeer oppervlakkige wijze,
waardoor den lezer, die Indië toevallig niet
kent. veel onbegrijpelijk zal blijven. Temeer, om
dat dit boek. dat geen litteraire waarde bezit,
olleen recht op erkenning verwerft wanneer de
inhoud, objectief, en doorkneed, die erkenning
kan veroveren. Dit boek leest men niet om de
I schoonheid van het proza, waarbij men de rest
j dan wel op den koop toeneemt. Aan den door
snee Nederlander, onbekend met de tropen zal
j juist datgene voorbijgaan, waaraan de lezer die
j wèl op de hoogte is van Indische toestanden, de
waarde van de strekking kan bepalen. Intus-
schen is ook deze waarde zeer beperkt, om de
reeds eerder genoemde oppervlakkigheid en ook
om de weinige bezonkenheid waarmede ons de
tweestrijd van den jongen in kwestie wordt uit
gebeeld. zonder de essentieele verschillen in
Öostersche en Westersche mentaliteit te ver
klaren. Die ligt werkelijk niet in het verschil
van huidskleur, zooals hier telkens wordt be
weerd. Behalve dit onderwerp, schildert de
schrijver ons het leven in de kampong en ont
moetingen met krokodillen, slangen en wilde
zwijnen waarvoor men maar op zij behoeft te
gaan om alle gevaar te ontwijken» op een ma
nier. die nu niet bepaald objectief te noemen is.
Men gevoelt den auteur hier en overal in het
boek als ..partij" en het is gevaarlijk tendens te
schrijven, wanneer men niet volkomen boven
zijn onderwerp staat en daarvan de details be-
heerscht
Zon in het Zenith, roman van R.
Poortmans. Uitg. Sevire den Haag.
Ook hier een koloniale roman en wel over den
Congo, die ons een volslagen ander beeld van
kolonisatie biedt dan wij gewend zijn uit onze
eigen of bijvoorbeeld Engelsche litteratuur. In
de eerste plaats treft ons. dat de Belgische
Congo blijkbaar nog steeds geen geordend, recel-
matig bestuurd gebied is. doch een bezetting
waar de ..bestuurder" (bij ons controleur) op
tournée gaat om volkstellingen te houden en
zaden te verdeelen onder de negers. Als de
neger geregistreerd is krijgt hij een belasting
plaatje te dragen, zooals bij ons een fiets, er
wordt hem uitdrukkelijk op het hart gedrukt dat
de zaden niet zijn om te eten maar om te 'saaien
en na zijn vertrek leeft de neger in voortdurende
vrees als dwangarbeider gerequireerd te worden
voor het verrichten van gratis arbeid. Dwang
arbeiders worden gemakkelijk gemaakt, als het
zaad niet goed opkomt bijvoorbeeld of als het
dorp niet wordt aangeveegd of als er te veel zie
ken zijn. Het is alles wel een zeer primitieve
poging tot opvoeding van inboorlingen in de
meeste elementaire begrippen van beschaving en
hygiëne. Zeer hoog wordt het moreel van den
gouvernementsambtenaar in die sfeer ook niet.
aangeschreven en het leven van den blanke met
zfjn vrouw daar in de binnenlanden van Afrika,
ver van iedere beschaafde samenleving, tart elk~
beschrijving. Deze zon in b#>t zenith is moordend,
verzengt iedere poëzie, alle rechtvaardigheids
gevoel. Typisch is dat deze bestuurders op een
fiets het oerwoud doortrekken en over de step
pen". brandend-heete. zanderige, onen vlakten.
Poortmans schrijft concreet en een beetje vreug
deloos. Naakt, heet, leeg is. volgens den suteur.
het leven in de binnenlanden van den Congo
en men gaat er snel tc gronde. In een paar hon
derd bladzijden afgebeten zinnen gaan men-
schenlevens kapot en toch is het boek in deze
wreedheid zeer boeiend.
C. N.
