VERWACHTING:
m
Marmerwerken
80ste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 17 Juni 1939
Derde Blad No. 24302
BELASTING-MOEILIJKHEDEN!
Er dreigt een Kabinetscrisis
Beslissing valt einde dezer maand
V.O.N.K.
Dagbladreclame
1 BUITENL. WEEKOVERZICHT
Nieuwe spanningen
tegemoet
EEN IDEALE ZOMER?
HOOGSTRATEN': Boekhoudbureau
Tekort van 80 millioen moet worden opgeheven
is niet te vervangen
Eenige weken achtereen hebben wij ge
waarschuwd, dat de rust, die in ons
werelddeel heerschte, niet meer was dan
een schtjn-rust. Weliswaar mocht men zich
eensdeels daarover verblijden, omdat dien
tengevolge geen verdere spanning zich
voordeed, doch anderzijds mocht die ver
heugenis ook weer niet te ver gaan, omdat
er voor geen enkele kwestie, die momenteel
<je wereld bezig houdt, een oplossing was
gevonden. Het was alles uitstel en nog
eens uitstel, meer niet
Er zijn er wellicht, die ons dientengevol
ge hebben gehouden voor zwarte pessimis
ten, doch dat was dan toch verkeerd ge
zien! Wij hielden ons slechts aan de rau
we realiteit en die waarschuwde voldoende
om niet te ver te gaan in optimistische
richting! En het spijt ons geen oogenblik
om geen al te vreugdevolle klanken te heb
ben doen hooren, want dan zouden wij ge
noodzaakt zijn om daar nu reeds op terug
te komen
Zienderoogen toch nemen de spanningen
opnieuw toe, zelfs al is ook nu in wezen
nog weinig veranderd en schijnt alles bij
het oude! Hetgeen aanmaant om thans
niet te vervallen in het uiterste van
pessimisme. Men moet zich echter reken
schap geven van het bestaan van de oude
moeilijkheden en het feit, dat alle diplo
matieke krachten volop in werking zijn om
te trachten eigen positie te verstevigen.
Beide kampen spannen zich in om het
evenwicht te doen doorslaan te hunnen
gunste. Dat zal ongetwijfeld te eenigertijd
leiden tot momenten van crisis, het is on
afwendbaar, doch waarom zou de wereld
die niet te boven kunnen komen zonder
oorlog, gelijk tot dusver? Trots alle groote
woorden gelooven we toch, dat algemeen
het dwaze wordt ingezien van een derge-
lijken titanen-strijd, die overwinnaar zoo
wel als overwonnene ten verderve voert
Noch plaats voor optimisme noch voor
pessimisme zij voorloopig de leus! Slechts
scherp waarnemen van den gang van za
ken en zich rekenschap geven van iedere
nuance, dat zij vooreerst de taak van ieder,
die geheel objectief het wereldgebeuren ga
deslaat.
De vredeswoorden, die uit Engeland zijn
afgekomen, hebben precies de tegenover
gestelde uitwerking gehad, die bedoeld
werd. Althans naar buiten. In Duitschland
zijn deze vredesbetuigingen eenvoudig op
genomen als een bewijs van zwakte, wel
het meest funeste resultaat, dat zich Het
denken. Aanvankelijk scheen het, dat Ita
lië de situatie duidelijker zag en toeschie
telijk zich betoonde tegenover de Engelsche
bereidwilligheid, maar toen Berlijn het pa
rool uitgaf om zoo scherp mogelijk die
vredeswoorden aan de kaak te stellen als
een loos gebaar, waar de „omsingelings-
poütiek" werd voortgezet, wierp Rome het
roer finaal om en, zooals steeds, kwamen
uit Italië toen nog feller klanken.
Het jongste vredes-offensief van Enge
land is als volslagen mislukt te beschouwen
en tegelijkertijd heeft ook het Vaticaan
zijn pogingen om de partijen nader tot
elkaar te brengen gestaakt de tijden zijn
nog niet rijp voor dergelijke ondernemin
gen.
Onnoodig te zeggen, dat een en ander
den bewapeningswedloop doet voortduren
met de grootste kracht. Duitschland heeft
blijkbaar den verdedigingsgordel in het
Westen nog verder vervolmaakt en is thans
bezig in het Oosten, al zijn daaromtrent
de berichten nog vaag. In Tsjechië durft
men blijkbaar de groote krachtproef nog
niet aan en dientengevolge zijn de dreige
menten, na het Incident van Kladno ge
uit, niet dodrgegaan, hoewel de misdaad van
het dooden van een Duitsch politieman,
nog steeds onopgelost is gebleven. Welis
waar hoort men geregeld van sterke troe
pen-zendingen als anderszins, doch wat in
dezen de waarheid isOok houden de
geruchten over het door Duitschland inpal
men van Slowakije onverdroten aan, alle
tegenspraak van Berlijn ten spijt. Rustig is
het niet in Midden-Europa!
Tevens is er nog absoluut geen sprake
van eenige ontspanning inzake Danzig; in-
en weer eikaar het leven zoo zuur moge
lijk maken, hetgeen de algemeene stern-
tegendeel blijven Duitschers en Polen over
ming natuurlijk niet ten goede komt.
Met. Rusland kan Engeland echter nog
biet tot overeenstemming komen. Welis
waar vertoeft nu de bijzondere afgezant
Strang te Moskou, doch het laat zich aan
zien, dat ook hij niet een-twee-drie de op
lossing kan brengen uit de moeilijkheden,
alle formules, die hij meebracht, ten spijt.
De Russen blijven veeleischend, wetend, dat
óe tijd voor hen werkt! Juist voor het
prestige der Westersche democratieën
wordt, het echter langzamerhand tijd, dat
het accoord tot stand komt, wil het de vol
ledige uitwerking hebben, die zij zich daar
van voorstellen. Het uitstel doet in de spil-
landen het geloof toenemen, dat, al zou
dan tenslotte nog een overeenkomst bereikt
worden, deze toch voos en luchtledig is. En
oat zou de kracht van een dergelijk ver
fblik voor een deel te niet doen. Men be
denke immers, dat Engeland slechts een
defensief front wil vormen, geen offensief,
en dus de vrees een belangrijke factor
moet zijn voor de as
In hoeverre het gebeuren in het Verre
Oosten van invloed zal zijn op de Russisch-
Engelsche besprekingen? Al of niet daar
toe door Berlijn en Rome aangezet, heeft
«pan een actie ingezet, die feitelijk ge-
"oht is tegen alle buitenlandsche belan-
in China, al richt het zich momenteel
alleen tegen Engeland, gebruik makend
'ar. het incident van Tientsin. De militai-
'eh in Japan, die zich reeds meermalen
oppermachtig toonden tegenover de meer
Sematigde regeering, hebben ook nu blijk
baar weer hun wil doorgezet en trachten
"?t incident van de niet-uitlevering van
Joer van moord beschuldigde Chineezen te
benutten om Engeland te dwingen om zoo
al niet de jure maar dan toch in feite het
Japansch gezag In Noord-China te erken
nen en zij zijn niet teruggedeinsd voor een
blokkade van de Engelsche concessie, waar
voor indirect ook de Fransche wordt ge-
hotten.
Van de zijde van Engeland tracht men
net zoo lang mogelijk voor te stellen, alsof
PLANTSOEN 29 - LEIDEN
3022
TELEF. 1754.
(Ingez. Med.)
officieel van een zoover gaande politiek
nog geen sprake is, doch tevens wordt ern
stig onder oogen gezien, hoe anders zal
worden gereageerd. Zonder twijfel zal dit
economisch zijn! Vaststaat in ieder geval,
dat Engeland er niet aan denkt, om zijn
belangen in China te doen aanranden en
het tracht zich daarbij den steun te ver
werven van de Vereeaigde Staten. Van dien
van Frankrijk kan het verzekerd zijn, doch
die legt daar weinig gewicht in de schaal.
Washington staat in den geest achter
Groot-Brittannië, het bezoek van het En
gelsche koningspaar heeft een enorm suc
ces gehad en de banden heel wat toege
haald, doch als steeds aarzelt het om kleur
te bekennen, hoewel een duidelijke uit
spraak van Washington zonder twijfel Ja
pan bakzeil zou doen halen.
Japan heeft zich in China in een wes
pennest gestoken, zelfs officieel is dit er
kend. waar toegegeven werd. dat de oorlog
nog minstens twee a drie jaren zou moeten
duren om het Chineesche leger te vernieti
gen. Zou Tokio daarom een nieuwen oor
log durven wagen tegen economische
machten als Engeland en de Vereenlgde
Staten? Steeds is nog op het beslissende
moment in Japan de kalmeerende partij
tenslotte in staat geweest, om ter elfder
ure in te grijpen en we vertrouwen, dat
dit ook nu het geval zal zijn. als puntje
bij paaltje komt en Engeland zijn tanden
laat zien!
Zoowel voor Rusland als voor Engeland
is de Jongste Japansche dreiging echter
(Van onzen parlementairen medewerker).
Waarom werd Lord Graves vermoord?
luidt de titel van een speurders-verhaal.
En de detectives moesten trachten het ant
woord te vinden uit enkele aanwijzingen.
Waarom trad Minister de Wilde af?, was
de staatkundige puzzle van den laatsten
tijd. Ook hier produceerden velen een ant
woord uit aanwijzingen, door de Regeering
zélf in het bekende communiqué van den
Regeeringspersdienst verstrekt. Nu kwam
het parlementaire detective-bureau in wer
king, dat moest trachten de zaak precies
te ontknoopen,
Is het gelukt?
De heer Wijnkoop, de interpellant, wilde
van alles weten. Tegen welke uitgaven had
Minister de Wilde bezwaar? Worden die
uitgaven nu toch gedaan? Welke andere
verschilpunten waren er nog en was de
Minister-President het daaromtrent met
een reden te meer om elkaar te vinden
Op zich zelf is het bedroevend te zien.
hoe het verdeelde Europa al zijn belangen
I in het Verre Oosten op het spel durft zet
ten, aldus het „Gele Gevaar" in de kaart
spelend!
den Minister van Financiën eens? Welke
bezuinigingen wil de Minister-President in
voeren? Hoe zal zijn financieele politiek
zijn? Is het kabinet thans homogeen?
Waarom heeft de Minister-President het
parlement niet onmiddellijk ingelicht?
Men ziet de heer Wijnkoop had een
heel verlanglijstje opgesteld.
En het antwoord?
Dit is het voornaamste er uit: wij
leven in een toestand van dreigende
kabinetscrisis. Het is den Minister-
President nog niet gelukt, in het kabi
net tot overeenstemming te komen in
zake de financieele politiek met be
trekking tot de begrooting van 1940. De
beslissing moet echter vóór het einde
dezer maand vallen.
Dit was de belangrijkste moot uit het
antwoord. De Minister-President heeft er
aan toegevoegd, dat hij niet bereid is met
een politiek van voortdurend regeeren met
tekorten op den gewonen dienst genoegen
te nemen En met deze laatste mededee-
ling bewees de Minister-President duide-
VESTIBULES
WINKELPUIEN
SCHOORSTEENMANTELS
VENSTERBLADEN
ENZ.
HOOGE MORSCHWEG 148 T:L. 2760 (3L.)
1867
(Ingez. Med.)
lijk zijn geestverwantschap met den afge
treden Minister van Financiën.
Wij vernamen, dat de Minister van Finan
ciën reeds verleden jaar ernstige bezwaren
had en wilde aftreden, maar toen is aan
gebleven onder uitdrukkelijke voorwaarde,
dat de ontwerp-begrooting voor 1940 niet
boven die voor 1939 zou uitgaan. Dit is
niet geschied. Toen het (vervroegde) ont
werp eind April werd opgemaakt, leverde
het een tekort „van eenige tientallen mil-
lioenen" op (later, in zijn dupliek, zei de
Minister dat het ging om minstens80
millioen) zelfs wanneer de nieuwe belas
ting haar volle opbrengst zou geven. En
aangezien Minister de Wilde geen kans zag
hierin door bezuiniging orde te brengen,
ging h(j heen. Nu probeert de Minister-
President zélf nog, om door bezuinigen het
evenwicht te bereiken of te benaderen,
maar hij legt die bezuiniging niet op, de
Ministers moeten ze zélf voorstellen. Welnu
de verklaring gaven we hierboven reeds
dit alles is nog niet gelukt, doch de
beslissing zal spoedig moeten vallen.
Het gaat zoo bleek uit 's Ministers
antwoord om uitgaven van militairen
en van socialen aard (dit was trouwens
reeds algemeen vermoed). Maar omdat de
militaire tegenwoordig zoo dringen, moe
ten de overige des te meer beperkt wor
den. Dit laatste nu is blijkbaar de twist
appel; daarover (het geldt hier voorname
lijk de sociale uitgaven, dus de departe
menten der roomsche Ministers i wordt men
het niet eens. Het is begrijpelijk, dat de
Minister-President dus nog geen enkele
mededeellng kon doen omtrent de finan
cieele politiek der toekomst en de aan te
brengen bezuinigingen. Evenmin kon hij
nu verklaren, of het kabinet nog voldoende
homogeen is; dit zal pas kunnen blijken
als het overleg is geëindigd. De Minister
zeide, niet uit eigen beweging een verkla
ring te hebben afgelegd, omdat dit geen
gebruik is in ons land.
Uit deze meddeelingen blijkt, dat wij op
het oogenblik in een bijzonder-ernstigen
staatkundigen toestand verkeeren.
Het moet al heel ver gekomen zijn,
wil een Minister-President in het open
baar verklaren, dat er door oneenig-
heid in het kabinet een crisis dreigt.
Feitelijk is zulk een mededeeling voor
ons land een unicum. Thans is in zeke
ren zin door den Minister-President
aan de roomsch-katholieke ministers
een openbaar ultimatum gesteld; ais
zij niet eigener beweging spoedig met
de noodige bezuinigingen komen,
springt het kabinet uiteen.
Uit het antwoord des Ministers bleek, dat
hij het in wezen eens is met zijn afgetre
den ambtgenoot; hij wil alleen nog pogen
zélf diens doel te bereiken.
De heer Albarda heeft verklaard dit on
mogelijk te achten. Er zijn zeide hij
zulke groote bedragen in het spel, dat die
onmogelijk te vinden zijn door middel van
bezuiniging. Daarom moet er volgens hem
een andere politiek gevolgd worden, een
opbouwende welvaarts-politiek. en hij ad
viseerde het kabinet om af te treden, ten-
einda plaats te maken voor een ander ka
binet van opbouw en homogeniteit.
Een krachtigen steun ontving de Minister-
President van den gezaghebbenden christe-
lijk-hlstorischen staatsman mr. De Geer.
Immers, deze heeft zich zeer nadrukke
lijk met diens financieele opvattingen eens
gezind verklaard. Er moet zoo betoogde
hij in weerwil van de zeer hooge defen
sie-uitgaven een gezonde financieele poli
tiek blijven, en wanneer de eene tak van
staatsdienst in een bepaalde periode hooge
uitgaven vordert, dan beteekent dit dat
andere staatsdiensten minder moeten uit
geven. De sterke positie van ons land, ook
staatkundig, kan alleen gehandhaafd blij
ven bij een gezonde financieele politiek.
Uitdrukkelijk koos mr. De Geer dus stel
ling tegen die ministers, die meenen nu
ook hooger uitgaven op ander gebied te
kunnen vorderen; anderzijds echter waar
schuwde hij evenzeer tegen te hooge mili
taire uitgaven, want ook hierbij moet met
de financieele draagkracht van ons volk
rekening worden gehouden.
Opmerkelijk was dat noch van anti-revo-
lutionnaire noch van roomsch-katholieke
zijde aan het debat werd deelgenomen.
Wy zullen de discussie nu maar verder
laten rusten; de heeren Rost van Tonnin
gen, Bierema, Joekes, Van Houten en Ker
sten hebben hun standpunt nog uiteenge
zet. In zyn dupliek kon Minister Colijn niet
veel nieuws meer vertellen, behalve dan
het hierboven reeds medegedeelde, dat het
gaat over het wegnemen van een tekort
over 1940 van liefst 80 millioen gulden, en
dat er overigens geen tegenstellingen zyn
in het kabinet.
Uit heel dit debat is gebleken, dat het
hier een zeer diep meeningsverschil in het
kabinet betreft, een geschil van princi-
pieelen financieelen aard. In de maand, die
verstreek, sinds het aftreden van Minister
de Wilde, is het den Premier niet gelukt,
tot een oplossing te komen. Daarom mag
met reden worden betwyfeld, of het hem
in de twee Juni-weken, die nog resten, wél
zal gelukken.
Er is alle reden om rekening te houden
met een kabinets-crisis gedurende dezen
zomer.
