BINNENLAND
Overmorgen
ei Bier
LEIDSCH DAGBLAD, Dinsdag 2 Mei 1939
Derde Blad No. 24264
80ste Jaargang
Autosnelweg
beoosten Leiden
nurn
Nederlswlsche landarbeiders
in Duitschland
Admiraal G. F. Tydeman
overleden
I nij.if' °P het gebied der zeevaart, der
h en. het vlicgwezen in De Zee. Ma
an. el Vliegveld, De Natuur en de
I ichannP tler Hollandsche Mij. der Weten-
die r,l!n .en het Kon. Ned. Aardrijkskun-
Regen en kou
„Ergens in Nederland"
De Amsterdamsche
raadhuiskwestie
Honderd-vijffig-jarig bestaan
van de Boldootfabrieken
VAN ROSSUM DU CHATTEL
DRIESSEN
Gemobiliseerden en
dienstplichtigen
WW
In aansluiting aan het enkele maanden
I geleden over dezen weg gepubliceerde be
richt, deelt de A.N.W.B. ons nader mede,
dat op 16 Mei a.s. door den Rijkswater-
saat te 's-Gravenhage zal worden aan-
I besteed, het maken van een verkeersplein
I met bijkomende werken in den Rijksweg
's-OTavenhageRoterdam nabij het vlieg-
I veld Ypenburg, ter plaatse waar de auto-
tnelweg beoosten Lelden van dezen weg
al aftakken.
Dit verkeerspunt zal zoodanig worden in-
I gericht, dat het verkeer over de langs den
I Rijksweg 's-GravenhageRotterdam ge-
I legen parallelwegen en rijwielpaden door
I een drietal viaducten onder dezen weg en
I onder den autosnelweg zal worden geleid.
I Tijdens de werkzaamheden zal het ver-
I keer 's-GravenhageRotterdam plaats
I hebben over een aldaar aan de westzijde
I tijdelijk aan te leggen weg.
I Het geheele werk zal 70 weken na den
Ijatum van aanvang moeten zijn voltooid.
HYDOGRAAF EN ONDERWIJSMAN,
MAAR VOOR ALLES ZEEMAN.
Na een zeer ernstige operatie, welke het
beoogde doel evenwel niet heeft doen be
reiken, is vice-admiraal G. F. Tydeman,
ruim 81 jaar oud, ln Bronovo te Den Haag
overleden.
Geboren 12 Februari 1853 in Suriname,
deed Gustaaf Frederik 1 September 1873
rijn intrede in de Kon. Marine als adel
borst 3e ki. In Oct. 1876 volgde zijn eerste
Woordplaatsing op het stoomschip „Zilve-
ren Kruis". Nadat hij in 1877 benoemd was
adelborst ie kl„ werd hij aan het. einde
te dit jaar voor het eerst naar Indië uit-
Wnden. Tijdens zijn tweeden Indischen
nm werd hij geplaatst bij den hydrogra-
fkhen dienst.
In 1886 teruggekeerd in Nederland, werd
bij toegevoegd aan den chef van den hy-
'rografischen dienst van het Dep. der Ma
tins. Ook de derde turn in Indië werd bij
bi opneming doorgebracht, zoodat de heer
Tydeman een belangrijk aandeel heeft ge
lid in het tot stand komen van vele zee-
arten van onzen archipel. In 1893. als
hi tenant ter zee le kl., werd hij geplaatst
bij den staf der Zeemacht te Willemsoord,
om daar werkzaam te zijn voor de mili
taire hydrografie. In 1894 werd hij gede
tacheerd bij de Sterrenwacht te Leiden,
cm zich verder te bekwamen voor het geven
Tan onderwijs in de sterrenkunde bij de
opleiding der adelborsten te Willemsoord.
Van 18941898 was hij leeraar aan het
Kon. Instituut der Marine, waarna hij als
commandant van Hr. Ms. flottieljevaartuig
Kboga naar Indië vertrok met de weten
schappelijke expeditie van prof. Max
Weber,
In 1905 bevorderd tot kapitein ter zee.
vsrd hem het bevel opgedragen over het
pantserschip „Plet Hein". Nadat hij eervol
Jan dit commando was ontheven, werd hij
benoemd tot commandant over het Kon,
Instituut der Marine te Willemsoord. Ver-
Mhillende commando's heeft hij hierna nog
bekleed, t.w. die over de pantserschepen
,.jk Ruyter", „Heemskerck" en „Tromp".
Van 1909—1910 commandeerde schout-bij-
hacht Tydeman het Nederlandsche eskader
m Indië, Teruggekeerd in Nederland werd
hem de betrekking opgedragen van direc
teur en commandant der Marine te Am
sterdam.
In 1914 werd vice-admiraal Tydeman
lijdelijk eervol uit deze betrekking onthe
ien en naar Indië uitgezonden, ten einde
ben Gouverneur-Generaal persoonlijk voor
lichten aangaande de, bedoelingen der
«peering met betrekking tot de verdedi-
w van Ned.-Indië. Na terugkomst in
««Ierland werd admiraal Tydeman weder
om commandant der Marine te Aimster-
™n. uit welke functie hij in 1915 eervol
r Mtheven. In Mei werd hem op zijn
«zoek eervol ontslag verleend onder dank-
dipnt+lng voor de vele goede en gewichtige
door hem aan den Lande bewe-
«nïL 192,1 bleef admiraal Tydeman in-
riKf.ur, bij het militair onderwijs der Zee-
hufii is verder lid van den Raad van
I lid van het College voor de Vis-
I Mui. curator van het Kon. Ned.
Teorologisch Instituut geweest.
de vele hooge onderscheidingen,
5 admiraal Tydeman ten deel vielen,
I van s w'i slechts die van Commandeur
van 0rde van Oranje-Nassau, ridder
°e Orde van den Ned. Leeuw, com-
VERHOOGDE MATE VAN WERK
GELEGENHEID BIJ ONZE
OOSTERBUREN.
De minister van Sociale Zaken heeft aan
de gemeentebesturen bericht, dat thans
weer in verhoogde mate werkgelegenheid
bestaat voor Nederlandsche landarbeiders
in Duitschland. Behalve in Rijnland en
Westfalen kunnen landarbeiders worden
geplaatst in Hannover, in de streek tus-
schen Bremen en Oldenburg. De catego
rieën van arbeiders, die geplaatst kunnen
worden zijn: ongehuwde melkknechten,
melkersgezinnen, landarbeidersgezinnen en
inwonende knechten voor allerhande land-
bouwwerk (hieronder vallen zoowel paar-
deknechten, als knechten, die met land
bouwmachines kunnen omgaan of die met
allerlei landbouwwerkzaamheden op de
hoogte zijn. terwijl ook vaak knechten ge
vraagd worden, die ook kunnen melken i.
Deze groepen van arbeiders behooren tot
het vaste personeel, dat het geheele jaar
door kan werken. De loonen van deze ar
beiders zijn ongeveer als volgt: Ongehuwde
melkknechten, die 10 a 12 koeien kunnen
melken, genieten kost en inwoning, bene
vens 50 a 60 R.M. per maad. In grootere
stallen kan worden gerekend op een loon
van 5 Mark per koe per maand boven kost
en inwoning, zoodat melkers, die meer
koeien kunnen melken en verzorgen, ko
men tot een loon van 70 a 90 R.M. en meer
per maand, boven kost en inwoning. Mel
kersgezinnen verdienen naar gelang van
de grootte van den stal, die moet worden
bewerkt; bij een grooter aantal gezinsle
den, dat kan medewerken, kan een groo
tere stal worden bewerkt Een gedeelte van
hr>t loon wordt in den regel uitgekeerd in
natura, zooals b.v. vrije woning, vuur. licht,
melk, brood of broodgraan, aardappelen,
in sommige gevallen een vet varken e.d.
benevens een bedrag in geld. Volwassen
inwonende knechten verdienen ten minste
50 R.M. per maand, benevens kost en In
woning. In de grensstreken zijn de loonen
voor alle categorieën landarbeiders iets
lager. Ingevolge de met de Duitsche Re
geering gesloten overeenkomst kunnen de
loonoverschotten of besparingen van Ne
derlandsche werknemers, die in Duitsch
land wonen, tot 85 via den Nederiand-
schen Rijksconsulent voor Sociale Zaken te
Oberhausen (Rhld.l naar Nederland wor
den overgemaakt. Arbeiders, die in de
grensstreken wonen, mogen tot 2/3 van
hun loonoverschotten of besparingen naar
Nederland overmaken. Dc ervaring heeft
geleerd, dat deze arbeid in 't algemeen voor
landarbeiders zeer geschikt is. Daarnaast
acht de minister het plaatsen van land
arbeiders in Duitschland van zeer groot
belang ter bestrijding van de werkloosheid
ten plattelande. De minister acht den ar
beid voor ongehuwde meikers en voor in
wonende knechten voor allerlei werk al
leszins passend voor Inwonende zoons en
kostgangers. De gemeentebesturen worden
uitgenoodigd ervoor te willen zorgdragen,
dat door het orgaan der arbeidsbemidde
ling, wordt nagegaan, welke landarbeiders
voor aanbieding van deze werkgelegenheid
in aanmerking komen. De minister teekent
erbij aan, dat bij weigering tot het aan
vaarden van dezen arbeid de betrokken ar
beiders. die steun ontvangen of bij een
werkverschaffing zijn geplaatst, voor der
gelijke overheidszorg voorloopig niet meer
in aanmerking dienen te komen, terwijl in
geval hun uitkeering uit een werkloozen-
kas wordt verstrekt., daartegen bezwaar
behoort te worden gemaakt, een en ander
tenzij door den minister anders wordt be
slist Het vorenstaande geldt ook bij wei
gering van werk van inwonende zoons van
landarbeiders of kleine boeren, die in zorg
zijn. met dien verstande, dat bij het be
palen van het steunbedrag of bij plaatsing
bij een werkverschaffing van het hoofd van
het gezin of den kostwinner rekening dient
te worden gehouden met het inkomen, dat
inwonende zoons hadden kunnen verdie
nen. indieh zij den arbeid ln Duitschland
hadden aanvaard. Ten aanzien van de
z.g.n. B.-boeren zij opgemerkt, dat een en
ander geldt voor inwonende zoons niet-
kostwinners. Voor de B -boeren zelf of voor
de voor hen in de plaats tredende zoons-
kostwinners geldt zij echter niet. De mi
nister spreekt, de verwachting uit, dat door
de medewerking van de gemeentebesturen
talrijke werkloozen er in zullen slagen
weer in normaal werk te worden terugge
bracht. Daarvoor zal het echter noodig
zijn deze aangelegenheid met groote ac
tiviteit aan te vatten.
rtiail?eur "an het Legioen van Eer en van
Va„nn?brugs 0rd<?
!.iS 21Jri hand zijn verschenen talrijke
S Genootschap. (Vad.)
WE GAAN VERHUIZEN.
Een onzer gemobiliseerde redacteuren
schrijft ons:
Het is Zondag op Maandagnacht. De
klok van den dorpstoren heeft enkele mi
nuten geleden 3 uur geslagen. Ik bof, tot
5 uur heb ik vrij en volgens de instructies
mag ik twee uur gaan slapen. In voor
gaande nachten heb ik daartoe enkele ho-
pelooze pogingen ondernomen, doch voor
een houten tafel, de meest comfortabele
slaapplaats, die in ons voetbalkeetje be
schikbaar Is, ben ik blijkbaar te fijn ge
bouwd.
Buiten maakt mijn collega zijn twee uur
lange wandeling over ons voetbalveldje
waarop de regen sinds gisteravond 11 uur
onafgebroken neervalt. Het is koud en
akelig weer, weer om In een zacht warm
bed te liggen. Maar daar moet je maar
niet aan denken, dat zal voor ons voorloo
pig wel een droombeeld blijven en tenslotte
slaap je in stroo ook heerlijk.
24 uur lang met zijn tweeën een een
zaam en verlaten voetbalveldje bewaken,
is een vervelend karweitje. Als je zoo in
den stikdonkeren, natten nacht loopt te
dwalen begin je er naar te verlangen, dat
er eens iets zal gebeuren, dat er eens een
..onbevoegde", zooals dat in dienst termen
heet, jouw voetbalveld zal komen opwan
delen. Je loopt al te fantaseeren wat je
met zoo'n „onbevoegde" zou doen. Je zou
4035
(incez. Med
eerst het wachtwoord vragen en als hij
dat niet wist semmeeren om terug te gaan,
misschien zou het zelfs wel noodig zijn om
een schot in de lucht te lossen. Maar er
komt niemand, wie zou het ook in zijn
hoofd halen om in een kouden regennacht
uit zijn warme bed op een glibberig voet
balveld te stappen? En zoo zullen we ook
straks wanneer we de wacht overgeven
wel weer zeggen: „Er zijn geen bijzonder
heden", hoe kan het ook anders.
Mooi weer moeten we hebben, zonne
warmte. dan is het hier een prachtig land,
dan kom je niet uitgekeken in de bloese-
mende boomgaarden waar het rood van de
appels zich al begint te mengen met het
smettelooze wit van de kersen. Dan is het
mooi bij ons „ergens in Nederland", maar
zoolang het weer is zooals de laatste da
gen, dan woon ik toch liever in de sleutel
stad. We zijn zoo langzamerhand door en
door koud geworden en ruiken als kamfer-
ballen. Soldatengoed heeft nu eenmaal de
onhebbelijke gewoonte om zoodra het nat
wordt ontzettend naar kamfer te gaan
ruiken <om niet te zeggen stinken).
De drukte van de eerste dagen is voor
bij, het graaf- en bouwwerk is voltooid of
zooals wij het zeggen „wat ons betreft kan
de oorlog beginnen" .(Niemand meent daar
natuurlijk een woord van). We zijn zoo
langzamerhand weer gewone soldaten ge
worden. die hard moeten loopen met een
gasmasker op, die een uur lang geduldig
„links om en rechts om" maken en „diè
armen hooger altijd, hooger moeten
opzwaaien."
Over enkele dagen gaan we verhuizen,
d.w.z, we krijgen een ander nachtverblijf.
Ons eerste hotel bleek n.l. reeds ruim van
gasten, in casu prachtig doorvoede ratten,
voorzien te zijn. Zij hadden de oudste rech
ten en lieten ons geen rust. Zelfs koffer
tjes konden ze niet rustig laten staan. Ove
rigens zijn het wel grappige beesten, maar
toch niet zoo grappig dat we niet beslo
ten hebben elders „kamers te bespreken",
die we nu spoedig zullen betrekken.
Vier dagen is de dorpstimmerman reeds
met de inrichting van onze nieuwe appar
tementen bezig. Het wordt geweldig, we
krijgen een soort kribben, elk ons eigen
kastje, zelfs het karabijnrek zal niet ont
breken, maar aan den anderen kant weten
we nu ook zeker, dat we hier lang zullen
zitten. Enkele honderden guldens worden
nu eenmaal niet uitgegeven voor een paar
dagen.
Overigens hebben we ons geschikt in
een langdurig verblijf.
De mededeeling van de regeering. dat
het personeel van de technische onder-
deelen en daartoe behooren wij nu een
maal zoo goed als niet vervangen kan
worden, heeft te zamen met de zoo juist
genoemde maatregel de optimistenpartij
bij ons doen uitsterven. Zelfs de grootste
lichtzijde-man is op zijn aanvankelijk ge
nomen besluit om voor „die veertien dagen
die we hier zouden zitten" geen kistjes
van den fourier aan te nemen, terugge
komen en heeft een paar regeeringspan-
toffels aangetrokken.
Met instemming hebben we in de Dag
bladen gelezen, dat er een comité is opge
richt dat zich ten doel stelt ons gemobili-
seerden wat ontspanning te bezorgen. We
hopen dat Nederland den oproep van het
comité zal verstaan en op ons voetbalveld
„ergens in Nederland" wat afleiding zal
brengen.
Het gisteravond verschenen Gemeente
blad van Amsterdam bevat een nota van
B. en W., waarin zii den raad voorstellen,
overeenkomstig de conclusie van de jury,
vast te stellen, dat de samengestelde prijs
vraag. uitgeschreven ter verkrijging van
een definitief schetsontwerp voor het
nieuwe raadhuis, het beoogde resultaat niet
heeft opgeleverd en mitsdien deze prijs
vraag voor geëindigd te verklaren.
Elven eens blijken B. en W. te deelen de
verwachting van de jury. nopens de ont
werpen van de beide architectenparen
DuintjerKomter en BerghoefVegter.
Zij geven den raad in overweging, hen
te machtigen, zich in verbinding te stellen
met deze beide combinaties van architecten
te-1 einde te trachten, van hen ontwerpen
voor den bouw van het raadhuis te verkrij
gen. waaruit zoo mogelijk ten slotte een
keuze voor het definitieve ontwerp kan wor
den gedaan. Zij hebben ter zake het advies
van den gemeente-advocaat ingewonnen.
Wordt hun de voorgestelde machtiging
verleend, dan stellen zii zich voor. met deze
architecten tijdens hun arbeid voordurend
contact te houden, waarbij hun de noodige
aanw;<zingen betreffende de aan het ge
bouw te stellen gebruikseischen kunnen
worden gegeven, zulks om te bevorderen,
dat de beide ontwerpen die o.a. ook zullen
moeten voldoen aan de bepalingen der
bouwverordening, in een zoo ver mogelijk
stad:um worden gebracht
Aan deze arch'tec ten ware voor hun
ontwerp een tijd van één jaar te geven.
Hun zal voor hun arbeid een in overleg
met hen vast te stellen honorarium worden
toegekend.
B. en W. deelen den raad voorts nog mede,
In feestelijke bijeenkomst herdacht.
MINISTER ROMME REIKT
ONDERSCHEIDINGEN UIT.
Het 150-jarig bestaan van de Boldootfa
brieken Ls gisteren herdacht in een bijeen
komst, welke werd gehouden in de kanto
ren der firma aan den Haarlemmerweg te
Amsterdam, waarbij het geheele personeel
tegenwoordig was. De directeur der firma
Nadat een drietal leden van het perso
neel in achttiende-eeuwsch costuum en
kele gedichten had voorgedragen en het
dameskoortje een aantal liederen ten ge-
hoore had gebracht, sprak minister Romme
die uiting gaf aan zijn vreugde, in de ge
legenheid te zijn de gelukwenschen van de
regeering te kunnen overbrengen aan de
directie en aan allen, die in het bedrijf
werkzaam zijn.
Aan het slot van zijn toespraak deelde
de minister mede. dat de heer Van Vlijmen
is benoemd tot officier in de orde van
Oranje-Nassau.
Namens de R.-K. Werkgeversvereniging
in het bisdom Haarlem hechtte de minis
ter den heer Van Vlijmen de versierselen
Gedenkraam aangeboden aan de Directie der N.V. J. C. Roldoot door het personeel.
de heer J. M. R. van Vlijmen, heette de
aanwezigen welkom, waarbij hij zich in het
bijzonder richtte tot den minister van So
ciale Zaken, prof. mr. C. P. M. Romme.
Vervolgens wees hij op de beteekenis van
dit jubileum en op de prettige verhoudin
gen, die er steeds tusschen directie en per
soneel hebben bestaan en die de firma in
staat hebben gesteld resultaten te bereiken.
Namens het geheele personeel sprak ver
volgens de heer G. van der Lugt, die in
een hartelijke toespraak de directie de ge
lukwenschen van het personeel aanbood
en haar een ontwerp overhandigde van een
gebrandschilderd raam, dat in het trap
penhuis van het fabrieksgebouw zal wor
den aangebracht en dat voorstelt het per
ceel aan den Singel, waarin de firma zoo
langen tijd is gevestigd geweest en het
gebouw aan de Nieuwezijds Voorburgwal,
waarin 150 jaar geleden de apotheek van
den oprichter der firma was gevestigd. De
randversiering van dit raam bestaat uit
bloemen en emblemen, welke aan het be
drijf zijn ontleend.
op de borst, welke aan deze onderscheiding
zijn verbonden. Voorts deelde de minister
mede, dat is verleend de medaille verbon
den aan de orde van Oranje-Nassau in
goud aan den heer A. J. Beker, procuratie
houder en in zilver aan de heeren P. G.
Regoort, filiaalchef te Rotterdam, M. van
der Hoef, vertegenwoordiger, D. Abcouwer,
magazijnmeester en A. M. Degger, chef
van de cartonnageafdeeling, en in brons
aan de heeren W. Kolb, W. Kunst, en D.
Stijger, en in brons aan mej. A. H. Heine-
man, arbeidster.
Namens alle gedecoreerden heeft de heer
Van Vlijmen bedankt, waarna de herden
kingsbijeenkomst is beslot-en, met het zin
gen van twee coupletten van het Wilhel
mus.
Hierna volgde een druk bezochte receptie
Des avonds zaten alle leden van het per
soneel aan aan een feestdiner in het Pol
manshuis.
Tallooze bloemstukken en felicitaties ge
tuigden van de groote belangstelling, welke
dit jubileum onder de vele vrienden en
relaties der firma heeft getrokken.
Juweliers - Breestraat 95
Meest uitgebreide jpQyfl. [N VERLOVINGSRINGEN
ftorteering
2807
Nieuwste modellen
(Ingez. Med.)
dat de leden der voormalige jury zich be
reid hebben verklaard, zich bij het met
deze architecten te plegen overleg en bij
het beoordeelen van de door hen in te
zenden ontwerpen bij te staan en B. en W.
daarbij van advies te dienen.
MAATREGELEN VOOR LANGER
VERBLIJF ONDER DE WAPENEN.
Ingediend zijn twee wetsontwerpen, be
treffende 'het in werkelijken dienst houden
en onder de wapenen houden van dienst
plichtigen.
Aan de memorie van toelichting tot het
eerste wordt het volgende ontleend:
Krachtens art. 32. eerste lid der dienst
plichtwet is bij K. B. van 14 April 1939 be
paald. dat de« voor eerste oefening: in wer
kelijken dienst zijnde dienstplichtigen die
na de dagteekening van dit besluit in aan
merking zouden komen voor groot verlof,
tot nader order in werkelijken dienst blij
ven. Tevens is in dat bes'uit bepaald, dat
dit niet geldt voor de gToepen van dienst-
l plichtigen, ten aanz'en van welke de minis
ter van Defensie bepaalt, da, de daarin ge
legen maatregelen niet op haar zal wo.den
toegepast.
Ofschoon art. 153 der Grondwet spreekt
van het bu tengewoon onder de wapenen
roepen van dienstplichtigen, die niet n
werkelijken dienst zijn is het wenschelijk
geacht, ook in dit geval dat ip wezen n et
belangrijk versch lt van zoodanige oproe
ping. een wetsvoorstel in te dienen om het
in werkelijken dienst houden zooveel noodig
te bepalen.
In de memorie van toelichting tot het
tweede ontwerp wordt o.m. gezegd:
De heerschende buitengewone omstan
digheden hebben aanleiding gegeven bij K.
B. van 10 April 1939 te bepalen, dat al het
personeel, bestemd voor „buitengewone op
roeping uitwendige veiligheid", onver
wijld in werkelijken dienst wordt geroepen.
Ten aanz:en van de hierbij betrokken
dienstplicht;gen zal ingevolge art. 193 der
Grond vet bij de wet het onder de wapenen
blijven zooveel noodig moeten worden be
paald. Daartoe strekt het thans aangebo
den ontwerp van wet. waarin wordt be
paald. dat de dienstplichtigen, die buiten
gewoon onder de wapenen zijn geroepen,
onder de wapenen blijven, zoolang de be
staande buitengewone omstandigheden
voortduren.
Wordt de bevoegdheid geschapen, bedoeld
in het nieuwe tweede lid van art. 32 der
Dienstplichtwet, voorgesteld bij het aan
hangige wetsontwerp tot wijziging van d e
wet. dan zal het verblijf 'n werkelijken
dienst van de buitengewoon opgeroepen
dienstplichtigen wellicht mettertijd een
einde kunnen nemen, al zouden de heer
schende bu tengewone omstandigheden on
veranderd voortduren.
CENTRALE BOND VAN NEDERL.
P.T.T.-PERS ONEEL.
Verschenen is het tweejaarlyksch verslag
1937—1938 c er de verrichtingen van den
cenlralen bond van Nederlandsch post-,
telegraaf- en telefoonpersoneel iC.BP.T.T
Hel ledental is ste k zestemn: 1 Januari
1937 telde deze organ'savie 6900 than* 7825
leden.
De stand van de financiën geeft redenen
tot voldoening. De bondsreserve bedraagt
thans f. 94.700.
