Bezoek van
H. M. de Koningin
aan België
80 ste laargang
VRIJDAG 31 MAART 1939
No. 24238
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
STADSNIEUWS
Geen controle meer bij het betreden
der stations
Dit nummer bestaat uit ZES bladen
EERSTE BLAD
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5* ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque*, en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd ztflï:
per 3 maanden f. 2.35
per week f. 0.18
Franco 5 per post i f. 2:35 per 3 maanden -f-portokosten.
(voor binnenland f. O.SO per 3 mud.)
AFSCHEID VAN DEN RIJKSGEBOUWEN
DIENST.
De heer W. Olivier Sr.
Onze stadgenoot W. Olivier Sr. heeft he
den zijn dienstverband bij den Rijksge
bouwendienst hier ter stede beëindigd. Hij
werd hedenmorgen op het kantoor ontvan
gen en door den hoofdopzichter toegespro
ken, die er op wees dat de heer Olivier ge
durende zijn 27-jarigen trouwen dienst,
zich heeft doen kennen als een ijverig en
bekwaam vakman. Hierna werd hem, na
mens het opzichthoudend en overig per
soneel een prachtigen ganglooper aange
boden met den wensch, dat hij nog vele
jaren van dit cadeau gebruik zal mogen
maken. Hierna kreeg hij nog verschillende'
andere cadeaux waaronder een bloemen
mand en een kist sigaren. Hierna dankte
de heer Olivier voor de hartelijke woorden
alsmede voor de cadeaux en nam met een
handdruk afscheid van zijn collega's en op
zichters.
VER. TOT BEVORDERING DER
BOUWKUNST.
moderne ruimteverwarming door
middel van gas.
De Vereeniging tot bevordering der
Bouwkunst hield gisteravond haar 282e
vergadering in een der bovenzalen van
café rest. „In den Vergulden Turk".
Na opening door den voorzitter, den
heer C. Ponsen, hield Ir. A. Adam een
voordracht over ...Moderne ruimteverwar
ming door middel van gas."
Spr. gaf eerst een korte beschouwing
over de positie van gas t.o.v. andere
brandstoffen.
Gas wordt gedistilleerd uit steenkolen:
uit 1 K.G. goede kolen komt 0.45 M3. gas
niet 1900 W.E. en 0.52 K.G. cokes met 3650
W.E.. benevens een aantal bijproducten.
Als brandstof zijn gas en cokes te verkie
zen boven gaskolen, hoewel gas als brand
stof duurder is. Bij de verwarming moet
gas een bescheiden plaats Innemen, ter
wijl de cokes als brandstof voor verwar
ming primair moet zijn. Andere gevallen
kunnen zich voordoen bij de cokesfabrie-
ken van de Hoogovens en Mijnen waar de
cokes hoofdzaak is en het gas een bijpro
duct.
De voordeelen van gasverwarming zijn
snel verwarmene practische algeheele rege
ling. zindelijkheid en geen brandstofopslag
plaats. Door bovengenoemde factoren is
gas dikwijls niet duurder dan verwarming
met andere brandstoffen. Vooral voor
ruimten die periodiek slechts korten tijd
verwarmd moeten worden, als kerken,
aula's vergaderlokalen, wachtkamers enz.
is gasverwarming 't aangewezen systeem.
De gasverwarming kan in twee groepen
worden ingedeeld en wel centrale verwar
ming, locale verwarming en een tusschen-
systeem. Centrale verwarming met gas kan
alleen in gemeenten met lage of speciale
tarieven worden toegepast, aangezien an
ders de kosten te hoog worden. Meer in
gebruik is gas voor centrale verwarming,
wanneer twee ketels worden toegepast,
een kleine en een groote. De kleine wordt
gebruikt in het voor- en najaar en is met
gas gestookt, de groote wordt met cokes
gestookt voor het winterseizoen. Voor woon
huizen worden een of twee gashaarden
veel toegepast als bijverwarming wanneer
centrale verwarming aanwezig is.
Het gasverbruik voor locale verwarming
is lager dan bij centrale verwarming; het
vraagstuk van den afvoer van de verbran
dingsgassen is dikwijls ingewikkeld. Bij
groote gebouwen is het mogelijk een cen
trale afzuiginrichting toe te passen; bij
woonhuizen en kleine gebouwen blijven de
schoorsteenen een belangrijke rol vervul
len. Vooral wanneer de schoorsteenen niet
voldoende boven het dak uitsteken, krijgt
men dikwijls last van valwinden en tracht
men dit te verhelpen door opzetstukken
en trekkappen waardoor dikwijls geheele
woonwijken worden ontsierd.
Gasverwarmingsapparaten worden in
verschillende soorten gefabriceerd; behal
ve de practische bruikbaarheid speelt ook
de aesthetische uitvoering een belangrijke
rol. Alle apparaten moeten worden gele
verd door de Gasstichting. Het verdient
aanbeveling ze door een deskundige te
doen opatellen. De apparaten zijn te on-
Belga meldt uit Brussel, dat het programma van het bezoek
van H. M. Koningin Wilhelmina aan België als volgt is
vastgesteld:
De Koningin komt Dinsdag 23 Mei voor Haar officieel be
zoek te Brussel aan. Zij zal in den loop van den middag
door Koning Leopold aan het Noorderstation ontvangen
worden, doch het juiste uur is nog niet vastgesteld.
Des avonds zal in de salons van het Paleis te Brussel een
groot galadiner worden gegeven.
Den volgenden dag. Woensdag 24 Mei, zal H. M. zich in
den ochtend naar het stadhuis begeven, waar zij door
burgemeester Max en de leden van het College van Sche
penen zal worden ontvangen.
Des middags zal zij een garden-party bijwonen, die in de
serres van het slot te Laeken wordt gegeven en in den
avond zal zij zich naar een gala-voorstelling in het Theatre
de la Monnaie begeven.
Qonderdag 25 Mei zal de Koningin naar Luik vertrekken,
waar zij de internationale watertentoonstelling zal bezoe
ken. Zij zal in den loop van den middag naar Brussel terug-
keeren en aanzitten aan een diner, dat in de salons van
het Nederlandsche gezantschap wordt gegeven.
In den ochtend van Vrijdag 26 Mei zal de Koningin weder
naar Den Haag vertrekken.
Naar wij vernemen, heeft de directie
der Nederlandsche Spoorwegen thans
definitief besloten op alle stations de
controle bij het betreden der perrons
met ingang van den zomerdienst op
15 Mei a.s. op te heffen. De proefne
ming op het C. S. te Utrecht gedurende
de afgeloopen maand heeft volkomen
aan de verwachtingen beantwoord.
Plaatselijk zal worden bekeken of tour
niquets of andere systemen dienen te
worden aangebracht om bij den ingang
het verlaten der perrons ondoenlijk te
maken.
derscheiden in die, welke stralende warmte
geven en die welke werken door convectie
zoomede een combinatie van deze twee.
De eerstgenoemde werken met gloeistaven,
welke een temperatuur hebben van om
streeks 900 gr. C., de tweede door het be
wegen van een luchtstroom langs de
gloeistaven. waarbij de lucht dus wordt
verwarmd, terwijl ook beide systemen ge
combineerd geleverd worden.
Bij het aanschaffen van verwarmings
apparaten moet men letten op het? juiste
type. in het algemeen zal men voor ka
merverwarming stralende warmteappara-
ten nemen en voor kantoorlokalen enz. ap
paraten. die de lucht verwarmen door
convectie.
Men late zich voor speciale gevallen door
een deskundige voorlichten, die niet alleen
rekening zal moeten houden met aesthe
tische eischen doch ook met de afvoermo-
gelijkheid van de verbrandingsgassen.
Vervolgens werd een groot aantal lan
taarnplaatjes van gasapparaten vertoond
en de toepassing ervan. Interessant hier
van waren de verwarmingsapparaten op
gesteld in moderne interieurs in stijl met
de meubileering. de foto's van verwar
mingsketels omgebouwd voor gasstoken en
speciale met gas gestookte ketels, bijzon
dere verwarmingsapparaten als Gasojaar-
radiator, Hewasysteem enz.
Na een pauze beantwoordde ir. Adam
verschillende vragen, terwijl tot slot een
film „Doe het met gas" werd vertoond,
waarin niet alleen de verschillende appa
raten in bedrijf waren te zien, doch ook
een beeld werd gegeven van de gasfabri-
catie en de verschillende bijproducten.
De voorz. dankte zoowel den spreker voor
het gebodene als de directie van de Licht
fabrieken, die geheel belangeloos haar me
dewerking had verleend.
In de daarop volgende huishoudelijke
vergadering werden verschillende belangen
betreffende de vereeniging gesproken, ter
wijl werd besloten de Zomerexcursie te
doen geschieden naar Bruynzeel's fabrie
ken te Zaandam en Amsterdam.
RAADSZITTING OP 17 APRIL.
Ter kennis van de leden van den Ge
meenteraad is gebracht dat de eerstvol
gende vergadering van den Raad hoogst
waarschijnlijk zal plaats hebben op
Maandag, 17 April 1939 as.
ACADEMISCHE EXAMENS.
Bevorderd tot doctor in de wis- en na
tuurkunde, op proefschrift getiteld: „Gren
zen van explosiegebieden", de heer A. J.
Dijksman, geboren te Rotterdam.
Geslaagd voor het doctoraal examen
rechten: de heeren J. de Bruyn (Wagenin-
gen)K. Th. M. van Rijckevorsel (Wasse
naar) en M. C. Nathans (Den Haag); voor
het doctoraal examen rechten (vrije stu
dierichting! de heer P. van Warmelo (Lei
den); voor het doctoraal examen rechten:
de heer J. W. van der Zanden (Rotter
dam); voor het candldaatsexamen Aegyp-
tologie: de heer J. Jansen (Roermond);
voor het artsexamen le gedeelte: de hee
ren K. J. Muhrlng (Rotterdam); A. C.
Taverne (Den Haag) en J. A. Mens (Lei
den); bevorderd tot arts: de heeren Ph. L.
Sadee (Den Haag); R. Drion (Den Haag);
C. van Bokkum iLeiden) en J. A. F. Coe-
bergh (Leiden).
LEIDSCHE BELASTING OPHAALDIENST.
Genoemde dienst heeft ln de afgeloopen
maand f. 11634.95 aan den Rijksontvanger
afgedragen, benevens f. 280.38 aan den Ge
meente-Ontvanger.
N.V. LEIDSCHE BROODFABRIEK.
In de hedenmiddag gehouden jaarlijksche
algemeene vergadering van aandeelhou
ders der N.V. Leidsche Broodfabriek wer
den de jaarstukken onveranderd vastge
steld. Besloten werd evenals het vorige
jaar geen dividend uit te keeren. Mr. H.
R. Goudsmit werd als commissaris her
kozen.
COÖPERATIE „VOORUIT".
De jaarvergadering.
In de gisteravond in het Volksgebouw
gehouden jaarlijksche ledenvergadering
der Coöperatie ..Vooruit" werden de ba
lans, verlies- en winstrekening en het jaar
verslag alsmede het algemeen bestuursbe
leid goedgekeurd. Overeenkomstig het be
stuursvoorstel werd het dividend vastge
steld op 17°/o voor de broodbakkerij, 7%
voor de winkels en 8°/o voor de koekbakkerij
De periodiek aftredende bestuursleden, de
heeren J. J. van Stralen, N. Langezaal, B.
Wijland en C. Koole werder. allen her
kozen.
RESIDENTIE-ORKEST.
Tot predikant bij de Prot. Kerk in
Ned. Oost Indië, is benoemd onze oud-stad
genoot F. Oberman, hulpprediker bij de
Ned. Herv. Gemeente te Schevenlngen.
Beethoven's le en 9e Symphonie.
Dirigent Prof. Georg Szell.
Zelden zagen wij de Stadszaal zóó vol ais
deze keer ter gelegenheid der uitvoering
van Beethoven's eerste en negende sym
phonie met het beroemde slotkoor, waartoe
de medewerking van het Haagsche Toon-
kunstkocr was ingeroepen.
Schiller's Ode „An die Freude" met het
„Alle Menschen werden Brüder" een
apotheose aan den vrede te hooren zin
gen is in den huidigen verbitterden tijd
wèl noodzakelijk, al doen deze woerden
thans eigenlijk als een hoon aan
Maar het brengt een ideaal, dat eens be
reikt moge worden duidelijk en ernstig in
herinnering en wie weet, kan het zijn nut
hebben
Na deze cynische inleiding, mogen wy
„vreugdevollere tonen" laten klinken en
wel over de vertolking van dit geweldige
opus van den totaal vereenzaamden, doo-
ven Beethoven, wien het niet eens vergund
was, zijn eigen werk ooit te hooren, hoewel
hij de eerste succesvolle uitvoering ervan
heeft meegemaakt.
Welk een spanne tijds en welk een on
derscheid in expressie ligt er tusschen de
blijde, ongecompliceerde Mozartiaanachc
C dur symphonie no 1 en deze doorwrochte,
veelomvattende, van leed, strijd en jube
lende overwinning getuigende negende,
waarin Beethoven's wezen en kunst tot een
gigantische hoogte zijn uitgegroeid. De
negende, waaruit het hart van Beethoven's
gansche muziek spreekt! Zij getuigt van
Beethoven's religiositeit, zijn menschenlief-
de. van donkere smarten, maar ook van
geestdriftige zegepraal.
Wij weten het: aan Beethoven mag en
kan niet getornd worden, want zijn muziek
staat boven de tijden en omspant het den
ken en voelen van generatie's. Wat geeft
het dan, of wij persoonlijk de finale der
negende niet zóó kunnen waardeeren, als
de voorgaande drie deelen, waarin speciaal
de verheven melodieën in het Adagio,
schoon wat breed uitgesponnen ontwikkeld,
een hoogtepunt vormen. Gaat het in deze
finale voor ons gevoel te luidruchtig toe,
wij kunnen ons voorstellen, dat anderen
deze uitspraak als heiligschennis beschou
wen en het ons in hooge mate kwalijk
nemen, zóó iets te durven neerschrijven.
Maar op gevaar af. hiermee veler ongenoe
gen op te wekken, moest ons dit toch eer
lijkheidshalve even van het hart.
Dit neemt niet weg. dat wij voor de in
terpretatie van deze inponeerende en exta
tische finale gelijk trouwens in alge
meene trekken van dit gansche concert
hocge waardeering konden koesteren.
Onder de suggestieve leiding van Szell,
die beide symphonieën uit het hoofd di
rigeerde, heeft het Residentie-Orkest zich
van zijn beste zijde doen kennen. Al dade
lijk, in ,.de eerste", waren de exactheid, de
soepelheid en de samenklank van hooge
orde. Men kan een andere visie op verschil
lende tempi hebben, die zeker door Szell
dikwijls voortvarender, dan weer langzamer
genomen worden, dan traditie is. Doch zijn
opvatting is interessant en het orkest' volg
de hem met uiterste slagvaardigheid en
punctualiteit. Technisch met zulk een ge
mak, daarbij zóó genuanceerd, dat nergens
van eentonigheid sprake was en men bij
voortduring geboeid bleef. De groote con
trastwerkingen, waarvan Szell een liefheb
ber is. mogen wellicht in tegenstelling
staan tot de zuiver stylistische weergave,
zij hebben het voorstel eener behoorlijke
frischheid, die toch zeker bij deze eerste
past.
De blazers waren op hun „qui vive" en de
eerste violen klonken glanzend.
Vóórdat we het wisten liep deze sympho
nie ten einde en het was eigenlijk te vroeg
voor de traditioneele pauze, die ditmaal
gevoeglijk had kunnen vervallen
Toen de negende! Wanneer ooit Beetho
ven's woorden „Kracht is de moraal der
menschen, die boven anderen uitsteken en
zij is ook de mijne" in waarheid van toe
passing zijn op een werk van dezen titaan,
dan zijn het deze wel. Met wélk een kracht
heeft hij zijn tragiek weten te overmeeste
ren en met wélk een resultaat!
De symphonie is reeds zóó veelvuldig
beschreven, dat wij er slechts enkele woor
den aan behoeven te wijden. Hoe Beet
hoven het leven overwonnen heeft, hoe hij
met overtuiging „ja" gezegd heeft tegen
over zijn moeilijkheden, om te eindigen met
deze hymne aan de vreugde, leert ons dit
machtige werk. Hoe heeft hij op schitte
rende wijze afgezien, gelijk gezegd, van
de o.i. te zwaar gehouden instrumentatie,
in samenwerking met de wel zéér hoog ge
schreven koor- en solistenpartijen het
prachtige grondthema weten op te bouwen
en uit te werken tot een allesomvattende
climax, daarin getuigend van de vreugde,
die van boven komt. van den sterrenhemel,
waar de eeuwige Vader woont.
Het zou ons te ver voeren, alle composi
torische schoonheden te beschrijven, die
deze symphonie bevat Doch dat zij, on
danks de zeer vaartvolle en uiterlijk in
drukwekkende opvatting van Szell. die
geenerlei schroom heeft voor de machtig
ste klankeffecten, grootendeels tot hun
recht kwamen, was voor een niet gering
gedeelte het gevolg van de muzikale en
technische beheersching van zoowel het
orkest, als het Haagsche Toonkunstkoor.
Ook dit laatste schijnt de veeleischende
partituur inh art en nieren te kennen. De
BINNENLAND.
Onze financieele medewerker schrijft over
de beteekenis van het Nederlandsch-
Duitsche handelsverdrag (3de Blad).
Vergadering Centraal Bureau van de Tuin
bouwveilingen (3de Blad).
Groote vergadering van „Eenheid door
Democratie" te Amsterdam (6de Blad).
BUITENLAND. 1
Is een overeenkomst tegen iedere daad van
agressie in Europa bereikt? (Buitenland, le
Blad).
De Fransch-Italiaansche controverse op het
doode punt (Buitenland, 1ste Blad).
Franco's bewind over Spanje (Buitenland
en Laatste Berichten, 1ste Blad).
De Duitsche minister Funk over het Duit-
sche geldwezen (4de Blad).
Minister Frick over de minderheden in
Duitschland (3de Blad).
ZEE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Voor het geheele land; Droog
weer. Iets kouder overdag. Tijde
lijk wat toenemende bewolking.
Ochtendnevel. Zwakke tot matige
wind uit Oostelijke richtingen.
inzetten laten nergens te wenschen over,
terwijl de klank zonder onderbreking be
schaafd en nimmer ruw is. En dat zegt
hier héél wat!
Ook het kwartet, bestaande uit de da
mes Ankie v. Wickevoort Crommelin, Suze
Luger en de hrn. Louis v. Tulder en Willem
Ravelli had geenerlei moeite met deze al
lerzwaarst denkbare taak. Zij kunnen hun
partijen dan ook droomen. al zijn de tech
nische struikelblokken altijd opnieuw een
vraagteeken voor den goeden afloop. Het
is goed afgeloopen, al hebben wij de
hooge sopraanpartij wel eens met meer
gemak hooren zingen. Willem Ravelli komt
echter voor zijn voortreffelijk klinkenden
zang de eerepalm toe!
Het waren twee geïnspireerde uitvoe
ringen. En al klinken ons de paukenroffels
de uitbarstingen van het koper en het
allesoverstemmend samengaan van orkest
en zang bij het neerschrijven dezer regelen
nog in de ooren, dat neemt geenszins weg,
dai wij voor deze suggestieve vertolkingen,
onder stuwende en besliste directie, respect
koesteren.
Szell kon het orkest staande na iedere
symphonie laten deelen in de grootsche
hulde. De beide damessolisten zijn met
bloemstukken vereerd.
Moge het Residentie-Orkest, dat ons dit
seizoen weer veel schoons geschonken
heeft, bij zijn tallooze Leidsche getrouwen
terugkomen voor de volgende winterserie:
de Sleutelstad kan dit ensemble niet mis
sen!
ONTSPANNINGSVEREENIGING
OPGERICHT.
In een der zalen van de Koekfabriek „De
Blauwe Arend", O. Vest 179, is gisteravond
een nieuwe ontspanningsvereeniging opge
licht. Na een inleiding van de heeren C.
van Leeuwen, D. v. Bommel en A. Susan,
werd overgegaan tot vaststelling van de con
tributie; deze werd gesteld op 10 cent per
lid en per week. De vereeniging zal den
naam dragen van Ontspanningsvereeniging
T.O.F. Het ligt in de bedoeling om een eigen
clubgebouw in te richten en daar verschil
lende ontspanningsavonden te houden. Het
bestuur is als volgt samengesteld: C. van
Leeuwen, voorzitter; J. Keijzer, penningm.;
P. Hageman. secretaris, Pr. Frederikstr. 22;
J. Bocüjn, 2e penningm.; J. Hartman, comm.
