Waarover Duitschland zich
opwindt
Pers van „Nationale Dagblad"
door Justitie onklaar gemaakt
79ste Jaargang
ZATERDAG 14 JANUARI 1939
No. 24173
STADSNIEUWS
YAN HEDEN
De Bilt
DXGËLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
De automatiseering der
telefoon
„Aanslag" met een
catapult
Een kiezelsteentje in plaats
van een kogel.
IM. NOOMEN
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
3D ct9rper regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd 2ijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen, - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd (rtjn:
per 3 maanden f. 3.35
per week .T.f.0.18
Franco per post f. 2:35 per 3 maanden 4- portokostenJ
(voor binnenland f. 0.80 per S nmdJ;
MEDIO 1939 EEN FEIT.
Naar aanleiding van de vraag, welkie ons
van meerdere zijden wordt gesteld, wan
neer de automatiseering van het Leidsche
telefoonnet tegemoet kan worden gezien,
hebben wij deze vraag nogmaals voorge
legd aan den directeur van het P.T.T.-kan-
toor, den heer A. van den Eelaart, die be
vestigde hetgeen hij reeds eerder meldde,
namelijk, dat dit tijdstip hoogstwaarschijn
lijk in Mei of Juni zal vallen.
In verband met de technische gecompli
ceerdheid der reorganisatie, maakte hij
een voorbehoud voor de maand Juli, doch
later zal het z.i. stellig niet worden.
De technische inrichting der centrale
aan de Boommarkt nadert haar voltooiing,
doch er gaat nog geruimen tijd mede ge
moeid voordat alles feilloos functionneert
en derhalve in gebruik gesteld kan worden.
HET DIACONESSENHUIS.
Tariefsverhooging wordt voorloopig
niet ingevoerd.
Van de zijde van het Diaconesservhuis
alhier vernemen wij. dat het aantal ver-
pleegdagen in het afgeloopen jaar bedroeg
40754. Het aantal patiënten, dat werd op
genomen, beliep 1976, terwijl 1216 operaties
werden verricht.
Voorts werd ons medegedeeld1, dat het
bestuur besloot de voorgenomen tariefsver
hooging voor de 3e klasse van f. 2.50 op
f.3.— per dag, in verband] met gerezen
moeilijkheden, voorshands geen ingang te
doen vinden.
JEUGDVEREENIGING „EMMANUEL".
De groote zaal van het gebouw „Natha-
naël" was gisteravond goed bezet met
ouders, om met de vrienden van boven
genoemde vereeniging het eerste lustrum
te vieren.
Dit samenzijn werd op de gebruikelijke
wijze geopend door den leider, den heer P.
v. d. Reyden, waarna hij enkele verzen las
uit Spreuken 4.
Zijn openingswoord bepaalde spreker bij
dit Bijbelgedeelte en zei o.m., dat wij God
om een rein hart moeten vragen en ons
hart. moeten bewaren.
Nadat de leider de aanwezigen had wel
kom geheeten, werd het jaar- en financieel
verslag uitgebracht.
Voor de pauze hielden de meisjes een
samenspraak, terwijl tevens een voordracht
werd gehouden.
Na de pauze, waarin thee werd rond
gediend en gelegenheid tot vragenstellen
werd gegeven, werd het programma ver
zorgd noor de jongens, terwijl ook weer
voordrachten werden gehouden.
De voorzitter dankte aan het eind van
dezen avond de ouders en de vrienden
voor hun medewerking.
Do regeeringspersdienst meldt:
In verband met overdreven berichten
over aanslagen, welke tegen Duitsche di
plomatieke en consulaire gebouwen hier te
lande zouden zijn gepleegd, wordt hier het
voorloopig resultaat medegedeeld van het
onderzoek, dat door de justitie naar de ge
melde feiten wordt ingesteld.
„Er is niet geschoten door een ruit van
het Duitsche gezantschapsgebouw doch van
een belendend perceel, gedeeltelijk bij het
gezantschap in gebruik en van buiten als
zoodanig niet herkenbaar.
Er bevond zich tijdens het schieten,
dat laat in den avond of des nachts
moet hebben plaats gehad, niemand in
bedoeld gedeelte van het huis, waarin
de kogel gevonden is en deze zou, ware
er wel iemand in geweest, geen doel ge
troffen kunnen hebben, daar hij, een
baan van onder naar boven volgende,
door het allerbovenste gedeelte van het
raam (3.65 IVI. boven den vloer) is ge
gaan en na blijkbaar afgestuit te zijn
tegen een houten beschot, hetwelk het
bovenraam afdekt, omlaag is gevallen.
Het projectiel had zóó weinig kracht,
dat het nauwelijks sporen op het be
schot heeft achtergelaten.
Ten aanzien van het in Amsterdam
gebeurde kan worden medegedeeld, dat
niet het Duitsche consulaatsgebouw,
doch de elders gelegen particuliere wo
ning van den kanselier getroffen is. Na
deskundig onderzoek is gebleken dat
noch een kogel-, noch eenig metaal
spoor op de ruit te ontdekken viel en
dat, mede in verband met de richting
van inslag die neerwaarts, niet op
waarts was naar met aan zekerheid
grenzende waarschijnlijkheid moeten
worden aangenomen, het gat veroor
zaakt is door een met kracht tegen de
ruit geslingerd kiezelsteentje, afgescho
ten uit een jongens-katapult.
In dit verband kan nog worden mede
gedeeld, dat de politie den laatsten tijd
klachten ontving over baldadigheid van
jongens, die in dat stadsgedeelte met
katapulten ruiten vernielden.
Het A. N. P. meldt nog:
Naar eerst thans wordt medegedeeld, is
ook in het Duitsche consulaatgebouw te
Rotterdam ongeveer half November een
gaatje in een der ramen aangetroffen. Het
gat is gevonden in de bovenruit van een
der vensters op de eerste verdieping van
de achterzijde. Vermoedelijk is het veroor
zaakt door een schot uit een flobertgeweer.
DE GLADDE STRATEN.
Hedenmorgen te ruim 7 uur is de 29-
jarige bloemen koopman M. v. d. H. uit
Rijnsburg, die met zijn motorcarrier op den
Rijnsburgerweg reed, tengevolge van de
gladheid van den weg geslipt en nabij de
halte „Tuinlust" tegen een lichtzuil gere
den, welke ernstig werd beschadigd. De
bestuurder vloog door den schok met zijn
hoofd door de voorruit en bekwam niet-
ernstige verwondingen aan het gelaat. Na
te zijn verbonden, kon hij huiswaarts kee-
ren.
Op het kruispunt van den Morschweg en
den Morschsingel is hedenmorgen de 70-
jarige G. van E. uit de Lopsenstraat uit
gegleden. waardoor hij het rechteronder-
been brak. De E.H.D. vervoerde het slacht
offer naar het Academisch Ziekenhuis.
Geslaagd voor het examen Duitsche
Handelscorrespondentie (Mercuriusi mej.
A. de Vries, alhier, leerling van het Ge
nootschap „Kennis is Macht".
RESIDENTIE-ORKEST.
Nina Karandakowa (zang).
Prof. Georg Szell (dirigent).
Het was ditmaal een avond eener inte
ressante. schoon zeker niet door een ieder
gewaardeerde noviteit en van de kennis
making met de Russische opera-zangeres
Nina Karandakowa.
Twee factoren, om een concert belang-
wekend te doen zijn. Vóór alles zijn wij
Szell die ditmaal als dirigent een goeden
avond had, dankbaar dat hij brak met het
traditioneele en uit Engeland medegebracht
een in 1935 door den thans 36-jarigen Wil
liam Walton gecomponeerde moderne sym
phonic, in den klassieken 4 deeligen vorm.
Welke bevreemdende klanken en schriinen-
Twee artikelen beleedigend
geacht voor minister en
R.K. geestelijkheid.
Gistermiddag omstreeks 4 uur heeft
de rechtcr-commissaris jhr. mr, P. G.
van Meeuwen, vergezeld van den
substituut-oficier van justitie, mr. N. S.
Hoekstra, een deskundige op typogra
fisch gebied en personeel van de Leid
sche recherche, een bezoek gebracht
aan de drukkerij van het alhier ver
schijnend N.S.B.-orgaan „Het Nationale
Dagblad", een uitgave van de stichting
,»De Nationale Pers" en gevestigd aan
de Kaiserstraat No. 9.
Op aanwijzing van den deskundige
zijn verschillende vitale oinderdeelen
van de rotatiepers, waarop dit blad
wordt gedrukt, o.a. de inktbakken, ver
wijderd, waardoor de verschijning van
dit blad op déze pers vcor eenigen tijd
onmogelijk, althans onwaarschijnlijk
moet worden geacht.
Dit houdt evenwel niet in, dat het
blad ui de eerstvolgende dagen niet zal
verschijnen. Immers de Nederlandschc
grondwet erkent het beginsel van de
vrijheid van drukpers, hetgeen wil zeg
gen. dat geen verschijningsverbod kan
worden uitgevaardigd, zoodat het zeer
nel mogelijk Is, dat het blad, eventueel
"i ander formaat elders wordt gedrukt.
De aanleiding tot dit optreden der justitie,
aldus deelde de commissaris van politie,
de heer R. J. Meyer, ons gisteravond mede,
is gelegen in een tweetal artikelen, welke
zijn gepubliceerd in de edities van Vrijdag
23 en Donderdag 29 December j.l. en waar
van de inhoud beleedigend wordt geacht
voor den minister van justitie en de R.-K.
geestelijkheid.
Het eerste artikel was een soort „open
brief" aan de marechaussee, en had tot
opschrift ,,Het hemeltergende vonnis"; het
tweede droeg hei opschrift „De eer der
Nederlandsche jeugd" en als onderkop:
„5 minderjarigen zlin in Oss straffeloos
misbruikt".
Bovendien heeft nog een derde artikel
de bijzondere aandacht van de justitie; dit
behandelt „De zedenmisdrijven in Oss;
methoden van het politieke Katholicisme"
en is gepubliceerd in het nummer van
Woensdag 4 Januari j.l. De aansprakelijk
heid voor dit artikel is nog in onderzoek.
Tijdens het onderzoek door de Leidsche
recherche, dat op last van den Officier van
Justitie aan dit optreden is voorafgegaan,
heeft de hoofdredacteur, mr. M. M. Rost
van Tonningen zich voor den inhoud der
beide eerstgenoemde artikelen aansprake
lijk gesteld.
De rechter-commissaris zal thans dienen
uit te maken of, en zoo ja, op grond waar
van een strafvervolging zal worden inge
steld. Tevens zal alsdan moeten worden
vastgesteld of beleediging dan wel laster
ten laste zal worden gelegd. Gelijk bekend
mag worden verondersteld, heeft de heer
Rost van Tonningen meermalen den
wensch geuit, dat „laster" ten laste zal
worden gelegd, omdat hij dan in de gele
genheid wordt gesteld tot bewijsvoering,
hetgeen volgens het Nederlandsche recht
bij ten laste legging van „beleediging" niet
is toegestaan. De heer Rost van Tonningen
acht deze bewijsvoering een algemeen Ne-
derlandsch belang.
Op het oogenblik, dat de hierboven ge
noemde autoriteiten zich aan de drukkerij
aan de Kaiserstraat vervoegden, was het
grootste deel van de editie van gisteren
reeds afgedrukt. Het ingrijpen der justitie
maakte het echter onmogelijk ook het res-
teerende gedeelte van de oplage af te
drukken, zoodat een kleine groep van lezers
het orgaan van gisteren niet heeft ont
vangen.
De uitvoering der maatregelen geschied
de zonder dat van de zijde van het per
soneel eenig verzet werd geboden.
De hoofdredacteur, mr. Rost van Ton
ningen. vertoefde op dit oogenblik in
Utrecht; hij werd telefonisch van het ge
beurde op de hoogte gesteld en arriveerde
ter plaatse, terwijl de rechter-commissaris
cs. nog aanwezig waren.
De verwijderde onderdeelen der rotatie
pers werden naar het politiebureau over
gebracht, vanwaar zij heden naar Den
Haag zijn vervoerd.
Het moet onwaarschijnlijk worden ge
acht, dat' deze onderdeelen binnen zeer
korten tijd door andere kunnen worden
vervangen.
Waar het weekblad „Volk en Vaderland"
op dezelfde pers wordt gedrukt, is de nor
male verschijning van het eerstvolgend
nummer van deze uitgave der „Nationale
Pers" eveneens onzeker.
De juridische afwikkeling dezer zaak
wordt bepaald door de Rechtbank te Den
Haag. die deze kwestie vermoedelijk wel op
korten termijn te berechten zal krijgen.
Naar wij vernemen is men in een pak
huis in de Koppenhinksteeg nabij de Hoog-
landsehe Kerkgracht reeds geruimen tijd
bezig met de inrichting van een drukkerij,
waarvoor de vergunning is aangevraagd
ten name van de N.V. v.h. van Niftrik.welk
bedrijf vroeger aan de Kaiserstraat Nr. 9
was gevestigd. Voorzoover onze inlichtin
gen strekken is de technische inrichting
daarvan nog niet zoover gevorderd, dat het
mogelijk zou zijn hier het „Nationale Dag
blad" te doen verschijnen.
U kunt beter nu een KLEINE premie Dj, nummer bes|aat „j, Y|Eg b|aden
betalen, dan later een GKUJ t reke
ning voor operatiekosten en zieken- EERSTE BLAD
huisverpleging.
Jaarpremie vanaf f. 6.21 p. persoon HET VOORNAAMSTE NIEUWS
Nieuwe Eerste Nederlandsche N.V,
BIJKANTOOR LEIDEN, BREESTRAAT 10a
Telef. 302 - Na 6 uur 2479.
6860 (Ingez. Mcd
de „dissonanten" zij ook voor menigeen
moge bevatten, door het meesleepende,
sterk wisselende rhythme en de imposante,
af en toe wel zeer overweldigende klanken-
Nina Karadankowa.
massa's, is zij toch stellig niet van een stu
wende suggestiviteit ontbloot en doet zij
kennismaken met een componist, die tot
machtige uitingen in staat is.
Ach: wii willen ons liever niet verdiepen
in de vraag, in hoeverre deze symphonie
atonaal" is zooals zij door sommigen
wordt gekarakter seerd. Onder muziektheo
retici wordt al genoeg gestreden over de
vraag, wat daaronder nu eigenlijk verstaan
wordt. Waarom zouden wii er onze lezers
dan mede vermoeien? Temeer, omdat ver
schillende deelen bijv. het intensief me
lancholieke en voor menigeen toch gemak
kelijk aansprekende Andante zóó tonaal
ge -hreven is. als tonaal maar zijn kan.
Wanneer men ons nu vraagt, waarin de
belangwekendheid dezer symphonie is ge
legen. dan zii verklaard, dat zij ontegen
zeggelijk een uiting mag genoemd worden
van hetgeen in menige ziel leeft tijdens
dezen in meerder opzicht chaotischen, strij-
digen tijd die, naast schokkende, emotio-
neele belevenissen, toch ook in zich draagt
de drang naar een bevrijding en meerder
hcu-vast", al spreekt het vanzelf dat een
zoodanig psychisch worsteling.-proces z ch
tegenwoodig onmogelijk oo harmonische,
veeleer schrille en tweeslachtige wijze vol
trekken kan. Dit is zeer in het kort. een
vis'e op deze symphonie.
Men hoore: in het eerste deel de melodie,
die hoog uitgetild wordt boven het chaoti
sche. dan in het Presto de dans die zich
moeizaam tracht los te maken uit veel be
nauwenis. in het Andante een elegische
overpeinzing, vol troostelooze, onvruchtbare
berusting, tenslotte de zakelijkheid, het
plotseling durvend aanpakken, dat tracht
te overwinnen en waarin toch ook terugge
zocht wordt naar oude waarden en funda
menten Bachfuga zij het in eigen
vaartvolle rhythmen en volgens kundigen.
modernen geest. Doch ook het weer-voe-
ling-houden met andere voorgangers is
duidelijk hoorbaar: Strausz, Mahler. Tsjai-
kowsky. Dit is slechts één indruk uit vele,
na een eerste auditie.
Knap van structuur, opzet en uitwerking
is deze compositie, hoewel niet steeds bon
dig genoe? door een neiging tot uitwijding
en herhaling.
Ongetwi'feld echter een werk van een ta
len, voi componist, die den mensch, welse
den huidigen tijd intens ondergaat, véél te
zeggen heeft, al zoekt Walton nog naar een
persoonlijken stijl.
Toch begrijpen wij het. wanneer er toe
hoorders zijn, die wellicht deze muziek niet
verdragen kunnen. Zij is muz ek. die de
zenuwen aanpakt, zooals deze tijd dit doet.
Maar óók muziek waam een ziel zoekt
naar nieuwe levcnsoegzip jen. Zoodoende
komt men tot de onderkenn ng van volko
men geslaagde, tevens origineele fragmen
ten waarin gedachten en gevoelens reeds
juisten vorm en beteekenis hebben gekre
gen. naast fragmenten, die getuigen van
inzinking en tasten.
De ruimte ontbreekt ons. hierop nader in
te gaan. Slechts zii geconstateerd, dat d t
werk voor het orkest een prachtig speel
stuk is. waarin men zich me, enthousiasme
kon geven. Dit heeft het Residentie-orkest
dan ook od bewonderenswaardige wijze ge
daan en met groote accuratesse onder de
uiterst intelligente leiding van Szell
De ontvangst bti het auditorium leek ons
merkwaardigerwijze niet uitsluitend terwille
van de uitstekende uitvoering zoo hartelijk,
al zal ongetwijfeld ook velen de lust be
kropen hebben, af en toe de ocren toe te
stoppen. Vooral zij. die de lieflijke wellui
dendheid zoeken
De van velerlei opera-uitvoeringen ook
hier te lande bekende Russische zange-
BINNENLAND.
De „aanslag" op Duitsche gebouwen ge
schiedde met een catapult en een kie
zelsteentje. (Ie Blad).
Groenteschaarschte als gevolg van de he
vige vorst. (4>e Blad).
Motorschip „Koningin Emma" te Vlissin-
gen door H. M. de Koningin te water
gelaten. (Ie Blad).
Dc Nederlandsche ski-kampioenschappen,
(Sport, 3e Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Kalme markt - Verbeterde stemming
Meerendeels iets hoogere koersen
Amerika goed prijshoudend - Bel eg-
gingsmarkt stil.
BUITENLAND.
Het einde van het Engelsche bezoek aan
Rome. (Buitenland, le Blad).
Franco zet den aanval op Tarragona in.
(le Blad).
Hongarije toegetreden tot het anti-koanin-
tern-pact. (Buitenland, le Blad).
Debat in de Fransche Kamer over de bui-
tenlandsche politiek. (3e Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL
PAGINA 2 VAN HET VIERDE BLAD.
Voor het geheele land: Zachter
weer. Zwaar bewolkt tot betrok
ken met nu en dan regen. Matige
later toenemende wind uit Zuide
lijke richtingen.
res Nina Karandokowa zal zeker op het
tooneel triomfen vieren. Zij heeft de ware
stem, voordracht en allure daarvoor.
Of zij echter in de concertzaal geheel op
haar plaats is, meenen wij echter te moe
ten betwijfelen. Slechts in een enorme
operaruimte Parijs, Milaan enz. zal
haar omvangrijke stem volkomen tot haar
recht kunnen komen. In een betrekkelijk
kleine zaal klinkt dit geluid echter in het
forte dikwijls te doordringend: de resonans
is te hevig en soms te schril, dan dat dit
orgaan steeds de schoonheidsbevrediging
ve.mag te geven, die wij ons voorgesteld
hadden. Spec aal in Beethoven's .Abscheu-
licher, wo gehst du hin" konden wij ons
niet met een zekere hardheid, die het
prachtige timbre en de schitterende hoogte
ontsiert, vereenigen Afgezien dus van een
zekere rauwheid, zijn materiaal en muzika
liteit van hooge orde. In de op Russische
teksten gezongen aria's uit de opera's „Ser-
vilia" en Tscherevitski" van Rimski-
Korssakow waren talrijke sublieme mo
menten, die van een groote beheersching
en een benijdenswaardig-gerijpte zang
techniek getuigden. Een en ander stelt deze
zangeres tot grootsche prestatie's in staat.
Haar succes was groot, gepaard gaande
met een bloemenhulde.
Met Beethoven's „Corlolan" ouverture,
stijlvol, rustig en breed gespeeld een
kolfje naar Szell's hand! werd het inte
ressante concert geosend terwijl Borodin's
„Steppenbeeld in Midden Azië" eveneens
een voortreffelijke interpretatie genoot,
waarbij de sfeer van oneindige verlaten
heid en eenzaamheid volkomen was. De
minutieuse verzorging was een welkome
verrassing in een seizoen, waarin daarop
helaas wel eens aanmerking gemaakt moest
wmixien.
E i echter hrt koper dezen avond niet
'altijd even gelukkig was. zullen wij niet te
zwaar aanrekenen, omdat we weten, dat
het beter kan Maar tochongelukjes
kunnen niet altijd vergeven worden
