BUITENLAND
LEtDSCH DAGBLAD - Aihisle Blad
Zaterdag 31 December 1938
Herbewapening
Joden-vervolging
Necrologie
Succes voor Duitschland
Aan den rand van
den oorlog
Drang nach Osten
Italië onbevredigd
Democratie en dictatuur
1 Juli: 25-jarig bestaan van de lucht-
vaartafdeeling Soesterberg; 2 Juli: de
K N A C. bestaat veertig jaar.
18 Augustus Jan ter Haar Jr.. het op
één na oudste raadslid van Amsterdam, 70
jaar; 27 Aug.: 20-jarig bestaan Bijz. Vrijw.
Landstorm; 28 Aug.: het Vredespaleis be
staat 25 jaar.
7 September: eeuwfeest Stedelijk Mu
seum te Utrecht: 14 Sept ds. H. H Dor-
gelo. Naarden. lid hoofdbestuur Evang.
Maatschappij, 25 jaar Ned. Herv. predi
kant; 15 Sept.: prof. G. Wisse, Apeldoorn,
40-jarig ambtsjubileum als Chr. Ger. pred
idem: 40-jarig jubileum ir. H. Veth, te
Den Haag, eerst aanwezend ingenieur Prov.
Waterstaat in Zuid-Holland; 17 Sept.: ir.
J W. Albarda. Den Haag. 25 jaar Kamerlid
voor de S D.A.Pt: idem eeuwfeest N.V. In-
dustrieele Maatschappij voorheen Noury en
Van der Lande, te Deventer; 24 Sept100-
Jarig bestaan Rott Verzekerings-Soclëtelt:
28 Sept.: ds. P. J Molenaar, Den Haag.
Ned Herv. pred 70 jaar.
9 October: dr. ir. G. L F Philips, Den
Haag, stichter van het Philips-concern, 80
jaar. 11 Oct.: M. F. Graafland. Den Haag,
oud-inspecteur lich opvoeding, 70 jaar.
1 November: eeuwfeest Fabriek van Rij
tuigen en Spoorwagens J J Beynes en
Zoon. Haarlem; 6 Nov.: zilveren jubileum
Centr Bond van Ziekenfondsen: idem
25-jarig bestaan Ned. Handelshoog'eschool
te Rotterdam.
5 December de Coop Centr Boerenleen
bank te Eindhoven bestaat 40 Jaar:
Geheel gerust kwamen Chamberlain en
Daladier blijkbaar al niet uit Muenchen
terug, want onmiddellijk werden de inmid
dels toch al vergroote bewapeningsplanncn
nog aanzienlijk uitgebreid De Westersche
mogendheden wilden blijkbaar niet weer
in een dergelijke positie verkecren! Mll-
liarden werden uitgetrokken voor herbe
wapening. die al verder en verder gaat. een
ontzettende last ladend op de schouders
der burgers. Een last die spoedig de draag
kracht te boven zal moeten gaan; zulks
wwrrANNEER wij aan het einde van 1938 de balans moeten opmaken over
hetgeen zich in de wereld heeft afgespeeld, dan zal men kunnen begrijpen,
v Jat wij weinig optimistische klanken kunnen doen hooren. Het is een zeer
veel bewogen jaar geweest, een jaar, waarin de wereld bijkans opnieuw in een
wereldoorlog was gestort, die slechts op het uiterste nippertje kon worden voor-
komen, een jaar van vervolging te vuur en te zwaard van onschuldige menschen. oveI' gansche linie
die slechts het ongeluk hebben als Jood te zijn geboren, een laar van het smijten
met geld voor de meest onproductieve doeleinden, voor her!' -wapening, een jaar,
dat afscheid neemt onder omstandigheden, die weinig goeds beloven voor zijn
opvolger
Voor 1939 koestert men natuurlijk de hoop, dat het eindelijk zal brengen den
uitweg uit de algemeenc impasse, doch, om eerliik te ziin, we kunnen ons niet Londen 'eu Berlijn wê*er uirel'kaar Ei' bleck
verder opschroeven ten aanzien van de verwachtingen dan een: zoolang er leven al spoedig, dat Chamberlain In eigen land
is. is er hoopt
Aan 1939 de taak ons pessimisme te beschamen.
Direct na Muenchen, waar Chamberlain
en Hitier bovendien nog een soort nooit-
meer-oorlojs-verklaring teekenden, gingen
Wij besluiten met de gebruikelijke lijst
van namen van vooraanstaande menschen
op verschillend gebied, die in den loop van
1938 overleden zijn
Willen we niet al te uitvoerig worden,
dan zuilen we ons een strenge beperking
moeten opleggen, gelet op het onzettend
een vrij krachtige oppositie tegen zijn po
litiek vond, tot zelfs in eigen gelederen toe
men denke aan het aftreden van minis
ter Duff Cooper en in Dultschiand deed
men niets om die oppositie den wind uit de
ten zeerste de DuiUche agressie. Zonder i «allen te nemen, integendeel, de pers ont-
te durven voorspellen, dat mat Eden de
zaken anders zouden zijn verloopen. mag
aantal gebeurlijkheden, dat we in ieder loch worden geconstateerd, dat diens heen-
geval zullen moeten memoreeren. In dichte
gelederen dringen zij zich aan ons op, j
cischend notitie te nemen. Men vergeve ons
daarbij niet altijd de chronologische volg
orde te betrachten, maar de duidelijkheid
ral zoodoende o.i. worden gediend.
gaan de Duitsche plannen bij uitstek
de kaart heeft gespeeld.
En nauwelijks was de wereld de verras
sing over den Anschluss te boven, of reeds
Welaan dan!
HP. Voor Duitschland was 1938 een succes tv„ towo
3 Januari: H. Tjebbes. Bloemendaal. oud- 'aar zonder weerga na de ineenstorting doemden aan den horizon de eerste symp-
d'recteur telegraaf- en telefoonkantoor onder het vermaledyde vredespact van Ver- tomen op van het conflict, dat- Europa
Haarlem, 82 jaar; 5 Jan.: dr. A. N. van s?*rlles, dat In de kiem reeds in zich droeg aan ^en rand van den oorlog zou brengen
P aae, Den Haa?. seer. Ned. Bond tot be- d€ misere, die de wereld thans beleeft. Het I Sudeten-Duitschers begonnen zich°fel
- ie r.immoe irolul't uav, „-,11. «1. u.t i1 to i-norou AnJnu l j
s'rijding van vivisectie. 78 jaar; 6 Jan
Gerhard Jannink. Enschede, industrieel. 64
jaar; 9 Jan.: K. G. Pander. Wassenaar,
commissaris en medevennoot N.V. H Pan
der en Zn., te Den Haag, 71 jaar: idem:
prof. dr. W. L .de Vreese. Voorschoten, oud-
hoogleeraar Gentsche universiteit en oud
redacteur Woordenboek Ned. taal, 69 jaar;
24 Jan W. Rauwenhoff. Apeldoorn, oud
chef dienst der exploitatie Ned Spoorwe
gen. 74 jaar; 26 Jan.: mgr. prof. dr. J. K
F H. 8chritnen. Nijmegen, bijzonder hoog
leeraar, 68 jaar: 28 Jan.: H. de Liefde. Was
senaar. lid Ged. Staten van Gelderland,
73 jaar.
6 Februari: D. H. Fraenkel. Den Haag,
oud-resident van Madoera. 89 jaar; Idem:
T H Tiktak. Groningen, directeur bekende
koffie- en theehandel. 65 Jaar: 8 Febr
mr. B R Royer, Den Haag oud-advocaat-
generaal Haagsch Gerechtshof. 76 jaar: 9
Febr.: Jan Cupido. Terschelling, oud-schip
per N - en Z -H. Reddingmaatsehappij. 69
jaar (hij redde meer dan 200 personen het
leven); 10 Febr Anton Tierle. Amsterdam,
koordirigent. 67 jaar; 15 Febr.: B Wilton.
Voorburg, oprichter machinefabriek en
scheepsverf Wilton Feyenoord. 74 jaar; 18
Febr Allda TartaudKlein, Den Haag. 64
jaar: 19 Febr.: P J. M. Verschure. Am
sterdam, bekend figuur in de scheepvaart-
wereld, 77 Jaar; 22 Febr.: C. H L Baart-
man. Vlaardingen. directeur De Lever's
Zeenmaatechappij, 58 jaar; 24 Febr.: mr
is nimmer gelukt een volk als het Duitsche
blijvend te knechten en dat zal waarschijn
lijk ook nooit gelukken in de toekomst,
welk volk het dan ook betreft. Men wist.
dat Duitschland zich had onttrokken aan
de knechtschap van genoemd verdrag,
maar wie had durven voorspellen, dat dit
zelfde land de groote agressie van dit jaar
zou beteekenen en dan met zulk een ge
weldig sucoes?
Het begon reeds vroeg, halverwege Fe
bruari. met Oostenrijk. Weliswaar had
Hitier reeds vroeger verklaard, dat dit
Duitsche land hem ter harte ging, gelijk
alle Duitschers onder vreemde heerschap
pij, maar aan den „Anschluss" werd toch
niet gedacht. Onverwachts ontbood de
Fuehrer den Oostenrijkschen bondskanse
lier Schuschnigg naar Berchlesgaden. ge
let op de toenemende onrust in Oostenrijk
dank zij het drijven der nationaal-socialis-
ten, Schuschnigg ging en bezweek Hij
stemde er in toe. om aan de nationaal-
socialisten een plaats in de regeering in te
ruimen: onder leiding van Seyss Inquart
deden zij hun entree Het zou het begin
van het einde zijn! Een vinger was gege
ten. weldra zou men de gansche hand ne
men. Als directe oorzaak werji benut, dat
Schuschnigg een referendum wilde doen
plaats hebben ten gunste .van Oostenrijk's
onafhankelijkheid Hitier dwong dit op
het laatste oogenblik terug te némen en
antwoordde zijnerzijds met een staatsgreep,
ciie maar al te zeer gelukte. De Duitsche
Radio- troepen trokken Oostenrijk binnen, ont
raad en oud-voorzitter Vrljz. Dem. Bond. 66 vangen met. grooten jubel; men zal zich
Jaar; 28 Febr.: mr. 6 E J. M van Lier. den zegetocht herinneren, waaraan ten-
advocaat-generaal Hooge Raad. Den Haag. slotte na het welslagen de Fuehrer in
62 jaar.
6 Maart: A P Staalman. Driebergen,
oud-lid Tweede Kamer. 79 jaar: 13 Maart:
generaal C. J. H van der Harst, Den Haag,
oud-gouverneur van de KM A te Breda.
61 Jaar; 18 Maart: Jhr. mr, G. C. von Wei-
Ier Den Haag. oud-voorzitter Pensioenraad,
76 jaar: 24 Maart: pater Hendricks S. J„
Den Haag. de bekende apologeet, 75 jaar:
23 Maart: R. J. C. baron van Pallandt,
Laagkeppel, voorzitter Ned Hockeybond, 50
jaar: 30 Maart: A C. van Eyk. E>en Haag.
oud-voorzitter comité van graanhandelaren
te Rotterdam. ,73 jaar: 31 Maart: Willem
Kioos, Den Haag. de bekende dichter, 78
jaar.
2 April: dr. Ji. J. Lpvink, Scheveningen.
c;td-riirecteur-generaal van den landbouw
oud-burgemeester van Alphen, 72 jaar: 6
April: mr. Joh. Enschede, Heemstede, me
dedirecteur der N.V. Grafische Inrichting
te Haarlem. 59 jaar; 8 April: de schilder
Willem van Schaick, Blaricum. 03 jaar: 15
Anril: dr C. J. Vlnkesteyn. Den Haag. oud-
Inspecteur der gymnasia, 78 jaar; 19 April:
P H L. Jarnin. firmant der gelijknamige
koek- en chocoladefabriek. Rotterdam, 59
jaar; 26 April: mr. J. D. Verbroek, Den
Haag. lid Ged. Staten van Zuid-Holland,
70 jaar.
9 Mei: J H Slicher, Brussel, oud-be
stuurslid A.N.W.B.. 74 jaar; 14 Mei' jhr. mr
M. A. de Savomin Lohman. Zwollekerspel.
oud-president der rechtbank te Zwolle. 72
jaar: 19 Mei: luit.-generaal Ph. W. Web»r,
Den Haag, 81 jaar; 24 Mei: prof. dr. Ph.
Kleintjes. Amsterdam. 70 jaar: 28 Mei:
C J Klaassen, Scheveningen. oud-schipper
der Scheveningsche reddingboot. 82 jaar
(hij redde 515 levens).
2 Juni: dr. J. K. F. Bunge, directeur Ne-
derlandsche Staatsmijnen overleden te
Dordtmund; 7 Juni: ds. K H. Wallien. Am
sterdam. Luth. em. predikant, lid hoofdbe
stuur Ned. Bijbelgenootschap. 54 jaar; 12
Juni mr. A. D W. de Vries. Den Haag. oud
lid Raad van State, 71 jaar; 28 Juni: prof.
ir. G Dieh'. Delft, 56 jaar
5 JuU; mevrouw A. van WijheSmeding,
de bekende schrijfster. Den Bosch. 47 jaar-
li Juli: N. Jannink. Deventer, industrieel
uit Goor, 64 jaar; 22 Juli: dr. L. Heyer-
mans Amsterdam, oud-directeur Gem. Ge-
neesk. Dienst, 64 jaar.
2 Augustus: ir. J. van Dusseldorp. Den
Faas. oud-voorzitter Vereenigins Nederl.
Fabrikaat. 81 jaar; 4 Aug pastoor L H
Ferquin. Rotterdam, voorzitter Kath. Ra
dio-Omroep. 73 jaar; 17 Aug.: dr. F. de
Haan, Haarlem, oud-landsarchivaris te Ba
tavia. 75 jaar; 19 Aug.: dr. M. B. Mendes
da Costa, klassicus en tooneelkenner. Am-
si erdam. 87 jaar; idem: mr. C. Ridder van
Raopard. Nederlandsch gezant t? Berlijn,
overleden aan de gevolgen van een auto-
ougeluk. 63 jaar: 25 Aug.: dr. ir. J. S-broe-
d,r van der Kolk. Oosterbeek, oud-riiks-
boofdingenieur voor de snoorwegen. 86 j.:
28 Au? E. G. Gaarland, burgemeester van
Gouda. 58 jaar: 31 Aug A W. Pulle, Den
Heag. schout bij nacht. 87 jaar.
1 September: mr. dr. 1 A van Fnyen,
burgemeester van Zwolle, 79 jaar; 8 Sept.:
eigen persoon deelnam Hoe wuft de volks
gunst is. het bleek weer eens te Weenen.
Was Schuschnigg daar luide toegejuicht,
enkele dagen later slechts was het: krui
sigt hemZonder slag of stoot was de An
schluss voltrokken. Niemand, die zich durf
de verzetten. Ook Italië, dat nog enkele
jaren tevoren had verklaard, dat de Duit
schers aan den Brenner oorlog beteekende,
legde zich als getrouw as-genoot rustig
neer bij het voldongen feit. Dat ten over
vloede nog eens door een plebisciet, door
Goebbels georganiseerd, werd bevestigd.
Men kent die organisatie der natlonaal-
sociaüsten! Lieten de Nazis president Mi-
klas met rust, Schuschnigg werd gear
resteerd en is nog een gevangene. Een pro
ces. dat aanvankeliik tegen hem in het
voornemen lag, schijnt te zijn afbesteld,
doch vrij is de voormalige bondskanselier
nog altijd niet
juist le midden var. dit crisis-gebeuren
had zich in Engeland een geweldige muta
tie voltrokken; minister Eden trad af! Zijn
vasthouden aan bestaande accoorden,
doch meer nog aan rechtszekerheid en er
kenning van aangegane verplichtingen,
bracht, hem in botsing met zijn premier
Chamberlain, die een meer opportunist!-
sche politiek voorstaat, zooals later duide
lijk zou blijken. Hoewel lord Halifax werd
benoemd tot Eden's opvolger, kwam ter
stond na diens heengaan de leiding der
Engelsche buitenlandsche politie in handen
van Chamberlain te liggen; de nieuw be
noemde minister staat slechts op het twee
de plan!
Deze wisseling in Engeland bevorderde
mr. P Droogleever Fortuyn. burgemeester
van Rotterdam, 69 jaar; idem: ds. Bart de
Ligt, op de reis door Frankrijk overleden,
55 jaar; 21 Sept.: ir. A. Heldring, Amster
dam. directeur Alg. Handelsblad, 64 jaar.
3 October: R. H. ten Bokkel Huinink,
Arnhem, oud-voorzitter Nederl, Grossiers-
bond. 61 jaar: 22 Oct dr. N. C. Mulder.
Den Haag. bekend arts, 71 jaar; 23 Oct.'
C Brenninkmeyer, overleden te Mettingen,
in Westfalen, firmant der firma C en A.
Brenninkmeyer, 76 jaar; 25 Oct.: ir. H
Cramer, Den Haag, oud-hoofdingenieur
burgerlijke openbare werken in Indié, 59
jaar.
4 November: mr. L. C. Besier, Den Haag,
oud-procureur-generaal Hooge Raad. 70
jaar; idem: jhr. mr. Van der Does. Arnhem,
oud-president der rechtbank aldaar. 72
jaar: 9 Nov.: dr. Ci. F. Kajé. Heemstede
de bekende Neerlandicus, 64 jaar; 12 Nov.
dr. C. W. J. Mieremet, Groningen, overleden
in Den Haag, patholoog-anatoom. 51 Jaar:
IS Nov.: C Breman. Laren, kunstschilder,
72 jaar; 22 Nov.: I. Gans, Amsterdam, dl
recteur Joodsche Invald?. 48 jaar.
9 December: prof. dr A 11. de Hartog Jr
Amsterdam. 69 jaar; 18 D^c.: J. C. S?hró
der (Barbarossa), journalist te Amsterdam
67 jaar; 19 Dec.: P. A. S'hunpen te Delf
oud-voorzitter Oranf'gard" 51 jaar; Irt-r-
ds. D A van Haselen, Den Haag, Ned. He
predikant, 80 jaar.
te roeren. Onder leiding van Henlein. den
Sevss Inquart van Tsjecho-Slowakije, wer
den Praag, dat, het zij eerlijk erkend, jaren
had getreuzeld om gedane beloften inzake
een soort zelfbestuur te vervullen, krasse
eischen gesteld. De eischen van Karlsbad,
die feitelijk nimmer geheel zijn geformu
leerd. altijd in ruwe lijn zijn gehouden,
passend in het spel, dat nu gespeeld moest
worden. Het ging stap voor stap om Praag
tot toegeven te press :n. Zelfs het aanvaar
den der eischen van Karlsbad, althans in
principe, mocht niet meer baten. Ook de
zending van den EngeLschen staatsman
lord Runcirnan kon geen bevrediging meer
brengen, de Duitschers wilden „Heim".
Tsjecho-Slowakije voelde zich echter nog
vrij safe: had het geen directe verdragen
met Frankrijk en de sovjets en mocht het
dientengevolge niet rekenen op den uitein-
c'-elijken steun van Engeland, de bondge
noot van Frankrijk? Hoe anders zou het
uitoakken! De Westersche democratieën
durfden het spel met oorlog als inzet niet
aan en met het mes op de keel. werd
Praag te kennen gegeven, dat het moest
toegeven. Ook-de sovjets volstonden met
steun met den mond! Met bedrukt gemoed
moest Praag bewilligen ln den afstand van
hei door de Sudeten bewoond gebied
De crisis leek geweken om plotseling in
versterkte mate terug te keeren. Duitsch
land was niet tevreden met hetgeen het
vrijwillig kon krijgen, het elschte meer en
bovendien direct. Steeds meer gleed Europa
af naar den oorlog; langzamerhand leek
deze onafwendbaar te worden. Toen nam
d" Brttsche premier een koen besluit: hij
vloog naar Berchtesgaden om in een per-
soonüik onderhoud met Hitier den vrede
te redden! Tot een beslissing kwam men
daar niet direct, dat zou moeten plaats
vinden or> een tweede treffen tusschen
beide staatslieden te Godesberg Daar kwam
de Fuehrer echter met nieuwe onverwach
te eischen voor den dag. die zelfs Cham
berlain te ver gingen Nu leek de oorlog
onvermijdelijk Engeland mobiliseerde de
vloot, Frankrijk, waar intu.sschen onder
leiding van Flandin een partij zich heftig
keerde tegen een oorlog ten bate van
Tsjecho-Slowakije, bezettë de Maginot-linie
Nog 24 uren schenen te resten Toen
vond de Fransche premier Dalariter of mis
schien beter gezegd de Fransche minister
van Buitenlandsche zaken, Bonnet, een uit
weg: Mussolini's bemiddeling werd inge
roepen en Hitier gaf aan de roepstem van
zijn vriend en bondgenoot gehoor. In alle
haast werd te Muenchen een conferentie
van vier belegd en daar werd de vrede ge
red door een toegeven aan de Duitsche
eischen. Leek het aanvankeliik nog. dat
ook Bprlijn eenlgszins water in den wijn
had gedaan, toen het tot uitvoering kwam
van de bezetting van het Sudeten-land,
bleek, dat Duitschland eenvoudig deed, wat
het wilde. Het nam, wat het Derde Rijk
goed leek. zelfs boven de eerst afgewezen
eischen van Godesberg uit.
Inderdaad, de vrede was gered, maar de
prils was zeer hoog!
Frankrijk betaalde bovendien met al ziin
zon moeizaam ongebouwde verdragen in
Midden- en Oost-Euiooa! Frankrijk is daar
thans uit de invloedsfeer verdreven. Goed
beschouwd is er niets overgebleven dan het
verdrag met de sovjets en de waarde daar
van
Tot overmaat van ramp echter voor het
toch reeds zoo zwaar beproefde Tsjecho-
Slowakije kwamen nu ook Polen en Hon
garije met hun eischen voor den dag en
ook deze zijn grootendeels verhoord. Polen
nam Teschen en Hongarije de bij den vrede
van 1919 verloren gebieder,. Het liefst had
den beide winners een gemeenschappelijke
grens gekregen door het toekennen van
Roethenië aan Hongarije, maar hoewel de
Duce zich zeer daarvoor beijverde, weiger
de Duitschland dit toe te staan. Waarom
zou later blijken.
Het aan alle kanten gehavende land. dat
onder Praag werd overgelaten, bleef geen
andere keus over, wilde het althans een
kans op levensvatbaarheid behouden, dan
om zich voortaan op Berlijn te oriënteeren
n aldus is geschied. President BenesJ
noest aftreden, de kabinetten Hodza en
Sirovy maakten plaats voor een ministerie
Chvadkowsky, dat geheel naar Duitschland
rich richt.
Trots den hoogen prijs, voor den vrede te
Muenchen betaald een zuivere overwin-
ïing van Duitschland, al weigert Cham
berlain. gesteund door Daladier. het als
■■oodanig te erkennen ging over de \vc-
eld ten golf van enthousiasme. De oorlog
vas vermeden, het contact tu seker. de de
nncratlcëh en de totalitaire staten her
zag zich niet om die oppositie zelfs zooda
nlg te beleedlgen, dat een Britsch protest
tegen dergelijke taal werd ingediend. Be
vorderde dat de atmosfeer niet. gansch en
en al bedorven werd deze, teen de Duitsche
regeerlng. gebruik makend van de onbe
zonnen daad van een tot wanhoop gedre
ven Poolschen Jood van nauwelijks 17 jaar.
die te Parijs een moordaanslag pleegde op I
den Duitschen legatie-secretaris von Rath
die later aan de bekomen verwondingen
overleed, eerst een pogrom tegen de Joden
ontketende als men In deze tijden van be
schaving niet meer voor mogelijk had ge
houden om daarop te laten volgen een
buiten het economische leven stellen van
alle Joden; politiek waren zij reeds lang
uitgeschakeld.
Dat deed over de wereld een kreet van
afschuw gaan en ook Chamberlain's poli
tiek Is daardoor zeer ongunstig beïnvloed
trouwens nimmer geratificeerd is. niet meer
ais geldig beschouwde, daar het niet meer
beantwoordde aan de situatie van het
oogenblik Het is een slechte belooning
voor Laval, die immers destijds het treffen
van afdoende sancties tegen de campagne
tegen Abessynie voorkwam door Eden in
den steek te laten.
Maar hoe het zij, Italië stelt dus eischen
en wellicht zal aan Chamberlain als deze
begin volgend jaar naar Rome komt de
lijst daarvan wel het eerst worden voor
gelegd.
Dit bezoek van den Engelschen premier
is een gevolg van het feit, dat de Engelsch-
Itallaansche spanning eindelijk ten einde
is gekomen, al is men er nog piet hecie-
maal. Reeds 19 April werd in principe een
accoord bereikt, doch de inwerking-treding
werd uitgesteld tot aan enkele voorwaar
den door Italië zou zijn voldaan. De voor
naamste daarvan was wel de terugtrekking
der vreemde troepen uit Spanje. Hoewel
daaraan door Italië nog geenszins volledig
uitvoering is gegeven, heelt Engeland toch,
genoegen nemend met een symbolische te
rugtrekking van 10.000 man, het accoord
begin November in werking gesteld. Enge
land en Italië verkeeren derhalve op goe
den voet en Chamberlain zal trachten
daaruit profijt te halen. Of dit echter mo
gelijk zal zijn bij de Italiaansche eischen
ten opzichte van Frankrijk? Zelfs de offi-
cieele erkenning van het Italiaansche im
perium dat heeft Italië gewonnen bij
de as-politiek! bekroond door het weer
benoemen van een Fransch gezant te Rome
in de persoon van den bekwamen diplo
maat Poncet heeft immers nog geen uit
werking gehad.
Men ziet het vreemde verschijnsel van
wisselwerking tusschen beide groote bond
genootschappen in Europa: Engeland komt
Italië nader. Frankrijk Duitschland. maar
in de andere combinatie loopen de mo
gendheden uit elkaar; toch zal men goed
doen niet te specuieeren op wijzigende ver
houdingen. Rome en Berlijn zullen elkaar
voorloopig nog niet loslaten en Engeland
en Frankrijk evenmin. De warmste verkla
ring in dit opzicht is wel van Frankrijk
Tegen zno'n stemming als gewekt door het gekomen, toen Daladier het uitsprak, dat
DuUsohe^aptreden^stond hl) ^nachtelooa niet-ulteelokten aanval
Bovendien is hierdoor een nieuw vraag
stuk opgeworpen te mid-den der toch reeds
groot gebleven verwarring, waarheen moe
ten de Duitsche Joden en met hen ook
velen uit Polen, Hongarije en Roemenië
en. tegen de aanvankelijke verwachting in,
zelfs die in Italië! Rome is zijn as-genoot
hierin gevolgd, blijkbaar om de hechtheid
der verbindingen tusschen Berllin en Rome
te accentueeren, ook op ideologischen
grondslag.
Waarheen kunnen de arme vervolgden,
grootendeels zoo niet geheel beroofd van
have en goed moesten zij in Duitschland
niet zelf de aangerichte schade aan hun
eigendommen betalen en bovendien nog
een boete van een milliard Mark? In
Europa is voor hen geen plaats en daar-
buiten? Palestina weigert eveneens, gelet
op het verzet der Arabieren. Naar Afri-
kaansche koloniën of naar Australië en
Zuid-Amerika? n tt
En hoe moet dat betaald worden? Vra
gen en nog vragen! Ook de van uwi oc
Schacht naar Lohdcn heeft In ait opncni I blsciet te organlseeren over: terug naar
nog weinig baat gegeven, want de voorstel- het moederland! 86 DCt verklaarde zich
lene daar door hem gedaan, zouden een voor de2en eisch, ZaI Llthanen de situatie
Frankrijk bij een niet-ultgelokten aanval
op Engeland zijn gansche macht in de
schaal zou werpén. Chamberlain was iets
minder openlijk, doch nadat hij eerst eenl-
ge onrust had verwekt door te zeggen, dat
geen verdrag Engeland verplichtte om
Frankrijk bij te staan Ingeval van een Ita-
Haanschen aanval, verbeterde hij dit met
de verklaring, dat Engeland door belangen,
die boven de verplichtingen uitgingen, aan
Frankrijk was verbonden.
Na Muenchen verklaarde Hitier, dat hij
in Europa geen territoriale eischen meer
had! Doch reeds heerscht al weer arg
waan ten aanzien van d-eze verklaring.
Men let Immers thans scherp op hetgeen
zich afspeelt in het gebied van Memel, dat
door Lithauen is ingepalmd, zij het onder
toekenning van een apart statuut. In Me
mel zijn nu verkiezingen gehouden en deze
ziin door de Duitschers benut om een ple-
dubbel voordeel voor Duitschland beteeke
nen op kosten van de Joden en de landen,
dis de uitwijkende Jcden zouden opnemen.
Hoe sterk in Engeland de anti-Dultsche
geest werd aangewakkerd, spreekt wellicht
het best uit de thans zelfs van offieieele
zijde gehoorde verklaring, dat niet meer
gedacht kan worden aan het teruggeven
der Duitsche koloniën, een eisch, door Hit-
thans nog kunnen redden door concessies
ln den vorm van uitvoering van het sta
tuut van autonomie of zullen als de Sude
ten Straks de Memel-Duitschers ook terug
keer tot het Derde Rijk blijven voorstaan,
waarna Duitschland zijn landgenooten te
hulp zal snellen.
En dan komt naar voren de zoo by uit
stek belangrijke kwestie der Oekraïne!
Ier gesteld, zij het zonder direct oorlogs- sinds Jaren her. heeft Duitschland een oog
r-i1 geworpen op deze zoo gewichtige voorraad
schuur van granen in Europa. Momenteel
bemerkt men reeds, dat opnieuw In die
richting door Dultschiand wordt gewerkt.
Niet direct wordt een verovering voorge
staan. dat zou te plomp zijn, maar men
ziet hetzelfde als elders: het steunen van
een beweging voor autonomie, waarbij
Duitschland dan natuurlilk toonaangevend
zou worden. Dat is ook de reden, waarom
Duitschland een gemeenschappelijke grens
tusschen Polen en Hongarije weigerde,
waarop wij boven reeds even zinspeelden.
Dan zou immers geen directe toegang naar
gekletter. Hoe zou men inlanders kunnen
brengen onder een regiem van ras, bloed
en bodem?
Onnoodig te zeggen hoezeer een en an
der tusschen Berlijn en Londen tot een
verkoeling heeft geleld, waaraan zelfs
Chamberlain zelf zich niet meer geheel kan
onttrekken. Hoewel hij verzekert zijn vre
despolitiek zoo lang mogelijk te zullen
voortzetten, teleurstelling heeft hij toch de
laatste maar.d van het Jaar moeten uiten,
dat Berlijn geen toenadering, hoe gering
ook, wil doen. De liefde kan niet van één
kant komen!
Dat Berlijn daarentegen Parijs nader de oekrain» meer ooen staan voor de
schijnt te zijn gekomen, waarvan alsuiter
lijk teeken mag gelden het teekenen te
Parijs door Bonnet en von Rlbbentrop van
een zelfde nooit-meer-oorlog-verklaring als
te Muenchen geteekend door Hitier en
Chamberlain, is slechts van secundaire be-
tcekenis Vooral waar intusschen het an
dere lid der as. Italië, Frankrijk voor moei
lijkheden stelt.
Italië heeft Duitschland trouw als braaf
bondgenoot gesteund en Berlijn voordeel
op voordeel zien behalen, zelfs wel eens.
wanneer in Italië zelf de stemming niet al
te gunstig was; het verschijnen der Duit
schers aan den Brenner b.v. is voor Italië
weinig gunstig en ook het doordringen van
Duitschland naar den Balkan is niet be
paald gunstig voor Rome. Is het daarom
te verbazen, dat Rome nu ook eens voor
deel wil zien van de as-verbintenis?
Oeheel onverwacht is een uileenzetting
van graal Clano over de buitenlandsche
politiek benut om Frankrijk eischen te
.stellen. Weliswaar niet officieel, doch zeker
niet zonder voorkennis en goedkeuring der
regeering. In totalitaire staten plegen geen
demonstraties voor te komen, die een ver-
lassing zijn voor de regeering!
Geroepen werd door leden van den Se
naat en later door studenten en anderen:
Tunis, Corsica en Savoye! In de pers werd
bovendien deze actie met kracht gesteund,
zelfs nog aangevuld met den eisch van ver
laging der Suez-kanaalrechten en afstand
van Dzjiboeti, de haven voor Abessynlë.
Aanvankelijk was men in Frankrijk ge
neigd om deze eischen niet al (e tragisch
op tc nemen en werden zij beantwoord met
het roepen: wij willen Venetië. Sardinië en
den Vesuvius, maar toen bleek, dat er toch
ernst zat achter de Italiaansche demon
straties, is Frankrijk het antwoord niet
schuldig gebleven. Eenige malen heeft
Bonnet met den grootsten nadruk verze
kerd. dat Frankrijk geen duim-breed grond
zou afstaan en hli sprak daarbij namens
het gansche Fransche volk.
Aanvankelijk bleef het offieieele Italië
zwijgen, doch eindelijk is tcch te kannen
gegeven, dat het eischen had, al zijn die
tcldEr scheen een periode va'' ont.-.pan-dan nog niet geformuleerd. Dit Dleek n 1.
mg te zullen aanbreken. Eilacy, hoe .uit de verklaring van Rome, dat het vev-
ou men zich vergissendrag van 1935 van Laval en Mussolini, dat
Dultschersl De Oekrainers in Slowakije
zijn bij Tsjecho-Slowakije gebleven als een
soort autonome staat, geheel op Duitschen
leest geschoeid, de Oekrainers in Polen
hebben den eisch van autonomie reeds
doen hooren.Voor Polen, dat onder lei
ding van minister Beek een zeer tweeslach
tige politiek heeft gevoerd, dreigt nu ern
stig gevaar, dat wordt daar ook maar al
te goed onderkend. Dientengevolge is weer
wat toenadering gezocht tot de sovjets die
het grootste deel der Oekraine bezitten,
maar Polen's politiek blijft voorloopig on
zeker, hetgeen op den duur het land wei
eens duur te staan zou kunnen komen.
Voor Roemenië en Zuid-Slavle is de po
sitie tengevolge van de wisselingen ln mid
den-Europa en de dreigingen naar het
Oosten eveneens precair geworden en men
ziet daar dan ook een tasten en voelen
naar alle kanten. Koning Carol bezocht
persoonlijk de voornaamste hoofdsteden.
StojadinowitsJ ontvangt en confereert naar
alle richtingen.
En bij dit alles komt dan nog de tegen
stelling tusschen den staatsvorm der tota
litaire staten en de democratieën. Steeds
scherper wordt deze tegenstelling gevoeld
en met bezorgdheid mag de vraag worden
gesteld, of op den langen duur een samen
leving tusschen beide- stelsels mogelijk zal
blijken. Ook economisch, daar de toepas
sing der autarkie door de totalltairen nog
«eregeld zich uitbreidt en den handel ver
lamt. Het economisch rapport. uitgeBracnt
door den Belgischen ex-premier Van zee
land ligt dan ook als waardeloos docu
ment daar neer. Maar elders zal men oe
financieele en economische ontwikkeling
nader vinden toegelicht:
Van zeer veel belang bij de houding der
democratieën is wai de Vereenigde Siatcn
voor positie innemen. President Roosevelt
heeft getracht Amerika rijp te maken voor
-mooter belangstelling In Europa en zoo-
dpsnde tot eenige deelneming aan de pol -
riek in ons werelddeel. Herhaaldelijk is
sprake geweest van wijziging der neutra-
'ilelts-'-vet, maar zoover gekomen is het
nimmer. De isolaLie-politiek is men len-
riott» trouw gebleven. De Joden-vei volgmg
heeft echter tengevolge gehad, dal uit re-
geerlngskringen stemmen van afkeuring
weerklonken, die verre te boven gaan, wat
28
