BINNENLANDZeaZt ÏÏÏÏT, KREYMBORG Aanstelling van surnumerair-onderwijzers Onze Indische Luchtpostbrief LEIDSCH DAGBLAD, Dinsdag 29 November 1938 Derde Blad No. 24134 SANOSTOL 79ste Jaargang Herdenking van den „Grooten Trek" Holland's welvaren! Amendement—'Tilanus ingediend Inlandsch Nieuwjaar - Doorvoering der Zondagsrust Noodzaak van nieuwe Kapitaalsbeleggingen De Indische Defensie De nieuwe burgemeester van Valkenburg (Z.H.) VRAGENRUBRIEK FAILLISSEMENTEN eede van dr. van broekhuizen. Voor vele belangstellenden leden van het Algemeen Nederlandsch Verbond, het Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap en de Nederlandsch Zuid- ililkaansche Vereeniging heeft de butten- lewoon gezant en gevolmachtigd minister "an de Unie van Zuid Afrika, dr. H. D. van Broekhuizen gisteravond in het gebouw van de Nederlandsche handelshoogeschool le Botterdam gesproken over ..De Groote Trek". Hij behandelde In zijn rede allereerst de «schiedenis van de boeren voor den slag bil de Bloedrivier. In 1806 ging de Kaap provincie van Nederland aan Engeland rerloren. Zü werd niet „verkocht" zooals pkelen denken. Engeland hield zijn belofte tan handhaving der taal. godsdiensten en ieden der boeren niet. Men moest o.a. in tet Engelsch preeken. gpr wees er bij zijn overzicht van de bevolking op, dat er in de Kaapprovincie teen kaffers woonden. Zij waren ten Noor den van de Zambesi gevestigd. Het is niet iaat, dat de boeren het land van de kaf fers genomen hebben. De kaffers vielen de boeren aan en toen begon de trek naar bet Noorden. Het was de zucht naar vrij heid die bij de boeren sprak. Zii trokken naar het land van Dingaan en probeerden met hem een overeenkomst te sluiten. Het traclaat werd geteekend, doch een dag daarop werd Piet Retief en 69 anderen laaghartig door Dingaans krijgers gedood. Deze moord, een der vreeselijkste gebeurte nissen in de Afrikaansche geschiedenis, rerd vooral door den aandrang der boeren- nouwen gewroken. 460 man kwamen er in Natal bijeen en tedsloegen Dingaan en zijn vele krijgers Bk jaar wordt thans de overwinningsdag jevlerd daar men dit vóór den strijd aan God had beloofd, als dank voor een over winning. Minister Colijn zal op 16 December, 100 laar na den slag aan de Bloedrivier, door de radio spreken tot Afrika. Zestig a tach- Ug duizend luisteraars hooren in Pretoria B voelen de stamverwantschap dan nog (terker Zuidafrika blijft altijd dankbaar roor wat Nederland deed voor dit land, o.a toen Koningin Wilhelmina als eenige onder tele vorsten Paul Kruger per Gelderland lie* halen. Dr. van Broekhuizen sprak vervolgens noz over den vooruitgang, welke Afrika ge. maakt heeft op taa'gebied en wat de zelf- itandigheid betreft. Dat Gods zegen op dit rerk rust, bewijst het feit dat na honder den jaren afgesneden te zijn van het moe derland. de taal en de cultuur gehandhaafd werd. Spr eindigde tenslotte zijn pakkende, teer geestige rede met twee coupletten van bet Afrikaansche volkslied. de duitsche vluchtelingen. De heer Donker heeft dezer dagen de volgende schriftelijke vragen bij de regee ring ingediend: Is het waar, dat de regeering alleen be reid is een beperkt getal Duitsche vluch telingen toe te laten, wanneer door par ticuliere bijdragen de kosten te voren zijn gedekt en dat dientengevolge van het pro- testantsch hulpcomité, dat in de eerste plaats tot taak heeft den steun aan „nlet- arische" christenen, door de regeering een bankgarantie van f. 150.000 gevraagd wordt? Is de minister niet van oordeel, dat de toelating van deze Duitsche vluchtelingen onnoodig geremd wordt door den eisch van het te voren gestort zijn van een bank garantie tot een zoo hoog bedrag, te meer waar de inzamelingsactie van gemeld co mité in vollen gang is en reeds giften en toezeggingen tot een bedrag van meer dan f. 30.000 zijn ingekomen? Hierop hebben de ministers van justitie en van binnenlandsche zaken het volgen de geantwoord: Het antwoord op deze vragen moet reeds daarom ontkennend luiden, wijl op last van den minister van justitie na 10 November j.l. een aanzienlijk aantal Duitsche vluch telingen in ons land is toegelaten. Aan het protestantsc'n hulpcomité evenals aan het r.-k. vluchtelingencomité is door den minister van binnenlandsche zaken de eisch gesteld, dat een zeker bedrag zou worden gestort als garantie voor de ver zorging van niet bij eigen familie onder te brengen protestantsche en r.-k. vluch telingen, ten einde te voorkomen, dat de zen ten laste zouden komen van het door het Joodsch comité samengebracht en ver der nog aan te vullen fonds. KOZAKKENVIERING TE UTRECHT. Met een plechtigen dienst in de Domkerk heeft gisteravond de Utrechtsche burgerij de verlossing van het Fransche Juk, meer bekend onder den naam „Kozakkendag" herdacht. Onder de aanwezigen die de2e plechtig heid door hun tegenwoordigheid opluister den. merkten wij oa op de commissaris van de Koningin in Utrecht, jhr. dr. Bosch ridder van Rosenthal, prof. dr. de Savornin Lohman, den oud-commissaris van de Ko ningin dr. s'Jacob en vele militaire auto riteiten van het Utrechtsche garnizoen. plannen der r.k. kamerfractie. De „Tel." schrijft: Loopt de katholieke Tweede-Kamer fractie rond met booze plannen tegen den minister van Onderwijs? De uitlating van den katholieken onder- wljsspecialist dr. H. W. E. Moller, op een vergadering van den Frieschen Bond van Katholieke Kiesvereenigingen te Franeker, geeft te denken. Wij brengen nog even in herinnering, dat de heer Moller gezegd heeft, dat de R.K. Kamerleden tot heden gezwegen hebben. Onderling hebben zij echter ernstig met elkaar gesproken. „Aan dezen minister doen wij geen voorstellen, omdat het nutteloos is. Deze week zult u kunnen constateeren, wat wij voornemens zijn te doen. Wanneer ik daarover thans iets mededeelde, zou dit de heele zaak kun nen doen mislukken". Het lijkt een samenzwering met de noo- dige geheimzinnigheid er omheen, bene vens een kans van mislukken, wanneer de plannen te vroeg bekend zouden worden. Wat de plannen van dr. Moller en zijn fractiegenooten behelzen? Wij moeten er voor het oogenblik naar raden en zullen ons daarom met onze meóedeelingen be perken tot hetgeen reeds tot de openbaar heid is doorgedrongen. Dr. Moller heeft een amendement inge diend om art. 41 van de begrooting van Onderwijs, K. en W. met f 1 te verhoo- gen. ten einde aldus een principieele uit spraak te verkrijgen over het subsidieeren van de Katholieke Economische Hooge- school te Tilburg. Het is de katholieke fractie namelijk reeds jaren een doorn in het oog, dat de Handelshoogeschool te Rotterdam, pionierster op het gebied van 'het hooger handelsonderwijs hier te lande, een rijkssubsidie geniet en de later opge richte katholieke concurrente te Tilburg niet. Vorige jaren heeft men het bij de behandeling van de begrooting bij verzoe ken gelaten, ditmaal schijnt men de kans gunstig te achten om den minister van Onderwijs onaangenaam te zijn. Dat eenige antl-revolutionnaire leden het katholiek amendement mede ondertee kend hebben, behoeft niet te verwonderen: wordt het amendement aangenomen, dan is principieel ook de weg gebaand voor subsidies aan andere inrichtingen van bij zonder hooger onderwijs, waartoe de Vrije Universiteit te Amsterdam behoort de lichamelijke opvoeding der jeugd Adres van onderwijzers-organisaties. De Vereeniging van Leeraren en Onder wijzers in de Lichamelijke Opvoeding, de Onderwijzerscentrale. het Nederlandsch Onderwijzers Genootschap, het Katholiek Onderwijzers Verbond, den Bond van Ne derlandsche Onderwijzers, de Vereeniging van Hoofden van Scholen, de Unie van Christelijke Onderwijzers en Onderwijze ressen, de Vereeniging voor meer Uitge breid Lager Onderwijs, en het Nederlandsch Olympisch Comité, hebben een adres ge richt aan den Raad van Ministers en de Eerste en Tweede Kamer, waarin zij ver zoeken in het belang der Lichamelijke Op voeding, die maatregelen te willen nemen of te doen nemen, welke voeren tot het volgende.' a algemeene invoering der lichamelijke opvoeding als verplicht leervak in alle schooltypen te beginnen bij de lagere school t/m. de universiteit: b het onderwijs in de lichamelijke oefe- i ning ook in de lagere scholen toe te ver- trouwen aan vakonderwijzers in de licha melijke oefening: c. dit onderwijs geheel te doen zijn I schooltaak en overheidstaak, zonder af wenteling op buitenschoolsche instanties; d. tevens maatregelen te treffen ter be vordering van de lichamelijke opvoeding er oefening der jeugd in beroep en be drijf, de werklooze jeugd daaronder be grepen. WAARHORG-KI.EEDIXG is voor Heeren die goede kleeding het meest waardeeren. Waarborg-Kleedlng alléén bi|: 4098 (Ingez. Med.) EERSTE KAMER. De Eerste Kamer is in vergadering bij eengeroepen tegen Dinsdag 6 December des avonds half negen voor het behandelen van een aantal kleine wetsontwerpen. VERSPREIDE BERICHTEN. Met ingang van 15 December is be noemd tot burgemeester der gemeente Oud-Beijerland. de heer J. C Diepenhorst. Deze is in 1885 in Strijen geboren; hij is lid van de Prov. Staten van Zuid-Holland en wethouder der gemeente Strijen. Sanostol, het natuurlijke lever traanproduct met sinaasappel- smaak. behoedt hem voor het in Nederland (óók in den zomer) steeds dreigende vitaminen-tekort. Het eenige levertraan-product dat ook de allerkleinsten dolgraag lusten en dat hun spelenderwijs een ongekend gehalte aan groei- vitaminen toevoert. Ook voor volwassenen is er geen beter tonicum dan Sanostol. Per flacon f. 1.40; voordeeliger is de „familieverpakking", die 214 maal zooveel bevat en slechts f2.75 kost „Het lekkere levertraan-product!" BROCADES STHEEMAN PHARMACIA 4094 CIngez. Med.) De gewone audiëntie van den minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenscnap- pen zal op Donderdag 1 Dec. a.s. niet plaats hebben. Onze Indische correspondent schrijft ons Ö.d. 21 dezer uit Batavia: Doordat het Inlandsch jaar eenige weken korter is dan het Westersche jaar, schuift de viering van het Inlandsche nieuwjaar, dat het sluitstuk is van de Mohammedaan se vastenmaand, elk jaar eenige weken op. Dit jaar is de toestand in de Indische maatschappij weliswaar niet zóó rooskleu rig als die van het vorig jaar. maar toch riet men reeds allerwege de winkeltjes op de pasars druk bezocht door mannen en bouwen, die er op dien feestdag op hun lilermooist willen uitzien en bezig zijn een nieuw pak, een nieuwen hoofddoek, een kleurig baadje of een paar glimmende schoenen uit te zoeken. Elke werkgever heeft daartoe zijn steentje moeten bijdra gen in den vorm van onontkoombare voor schotten. die een halve of geheele maand salaris omvatten, en die in het komende jaar weer een reden zullen zijn van regel matige kortingen. Dit vooruitzicht verontrust den inlander Ster niet en met evenveel onschuldig ge noegen laat hij reeds dagen van te voren het vuurwerkter verdrijving der booze geesten de lucht in vliegen, al weet hij, dat hij voor deze extra-uitgaven vele maan den zal moeten bloeden. Het dadelijke be nt van contanten blijft voor hem een Ideaal, waarvoor hij alle bezwaren van economischen aard. als hooge rente of la- S(n prijs, gaarne op den koop toe neemt. Dit feest is ook de eenige dag des jaars, Welke geheel voor hemzelf is. en dien hij ?ich niet laat ontnemen. Ook is het, de tfcnige dag, waarop hij volledig vrij heeft waarop de Europeanen zichzelf maar kloeten helpen. Zóó is het ook de dag, dat «h de slechtste bediende nog geprezen Jordt, omdat hij in een Indisch huishou- nu eenmaal niet gemist kan worden. Meer vrijheid voor de arbeiders. De mogelijkheid om den arbeider ook in mdië meer vrijaf te geven, wordt noc'n- steeds meer doorgevoerd, en begint ook langzamerhand in de cultures in- te vinden. In de stad houdt men zich reeds meestal aan vrije Zondagen, ook 'Wjr de Inlandsche arbeiders, maar het bijvoorbeeld vcor de havenbedrijven nog El eens noodig om 's Zondags te werken verband met vertrek of aankomst van jjpon. In de cultures zijn de bezwaren sterker, hoewel ze daar theoretisch wel lang worden uitgemeten, maar zeker niet altijd hout snijden. Onlangs heeft het comité voor Zondags rust in Medan nog eens de aandacht van de Regeering gevestigd op het euvel van den Zondagsarbeid. Het heeft sterke argu menten ontleend aan het feit. dat het bij vc-le groote maatschappijen, zooals de Rub ber Cultuurmaatschappij Amsterdam, de Handelsvereeniging Amsterdam, het Ne- derlandsch-Indische Landbouwsyndicaat, Harrisons en Crosfield Ltd.. e.a. bij de over jarige cultures zelfs reeds gewoonte is ge- v/orden, om vier vrije dagen per maand te geven, waarmede derhalve de practische uitvoerbaarheid van algemeene Zondags rust is gedemonstreerd. De Zondagsrust. Het comité wijst er verder nog op, dat het niet aannemelijk is, dat hetgeen over al ter wereld in nagenoeg alle bedrijven mogelijk is, alleen in Indië niet uitvoer baar zou zijn. Het dringt er op aan. om die vrije dagen dan op de Zondagen te geven, ook aan de koelies, ook al omdat viering van den rustdag voor het Europeesch per soneel in de cultures nooit tot haar volle recht kan komen, zoolang niet de Inland sche arbeider, die door hen gecontroleerd moet worden, van arbeid tevens wordt vrij gesteld Dit zou kunnen geschieden, door de toekenning van een wekelijkschen rust dag in de nieuwe ..Vrije Arbeidsordonnan- tie Buitengewesten" vast te leggen, daar bij aansluitend op de reeds vroeger ln onze brieven besproken „Aanvullende Planters- regeling". Daarmede zou door de eenheid van wetgeving een principieel juiste en de finitieve oplossing van de kwestie betref fende de algemeene Zondagsrust naderbij worden gebracht. Nu wij zoo ongemerkt zijn gekomen op de ondernemers, is het niet van belang ont bloot hier een punt te bespreken, dat door der directeur der Ned. Ind. Handelsbank Jr. openbare vergadering van de poli tieke vereeniging „De Vaderlandsche Club" werd aangeroerd. Deze wees er op. hoe weinig nieuw kapitaal de laatste jaren ln Indië is belegd en hoe weinig grootsche nieuwe ondernemingen zijn geëntameerd. En dat juist in een tijd. dat in Europa en Amerika een kapitaalsovervloed is, die ten doode is gedoemd, aan banden gelegd als deze is door productiebeperkingen en ge brek aan ondernemingen, alsmede angst voor tegenmaatregelen van andere staten. Niet voldoende kapitaal geïnvesteerd Hier was ln merkwaardige afwijking van het „request der negen mannen" een. vooraanstaande Indische figuur uit den handel aan het woord, die meent, dat een openbare schuld van het gouvernement en locale gemeenschappen van anderhalf milliard gulden weliswaar een aanzienlij ke kapitaalsinvestatie vormt in Indië over een periode van 1865 tot 1938, maar nog geenszins een voldoende belegging betee- kent van den Nederlandschen Staat in zijn tropische gebieden. De eisch van sluiten de begrootingen en de aflossing van deze openbare kapitaalsschuld moet leiden tot een practisch volledige beperking van nieuwe kapitaalsinvestaties, waarbij nu nog komt. dat de defensie aan de begrooting nieuwe eischen stelt, welke evenwel alleen inhalen van een achterstand beteekenen. Het braakliggende Borneo Er werd door dezen bankleider ook nog op gewezen, dat het braak liggen van een land als Borneo te midden van ons uitge strekte Rijk aan den evenaar een blijvend gevaar, zoowel politiek als economisch, be- tcekent, en dat het onverantwoordelijk was nieuwe kapitaalsbeleggingen hier stop te zetten. Er zijn vele exportmogelijkheden om de binnenlandsche consumptie op te voeren en daarmede een groei en ver schuiving te bewerken van onze volgens vaste, steeds betreden, banen gevolgde po litiek. Men mag hier niet te bang zijn eens cenig risico, zooals in de jaren na 1860 door de Hollanders werd geloopen, thans op nieuw te nemen, want hoevelen hebben ditzelfde risico niet graag geloopen ten op zichte van hun beleggingen bij dubieuze debiteuren in Europa! Het is een theorie, waar durf en muziek in zit, tegenover de veilige theorieën van een vortdurend sluitend Indisch budget In de toekomst en het adagium van de te ring naar de nering te zetten. Er is im mers ook nog een zegswijze, dat de „cost gaet voor de baet uit". De Indische men taliteit ligt meer in de richting van de laatste dan van de eerste. Vandaar, dat men een onlangs door de Regeering gege ven becijfering van een toekomstig defen siebudget van f. 111 millioen hier algemeen nog veel te laag vindt en men zich alge meen in alle lagen der Indische maat schappij, zoowel die der Europeanen als den Inlanders, min of meer ergert aan het feit. dat van de zoo hoog benoodigde drie of vier nieuwe kruisers er met moeite één op stapel zal worden gezet, terwijl het oude vlootplan-Deckers. opgesteld in een tijd dat de internationale verhoudingen geheel an ders schenen te zijn dan op het oogenblik. voor de toekomstige ontwikkeling van onze defensie nog steeds de grondslag zal blij ven. Daarbij waakt men er dan nog angst vallig voor of iets op den gewonen dan wel op den buitengewonen dienst zal worden geboekt, alleen om naar buiten een slui tend of niet-sluitend beeld der begrooting te kunnen vertoonen. Per saldo zou bij een verlies van Indië of een deel daarvan door de gebrekkige defensie, een sluitende of nlet-sluitende begrooting zoowel van Ne derland als van Indië er al heel weinig toe doen! De heer Tilanus heeft op de onderwijs begroting een amendement ingediend tot aanstelling van surnumerair-onderwijzers. Voorgesteld wordt de omschrijving van artikel 117 als volgt te lezen Bij voorschot uit te betalen vergoeding voor het jaar 1939 aan de gemeenten ten gevolge van artikel 56 der lager-onderwijs- wet 1920, tegemoetkoming aan gemeenten wegens verlies van rijksvergoeding; ver goeding te berekenen naar een salaris van f. 60 per maand, uit te betalen aan de ge meenten voor surnumerair-onderwijzers, be neden den leeftijd van 26 jaar aangesteld aan openb. lag. scholen zoodra en zoolang gedurende het jaar 1939 een school met één voor rijks vergoeding in aanmerking komende leerkracht 37 leerlingen telt, een school met twee voor rijksvergoeding in aanmerking komende leerkrachten 77 leer- lingen telt, een school met drie; 127. met vier: 177, met vijf: 227 leerlingen telt. en I zoo verder voor scholen telkens met één voor rijksvergoeding in aanmerking ko mende leerkracht meer en telkens met 50 leerlingen meer. Voorts wordt voorgesteld dezelfde redac tie te volgen in art. 120. ten aanzien van de bijzondere lagere scholen. In de toelichting zegt de voorsteller, dat hij heeft gezocht naar een oplossing, waar bij met strikte handhaving van het door de grondwet geëischte beginsel der finan- cieele gelijkstelling van het openbaar en bijzonder lager onderwijs, en zonder directe wijziging van de leerlingenschaal in de wet en zonder de rijksbegrooting te ver- hoogen. jonge aktebezitters te werk kun nen worden gesteld, en waarmede zoowel de scholen als deze jonge onderwijzers worden gebaat. De voorsteller meent, dat door de voor gestelde aanvulling van de beide begroo- tingsartikelen althans voor het jaar 1939 i en zoolang het niet mogelijk is door wij- I ziging van artikel 28 der lager-onderwijs- i wet 1920 meer onderwijzers ter beschikking te stellen, door aanstelling van een surnu- 1 merair-onderwijzer aan een school volgens in de ontwerpbegrootingsartikelen aange geven normen, althans eenige verzachting van de ongetwijfeld bestaande moeilijkhe den wordt verkregen. Hij heeft den naam „surnumerair-on derwijzer" gekozen, omdat deze naam, ze ker beter dan „kweekeling met akte", uit gedrukt wat deze onderwijzers in feite zijn. Hij heeft gemeend te mogen voorstellen rijksvergoeding te verleenen voor een sur numerair leerkracht, tegen een salaris van f. 60 per maand, voor die scholen, die een zoodanig aantal leerlingen tellen, dat zij geacht kunnen worden in moeilijkheden te geraken. Hij heeft daarbij zooveel mo gelijk de bestaande schaal gevolgd, telkens iels blijvend beneden den >n artikel 28 der wet aangegeven bovenkant van de schaal. Hij stelt voor de benoeming tot surnu merair onderwijzers alleen mogelijk te ma ken voor jonge aktebezitters. met eenmaxi mum leeftijd van 25 jaar. Uiteraard geldt dit voorstel opgenomen in de begroo ting voor 1939 slechts voor één jaar. Voor 1940 kan het vraagstuk van de leer lingenschaal nader worden bezien. De heer Tilanus meent, dat door dit voorstel geen. of althans geen aanzienlijke vermeerdering van kosten wordt bereikt, dat meer leerkrachten zij het ook als surnumerair onderwijzers met minder sa laris worden te werk gesteld. de heer a. c. de wilde. J. S. te L. Wendt U om nadere inlichtin gen tot den secretaris der Leidsche Burger wacht. den heer J. H. van Staveren. Koningin- nelaan 78. alhier. Opgeheven wegens gebrek aan actief: M. Versteeg. Wed W. F. K de Jong. h/o fa. Wed. W. F K. de Jong. Katwijk. De heer A. C. de Wilde. Gelijk wij gisteren nog konden vermelden is tot burgemeester der gemeente Valken burg (Z.H. t benoemd de heer A. C. de Wilde thans secretaris d'er gemeente. Wii vernemen nog omtrent de loopbaan van den nieuw benoemde dat hii ter secre tarie te Oud-Vossemeer zijn opleiding in de gemeente-administratie ontving van den toenmaligen burgemeester den heer L. C. Brink, waarna hii den cursus in de ge meente-administratie van het instituut Laurillard volgde en vervolgens de akte gemeente-admin.s.raiie behaalde Ongeveer 2 jaar was hij ambtenaar ter secretarie te Vreeswijk. Van Januari 1916 af was de heer de Wilde ambtenaar ter secretarie en van den Burgerlijken Stand te Rijnsburg en van 1 Aoril 1916 secretaris en ambtenaar van den Burgerhiken Stand dpr gemeente Valken burg. In het maa s-haoneliik en kerkelijk leven bekleedde hii 03 d° voleend* func ties: secretaris der Hunrcomm e- se-re- taris der ver. ..Pro R"e' der Chr Oranie- vereeniging: der AR K"esvereenig'n°'id van het bestuur van eer School met den Btibel' diaken der Gerei K*-v en ongeveer 5 iaren oud°r'ine de G°rrf v„rk De heer de Wilde heef' rl»h -'eeds den kennen als een zee' we'Vd" -e-"-o-"'öir. he'd waardoor hii "h n d van de Riinsbur°e-v.» i---- verheugen Men zie hem d* noode heengaan. Wilde die thans te Oecs'ges; wo„.it mettertijd te Valkenburg IZHI vestigen. - T"l 'g zich te gaan

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1938 | | pagina 9