Het bezoek der Engelsche ministers aan Parijs
Heeft een centraal
vliegveld nut?
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 26 November 1938
Derde Blad
No. 24132
79sie Jaargang
BUITfHL. WEEKOVERZICHT
In een doolhof
„Vind jij dat wereldnieuws ook
zoo vervelend?"
KARSOTE
Een onderhoud met den heer F. Koolhoven
Wanneer men nuchter de wereld bekijkt,
jeet men langzamerhand niet meer, waar
het heen gaat! Men dwaalt in een dool
hof rond, waarin de weg niet is te vinden
Daar komt b.v. bevestiging van de reeds
feruimen tijd loopende geruchten, dat
Duitschland en Frankrijk een verklaring
rullen teekenen in den geest van die tus
schen Hitler en Chamberlain te Muen-
chen Von Ribbentrop komt er volgende
(reek persoonlijk voor naar Parijs. Mooi
2a! men zeggen, dat geeft ontspanning,
vooral na de droeve Joden-vervolging die
200 algemeen kwaad bloed heeft gezet
tegen Duitschland. Edoch, tevoren is die
verklaring echter reeds weer grootendeels
achterhaald
Hoewel de juiste inhoud van de verkla
ring nog niet bekend is, staat reeds vast,
dat zij zal bevatten de verzekering, dat er
tusschen Duitschland en Frankrijk geen
territoriale verschillen bestaan en dus geen
agressie en voorts, dat bij een conflict
geen toevlucht zal worden genomen tot
geweld doch tot andere middelen om het
conflict bij te leggen. Maar bij voorbaat
oordeelt de publieke opinie in Frankrijk
deze verklaring reeds waardeloos. Is
Duitschland op een dergelijke verklaring
gesteld, welnu, het Derde Rijk kan deze
krijgen; waarom niet? Verliezen doet
Frankrijk er niets bij! Maar Frankrijk moet
zich dekken voor het geval, dat die ver
klaring een „vodje papier" zou blijken te
zijn!
Het is dan ook niet aan twijfel onder
hevig, dat het belangrijkste onderwerp bij
de besprekingen met de Engelsche minis
ters Chamberlain en Halifax te Parijs is
geweest de kwestie van de hulpverleening
bi) een gewapend treffen.... Frankrijk
heeft van de Engelschen de besliste toe
zegging willen ontvangen, dat Engeland
ook te land grooberen steun zou schenken,
dus een grooter leger naar het vasteland
zal zenden. In hoeverre dit streven ge
volg heeft gehad, is onbekend. Maar de
Fransche aandrang is te begrijpen, want
bij een oorlog mist Frankrijk immers di
rect den steun van het Tsjechische leger,
dat minstens veertig divisies sterk was.
Daarop is niet meer te rekenen, Tsjecho-
Slowakije ligt thans open en bloot aan de
genade van Duitschland overgeleverd, Het
is nog eens te meer bewezen, toen Berlijn,
al waren de grenzen dan ook vastgesteld,
nogmaals deze wijzigde in zijn voordeel.
Er bleef Praag niets anders over dan er
rich gelaten bij neer te leggen, Berlijn
heeft alle troeven in handen. Voor Praag
is er nog een geluk bij het ongeluk, nJ.
dat Berlijn zich blijft verzetten tegen de
nog altijd voortdurende actie van Honga
rije en Polen naar een gemeenschappelijke
grens, m.a.w. den afstand van Roethenië
aan Hongarije. Vooral Polen is het, dat
niet wil wijken in deze, maar het vindt
Duitschland op zijn weg en dat is af
doende.
Op zich zelf is het echter wel een droeve
tertooning te zien, hoe Hitier zich van het
accoord van Muenchen niets, maar dan
<ok niets, aantrekt en rustig zijn gang
gaat, zooals hij dat zelf wil en neemt,
waarin hij lust heeft!
Ziedaar ontvouwd, waarom Frankrijk
sceptisch staat tegenover het gebaar van
Berlijn inzake de genoemde verklaring,
naar het voorbeeld van die tusschen Hitier
en Chamberlain. Speciaal ook, omdat men
rich inderdaad ernstig moet afvragen, wat
daarvan terecht is gekomen! De verhou
dingen tusschen het Britsche rijk een
Duitschland zijn momenteel al bijzonder
slecht, zelfs los van de kwestie der Joden-
tervolging, al heeft deze natuurlijk in
groote mate er toe bijgedragen om de at
mosfeer te bederven. Er is geen sprake
tan, dat voorloopig het contact tusschen
Chamberlain en den Fuehrer kan worden
voortgezet, want zelfs al zou de Britsche
premier in zijn vredesstreven over alle he
rwaren willen heenstappen, de publieke
opinie in Engeland verbiedt hem dit be
slist, Iedere tusschentijdsche verkiezing
kont opnieuw aan, hoe de regeeringsmeer-
derheid terugloopt, zelfs al blijft de zetel
tenslotte behouden. Vandaar dan ook, dat
labour den tijd rijp oordeelt voor een groot
offensief tegen de regeeringspolitiek.
Maar wat blijft er op die manier dan
over van de vredespogingen?
Het antwoord vindt men in het steeds
tog versnellen van het bewapeningstempo!
Men draait als in een vicieuzen cirkel
rond!
Voor Frankrijk is en blijft het juist in
take dit versneld bewapeningstempo een
reer zorgelijke tijd. Terwijl algemeen wordt
bgezien, dat het landsbelang moet domi-
teeren boven al de verschillen, toont
frankrijk een beeld van de grootste ver
warring. Ongetwijfeld onder invloed der
remmunisten, die als voorstanders van
directe actie voor niets terugdeinzen, ziet
hen thans weer eens een golf van stakin-
over het land gaan en juist in de be
wapeningsindustrie, waar een achterstand
Is in te halenHet is voor de regeering
Daladier wel zeer teleurstellend. Deze
leeft echter geen krimp en stelt zich
fcachtig te weer. De bezetting van de fa
brieken of werkplaatsen wordt niet langer
reduld, onherroepelijk worden de stakers
f. den kraehtigen arm verwijderd. Of de
peering echter zoodoende het verzet te-
«n de decreten zal kunnen breken? Het
¥t geen twijfel, dat de regeering reeds
ti de linancleele Kamercommissie een ne
erlaag zou hebben geleden, als het bezoek
w Engelsche ministers niet had plaats
Stonden Toen Daladier dreigde dit be-
«k te zullen afbestellen, krabbelde men
letug, dit niet voor zijn verantwoordelljk-
bid durvende nemen, doch gewonnen
Iteft Daladier slechts het voorposten-
'echt, meer niet! Droevig beeld van po-
ieke verwording biedt het Fransche rijk.
mogen de grootste belangen op het spel
*an. de politiek speelt rustig zijn spel
met de communisten als aanvoer-
•i-rs. Welk een fout destijds gemaakt is,
J#r deze vernielers in een regeeringscoa-
fjte op te nemen, blijkt thans wel zonne-
ki: - het Volksfront zal Frankrijk heu-
En zelfs de socialisten, die thans
"^gedwongen moeten meeloopen in het
Wunistische kielzog
«ende blind en hoorende doof schijnt
Jnkrjjk, en dat in tijden als de wereld
pös beleeft
het Joden-vraagstuk is men nog
verder gekomen. Hevig blijft de
""P V/AJMJZS
RH?
Voorkom verkoudheid
Doe onmiddellijk enkele druppels
Karsote op Uw zakdoek, adem de
damp In; de bacteriën worden dan
direct gedood. F0.70en Fl.— per flac.
2828
(Ingez. Med.)
verontwaardiging over de mensch-ontee-
rende handelingen der Duitsche regeering,
doch het middel tot afdoende hulp-ver
leening is nog niet gevonden. Dat neemt
nota bene de Duitsche pers het buiten
land kwalijk! Het is plicht allen Duitschen
Joden onderdak te verschaffen, wordt daar
maar eenvoudigweg verkondigd. Het is wel
een goedkoope manier om de zaken op den
kop te stellen! Het buitenland te laten op
draaien voor wat men zelf niet langer wil
houden, het is ook een methode.
Opvallend blijft de juist tegenover En
geland scherpe toon in de Duitsche pers.
Een gevolg van het feit, dat ook aan on
derdak voor de Joden wordt gedacht in de
roegere Duitsche koloniën? Zooals reeds
gezegd in een vorig overzicht, Hitler kan
zijn koloniale eischen thans wel opber
gen, doch dit beteekent nog niet, dat hij
ze juist nu niet zal stellen. Het belooft
nieuwe spanningen!
Italië geeft juist het tegenovergestelde
beeld van Duitschland. Met Engeland wor
den de verhoudingen beter, met Frankrijk
wil het nog niet boteren.
Overigens blijft het. wel de tijd van oriën
teering en voeling. Koningen en staats
hoofden trekken door Europa om te trach
ten na te gaan, hoe de verhoudingen mo
menteel zijn gegroeid. Direct houvast heeft
men immers niet meer, er is zooveel ver
anderd. En zooveel verandert nog dage
lijks! Welk gevolg zal b.v. hebben de crisis
in Hongarije, waar tengevolge van een
scheuring in de regeeringspartij het ka-
binet-Imredy in de minderheid is ge
bracht?
En Spanje en het Verre Oosten blijven
daarnevens factoren van onzekerheid en
vertroebeling, ook al schijnt de driehoek
Berlijn-Rome-Tokio steeds hechter te wor
den, getuige de cultureele overeenkomsten
Maar de innerlijke waardeHoe meer
men de wereld gadeslaat, hoe meer men
zal moeten erkennen, dat men niet weet,
wat er moet groeien uit het verloop van
zaken
Nu de strijd over het centrale vliegveld
spoedig in een beslissend stadium zal ko
men, is het interessant de geheel eigen visie
te geven, die de heer F. Koolhoven, direc
teur van de Koolhoven Vliegtuigen N.V.
hierop heeft, een visie, die hij ons gaf in
een onderhoud, dat wij op het directiekan
toor zijner onderneming op Waalhaven
mochten hebben.
„Ik acht al die drukte", merkte de heer
Koolhoven op, „over Schiphol of Leiderdorp
wat overbodig omdat er zeer binnenkort
een ander en veel belangrijker vraagstuk
aan de orde zal komen; vliegveld of vlieg-
haven?
Wie de ontwikkeling van den vliegtuig
bouw goed weet te lezen en de daarin be
staande lijnen naar de toekomst weet door
te trekken, zal zien, dat de tijd niet ver
Stel (om een willekeurige stad te noe
men) wij vliegen op Lissabon, maar het
blijkt, dat dit geen geschikt eindpunt is,
dat wij beter Cadiz kunnen kiezen. Waarin
bestaan nu onze onkosten? In Lissabon
hebben wij onze boei. waaraan het toestel
gemeerd wordt en het motorbootje om de
reizigers naar den wal te brengen. Wij bin
den de boei aan het motorbootje dat is
nu erg populair gesproken maar het komt
er in principe toch op neer varen met
het heele stelletje naar Cadiz, leggen daar
de boei weer en klaar zijn wij. Kan het een
voudiger of goedkooper?
Een veilige uitwijkhaven.
En ais die luchthaven in den mist zit,
dan hebben wij in Nederland nog een
prachtigen eendenvijver, waarin een landing
practisch niet mislukken kan, ik bedoel ons
Llselmeer. Als wij daar langs de kust op
geschikte wijze enkele radio mistbakens
aanbrengen, dan is het op dat uitgestrekte
oppervlak uitgesloten dat eenig toestel, hoe
groot ook. niet veilig naar beneden zou
kunnen komen. Desnoods blijft het dan
ergens middenin liggen tot de mist wat op
trekt, maar gevaar bestaat er in geen geval.
Nu zegt men wel: water kan zoo woelig
zijn, dat een landing niet mogelijk is. mid
den op den Oceaan spookt het zóó dat zelfs
een zeekasteel als de Queen Mary er zich
nauwelijks handhaven kan. Toegegeven,
maar in de eerste plaats zal onze vliegboot
geen behoefte hebben om midden op den
Oceaan te landen; in de tweede plaats zal
zij trachten als dat wel noodig is het de
pressie-gebied zoo veel mogelijk te vermij
den en dn de derde plaats, als de nood aan
den man komt. dan zal boven den Oceaan
een vliegboot toch altijd nog meer kans op
redding bieden dan een landvliegtuig en
het water moeten wij nu eenmaal over als
wij naar Amerika gaan.
Overigens, wat van den Oceaan geldt, gaat
niet op voor ons binnenwater. Zeker kan
het daar ook wel spoken, maar de groote
vliegbooten kunnen tegen een stootje en
als men in den mist naar beneden komt. is
het vrij zeker dat men daaronder rustig
water aantreft.
Bekijkt u nu de wereldkaart eens. Is er
niet veel meer water dan land en ligt niet
bijna iedere groote stad aan of zeer dicht
bij het water?
En nu moet u eens op geheel iets apders
letten. Wat vliegen wij toch vlug naar Indië
en Australië, en wat doet Engeland, of dan
eigenlijk Imperial Airways er veel langer
over. Dat heeft natuurlijk uw Hollandsche
hart goed gedaan: Dat kunnen wij toch
maar even en daar hebben die sloome En
gelschen geen kaas van gegeten.
Dacht u heusch, dat alleen wij een Dou
glas konden koopen en vliegen en dat zij
in Engeland geen geld of piloten hebben
om precies hetzelfde te doen? Laat ik u dit
zeggen, ik heb jaren lang, de harde oor
logsjaren. in Engeland gewerkt, ik ken de
menschen en ik weet wat zij presteeren
kunnen. En nu wil ik niets afdoen van de
uitstekende kwaliteiten van onzen eigen
vliegdienst, maar ik zeg u: de Engelschman
kijkt verder in de toekomst en bereidt nu
iets voor, dat misschien zijn overwinning
zal worden. Op de lange afstanden vliegt
Imperial Airways met vliegbooten. die min
der economisch zijn dan iandtoestellen. en
zij gaan daar rustig mee voort en gunnen
ons den snelleren overtocht.
Niet het publiek of een heethoofdig par
lementslid handelt zoo, maar de menschen,
die het werkelijk weten, die in zichzelf mis
schien mompelen: „heden gij, maar mor
gen ik."
Want het mag dan zijn. dat de tegen
woordige vliegboot het in snelheid aflegt
tegen het landtoestel, dat geldt alleen maar
nu de toestellen nog betrekkelijk klein zijn.
Als wij verder komen met bouwen en een
paar types grooter krijgen, dan' zal de boot
het gaan winnen. Vliegtuigen in het alge
meen zijn nog veel te klein. Zij moeten zoo
groot worden dat er „toevallig" een mensch
in kan. Dat begrijpt u niet, hè? Ik zal het
u duidelijk maken.
Toestellen waar „toevallig" een mensch
in kan.
Het ideaal gedachte toestel heeft bepaalde
verhoudingen in zijn afmetingen. Theore
tisch zouden wij daarin iedere maat kun
nen bouwen. Als wij dat doen, ongeveer op
het formaat zooals de toestellen nu zijn,
dan blijkt het dat er practisch geen mensch
in kan. De cabine wordt veel te laag. dus
maken wij noodgedwongen één onderdeel
grooter en verstoren zoo de verhouding van
de meest economische maten. Maar als alle
maten groeien dan zal eenmaal de cabine
ook bij de ideale verhouding zoo hoog wor
den. dat een mensch er wel plaats in kan
vinden, op dat oogenblik zullen wij een ge
weldigen vooruitgang bereiken. Dat zal niet
zoo heel lang meer duren, want in teeke-
ning zijn zulke toestellen, en het zijn dan
vliegbooten. al klaar. Als die er eenmaal
waarmede de moderne zakenman zonder
meer zal rekenen. Hij behoeft niet op te
bellen, niets na te kijken, hij moet naar
Berlijn, welnu, aanstonds gaat er een toe- zyn\ld*n bemerken dat het met de
stei groote iandtoestellen gedaan is. En waarom
Maar voor zoo'n dienst behoeven wij geen "iet hoeveel sterker en veiliger wordt
groote kapitalen in een centraal vliegveld ae exploitatie.
te investeeren, daarvoor zijn Schiphol en Waarop is onze Indie-lijn nu aangewezen?
Waalhaven, zooals zij nu zijn, ruim voldoen- °p e?kele vliegvelden in vreemd gebied,
de en voor dien lokalen dienst houdt men stel„ ddt dLerg,efns ln Engelsch-Indie een
aan vliegvelden bij onze groote steden ook «Pstand uitbreekt, waardoor men den toe-
positief behoefte. En nu wil men dan één I stand op. of bVfn XlieSveld tijdelijk niet
centraal vliegveld, waar men de zwaarste mees 1S' 70 W1J yan de autoriteiten
machines zal kunnen ontvangen. Wat be
reiken wij dan? Dat wij toch onvoldoende
Ingericht zijn.
Eén vliegveld is onvoldoende.
Want als dat ééne vliegveld potdicht van
mededeeling krijgen: u kunt daar niet lan
den. het spijt ons zeer, maar wij doen het
zelf ook niet. Wordt de dienst van Imperial
Airways dan bedreigd? Neen, maar wij,
waar blijven wij? Waar moeten wij heen
met onze zware machines? De étappes zijn
meer is, dat landvliegtuigen nog slechts voor de mist zit en dat komt in ons land nogal 200 groot dat er bij redelijke veiligheid geen
het lokale verkeer gebruikt worden en dat
al het verkeer op verren afstand, en ik be
doel dan naar Amerika, Indië, Australië, uit
sluitend per vliegboot zal geschieden.
Volgens mij is er geen twijfel aan of de
toekomst in het vliegwezen behoort aller
eerst aan de vliegboot. Als die tijd geko
men is, dan zullen wij geen behoefte meer
hebben aan vliegvelden die zoo gecon
strueerd zijn dat de allerzwaarste types er
neerstrijken kunnen, want deze zware types
zullen dan noch
worden.
eens voor, waarheen moet een binnenko- twee te combineeren vallen, en voor de
mend toestel dan uitwijken? Het moet óf nieuwste zware toestellen vindt men niet
naar het buitenland gaan óf het moet een makkelijk een hulpterrein,
gewaagde landing ondernemen op een van Als datzelfde een vliegboot overkomt wat
de hulpvelden. hindert het dan? Zeker, het geeft eenig on-
En denk nu eens hoeveel gemakkelijker gerief, maar men landt eenvoudig een 50
en beter dat alles wordt, als het landvlieg-1 of 100 K.M. verder, water is er overal en
tuig vervangen zal zijn door het watervlieg
tuig. Daarvoor zullen wij inderdaad een
centrale luchthaven moeten hebben, ge
combineerd met een vliegveld voor de lo-
gebouwd, noch gebruikt kale aansluitingen. Een zakenman, die van
Londen komt. vindt het onaangenaam als
geschikte havenplaatsen zijn er te over.
Zij, die zich zooveel zorg maken over den
aanleg van een centraal vliegveld, moeten
al deze dingen eens overwegen. De groote
kapitalen, die men vastleggen wil, kunnen
beter op andere wijze voor het vliegwezen
komen, dat is te veel tijdverlies op zulk een eenvoudig vliegveld geven en het overige
Het lokale verkeer heeft veel meer aan hij van Schiphol nog weer een auto moet benut worden. Laat men allen daarvoor in
kleine toestellen en een dienst met hooge nemen om in het hart van Rotterdam te aanmerking komenden steden een goedkoop
frequentie, dan aan luchtreuzen met een j
geweldige capaciteit, die slechts een enkele
maal gaan. Stel dat ik hier op mijn kantoor
zit en in de ochtendpost een brief vindt die
maakt, dat ik oogenblikkelijk naar Berlijn
kort traject. Voor iemand, die uit Australië
komt. speelt dat veel minder een rol.
Wij krijgen dan dus een centrale vlieg-
haven waar geen startbanen behoeven te
moet gaan. Wat helpt het mij dan als het worden gelegd en waar de grond niet be-
toestel dat net een half uur geleden ver
trokken is honderd passagiers kan bevatten
en met buitengewone snelheid vliegt, ter
wijl het eerstvolgende pas 's avonds gaat?
Hoe zal het publiek ermede gebaat zijn in
dien toestellen met beperkte capaciteit en
desnoods iets lagere snelheid b.v. iedere
twee uur vliegen. Dan pas wordt het iets
hoeft te worden verhard om de zware ma
chines te kunnen doen landen. Het water,
zooals het er ligt. is goed en gereed om
iedere machine te ontvangen. Ik ken meer
dere plaatsen, die ideaal zijn voor het doel
en hoe weinig kosten zijn er op die manier
aan de exploitatie en eventueele reorgani
satie van een lijn verbonden.
gebruiken voor proefnemingen met een
vliegboot van werkelijk voldoende afmetin
gen. een boot. die men niet uit Amerika
behoeft te halen, maar die onze Nederland-
sche industrie volkomen in staat is zelf te
ontwerpen °n uit te voeren En laat men
dan verder zi.in geld gebruiken voor aan
bouw van zulke booten. Dat is de eenige
mogelijkhe d," besloot de heer Koolhoven
zijn betoog, „om den schijnbaren voor
sprong. dien wij op het oogenblik op Enge
land hebben, tot een werkelijke en blijvende
te maken."
