STADSNIEUWS
Massa-verduistering
te Leiden
79sle Jaargang
DONDERDAG 17 NOVEMBER 1938
No. 24124
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Geslaagde luchtbeschermingsoefening dank
zij de medewerking der burgerij
Groote belangstelling
op straat
Gastvrijheid aan
loodsche vluchtelingen
Heeft godsdienst nog zin?
Slechts beperkt aantal
vluchtelingen wordt
toegelaten
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
3D "ets? per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, w&ar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden f. 2.35
per week f. 0.13
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.K
Een niet onbelangrijk deel van de
Leidsche burgerij heeft zich gister
avond schuldig gemaakt aan verduiste
ring zonder dat de politie, die toch in
ruime mate vertegenwoordigd was, er
een hand naar uitstak. Integendeel: de
mannen van het gezag spoorden er
zelfs toe aan, hetgeen voor een politie
man toch wel i een heel zwaar misdrijf
moet zijn!
Intusschen mag de eerste proef, welke
onze stad heeft gehouden op het gebied
ran de luchtbescherming. welgeslaagd
heeten. Er is over het algemeen in het
daarvoor aangewezen gebied zeer goed aan
de voorschriften voldaan en dat het op
straat niet zoo donker was, „dat men geen
hand voor de oogen kon zien", zooals de
geijkte term luidt, was zeker niet te wijten
aan nalatigheid van de zijde der burger
bevolking, maar vond eenerzijds zijn oor
zaak in den helderen sterrenhemel, waar
tegen de silhouetten van hulzen en fabrie
ken zich scherp afteekenden, en anderzijds
In de lichtuitstraling van het niet-verduls-
terde stadsdeel, welke tot ver in het
verdonkerde gebied doordrong.
Ook de autoriteiten toonden zich tevre
den met de resultaten.
Slechts in één enkel opzicht heeft de
medewerking van de burgerij te wenschen
overgelaten, n.l. waar het Hoofd van den
Luchtbeschermingsdienst had verzocht
zooveel mogelijk thuis te blijven, aangezien
er op straat toch niets te zien zou zijn!
Blijkbaar gaven velen er den voorkeur aan
rich van dit laatste persoonlijk en door
eigen aanschouwing te overtuigen, zoodat
het om haJftien, toen de liohten werden
gedoofd, veel drukker op straat was dan
normaal op dit uur.
De belangstelling concentreerde zich
voornamelijk op de grens van „licht en
donker" en verminderde naarmate men
dieper in het verduisterde gebied door
drong.
In het begin waren er nog enkele winke
liers en particulieren, die kennelijk niet op
de klok hadden gekeken en rustig hun
etalage- of huisverlichting lieten branden,
doch een enkele aanwijzing van de politie
of hulppolitie was voldoende om ook hen
de lichten te doen dooven dan wel van
tuiten af aan het oog te onttrekken.
Hier en daar was aan de boven- of onder-
tijde van de overgordijnen nog een smalle
lichtstreep waarneembaar, die te elfder
ure nog moest worden afgeschermdin een
enkel geval was ook de gordijnstof zoo
danig dun, dat het licht er doorheen
scheen, maar in aanmerking nemende, dat
het hier een eerste proefneming gold,
waren de resultaten over het algemeen zeer
bevredigend.
Wij hebben dit het beste kunnen consta-
teeren, nadat wij den toren van de Sint
Petrus-kerk aan de Kamerlingh-Onneslaan
hadden beklommen ep het verdonkerde
kwartier aan onze voeten lag. Ook hier
plekte in den aanvang der oefening nog
een enkel lichtraam als een oase in den
woestijn der duisternis, doch niet zoodra
waren de bewoners gewaarschuwd of men
zag het eene lichtje na het andere ver
dwijnen en tenslotte waren de sterren en
liet schijnsel van verllcht-Leiden-op-den-
achtergrond onze eenlge lichtbron. De
blauwe tram uit Den Haag gleed, inwendig
geheel onverlicht over de zwak glimmende
rails en was slechts zichtbaar door een be
scheiden voor- en achterlicht. Auto's en
autobussen reden met gedoofde koplampen
en afgedekte stoplichten, zoodat ze niet
zichtbaar, doch slechts hoorbaar door het
verduisterde gebied trokken. Ook fietsen
was verboden, zoodat op straat zelf geen
enkel lichtschijnsel te ontdekken viel.
Bij de grens van de verduisterde zone
werden alle automobilisten door de politie
aangehouden; de vreemdelingen kregen
daar hun instructies, terwijl hun stoplicht
door een padvinder met behulp van een
blauw papier en een elastiekje werd afge
dekt; stadgenooten, die uit den aard der
zaak van deze oefening op de hoogte waren
en desniettemin geen maatregelen voor het
achterlicht hadden genomen, moesten
daarvoor alsnog zorgen of werden buiten
het verduisterde gebied om gedirigeerd.
De stadstrams waagden zich niet in het
donker, met uitzondering van één enkele
wagon, die moederziel alleen aan het einde
van den Hooge Hijndijk in het donker
stond, hetgeen ons niet bevorderlijk toe
scheen voor een veilig verkeer.
Ondanks de duisternis heeft zich geen
enkel ongeval voorgedaan.
Zooais wij reeds eerder mededeelden,
lag het aajivankelijk in de bedoeling
om deze partiëele verduisteringsproef
in den loop der maand December te
doen volgen door een algeheele oefe
ning, waarin de geheele stad zou wor
den betrokken. Er bestaat evenwel
kans, dat de oefening zich niet alleen
zal uitstrekken tot Leiden en de naaste
omgeving, maar dat de geheele provin
cie eraan zal deelnemen. De bespre
kingen dienaangaande duren nog
voort.
adres aan gemeentebestuur van
leiden en oegstgeest.
Het volgende adres is gericht tot, het ge
meentebestuur van Leiden en Oegstgeest:
Ondergeteeker.den, leden van verschei
dene comité's te Leiden gegeven met ver-
scralcligden eerbied te kennen, dat zij van
meening zijn, dat ook hier, indien moge-
Ijk aan Joodsche vluchtelingen een tijde
lijk onderdak worde verleend,
dat de regeering wete hoeveel particu
lieren en hoeveel officieele en semi-offi-
eieele instanties bereid zijn gastvrijheid te
'erieenen,
dat zij van plan zijn de lnliggende cir
culaire te richten tot de Leidsche burgerij,
dat zij gaarne van het Gemeentebestuur
rouden vernemen of het mogelijk is, dat
ijl; ?^n medewerking verleent in dien zin,
het één of meer gebouwen ter beschik-
'5 stelt ter opname van vluchtelingen,
dat het Gemeentebestuur deze zaak zeer
■"h steunen door ten spoedigste aan de
peering kenbaar te maken de resultaten
"h dit beroep op de burgerij.
«j zullen het zeer op prijs stellen, wan-
ter zij zoo spoedig mogelijk van het Ge
in {["'testuur mochten vernemen of, en
hoeverre, zij op steun van de Gemeente
™nen rekenen.
Befi adios is onderteekend door de da
ta HeskesVan Bergen, M. S, Juyn-
Van IJsselsteyn, G. S. M. Roessingh—
Everts, H. M. de MeyereHuizinga, C.
Smits—De Wit, J. S. Themann en h. van
Fraav. d. Burg, die tevens een oproep
hebben gericht tot de burgerij met het
verzoek opgave te doen hoeveel vluchtelin
gen particulieren willen huisvesten.
MILITARIA.
Eerbetoon van 4 R. I. voor Koning Leopold.
Het 1ste bataljon van het 4de Regi
ment Infanterie zal onder commando
van den majoor D. P. Ravelli deelnemen
aan het militaire eerbetoon bij het
bezoek van Z. M. de Koning der Belgen
te 's-Gravenhage op 23 November e.k.
des middags om 4 uur nabij de Bosch-
brug.
De sergeanten capitulant De Koning, v.
d Mark, v. Manen. v. Gugten. Moraal.
Kruizinga en v. d. Kwaak van I - 4 R I. en
Spigt-, Deyn. Duk, Brendel en De Grijs van
II - 4 R.I. zijn tot ultimo Maart 1939 gede
tacheerd bij het Kader Bataljon te Laren.
De sergeant capitulant L. Jongste is op
diens verzoek van zijn verbintenis ontheven
en in het genot van groot verlof gesteld.
Met ingang van 1 December a.s. wordt
de heer W. Hulsebosch, chef-commies der
Nederlandsche Spoorwegen te Maastricht,
als chef ommies overgeplaatst naar het
station H.S.M. alhier.
PROF. Dr. H. KRAEMER SPREEKT
VOOR DE N. C. S. V.
Onder zeer groote belangstelling het
groot auditorium der Leidsche Universiteit
was geheel bezet heeft gisteravond prof.
dr. H. Kraemer, hoogleeraar aan deze uni
versiteit, op uitnoodiging van de Ned. Chr.
Studenten-Vereenlging gesproken over het
onderwerp „Heeft godsdienst nog zin?" Deze
lezing was de laatste in de lezingen-cyclus
„Vier avonden in de Academie".
Prof. Kraemer begon met te herinneren
aan de drie reeds in deze lezingen-cyclus
behandelde onderwerpen. Deze bevatten elk
een klemmende vraag. Is ln den huldigen
duisteren wereldtoestand optimisme nog
mogelijk? Indien er dan al een wereld van
goddelijke werkelijkheid is. wordt de weg
daartoe dan niet door de rede geblokkeerd?
En mocht dat niet het geval zijn. hoe over
winnen wij den twijfel dat het Christelijk
geloof schepping der fantasie, een illusie
is? Thans komen wij aan de radicaalste
der vragen, n.l.: ..Heeft godsdienst nog
zin?" Deze vraag, aldus spr., is geen rhe-
torLsche vraag, maar een zinrijke en zeer
reëele. Er zijn vele gewichtige redenen om
te vragen of dit oude element in het leven
der menschheid, de godsdienst, niet over
bodig is geworden. Wanneer wij hier spre
ken over de vraag of godsdienst nog zin
heeft, dan is daarin tevens voor ons. kin
deren van een christelijke traditie, beslo
ten de vraag: „Heeft 't Christendom, heeft
het Evangelie, heeft Christus nog zin voor
ons?"
De vraag: „Heeft godsdienst nog zin?",
kan van twee kanten benaderd worden.
Van den kant van het moderne levensge
voel. zooals dat ln de laatste eeuwen ge
groeid is en van den kant van de functie,
welke de godsdienst in het leven der
menschheid vervuld heeft. Wat de verhou
ding van het moderne levensgevoel tot den
godsdienst betreft, aldus spr., daarbij moet
op twee hoofdmomenten gelet worden. Cul
tuur-historisch bedoelen wij met de uit
drukking „moderne tüd" een steeds meer
óm zich grijpende emancipatie der men-
schen van den goorganiseerden godsdienst,
met het gevolg, dat ook de godsdienst als
zlelsverschijnsel en als indlvidueele over
tuiging een steeds kwijnender bestaan is
gaan leiden. Dat is daarom fataal, omdat
godsdienst, naar zijn aard centraal moet
zijn. Tillich heeft scherp de atmosfeer van
ons geestelijk leven getypeerd als „in slch
ruitende Endlichkeit".
Na den wereldoorlog zijn wij in een
nieuw stadium gekomen. Na een opvlam
ming van idealisme, die in een debacle ge
ëindigd is, is de moderne mensch begon
nen met de erkentenis, dat hij zichzelf
overschat heeft. Het besef van hopeloos
heid, uitzichtloosheid, wortelloosheid grijpt
om zich heen. De weg naar de eeuwigheid
lijkt gesloten en nu blijkt ook de tijd zin
loos. Heidegger heeft voor dit levensgevoel
de aangrijpendste uitdrukking gevonden.
Het grondfeit van het menschlijk leven is
zijn „Schicksalhafte Geworfenheit", duis
ter en ondoorzichtig. Het besef der men-
schelijke waardigheid komt hiertegen in
verzet en daaromwordt de zin van het
leven gezien in een resoluut en willig aan-
vaarden der „Geworfenheit". Sprak Tillich
met critische bedoeling van de „tn sich ru
hende Endlichkeit", Heidegger markeert
de groote kentering door te spreken van
„Heroïsmus der Endlichkeit". Dit beteekent
radicale verwereldlijking, waarbij gods
dienst, die een elementair ja-zeggen op
een eeuwige werkelijkheid vooronderstelt,
afsterft.
Wanneer wij nu aandacht wijden aan de
functie der religie, moet gezegd worden,
dat de moderne tijd niet alleen beteekent
een verlamming van het centrale gods
dienstige zenuwstelsel in den mensch, maar
ook een zuivering, die echter ook weer op
verlamming en verder op zelfontdekking
uitloopt. Een wezenlijke trek van den mo
dernen tijd is de steeds toenemende le-
vensbeheersching, d. w. z. de enorme aan
was van middelen, waardoor de mensch
zijn levensnood tracht meester te worden.
Het is een onweersprekelijk feit, dat de
hulpeloosheid van den mensch, tegenover
zijn levensnood één der vruchtbaarste
productie-factoren van godsdienst is ge
weest in het leven der menschheid. Door
den godsdienst wapende de mensch^ zich
tegen den levensnood; het was in belang
rijke mate een middel tot levensbeheer-
sching. Nu de mensch echter uit eigen
kracht veel effectiever naar het schijnt,
het leven weet te beheerschen. vervalt de
noodzakelijkheid tot religie. Vertrouwen
op God en gebed b,v„ die zoo essentieel
zijn voor het godsdienstig leven, hebben
het accent van directe noodzakelijkheid en
onmisbaarheid voor talloozen verloren.
Dat beteekent een zuivering en zelfont
dekking, want nu blijkt zonneklaar dat de
mensch niet alleen religieus, maar niet
minder irreligieus van nature is. Scherp
gezegd: de meerderheid zoekt God niet.
wanneer zij Hem niet noodig heeft, of
meent te hebben. Het is niet te verwon
deren. dat in deze situatie echte levens
krachtige godsdienst voor talloozen allen
zin verloren heeft. Er is echter ook een
keerzijde. De uitzichtloosheid waartoe de
mensch gekomen is, de zuivering en zelf
ontdekking ten aanzien van den gods
dienst, waartoe wij kunnen komen als wij
onzen tijd en onszelf zonder verschooning
bezien, kunnen ons tot de conclusie drij
ven, dat echte godsdienst, echt christen
dom zinvoller ts dan ooit. Geloof ln den
VOOR IEDER GEVAL AFZONDERLIJK
IS TOESTEMMING NOODIG.
De regeeringspersdienst meldt:
Ten onrechte blijkt hier en daar in
het buitenland de meening te hebben
postgevat dat Nederland zijn grenzen
voor Joodsche vluchtelingen zou hebben
opengesteld. Vanzelfsprekend is dit niet
het geval. Zooals reeds werd bekend
gemaakt, zal slechts een zeer beperkt
aantal vluchtelingen in Nederland kun
nen worden toegelaten. Voor elke per
soon en voor elk geval afzonderlijk is
een speciale beslissing van den minis
ter van Justitie noodig. Elke binnen
komst zonder voorafgegane vergunning
moet dan ook worden geweigerd. Mo
gelijk mede als gevolg van de versprei
ding van geruchten in het buitenland
als zouden Joodsche vluchtelingen op
groote schaal hier worden toegelaten
wordt thans zoodanige druk op onze
grens uitgeoefend, dat het noodig is
gebleken de grensbewaking opnieuw te
versterken.
Afgekeurd moet worden het gedrag
van Nederlanders die per auto of trein
Joodsche kinderen naar Nederland po
gen over te brengen. Een dergelijke
ongeordende aanvoer van vluchtelin
gen kan uiteraard niet worden geduld.
Alleen een geordende toevoer is toe
laatbaar en dan nog in zeer beperkte
mate.
BINNENLAND."
Critiek der Kamerleden op minister Gose-
ling; de motie-Woudenberg werd echter
verworpen (3e Blad).
De Indische begrooting (3e Blad).
Hoogere opbrengst der rijksmiddelen (Bin.
nenland, 3e Blad).
De omvang der vakbeweging (Binnenhuid,
3e Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Geringe affaire - Gedrukte locale markt
Meerendeels lagere koersen - Amerika
in reactie - Beleggingsmarkt kalm.
echten, christelijken zin van het woord
beteekent: onmiddellijk en centraal leven
uit de werkelijkheid Gods, een werkelijk
heid, die omdat zij de werkelijkheid Gods
is geen betrekkelijk, maar alleen maar
een volstrekt gezag kan doen gelden en op
een volstrekte overgave moet aanspraak
maken. Dat is de eenige wijze om God
ernstig te nemen, want wie aangaande den
overweldigenden ernst van God weet, weet
ook dat alles wat minder is, dan dit wer
kelijk ernstig nemen, spelen met Hem is.
Wanneer een wetgeleerde Jezus nadert en
vraagt naar de hoofdsom der Wet, krijgt
hij ten antwoord: Heb God lief met ge
heel Uw verstand, met geheel Uw hart en
al Uw kracht en Uw naaste als Uzelf. Detfe
geheelheid geldt even sterk of wij zwak of
sterk zijn in de levensbeheersching.
Hoe, zal men vragen, kom ik tot de over
tuiging, aldus spr.. van deze werkelijkheid
Gods. van Zijn recht op mijn volledige
overgave? Daarop is slechts één antwoord
te geven en wel dit. dat men met geheel
zijn hart verbinding zoekt met Christus,
opdat wij door waarachtige confrontatie
met deze domineerde gestalte van het
evangelie leeren verstaan, dat waarach
tige godsdienst is de beheersching van ons
leven door God, en niet de levensbeheer
sching van den mensch door godsdienstige
middelen. Wie Hem ontmoet, zal ja of
neen moeten zeggen op Zijn woord: „Wie
Mij gezien heeft heeft den Vader gezien
BUITENLAND.
Het Britsch-Italiaansch accoord is getee-
kend (4e Blad en Buitenland, le Blad).
De Joden-vervolging in Duitschland (3e BI.)
Scherpe reactie op de Duitsche koloniale
eischen (Buitenland, le Blad).
Koning Carol's bezoek aan Londen (Bui
tenland, le Blad).
Jouhaux spreekt op het congres der C.G.T.
(Buitenland, le Blad).
De begrafenis van Von Rath (le Blad). 4
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
KON. NED. MIJ. VOOR TUINBOUW
EN PLANTKUNDE.
Vergadering van de afdeeling Leiden.
De derde win terbijeenkomst van de afd.
Leiden en omstreken, welke gisteravond
onder presidium van den heer J. G. Ballego
plaats vond in het Café Rest. „In den Ver
gulden Turk", was slechts matig bezet. Na
de opening en een welkomstwoord tot de
aanwezigen, vond voorlezing der notulen
plaats, die ongewijzigd werden goedge
keurd.
Hierop volgde de behandeling der inge
komen stukken, waarna de voorzitter
mededeelde, dat bij de opening van het
nieuwe kassencomplex in den Hortus het
bestuur vertegenwoordigd was door voor
zitter en secretaris; dat in Febr. 1939 een
lezing zal worden gehouden vanwege de Ver.
v. Vreemdelingenverkeer te Delft en dat
spr. gemeend heeft zijn functie als voorzit
ter met 1 Januari a.s. te moeten neerleg
gen, ten einde jongere krachten een kans
te geven het hunne vcor den bloei der
afdeeling te kunnen bijdragen.
Vervolgens bracht de heer Jan Kriest
Jzn., een zeer uitvoerig verslag uit over het
verhandelde in de, in October gehouden
Alg. Verg. fier Maatschappij. Een in de bus
gevonden vraag betreffende het tegengaan
van smeul in aloë variegata en A. aristata
werd voor de pauze door J Kriest Jzn. be
handeld. Spreker zei dat de habitus van
beide soorten zeer vleezig en waterhoudend
is, waardoor smeul of rotting zeer spoedig
kan optreden bij een onjuiste behandeling,
hetgeen vooral plaats kan vinden bij jonge,
zeer saprijke zaadplantjes. Daarom wordt
er door spr. vooral op aangedrongen in den
winter buitengewoon spaarzaam te zijn
met gieten en in de groeiperiode juist het
tegenovergestelde. Echter verdient het
aanbeveling om reeds in September te ver
minderen en gedurende de wintermaanden
ze absoluut droog en licht te houden.
Voor onze omgeving is nog ne
velig tot betrokken of zwaar be
wolkt weer te verwachten met
plaatselijk mist in den nacht en
des ochtends.
Neerslag van beteekenis is niet
te voorzien. Het wordt iets zachter
bij zwakken tot matigen wind uit
Zuidelijke richtingen.
Na de pauze behandelde de heer N. Anes
de vraag „Wat is de biologisch-dynamische
land-(tuin)bouw methode en wat is haar
strekking?"
Aan de hand van verschillende gegevens
vertelde spr. dat de grond een levend orga
nisme is, dat zijn leven in stand moet hou
den, hetgeen hij doet door natuurlijke voe
ding van den grond, door humus op te
nemen. Kunstmest wordt afgeraden, om
dat zij veelal eenzijdig is en op dén duur
den grond dood maakt, terwijl de biologisch
dynamische methode natuurlijk eiwit in
den grond brengt. Een natuurbosch werd
als voorbeeld aangegeven. De biologisch-
dynamische methode heeft nog een diepere
zijde, zij streeft er naar om terug te kee-
ren tot de natuur, om ons weer te leeren,
ons het best te verzorgen en niet door
kunstmiddelen een productievermeerdering
af te dwingen.
Op deze beide onderwerpen volgde een
zeer leerzaam debat.
Zeer interessant waren de langere en
kortere daglichtproeven met Kalanchoë
Blosfieldiana. genomen door den heer C.
HoogwerfKroon te Voorschoten; opmer
kelijk verder en reeds in bloei waren die
gene. die het mihst van het daglicht had
den genoten. De mooie planten, die aan
wezig waren, verdienden ten volle de 12
punten, die de jury er aan toekende.
Na er aan herinnerd te hebben, dat de
leden worden uitgenoodigd tot bijwoning
van een film over bijenteelt sloot de voor
zitter na de rondvraag de vergadering.
Als verdacht van rijwieldiefstal ia
aangehouden de 53-jarige R. L. alhier.