STADSNIEUWS
79ste Jaargang
DINSDAG 8 NOVEMBER 1938
No. 24116
Rede van Zijne Exc.
Dr. H. D. van Broekhuizen
Openbare bekendmaking
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
Voor het Dietsch Studentenverbond
De Leidsche begrooting
voor 1939
OFFICIEELE KENNISGEVING:
in verband met de luchtbeschermingsoefening
op Woensdag 16 November 1938 in de
gemeente Leiden
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
verwacht
OUDERS
VAN NEDERLAND
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets."per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets, bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen, gevestigd zijn:
per 3 maanden f. 2.35
per week f. 0.1S
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden -f- portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.J
De gezant van de Unie van Zuid Afrika,
dr H. D. van Broekhuizen, hield gister
avond in de Leidsche Universiteit ln de
2uid-Afrikaansche taal voor de afd. Lelden
van het Dietsch Studentenverbond een
ede, die met de grootste aandacht beluis
terd is.
De voorzitter, de heer A. Quispel, leidde
t. van Broekhuizen in.
Z. Exc. dr. v. Broekhuizen.
Op zijn gemoedelijke, geestige en dik-
wiils ontroerende wijze heeft dr. van
Broekhuizen vervolgens verteld over de
oraltroelbare banden tusschen Nederland
tn Zuid-Afrika, over de oorzaken van de
Groote Trek en de daaraan verbonden on
beschrijfelijke opofferingen voor duizenden
Zuid-Afrikaansche boeren en hun vrouwen
m tenslotte over de thans weer absolute
onafhankelijkheid van de Unie Zuid Afrika.
Spr. zette eerst uitvoerig uiteen, dat de
Hollanders en de Zuid-Afrikaners elkaar
noodig hebben, ondanks het feit, dat zij
MO mijl van elkaar gescheiden zijn. Waar
om? Daar is de taal; de Zuid Afrikaner
ril zijn betrekkelijk jonge taal aan de
Hollandsche verrijken, versterken, schoo
ner maken. Omringd door Engelsche cul
tuur, willen wij putten uit Nederlandsche
bron. anders verliezen wij ons eigendoms
recht. Ook de Nederlandsche cultuur is een
onuitputtelijke bron voor ons. hoewel wij
Ziud Afrikaners zijn en blijven.
Zuid Afrika en Nederland hebben voorts
?emeen de zeggenschap tegen de groote
naties. Wij hebben drie jaren gevochten
tegen een der machtigste rijken van de
vcreld; wij hebben verloren, doch laten
voelen, dat we het recht hadden te be
gaan. De jonge Nederlanders hebben een
roeping te vervullen, want spr. gelooft aan
'en God, die de volkeren wil laten bestaan.
He groote naties zijn als Jonas en de wal-
risch, daarom moeten de kleine naties op-
Passen. zij hebben ook haar roeping.
Nederland met zijn eigen geschiedenis
bun inspiratie vinden in dat Zuid Afri
kaansche land, met zijn reuzen en helden
als Paul Kruger (de vrijheidsheld). Chris-
Paan de Wet. de la Rey, van Riebeek e.a.
Hike jonge Hollander behoort door Zuid
Hhika geïnspireerd te worden. Nedenand
eu Zuid Afrika kunnen nuttig voor elkan-
w zijn. Een nadere kennismaking is nood-
hkelijk. Spr. gaat rond om de banden te
versterken, omdat hij dankbaar is voor al
«tgeen Nederland in sombere lijden voor
'M Afrika gedaan heeft: h-t -• mien van
Uld en goed naar de concentratiekampen,
ae entvangst van Paul Kruger en anderen,
vvut gedaan is, vooral ook door H. M. de
koningin, was voor hem een openbaring.
Ve. volgens herinnerde spr. aan het woord
Tan president Steyn: „Waarom handhaven
ae Zuid Afrikaners zich?" Het antwoord
lafut: „Als wij oplossen in Engeland, dan
'Bn wij den naam van Zuid Afrika niet
*aard!" Sinds 1652 (van Riebeeki hebben
W'l ons gehandhaafd, ondanks de Engel-
j™e onderdrukking. Spr. herinnerde voorts
«n het verlies der Kaapprovincie door
'Wetland aan Engeland, dat die provincie
beschermen" zou. De Kaapprovincie
bus toen een deel van Engeland ge-
•ordende Engelschen zouden drie din-
en h rtesi,ecteerende taal. de godsdienst
ill t Maar al spoedig mocht er maar
J taal zijn: de „Engelsche" en de belof-
werden geborgen bij de vodjes papier,
Vtj [van de Zuid Afrikaansche archieven
'"[liggen.
^stellende strijd is gevoerd om be-
•Ischeid:
van taal en godsdienst, ondanks de
zette
'hg van Holland, In den breede
5Pr. uiteen, hoe de Hollandsche Boer
nimmer gronden met geweld, doch steeds
door middel van onderhandeling en koop
in zijn bezit heeft gekregen, zoodat het
Engelsche praatje, dat de Hollander zijn
grond van de zwarten gestolen heeft, niet
waar is. Van de Indianen en Australiërs
is niets overgebleven, maar de Boeren heb
ben de oorspronkelijke Afrikaners nimmer
uitgeroeid. Spr. gaf vervolgens de oorzaken
op van de drie Groote Trekken van IV8,
o.a. weg van de Engelsche onderdrukking
met de Engelsche gouverneurs, die dikwijls
nullen waren; de groote „bewegende" ge
dachte was: „weer vrij te zijn". Vijf dui
zend fam'lies verlieten de Kaapprovincie,
om zich te vestigen in een woest en ge
vaarlijk gebied in rotsvast vertrouwen op
een rechtvaardig God. Zij waren gelijk de
Geuzen in den 80-jarigen oorlog: niet
goud, maar alleen de liefde tot het onaf
hankelijk zijn dreef hen.
De Voortrekkers knoopten onderhande
lingen aan met de Kafferkapiteins en trok
ken door gebieden waar het wemelde van
wilde dieren. Er heerschten verschrikke
lijke toestanden. Zij trokken naar het
Noorden en stichtten den Vrijstaat: Potgie
ter Transvaal, Pieter Retief Natal. Zij wa
ren ware leiders. Enorm waren de opof
feringen om in het paradijs van Dingaan,
het bloeddorstige opperhoofd te komen. Na
het teekenen van een tractaat op 4 Febr.
1838, waarbij het land werd afgestaan aan
de Boeren, noodigde Dingaan alle 67 man
op een bierfeest en liet deze tyran allen
uitmoorden. Hetzelfde geschiedde met
honderden vrouwen en kinderen. Doch 400
man zwoeren Dingaan te straffen en zij
trokken uit. Wanneer het gelukken zou. de
aooden te wreken zou deze dag immer her
dacht worden. En zoo geschiedde het: dui
zenden Zoeloe's werden afgemaakt, het
tractaat werd teruggevonden en op dien
13en December werd de grondslag gelegd
voor hetgeen thans komende is: de steen
legging voor een groot monument, waar
bij 50 a 60.000 personen verwacht worden.
Op 16 December spreken minister-presi
dent Colijn en dr. van Broekhuizen en zal
ln Zuid Afrika ook jhr. Beelaerts van Blok
land van al deze gebeurtenissen getuigen!
Tenslotte besprak dr. van Broekhuizen
den huldigen toestand der Unie van Zuid
Afrika (Kaapprovincie, Natal, Vrijstaat,
Transvaal i Spr. wees er o.a. op, dat er thans
voor de eerste maal, inplaats van een En
gelsche, een Engelsch-Afrikaansche gou
verneur-generaal is. De Afrikaners hebben
hun eigenvolkslied, hun eigen vlag (Oran-
je-Wit-Blauw. In verband met hetgeen
zich in September van dit jaar. toen er
oorlogsgevaar dreigde, heeft afgespeeld,
wenschte spr. uitdrukkelijk vast te stellen,
dat er thans een groot verschil was met
de situatie in 1914. Zuid Afrika is in dit
opzicht in het geheel niet aan Engeland
gebonden en gaat alleen in een oorlog, als
Zuid Afrika (het Parlement), dit zelf wil.
De positie van Zuid Afrika is thans weer
die van een onafhankelijk volk. Men denke
niet, aldus spr., dat wij „kleine Engelseh-
mannetjes" zijn geworden!
Na 35 jaren staan wij nog altijd met onze
eigen taal, hoewel het begin zeer moeilijk
was. De Zuid Afrikaners leven thans zon
der haat of bitterheid naast de Engelschen
hoewel het moeilijk is te vergeten en
de ouderen dit nimmer kunnen en zoo
gaan zij de toekomst in, evenals Nederland
zich handhavend tusschen machtige rijken.
Met een lofprijzing op het machtige land
Zuid-Afrika. het aan Nederland stamver
wante volk. dat goed is, weet, wat het wil
en zijn idealen heeft en een herinnering
aan het ..Eendracht maakt macht" en een
citaat uit het volkslied „Die Stem van Suid
Afrika" eindigde spr. zijn boeiende cau
serie.
De voorzitter der afd. Leiden van de
Ned. Zuid Afrikaansche Vereeniging prof.
mr. F. D. Holleman, dankte dr. van Broek
huizen. voor zijn vertrouwelijke, gemoede
lijke woorden, die uit het hart komen. Met
gloed en vertrouwen is van Zuid Afrika
verteld en de banden tusschen beide vol
ken zijn er door versterkt.
De verzakkingen naast den
Stadhuisbouw.
Behandeling voor Haagsche
Rechtbank.
Hedenmorgen is voor de Haagsche
Rechtbank opnieuw de zaak behandeld
van de verzakking van belendingen
van den Stadhuisbouw, waarbij namens
de eigenaars, de firma's Feld en Zand-
voort een eisch tot schadevergoeding is
gesteld.
De procureur van de eischers, mr. E.
C. Cosman, concludeerde heden in
beide zaken voor repliek, waarna door
de Rechtbank aan de gedaagden, mrs.
P. E. Briët (voor de gemeente) en H.
de Ranitz (voor de aannemers) nader
uitstel werd verleend voor dupliek.
DE MAANSVERDUISTERING.
Waarneming was niet mogelijk.
Dr. C. H. Hins schrijft ons:
I De maan heeft zich helaas gisteravond
aan elke waarneming tijdens haar ver-
duistering onttrokken. Dit neemt niet weg,
dat ik mij niet mag onttrekken aan het
I signaleeren van een onbegrijpelijke ver
gissing in mijn stukje van Zaterdag j.l. De
verduisterde maan zou een rossige koper
kleur vertoond hebben tengevolge van de
door de straalbreking via onze atmosfeer
in den centralen schaduwkegel binnendrin
gende zonnestralen. Het aschgrauwe licht
is het licht, dat het donkere maansgedeelte
kort na niéuwe maan ons toont als terug
gekaatst zonlicht van de, vanuit de maan
geziene, volle aarde.
Belastingverhooging.
Met moeite de nood
der tijden blijft aanhouden
is de Leidsche begroo
ting voor volgend jaar slui
tend gemaakt. Dit bleek
zelf3 niet mogelijk zonder
eenige belasting-verhooging.
Nog f. 82.250 moet aldus
worden gedekt. Daartoe zul
len de opcenten op de
hoofdsom der personeele be
lasting met 35 worden ver
hoogd.
'Men zie overigens het
4e Blad).
ACADEMISCHE EXAMENS.
Geslaagd voor het voorbereidend kerke
lijk examen, de heer M. E. Ouwehand (Den
Haa?) en voor het doctoraal examen ge
neeskunde de heeren J. H. Weelnk (Den
(Haag) en C. Wijnveldt (Leiden).
De we'.houde van Sociale Zaken, de
heer J- J van Stralen is verhinderd mor
gen spreekuur te houden.
De politiebrandweer Is gisteravond
omstreeks kwart voor zeven uitgerukt voor
een schoorsteenbrandje in de rookerij van
den slager B. in de Pieter de la Court-
straat. Nadat een gat in den schoorsteen
was gehakt, kon men den vuurhaard blus-
schen, zoodat de motorspuit niet ln dienst
gesteld behoefde te worden.
De Burgemeester van Leiden;
Overwegende, dat de op Woensdag 16 No
vember a.s. te houden oefening in de
luchtbescherming het voorschrijven van
algemeene gedragsregels noodzakelijk
maakt;
Gezien de namens den Minister van Bin-
nenlandsche Zaken door den Inspecteur
voor de bescherming van de bevolking tegen
luchtaanvallen bij schrijven van 28 Sept.
1938. No. 5677.0-1, verleende opdracht tot
liet doen houden van een oefening in het
dooven en afschermen van de verlichting;
Gelet op artikel 12 der wet betreffende
bescherming tegen luchtaanvallen;
I. Bepaalt, dat de oefening zal omvat
ten het dooven c.q. afschermen van de
verlichting („verduisteringsoefening") in
het gedeelte der gemeente Leiden, gelegen
binnen een kring gevormd door:
Nieuwe Rijn Gangetje. Steenschuur,
Rapenburg (tot aan de Vliet), De Vliet en
Trekviiet en de grens der gemeente (de
wateren zelve daarbij inbegrepen), op op
hemelden datum van des namiddags 9.30
uur tot des namiddags 11 uut.
n. Stelt vast de volgende gedragsregels,
welke zullen gelden ln het onder I om
schreven gedeelte der gemeente tusschen
de onder I vermelde tijdstippen:
a. Het is verboden overbodig lawaai te
maken.
b. Ieder is verplicht aan de in het be
lang van de oefening door de politie of
hulppolitie te geven bevelen of aanwijzin
gen gevolg te geven. Het personeel van de
hulppolitie ls kenbaar aan een witten
band. waarop het woord „hulppolitie" om
den linkerarm.
c. Eigenaren, bewoners of gebruikers
van woningen en andere gebouwen, als
mede van schuren, getimmerten, woon
wagens, woonschepen en vaartuigen, of
zij, die zich daarin bevinden, zijn ver
plicht zorg te dragen, dat het daarbinnen
aanwezige licht op geenerlei wijze naar
buiten straalt, noch naar de voor- of ach
terzijde daarvan, noch door de dak
vensters, alsmede, dat voorwerpen, welke
aan den buitenkant van gebouwen zijn be
vestigd of zich bevinden op de bij die gebou
wen behoorende erven, geen licht uitstralen.
Bij het openen van deuren van woningen
enz. mag geen licht naar buiten schijnen.
De lichten der benzinepompen en soort
gelijke lichten moeten worden gedoofd.
d. Het is aan eigenaren, houders of be
stuurders van motorrijtuigen op meer dan
twee wielen verboden te rijden anders dan
met gedoofde verlichting en deugdelijk af
geschermde stoplichten.
e. Motorrijwielen, rijwielen, bakfietsen
inbegrepen moeten aan de hand worden
medegevoerd, terwijl bespannen voertuigen
aan de hand moeten worden geleid. Al deze
vervoermiddelen, alsmede onbespannen
voertuigen (handwagens) mogen geen licht
voeren.
f. Het is aan eigenaren, houders of be
stuurders van alle motorrijtuigen, rijwielen
op meer dan twee wielen en andere rij- of
voertuigen verboden deze buiten noodzaak
in stilstand te hebben op de navolgende
wegen
Hooge Rijndijk, Utrechtsche Brug, Plan
tage, Plantagelaan, Levendaal, Korevaar-
straal en Zoeterwoudscheweg.
g. Het is verboden zich in de open lucht
te bevinden in het bezit van een brandende
lantaarn, fakkel, of ander lichtgevend voor
werp, alsmede aldaar eenig vuur te ont
steken.
h. Het is verboden op den openbaren weg
met motorrijtuigen of bespannen voertui
gen te rijden met een zoodanige snelheid,
dat zulks in verband met de sub d en e ver
melde voorschriften gevaar oplevert en in
ieder geval met een snelheid grooter dan
15 K.M. per uur.
i. Van de tramwagens moet de verlichting
met inbegrip van de inwendige verlichting
zijn gedoofd; deze wagens mogen aan de
voor- en achterzijde één, zoo goed mogelijk
afgeschermde lamp voeren.
j. Eigenaren of schippers van vaartuigen
en woonschepen zijn verplicht zorg te
dragen, dat de daarop aanwezige verlich
ting is gedoofd.
k. Het is voetgangers verboden buiten
noodzaak op de rijbaan van wegen te Ioo-
pen of te vertoeven.
Opzettelijke overtreding of niet-nakoming
van deze voorschriften wordt gestraft met
gevangenisstraf van ten hoogste iwee jaren
of geldboete van ten hoogste duizend gul
den.
Hij, aan wiens schuld te wijlen is. dat
deze voorschriften worden overtreden of
niet nagekomen, wordt gestraft met ge
vangenisstraf van ten hoogste één jaar
of geldboete van ten hoogste vijf honderd
gulden
De ambtenaren van Rijks- en Gemeen
tepolitie. naar wier oordeel iemand een feit
pleegt, waardoor het welslagen van de
oefening in gevaar wordt gebracht, zijn be
voegd na aanmaning, op kosten van den
overtreder, de noodige maatregelen te tref
fen of te doen treffen. Zij zijn in dat geval
bevoegd zoo noodig te allen tijde een wo
ning tegen den wil van den bewoner te
betreden.
IH Maakt voorts algemeen bekend:
a. In het tijdvak van des namiddags 9.30
uur tot des namiddags 11 uur zal de
straatverlichting in het sub. I omschreven
gedeelte der gemeente zijn gedoofd.
b. Geenerlei aansprakelijkheid wordt
aanvaard voor schade, welke uit de onder
II vermelde voorschriften kan voortvloeien.
Ieder, die zich gedurende voormeld tijd
vak op straat bevindt, doet zuiks geheel
voor eigen risico.
c. Het verdient aanbeveling het rijden
met motorrijtuigen of voertuigen tot het
strikt noodzakelijke te beperken.
Leiden. 8 November 1938.
De Burgemeester voornoemd.
A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN.
BINNENLAND.
De Nederlandsche Handelshoogeschool te
Rotterdam jubileert (3de Blad).
Huldiging van den leger- en vlootpredikant,
ds. H. Janssen (Kerk en School, 4de
Blad).
Autobus te Laag Keppel door vrachtauto
aangereden; 9 gewonden (Gemengd,
3de Blad).
In de Tweede Kamer zijn de algemeene
beschouwingen over de Rijksbegrooting
begonnen (1ste ïJhtd).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Kalme handel Goed prijshoudende
locale markt Oploopende koersen
Amerika vast Beleggingsmarkt stil.
BUITENLAND.
Het Britsche koningspaar zal ook een be
zoek brengen aan president Roosevelt
(Buitenland, 1ste Blad).
Fransch-Duitsche toenadering? (Buitenl.,
lste Blad).
Von Ribbentrop spreekt tot de buitenland
se he pers <4de Blad).
Dc aanslag te Parijs op den Duitschen
legatie-secretaris (3de Blad).
De Engelsche Troonrede (lste Blad).
China achter Tsjang Kai Sjek (lste Blad).
Wederzijdsche offensieven aan de Ebro
(Buitenland, lste Blad).
Gevaar voor het Belgische kabinet-Spaak?
(Buitenland, lste Blad).
MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL
PAG. 2 VAN HET DERDE BLAD.
Aanvankelijk treedt nog weinig
verandering in den weerstoestand
op. Later op den dag echter wordt
in het Noorden ruimende en af
nemende wind met vermoedelijk
eenige regen en daling van tem
peratuur verwacht.
Geseind gisteravond aan de
posten van Delfzijl tot Hoek van
Holland:
AVE EST OP UW HOEDE".
Ons onderwijs is in gevaar.
Duizenden kinderen zitten in over
bevolkte klassen, waar zij geen
goed onderwijs kunnen krijgen.
Steunt de actie voor verbete
ring der leerlingenschaal
2795
(Ingez. Med
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Wijzigingen.
Jachthaven Cieco. Nic Keken. Ver].
Dorpssaaat. Warmond, makelaar in sche
pen en iach'haven-explo.tant. Bijvoeg.ng
uitgeoefend bedrijf: importeur voor Neder
land en Ned. Indië van Kermath motoren.
Firma Wed p. vink Vz. Kerkstraat 58.
Noordwijk Binnen zaadteelt en zaadhan-
del; bloembollenteelt en -handel en aan
verwante artike'en. Nieuwe Vennoot: L.
Vink. Noordwijk Binnen
J P van Beek R 4.veen- B 337 Alke
made schildersbedrijf. Bijvoeging uitge
oefend bedrijf: behangers- en loodgieters-
bedrijf.
