Ons Kort Verhaal
Nederlanders werken in Duitschland
79sie Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Dinsdag 11 October 1938
Vierde Blad No. 24092
Het portret
PEJ^J
LUCHTVAART
v-#-
Een boerderij in het Rijnland, waar een Nederlandsche melkersfamilie woont.
Nederlandsche melkers zijn steeds in Duitsch
land noodig. - De melkersgezinnen verkeeren
in zeer gunstige omstandigheden.
rv.
(Van onzen specialen verslaggever).
Reeds vele jaren lang heeft men in
Duitschland te worstelen gehad met ge
brek aan personeel op de boerderijen.
De industrie oefende ook op de bewo
ners van het platteland e groote aan
trekkingskracht uit en ook het groote
aantal jonge mannen dat aan het leger
moest worden geleverd, was uiteraard
een factor. Het gevolg was, dat er een
chronisch tekort aan landarbeiders en
melkers ontstond. Vooral aan de laat
ste categorie heeft, zelfs in de donker
ste crisisjaren, voortdurend behoefte
bestaan. Vroeger betrok men de melkers
uit Zwitserland. Vandaar dat ze in het
Rijnland en Westfalen nog steeds
„Schweizer" worden genoemd. In de
latere jaren werden de melkers in
hoofdzaak uit Nederland gehaald, met
name uit Friesland).
In de jaren na den grooten oorlog, toen
de arbeidsbemiddeling naar Duitschland
vrijwel stil stond, werden nog steeds Neder
landsche melkers gevraagd. Met voldoening
kan n.l. worden geconstateerd, dat de vak
bekwaamheid van de Nederlanders op het
gebied van de veeteelt hoog wordt aange
slagen. zoodat er voor de goede Nederland
sche melkers steeds werkgelegenheid in
Duitschland is.
In het Rijnland en Westfalen vindt men
zeer vele groote boerderijen met een aan
zienlijken veestapel. De eigenaar heeft het
liefst voor de verzorging van zijn stallen
een gezin, man, vrouw en enkele kinderen.
Voor groote stallen zijn n.l. gewoonlijk wel
4 a 5 personen noodig. Het werk wordt ge
heel aan de melkers overgelaten; de man
is hoofd van den stal en meestal laat de
boer hem vrijwel overal in beslissen.
Voor deze melkersgezinnen is op het
oogenblik de toestand in Duitschland
vrijwel ideaal. Velen zijn er de laatste
jaren heengetrokken, die in Nederland
een eigen bedrijfje met een groote hy
potheek bezitten en die nu in de gele
genheid zijn zooveel geld over te ma
ken, dat ze niet alleen hun boerderijtje
vrij kunnen maken, maar bovendien
nog een belangrijke som over kunnen
houden. Als een gezin goed samenwerkt,
kunnen bedragen van beteekenis wor
den overgespaard. Hierbij dient men
niet uit het oog te verliezen, dat de
levensomstandigheden voor deze men-
schen gunstig zijn. Ze krijgen verschil
lende producten van de boerderij, ze
hebben vrij wonen, kortom ze kunnen,
wanneer ze zuinig zijn en dat zijn de
meesten na verloop van eenige jaren
over een aardig bedrag beschikken. Voor
deze melkersgezinnen is de hooge clea-
ringkoers wel van bijzonderen invloed.
Wij hebben op onzen tocht door West-
Duitschland verschillende van deze melkers
gezinnen bezocht. Allen waren hoogst tevre
den over den gang van zaken.
VIJFHONDERD MARK IN
DRIE MAANDEN.
In de omgeving van de bekende Universi
teitsstad Bonn ligt een oude adellijke bezit
ting Burg Dransdorf, thans een boeren
bedrijf van pl.m. 100 H.A. Op deze boer
derij met ongeveer vijftig melkkoeien, werkt
sinds een drietal maanden een Friesche
melkersfamilie uit Akkrum. Het gezin be
staat uit man, vrouw, een zoon van pl.m.
twintig jaar en twee dochters van resp. 17
en 14 jaar. De eigenaar van het bedrijf heeft
de zorg voor het vee en de varkens geheel
aan dit gezin overgelaten en hij vaart er
wel bij. Hij deelde ons mede dat hij over zijn
Hollandsche melkers uiterst tevreden was.
Die tevredenheid bestond wederzijdsch.
want onze landgenooten lieten zich in zeer
v aardeerer.de bewoordingen uit over den
eigenaar van het bedrijf. De boerderij van
Burg Dransdorf maakte een zeer verzorgden
indruk. Lang niet overal was het zoo goed in
orde. Dit bedrijf was voor ons bezoek echter
in het geheel niet speciaal uitgezocht; wij
kwamen er feitelijk toevallig.
De stallen waren uiterst zindelijk en wat
nog meer zegt: het vee was in prachtige
conditie. Deze boer scheen trouwens in wij
den omtrek bekend te zijn. Voortdurend
zorgde hij voor nieuwe aankoopen. Gefokt
werd er maar weinig, want dit bedrijf was
er speciaal op ingericht om een zoo groot
mogelijke melkopbrengst te krijgen. Ook
hier had het mond- en klauwzeer gewoed,
maar door tijdige maatregelen was de ge
vreesd ziekte spoedig tot staan gebracht.
er£ van de oude ridderburcht,
waarvan nog een poort en de slotkapel in
tact waren gebleven, stond de nog vrij nieu
we woning voor het melkersgezin. De vrouw
des huizes, geholpen door haar dochters,
had de woning op een voorbeeldige wijze in
orde. Het deed het Hollandsche hart goed,
te zien. dat ook in het buitenland de spreek
woordelijke Hollandsche zindelijkheid in
eere werd gehouden.
Wij hadden een uitvoerig gesprek met
man en vrouw, die ons mededeelden, dat ze
onder zeer goede omstandigheden leefden.
Per maand kregen ze ongeveer 300 Mark
schoon geld in handen. Van dat bedrag be
hoeven alleen de kleeding en enkele levens
middelen te worden betaald. Men heeft n.l.
vrij wonen, vrij licht, vrij vuur, aardappels,
groente, vijf liter melk per dag. twee vette
varkens per jaar. De eenige klacht betrof
de aardappels. Die heeft men in Friesland
veel beter!
Dr. Kapma, die dit gezin nog niet eerder
had bezocht, was aangenaam verrast over
den goeden welstand der familie. „Ik had
niet anders verwacht", zei hij. „maar het
doet me toch goed te zien, hoe best onze
melkers het hier maken. Het is voor ons
zoo prettig, omdat, ook velen op eigen ge
legenheid gaan. Dit gezin is door onze Beurs
bemiddeld en wij oefenen steeds een uiterst
scherpe selectie uit. De Arbeidsbeurs te
Leeuwarden belast zich speciaal met het
controleeren van de gezinnen, die zich in
Friesland opgeven voor de uitzending naar
Duitschland".
Het bleek, dat het gezin in drie maanden
lijds bijna 600 Mark had overgespaard. iDr.
Kapma liet zich nauwkeurig voorrekenen,
of dat inderdaad mogelijk was en hij gaf
toestemming om 500 Mark onmiddellijk naar
Nederland over te maken. Dr. Kapma nam
het bedrag persoonlijk mee om dit op de
clearing te storten.
Het betrokken gezin kon dus in luttele
maanden al f. 360 naar Nederland zenden.
In Friesland verdiende dit gezin wanneer er
werk was f. 32 per week met. vrij wonen.
Het is duidelijk, dat de melk bij derge
lijke flinke loonen in Duitschland prijzig is.
De boer van Dransdorf, die dagelijks 6 a 700
iiter melk van zijn koeien krijgt, liet zelf
melk in Bonn uitventen voor 22 Pfennig
per liter In ons land betaalt men voor een
liter melk 9 cent. Zou men de Mark naar den
clearingkoers berekenen, dan zou de melk in
Duitschland bijna 17 cent per liter kosten.
Wanneer men echter aanneemt, dat de wer
kelijke koopkracht van de Mark aan gene
zijde der grens ruim 40 cent is, dan komt
men ongeveer op het Hollandsche niveau.
EEN FEL CONTRAST.
Het is niet onze bedoeling om van alle
bezoeken aan melkersfamilies een uitvoe
rig verslag te geven. Maar we willen niet
onvermeld laten, dat we denzelfden mid
dag. waarop we de prettige ervaringen te
Burg Dransdorf opdeden, toevalligerwijs bij
een andere Nederlandsche melkersfamilie
kwamen. In de buurt van Bonn bezochten
we een groote boerderij, teneinde daar met
de Nederlandsche seizoenarbeiders te spre
ken. De vrouw van den boer vertelde ons,
dat er ook Hollandsche melkers waren.
Maar zij was verre van tevreden over hen.
De menschen waren smerig, er heerschte
tweedracht in het gezin, kortom de zaak
was niet in orde. Men had de melkers dan
ook opgezegd.
„Hebt U dat gezin van onze Arbeidsbeurs
te Oberhausen?" vroeg dr. Kapma. Het
antwoord was ontkennend; men had ze
aangesteld op recommandatie van een an
dere Nederlandsche melkersfamilie in de
omgeving. Terecht kon dr. Kapma zeggen:
„Wij zouden zulke menschen nooit hebben
uitgestuurd, want wij passen reeds in Hol
land een zeer scherpe controle toe."
Wij bezochten deze melkers in den stal,
welke er zeer slecht verzorgd uitzag. Man
en vrouw maakten een zeer onzindelijken
indruk, kortom men moest zich voor derge
lijke landgenooten eigenlijk schamen.
Toch waren ze uiterst tevreden. Toen ze
hoorden, dat er persbezoek was, viel de
man. ondersteund door de vrouw, fel uit:
„Het is een schande, wat jullie over Duitsch
land schrijven. Ik heb vandaag een krant
gekregen, waarin allerlei onware dingen
staan. Er wordt daarin beweerd, dat er hier
niet voldoende eten is.
„Haal die krant dan eens," vroegen we.
Even later werd ons een exemplaar van
een der Friesche bladen gebracht, waarin
een verslag was opgenomen van een poli
tieke meeting, waarin de internationale toe
stand werd besproken. Met geen woord werd
melding gemaakt van voedselnood in
Duitschland. Toen wij er op aandrongen de
betrokken passage op te zoeken, was men
verbaasd die niet te vinden! Dergelijke land
genooten doen den Nederlandschen naam
geen eer aan.
3000 MARK PER JAAR.
In Buir bij Düren bezochten we een
Nederlandsche melkersfamilie, afkomstig uit
het N.W. deel van Noord-Brabant. De men
schen hadden maar één klacht, n.l. over
hun woning, welke inderdaad zeer slecht en
bouwvallig was. Er heerschte bovendien een
ware vliegenplaag. Bij tientallen hingen de
vliegenvangers, die eiken dag vernieuwd
werden, van de zoldering en nog hielp het
niets. De uit 7 leden bestaande familie,
waarvan een meisje nog naar school ging,
hield meer dan 300 Mark per maand over.
Er was door Oberhausen toestemming ver
leend om 250 Mark per maand naar Neder
land over te maken. Deze menschen zenden
dus 3000 Mark per jaar naar Nederland, dat
is een bedrag van ongeveer f. 2200. Wanneer
ze het mochten, zouden ze nog meer kunnen
overmaken. „Wanneer het zoo blijft," zei de
vrouw, „zijn we in 10 jaar tijds in zeer goe
den doen. Dan hebben we onze boerderij in
Brabant heelemaal vrij en bovendien een
behoorlijk bedrag over. Want het ideaal van
al deze menschen is om na een aantal jaren
naar hun geboortestreek terug te gaan.
Jammer vond deze familie het, dat ze zoo
weinig in de gelegenheid waren een Pro-
testansche godsdienstoefening bij te wonen.
Daarvoor moesten ze naar Düren en aan
I de diensten daar de man was Geref.. de
vrouw Hervormd hadden ze nog betrek
kelijk weinig.
35 JAAR IN DUITSCHLAND.
In de omgeving van Keulen hebben we
nog een Nederlandsche melkersfamilie be
zocht, welke reeds 35 jaar in Duitschland
vertoeft. Toch ademde alles in huis nog een
Nederlandschen geest en op de tafel lag een
krant uit Friesland. Aan den wand hing een
Nederlandsche Chr. scheurkalender. De kin
deren kenden geen Nederlandsch. maar wel
Friesch. En natuurlijk Duitsch. want ze
waren in Duitschland school gegaan. De
taal in huis bleef echter het echte boeren-
Friesch. Deze familie heeft wellicht ook
eenmaal een ideaal gehad. n.l. om later naar
Friesland terug te keeren. Daarvan is echter
nooit iets gekomen en nu de kinderen allen
volwassen zijn, is er geen gelegenheid meer
tot sparen. Men voelt zich echter nog steeds
Nederlander. Vooral de man, die geen gods
dienstoefening overslaat, wanneer de Geref.
predikant, ds. de Boer uit Ruhrort, in Keu
len preekt.
Belgisch vliegtuig neergestort
De twintig inzittenden gedood.
Een vliegtuig van de Belgische Lucht
vaart Mij. Sabena is te Soest, in Westfalen,
ten Z. van Dortmund, veróngelukt.
Er zijn twintig dooden, van wie zestien
passagiers en vier leden der bemanning.
Het vliegtuig, is de „O.O.-A.G.T." van de lijn
Brussel—Dusseldorf—Berlijn. Om half elf gis
terochtend was het toestel van het vliegveld
Haren vertrokken.
De bemanning bestond uit de piloten Van
den Eynde en Moulin, den marconist Baus en
den werktuigkundige Delleuse.
De passagierslijst bevat de volgende namen:
de heeren Meuzen, Rossner. Ullmann, de heer
en mevrouw Dimer, de lieeren Berr, Piespestock
Kischees, dr. Witt, Maurach, Lothauer en de
heer en mevr. Keppes met hun drie kinderen.
Allen Duitschers.
KOLONEL LINDBERGH TE ROTTERDAM.
1021
(Ingez. Med.)
Op doorreis naar Berlijn.
Gistermiddag omstreeks vijf uur. aldus het
Hldb., is kolonel Charles Lindbergh, vergezeld
van zijn vrouw, in zijn Miles Mohawk vliegtuig
waarmede hij van Parijs gestart was om mor
gen te Berlijn het Lilienthal-congres bij te
wonen, op het vliegveld Waalhaven geland.
Kolonel Lindbergh stapte welgemoed uit zijn
toestel, en onderhield zich even met de weini
gen. die bij de aankomst van het vliegtuig aan
wezig waren, waarna hij opdracht gaf het toe
stel gereed te maken om er den volgenden mor
gen mede naar Berlijn te kunnen doorvliegen.
De komst van kolonel Lindbergh in ons land
is volkomen onverwacht. Te Parijs had hij ge
zegd naar Berlijn te zullen vliegen, en ook te
Rotterdam was men geheel onkundig van zijn
plannen. Zoo was er dan ook niemand die wist
van wien het kleine sierlijke sportvliegtuigje
was dat tegen het vallen van den avond op het
Rotterdamsche vliegveld neerstreek.
Onmiddellijk nadat op het vliegveld de ver
schillende formaliteiten waren vervuld begaf de
vlieger zich met zijn vrouw naar de Maasstad,
alwaar zij den nacht hebben doorgebracht.
DE „MERCURY" OP DE THUISREIS.
De „Mercury" is vanochtend uit Kaapstad
vertrokken naar Durban, op de terugreis naar
Engeland. Deze terugreis zal in verscheidene
étappes gedaan worden.
DE POSTVLUCHTEN.
BATAVIA. 11 October. (Aneta). De „Peli
kaan" is vanmorgen van het vliegveld Tjililitan
naar Nederland vertrokken. Het toestel ver
voert 276 kg. post, 15 kg. pakketpost en 31 kg.
goederen. Een passagier vliegt mede tot Am
sterdam, terwijl elf passagiers zijn geboekt voor
tusschentrajecten.
Hedenmorgen om 7 uur is de „Oehoe" naar
Indië vertrokken.
Aan boord bevonden zich 7 passagiers, t.w.:
vier AmsterdamKarachi, één Amsterdam
Jodphur, één AmsterdamCalcutta, één Am
sterdamSydney. Voor de tusschentrajecten
hebben 4 passagiers geboekt.
Meegenomen werd 116,622 KG. vracht. 407,362
KG. briefpost en 13.260 KG. pakketpost.
Door SUZE ONDRA. -
Walter Berning zag en voelde het aan
komen; een hond, die eensklaps den weg
oprende, zijn tegenligger die probeerde
het dier te ontwijken, geknars van rem
men, een stofwolk, een ontzettende slag
dan stilte!
Hij stopte vlak bij den vernielden groo
ten grijzen wagen, sprong uit zijn two-sea
ter rende naar het bewegenlooze mannen
lichaam aan den kant van den weg. Naast
het slachtoffer neerknielend, bemerkte hij
een hevig bloedende wonde aan den pols;
steeds sneller stroomde het roode bloed
Wanhopig trachtte hij zijn kalmte te be
waren, allerlei gedachten flitsten door hem
heenslagader geraakt, verband, bloed-
stelpen, een dokter! Maar hoe kwam hij
aan een dokter? Nergens in den omtrek
was een huis te zien, als hij er een moest
gaan zoeken in het naburige dorp. zou de
arme kerel zeker doodbloeden! Radeloos
keek hij om zich heen. verlaten lag de
lange, rechte weg voor hem, geen sterve
ling te zien! Je moest toch iets kunnen
doen, bedacht hij zich eensklaps rustiger
worderd. Voorzichtig nam hij de gewonde
hand in de zijne, steeds vaster omklemden
zijn vingers de gapende wonde, tot hij met
zekerheid wist, dat het bloeden begon te
minderen. Nu stevig blijven vasthouden tot
er iemand langs komt. dat zou toch zeker
eindelijk wel eens moeten gebeuren! Mee
warig bekeek Walter weer eens den be-
wustelooze. God, wat was die man toege
takeld! het gezicht besmeurd door bloed
en zand, zou hij nog leven? Onwillekeurig
omknelden zijn vingers nog vaster den ge
wonden pols.
Opeens bemerkte Walter een portefeuille
op den grond naast het slachtoffer. Hij
overlegde een moment met zichzelf of hij
erin zou kijken of niet. Na eenig aarzelen
besloot hij het toch maar te doen. Ver
moedelijk kon hij dusdoende naam en
adres ontdekken. Met zijn eene vrije hand
klapte hij de portefeuille open, hij schrok;
allemaal bundeltjes bankbiljetten van dui
zend! Groote God, daar lag een kapitaal
voor het grijpen! Verzoeking rees in hem
op! Niemand was getuige geweest van het
ongeval, als hij nu snel wegreed zou nooit
iemand hem kunnen verdenken; die on
bekende man was of ging misschien toch
dood! Wat zou hij niet met dat geld kun
nen doen, hij, die het zoo hard noodig
had. Zijn schulden zou hij kunnen betalen
geen zorgen meer, geen bekrompenheid!
Het zweet brak hem aan alle kanten uit.
Speurend keek hij om zich heenniets,
niemand te zien! Weer keek hij met gre
tige blikken naar de goedgevulde porte
feuille, een visitekaartje stak er uit, hij
las daarop; H. E. van Berghem. Die naam
zei hem niets, nooit van gehoord! Hij wil
de het kaartje er weer in doen en zag toen
een portret. Ook dat haalde hij er mecha
nisch uit om het te bekijken. Een foto van
een vrouw.Walter werd doodsbleek; het
lieve gezichtje van Hella keek hem lachend
aan, Hella zijn gewezen vrouw! Zeven jaar
geleden waren ze gescheiden; aangenaam
had hij laar het leien r.!et gemaakt door
z«n vele driftbuien en onverschilligheid
Vol schaamte bedacht hij zich. dat die
lieve oogen dikwijls vol tranen verwijtend
naar hem hadden opgekeken als hij grof
tegen haar uitviel. Steeds was zij in zijn
herinnering blijven voortleven als het stille
weemoedige vrouwtje; en nu dit stralend
gelukkige gezicht, die vroolijk lachende
oogen, had deze man haar dan zoo geluk
kig kunnen maken? In al dien tijd had
hij niets meer van Hella gehoord, zwijgend
en waardig was ze van hem weg gegaan,
nooit had hij haar kunnen vergeten, want
eerst toen zij weg was, drong het tot hem
door hoe hij haar miste; steeds was hij
aan haar blijven denken en zich zijn
schuld meer bewust geworden, maar zijn
koppigheid liet niet toe te informeeren
waar zij was of hoe het haar ging. Dit was
weer de oude Hella, zoo had ze er als jong
meisje uitgezien. In een hoekje van de
foto was geschreven: „Met liefs van Hella".
Hoe herkende hij dat grappig kinderlijke,
ronde handschrift weer, ontroerd keek hij
er naar. Een wurgend gevoel steeg in hem
op, wat was hij een schoft geweest en nu
nog bijna een dief geworden! Eerbiedig
tceder kuste hij het portret, stak het in
zijn zak, sloot de portefeuille weer en liet
die in zijn binnenzak glijden. Een last was
van hem afgenomen, hij herademde!
Gelukkig, daar hoorde hij eindelijk een
auto in de verte aankomen, een vracht
wagen, langzaam naderde het gevaarte.
Walter zwaaide met een arm naar den
bestuurder. De man zag den vernielden
wagen, begreep wat er gebeurd was, stopte
en kwam snel toeloopen. Na eenig heen en
weer gepraat werd besloten dat de gewon
de naar het naastbij gelegen ziekenhuis
te brengen. Met vereende krachten tilden
ze zoo voorzichtig mogelijk het zware li
chaam op den wagen. Nooit zou Walter
dien tocht naar het ziekenhuis vergeten,
hij steeds de gescheurde ader dichtklem-
mend alsof zijn eigen leven er van afhing.
Nu wachtte hij in de ruime hall van het
ziekenhuis, verlangend te hooren hoe de
toestand was. Snelle stappen naderden,
verheugd stak de witgejaste dokter hem
een hand toe: De patiënt heeft aan u zijn
leven te danken, een weinig meer bloed
verlies zou doodelijk geweest zijn. Een
heerlijk gevoel van dankbaarheid door
stroomde Walter: nu had hij iets goed
gemaakt aan het verleden. Heila's lachen
de oogen zouden niet weer door zijn schuld
verduisterd worden met tranen. Hij over
handigde den dokter de portefeuille, ver
zocht hem mevrouw Van Berghem voor
zichtig de tijding te willen mededeelen, en
haar tevens te willen zeggen, dat een on
bekend wenschend te blijven iemand als
eenige belooning slechts haar portret voor
zich had behouden.
Peinzend keek de dokter hem na toen
hij als een herboren gelukkig mensch met
veerkrachtigen tred het ziekenhuis verliet.
'Nadruk verboden).
(Auteursrecht voorbehouden).
I N/T [K UITEREN
CONCERT IN DE LUTHERSCHE KERK.
Vrijdag a.s. geeft de organist, de heer Hennie
Schouten een orgelconcert in de Luthersche
kerk met medewerking van mevrouw Annie
Hans (sopraan). Het programma orgelwerken
van Beethoven, Sigfrid Walther Mliller en Flor
Peeters, die voor Leiden noviteiten zijn en de
Fantasia en fuga in g van Bach. De zangeres
zingt een Aria van Bach en liederen van Franck,
Saint-Saëns en Hugo Wolf.
MAATSCHAPPIJ VOOR TOONKUNST.
Badings-Kamermuziekavond.
De Mij voor Toonkunst geeft Dinsdag 18
October as. haar eerste Buitengewoon Con
cert van dit seizoen in de Kleine Zaal der
Stadsgehoorzaal. Dit concert heeft ten doel,
het Leidsche publiek de gelegenheid te
bieden tot nadere kennismaking met het
werk van den componist Henk Badings.die
in enkele jaren tijds in binnen- en bui
tenland een groote reputatie verwierf, doch
van wien te Leiden nog zoo goed als niets
werd gespeeld.
Ollif Folge Fonden viool), Annie Woud
(zang), Johan de Nobel (cello) en Felix de
Nobel (piano) zullen op dit concert ten
gehoore brengen een Trio voor piano, viool
en cello, een Sonate voor viool en piano,
een Sonate voor violoncel en piano en een
aantal liederen, alle van bovengenoemden
componist] Tot slot van het concert zal
het Trio worden herhaald.
NIEUWE UITGAVEN.
Verschenen bij:
De Arbeiderspers, Amsterdam:
„Een Amerikaansche Tragedie", door Theo
dore Dreier. vertaald door J. W. F. Werumeus
Buning.
W. J. Thieme en Cie., Zutphen:
De herziene Omzetbelastingwet 1933, voor
iedereen verklaard door mr. I. v. d. Spek.
H. D. Tjeenk Willink Uitg. Mij.. Haarlem:
„Ons Gebiedsdeel Curasao" door mr. W. J.
van Balen.
W. E. J. Tjeenk Willink, Zwolle (Editie:
Schuurman en Jordens)
Geldschieterswet, bewerkt door A. J. P. Koster.
Ruilverkavelingswet 1938, door mr. J. Lint
horst Homan.
P. N. van Kampen en Zoon, Amsterdam:
„Tsjechen en Duitschers in den loop der
Eeuwen", door dr. Th. J. G. Locher.
J. B. Wolters, Groningen:
Verstandelijke Taal, II: Steloefeningen, door
dr. J. Leest.
Uitgevers Mij. Holland, Amsterdam:
De zesde druk van „De Bikkel", door Diet
Kramer.
..De zwakke Kracht", door Glenway Wescott.
vertaald door H. Barendregt.
Em. Querodo's Uitgevers Mij.. Amsterdam:
..Merijntje Gijzen s jonge Jaren: Een knaap
wordt man", door A. M. de Jong.
H. P. Leopold's Uitg. Mij., Den Haag:
..Het. Groote Spel", door Tarjei Vesaas, uit het
Noorsch door Claudine Bienfait,
Boekdrukkerij „Helmond". Helmond:
„Contrabande voor Bilbao", door Primo
Sombra.
Zuid-Hollandsche Uitgevers Mij.. Den Haag:
„In den Zomer van het Leven" door Gwen
Bristow. vertaald door Johan Koning.
„Eenzame Kudde door Christian Munk" ver
taald door mr. P. J. A. Boot.
„Christianus Sextus", De geschiedenis van
een Mfjngroeve door Johan Falkberger Ver
taling uit het Noorsch van M. de Gelder—
Jansen.
Hollandia Drukkerij. Baarn:
„Nederland in de Branding", samengesteld
door Z.E. luit..-generaal b. d. W. E. van Dam
van Isselt; C. K. Kesler. Archivaris der West-
212ri^.c?e i?amer! p- 9- Mantel, kapt, Gen. Staf
K.N.I.L.; dr. P. H. Ritter Jr.. J. Schraver. red.
buitenland N.R.c prof. dr. J. G. Sleeswnk en
mr. N. A. Stempels.
Zeer actueel is dit boek, dat een overzicht
wil geven van Nederland met zijn vele en be
langrijke betrekkingen overzee „in de bran
ding" van het in dezen tijd zoo roerige politieke
en economische leven.
Bij uitstek deskundige schrijvers werden uit-
genoodigd om de uiteraard zeer ulteenloopende
onderwerpen te behandelen en op een voor
ieder, die belangstelt in Nederlands actueele
problemen, interessante wijze hebben zij in dit
boek hun meeningen neergelegd.
CHEEP/
TJLNCtM
Mij. Nederland POELAU BRAS. 10 Oct. van
Amst. te Batavia MARIA, 9 Oct. van Am
sterdam te Macassar CHR. HUYGENS, uit
reis, 9 Oct. te Sabang.
POELAU LAUT, thuisr., 10 Oct. te Genua.
Kon. Ned. Stoomb. Mü. PERICLES, thuisr-
10 Oct. voorm. 7 uur te Havre; zal 11 Oct.
nam. 5 uur de reis voortzetten en wordt
12 Oct. nam. 4 uur 30 te Amst. verwacht
ARIADNE, 10 Oct. van Amst. te Portimac
STELLA. Tanger naar Malta. pass. 10 Oct.
Gibraltar TRITON. 9 Oct. van Thessaloniki
te Derindje VESTA. 10 Oct, van Thessa
loniki te Istanboul DIDO, 6 Oct. van Cu
racao naar Haiti PLATO, 8 Oct. v. Curacao
naar de Dominicaansche Havens MIDAS,
arr, 2 Oct. te Curacao STRABO, 6 Oct. van
Curacao naar Maracaibo MEDEA. 5 Oct.
van Curacao naar Maracaibo AJAX. 10
Oct. van Kopenhagen naar Stettin GANY-
MEDES. 10 Oct. van Alexandrië naar Piraeus
POSEIDON. 10 Oct. van Oran naar Genua
PYGMALION, Midd. Zee n. Amst., was 10
Oct, 12 uur 's middags 80 mijlen Z.W. van
Ouessant BREDA. 10 Oct. van IJmuiden
naar Chili.
Halcyon Lijn ROZENBURG. 10 Oct. van Bil
bao te Vlaardingen.
Holland—Amerika Lijn BINNENDIJK. Rot
terdam naar New-Orleans, pass. 10 Oct, Dun-
geness.
JavaNew-York Lijn SINGKEP, Java naar
New-York, 10 Oct, van Gibraltar.
Rott. Lloyd TJIKEMBANG. 9 Oct. v, R'dam
te Bintang.
Mü. Oceaan MARON. 8 Oct. van Amst, te
Batavia STENTOR. 9 Oct. van Batavia n.
Amst. POLYPHEMUS, 10 Oct. van Amst,
naar Hamburg.
Diverse Stoomvaartberichten BERTA. 10
Oct. van Uleaborg te Dundee EIBERGEN.
New-York n. R'dam, pass. 10 Oct. Scilly
JONGE ELISABETH. Antw. naar Alexandrië,
pass. 9 Oct. Leixoes PRINS MAURITS. 9
Oct. van Skien te Chicago PRINS WIL
LEM VAN ORANJE, 8 Oct, van Drammen n.
Chicago WESTPLEIN. Narvik n. R'dam,
pass. 8 Oct, Udsire JEANNETTE. 9 Oct.
van Londen te Gent. SCHIELAND. 8 Oct.
van Methil te Kopenhagen ZEELAND. 10
Oct. van Hamburg te Yxpilla JONGE
ANTHONY, 10 Oct. van R'dam te Antwerpen
LINGE. 8 Oct. van Libreville naar Roche-
fort MARK. 8 Oct, van Raumo n. R'dam
WICKENBUROH, 10 Oct, van La Pallice naar
R'dam WIERTNGEN. Sharpness naar St.
Lawrence, pass. 10 Oct. Kaap Race AL-
PHARD. R'dam n. Vancouver. 8 Oct. van
Cristobal NIEUWLAND. 9 Oct, van R'dam
te Grangemouth SELENE. Curacao naar
Perama, pass. 8 Oct. Gibraltar.
