STADSNIEUWS
Een persoonlijk woord
van H.M. de Koningin
MAANDAG 10 OCTOBER 1938
No. 24091
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
79sfe Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Ver. „Oud-Leiden"
Naar aanleiding van den oproep voor moreele
en geestelijke herbewapening
Dit nummer beslaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
De Bilt
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden t. 2.35
per week f. 0.18
Franco per post f. 2:35 per 3 maanden -f portokosten.
(voor binnenland f. 0.88 per 3 mnd.>
Boerhaave-excursie.
Men schrijft ons:
„Oud-Leiden" treft altijd goed weer: dus
daarover geen zorg! Dit optimistische ver
trouwen van een der leden bleek ook verle
den Zaterdag niet beschaamd te worden. Het
leek wat koud, doch ten slotte kan men zich
daarop kleeden en het briezige herfstweer:
grijze wolkenluchten en af en toe een beetje
zonneschijn heeft toch ook zijn echt Holland-
sclie bekoring.
Met een drietal autobussen en een aantal
particuliere wagens, alle tjokvol geladen
met ruim 100 deelnemers, vertrokken we uit
Leiden, nadat eerst eenige oogenblikken was
verwijld bij den door „Oud-Leiden" ge-
restaureerden gevelsteen: „In 't Land van
Belofte" aan de Beestenmarkt. Deze thans
weer in frissche kleuren prijkende steen
werd oorspronkelijk ter plaatse aangebracht
bij de stadsvergrooting in 1610. toen iemand
zijn woning in "t nieuwe land" oprichtte.
Via Oegstgeest ging het over den nieuwen
weg naar Sassenheim. en verder de Teylin-
gerlaan en Loosterweg naar Voorhout, een
prettige rit door het frissche Hollandsche
landschap.
Het eerste doel was de bezichtiging van
de oude pastorie, waar Herman Boerhaave
op 31 December 1668 het eerste levenslicht
aanschouwde. Door de welwillendheid van
de bewoners ds. Klomp en mevrouw, had
men gelegenheid de ouderwetsche pastorie
met de ruime vertrekken en prachtige bal-
kenzolderingen van binnen even te bekij
ken en zich de kamer te laten aanwijzen,
waar Boerhaave waarschijnlijk geboren is.
Het prachtige uitzicht over de velden, zoo
mede de prettige wandeling door den park-
achtigen ouden tuin genoten ruime waar
deering en genoegdoening. Zoo bereikten we
het oude Protestantsche kerkje, dat weldra
door de aanwezigen vrijwel geheel werd ge
vuld. Hier werd allereerst het woord gevoerd
door dr. J. E. Kroon, die voor een uitvoerig
overzicht over het leven en de beteekenis
van Boerhaave verwees naar de verschil
lende voor korten tijd verschenen artikelen
en studies, en vooral naar het „Tijdschrift
voor Geneeskunde" van enkele weken gele
den. Spr. behandelde daarom enkele puzzles
uit het leven van Boerhaave. De familie
Boerhaave was afkomstig uit Vlaanderen en
vestigde zich in 1594 te Leiden. De vader
van onzen geleerde, Jacob Boerhaave. werd
op 8 October 1648 ingeschreven als student
te Leiden, doch op 29 Juni 1651 opnieuw.
Ra .ra. hoe zit dat? De moeder was Hagar
Doulder, een Amsterdamsche koopmans
dochter. Men meent, dat zij in hare dagen
groote kennis zou hebben bezeten van me
dicijnen en even zeer bedreven was in na
tuurkunde. Van haar, ofschoon zij spoedig
stierf, zou Boerhaave voor een groot deel
zijn liefde voor de wetenschap hebben ge-
erfd. De opvoeding van het kind werd ge
heel verzorgd door den vader en nu wordt
ons verteld, dat de jongen 9 jaar of 12 jaar
oud een gezwel in de heup kreeg. Zoomin
over den tijd van ontstaan als over de vraag
of het nu de linker -of rechterheup was. is
men het eens. Op 14-jarigen leeftijd wordt
hij ingeschreven als student, doch we heb
ben eveneens een mededeeling, dat hij op
10 Juli 1682 tot de derde klasse der Latijn-
sche school behoorde, wonende bij zijn va
der op de Breestraat. Doch zijn vader was
predikant te Voorhout. Zoo zijn er in de
overgeleverde gegevens allerlei dingen, die
niet met elkaar kloppen. In 1684 heette het,
was hij theologisch student, doch in de an
nalen der academie van dat jaar is zijn
naam niet te vinden. In 1689 werd een open
bare rede met goud bekroond en in 1690
is hij gepromoveerd op de Wijsbegeerte,
waarna hij de medische studie ging beoefe
nen en tenslotte te Harderwijk afstudeerde.
Waarschijnlijk is de reis van Leiden naar
Harderwijk de verste geweest die Boerhaave
ooit van zijn leven heeft gedaan. Wij hoo-
ren verder, dat hij in 1693 geneesheer te
Leiden werd, in 1701 lector, terwijl hij in
1710 huwde met Maria Drolenvaux. In 1728
werd hij lid der Academie Franqaise en we
weten verder dat hij in 1738 te Leiden aan
het Rapenburg stierf. Op 4 November 1762
werd in de Pieterskerk het bekende ge-
denkteeken onthuld.
Na deze mededeelingen verkreeg de heer
N. J Swierstra het woord om in korte trek
ken de geschiedenis van de kerk te Voorhout
in herinnering te brengen.
En nadat vervolgens in het cafe „Boer
haave" een kop thee was gebruikt, voerden
de bussen ons denzelfden weg terug naar
bet kasteel „Oud-Poelgeest" dat door Freule
Willink welwillend voor een bezoek was
opengesteld.
Onder de bij uitstek deskundige leiding
van den heer W. J. J. C. Bijleveld, die
„Oud-Poelgeest" beter kent dan wie ook,
werden we hier rondgeleid en voorgelicht.
Bij een wandeling onder het zwaar ge
boomte rondom het Huis werd eerst de be
kende Tulpenboom bezocht, welke nog door
Boerhaave zou zijn geplant, en vervolgens
de oude waterput van 1550. Daarna betra
den wij de ruime zalen van het kasteel,
waarbij allereerst de z.g. Drakenkamer de
aandacht trok. Deze is in weelderigen stijl
versierd, o.a. met een roodmarmeren
schoorsteenmantel, terwijl overal het dra-
kenmotief kwistig is aangebracht. Draken
waren de schildhouders van het wapen
dat Frederik de Thoms, de schoonzoon
van Boerhaave zichzelf had aangemeten.
De heer De Thoms bewoonde dit huis van
17411746. We vinden in dit vertrek nog
een drietal zeer mooie „witjes". Verder zijn
in de benedenverdieping nog een paar za
len met. vriendelijke plafondschilderingen.
Na bezichtiging van een en ander bega
ven we ons naar boven. De oude statie
trap uit den bouw van 1660 is ln 1807 ver
vangen door een andere. Op de groote bo-
j venzaal, de „wapenzaal" waren voor deze
gelegenheid stoelen geplaatst, zoodat we
ons op ons gemak tot luisteren konden
I zetten naar de historische uiteenzettingen
welke de heer Bijleveld gaf. Eindeloos ge
snuffel in de oude bronnen, voorzoover
aanwezig, en in latere gegevens, moet noo-
Qig geweest zijn om de rijke kennis om
trent Poelgeest en zijn bewoners, waarvan
de spreker om der wille van den tijd
slechts een beperkt deel kon mededeelen,
te verzamelen. Vooraf deelde hij een en
ander mede omtrent de aanwezige wapens.
In de eerste plaats het alliantiewapen van
Fred de Thoms en Johanna Maria Boer
haave Spreker deed hierbij interessante
mededeelingen over de zeer omvangrijke
verzameling beelden, welke de heer De
Thoms bezat, in 1746 aangekocht o.a. ten
deele door Willem IV, terwijl andere klei
nere antiquiteiten uit de verzameling
thans nog den grondslag vormen van het
Koninklijk Munt- en Penningkabinet. Wij
zien er verder het wanen van de Baronnen
van Leyden. oorspronkelijk met andere aan
wezig in de Pieterskerk, doch door de goede
zorgen van Douairière Van Leyden in 1795
hier geborgen en dus voor vernietiging
gevrijwaard; verder de wapens Sohier de
Vermandols, Van Poelgeest, en andere.
Vervolgens gaf spreker een van diep
gaande studie getuigend overzicht van de
historie van het kasteel, waaromtrent de
oudste bronnen helaas ontbreken. We kun
nen pas goed aanvangen bij het begin der
13de eeuw wanneer het goed door huwelijk
in het bezit der Alkemades komt en blijft
tot 1550. Dan volgen als bezitters de Van
den Coulsters en daarna de familie So
hier de Vermandois, waaromtrent spreker
interessante bijzonderheden mededeelde.
In 1724 wordt het goed gekocht door
Herman Boerhaave. die het 14 jaren lang,
althans des zomers bewoonde. Het bleef in
het bezit der nazaten van Boerhaave tot in
de 19de eeuw. Gedurende den crisistijd van
1835 tot. 1845 verwisselde het viermalen
van eigenaar en zou den weg van het mee-
rendeel der Hollandsche kasteelen zijn ge
volgd. indien niet Baron Gevers van En
degeest er zich over had ontfermd, alleen
om het voor afbraak te behoeden. In 1854
kwam het in handen van de familie der
tegenwoordige eigenares.
Omtrent het in eenigszms Gothieken
trant gebouwde tuinhuis deelde de heer
Bijleveld mede. dat dit door den heer Wil
link als kerkje werd gebouwd, waarin hu
des Zondags met een kleine gesepareerde
gemeente godsdienstoefeningen hield.
Thans is het landgoed nog in bezit van
mej. Willink, vrouwe van Bennebroek en
Poelgeest.
Na deze mededeelingen, waarvan wij
slechts en beknopt verslag hebben gege
ven, nam de voorzitter van „Oud Leiden
prof Idema, het woord om dank te bren
gen aan freule Willink en aan den heer
Bijleveld voor diens interessante voor
dracht Hiermede was deze zeer belangrijke
excursie afgeloopen en vertrok men weer
huiswaarts.
TERAARDEBESTELLING VAN HET
STOFFELIJK OVERSCHOT VAN WIJLEN
DEN HEER W. JOOSTEN.
Hedenmorgen vond op de begraafplaats
Bhijnhof" ln alle eenvoud de teraardebe
stelling plaats van het stoffelijk overschot
van wijlen den heer W. Joosten in leven
oud-huisvader van het Chr. Mil. Tehuis
alhier.
Onder de vele aanwezigen merkten wij oa.
op het bestuur van het Chr Mil. Tehuis, de
heeren H. D. Buurman, namens den garni-
zoens-commandant en tevens als comman
dant van het 4e Reg. Inf.. E. J. de Geus,
namens de Chr. Onderoff Ver., een depu
tatie van het 4e Reg. Inf. onder leiding van
den adjudant de Hertogh. G. Brinks, den
tegenwoordigen huisvader van het Chr.
Mil. Tehuis alhier en vele vrienden en
kennissen van den overledene.
Toen de kist in de groeve was neder-
gelaten trad naar voren ds. J J. Dijk. Geref.
Pred te Leiderdorp, die sprak naar aanlei
ding van 1 Tessalonisensen 4 vers 13. Na
mens het Chr. Mil. Tehuis werd het woord
gevoerd door den heer P. J Mulder als
vice-voorzitter, den heer H. D. Buurman
namens den garnizoens-commandant en
namens de vele bezoekers en oud-bezoekers
die dank brachten voor datgene wat de
overledene steeds voor het Tehuis heeft
gedaan
Als laatste spreker werd het woord ge
voerd door den heer E. J. de Geus namens
de Chr. Onderoff. Ver.
Hierna dankte de heer C. H van IJlden
pleegzoon van den overledene alle sprekers
voor het gesprokene en alle anderen voor de
betoonde deelneming.
Een palm'ak dekte de kist.
H.M. de Koningin heeft heden naar aanleiding van den oproep voor moreele
en geestelijke herbewapening, het volgende persoonlijke woord tot Haar
volk gericht:
„Met instemming nam ik kennis ook van het vervolg van den oproep voor
moreele en geestelijke herbewapening.
Nu de beklemmende dagen achter ons liggen, waarin het dreigend gevaar
ons zoo duidelijk voor oogen stond, nu voor het oogenblik de mogelijkheid
van de algeheele vernietiging onzer beschaving is afgewend, is het een ver
heffende gedachte ons allen vervuld te weten van denzelfden wensch: den
zegen van den vrede te bewaren.
Die begeerte naar vrede vormt een band tusschen alle volken. Toch is deze,
gepaard aan de versteviging onzer weermacht, nog niet genoeg wil die
vrede duurzaam zijn zoo moet hij gedragen worden door de gedachte ge-
g-ondvest in den oproep.
A"en zonder onderscheid kunnen wij persoonlijk bijdragen tot den groei en
de ontplooiing van die gedachte, door van heeler harte mede te werken tot
do moreele en geestelijke herbewapening: dien innerlijken drang, welke ook
uitwendigen ommekeer te weeg brengt en tot gevolg heeft dat eerlijkheid,
vertrouwen en liefde richtsnoer worden tusschen personen en volken.
Behoef ik U te verzekeren dat hoe dieper onze overtuiging is en hoe meer
ons eigen leven zelf die uitdraagt en verder geeft in eigen kring en daar
buiten, des te grooter de kans wordt op het verwezenlijken van een betere
toekomst.
Wie de teekenen des tijds begrijpt, weet dat thans van ons gevraagd wordt
eene daad vcA vertrouwen, van zelfopoffering en zedelijken moed, en van
geloof".
WILHELMINA.
BINNENLAND.
Scheveningsche logger voor de haven van
Scheveningen vergaan; drie opvarenden
verdronken. (2e Blad).
Auto in het Winschoter Diep gereden; de
drie inzittenden om het leven gekomen.
(Gemengd 4e Blad).
Beperking van het recht van Vereeniging
en vergadering (4e Blad).
Jaarvergadering van de Prot. Chr. Ver
eeniging van Werkgevers (3e Blad).
In 1939 komen 42.000 man onder de wape
nen. (Binnenland, 4e Blad).
Oude dame te Ginneken voor meer dan
een ton opgelicht. (Laatste Berichten
le Blad).
Ernstig auto-ongeluk te Oegstgeest; twee
zwaargewonden (2e Blad).
De ramp van de Maria II; stoffelijk over
schot van een der opvarende personen
gevonden (2e Blad).
EEN GESLAAGDE LUSTRUMVIERING.
Onze stadgenoot, de heer F. F. Hederik
thans verbonden aan de Christelijke Op
leidingsschool Oosterstraat 16 alhier
(hoofd W. A. Bodewes) als kweekeling met
akte, is benoemd als vast-onderwijzer aan
de Chr. school te Heemskerk bij Haarlem.
Oud R.-K. H. B. S.'ers bijeen.
Vijf jaar geleden kwamen enkele oud
leerlingen der R.-K. H.B.S. „St. Bonaven-
tura" naar aanleiding van een voorstel van
één hunner, den heer Paul Snijders, er toe
een Reunistenclub op te richten, zulks met
volle instemming van den directeur der
school pater B. de Goede O.F.M.
Sindsdien kwam men ieder jaar op den
tweeden Zondag in October te zamen en
vanzelfsprekend werden steeds vele oude
herinneringen opgehaald en levenservarin
gen rond verteld. Kortom het was telkens
zeer geanimeerd en gezellig! Ditmaal vier
den de Reünisten het eerste lustrum van
hun vereeniging. De Lustrumcommissie
had in samenwerking met het bestuur
getracht van dezen dag iets bijzonders
te maken. Dit bijzonders bestond uit een
diner dat 's avonds, na afloop der namid
dagvergadering in „de Harmonie" werd ge
houden.
Traditie getrouw kwamen 's morgens om
10 uur vele oud-leerlingen alsmede enkele
leeraren in de H. Mis in de kapel van de
R.-K H.B.S. bijeen en zoo werd ook dit
jaar de dag op waardige wijze ingezet.
Na de H. Mis, die werd opgedragen door
pater de Goede, vereenigden allen zich aan
het ontbijt, dat zooals ieder jaar door den
directeur aan zijn vroegere leerlingen werd
aangeboden. Alvorens echter met ontbijten
werd aangevangen, sprak de voorzitter, de
heer Joop v. d. Horst een kort welkomst
en openingswoord, speciaal gericht tot hen,
die voor het eerst aanwezig waren. Voorts
moest spr. tot zijn leedwezen mededeelen
dat pater De Beaufort wegens uitstedig-
heid zijn in het vooruitzicht gestelde
voordracht niet kon houden. In de beste
verstandhouding deed men hierna de wel-
voorzienen tafel de noodige eer aan en de
morgen vloog om.
Pater De Goede sprak zijn vreugde uit
over het feit, dat de banden met de school
nog steeds hecht blijken te zijn.
Spr. wenschte o.a. dengenen geluk, die
afgestudeerd of als officier beëedigd wa
ren.
Reeds om 2 uur des middags waren
wederom de meesten in de Harmonie ge
komen om de gezellige middagbijeenkomst
te maken. Na behandeling van eenige
huishoudelijke aangelegenheden, werd de
directeur, pater B. de Goede tot eere-voor-
zitter der Reunisten-vereeniging benoemd
zulks onder daverend applaus.
De stemming steeg ten top toen Lex
Montanus in een geestige schets het wel
en wee van den H.B.S.-tijd weer voor den
geest riep. De voordracht moest enkele
malen herhaald worden.
Het was reeds laat in den middag toen
meerdere reünisten hun oud-vrienden en
collega's verlieten om hen het volgend
jaar weer te zien. i
Een dertigtal reünisten bleef echter te
zamen met enkele leeraren des avonds
aan het diner.
Hulde werd gebracht aan het bestuur
en speciaal aan Paul Snijders, wiens gees
teskind zoo duidelijk zijn bestaansrecht
had aangetoond.
Het was reeds na middernacht, toen deze
uitstekend geslaagde Lustrumviering ten
einde was.
WERKERSVEREENIGING COMMISSIE
„HULP AAN SPANJE".
Opwekking tot hulpverleening.
Gisteravond hield de Commissie „Hulp
aan Spanje" in een der zalen van het
Volksgebouw een vergadering met de wer
kers, onder voorzitterschap van mr. D. A.
v. Eek, die hulde bracht aan de werkers
die er, ondanks het slechte weer, telkens
weer op uittrekken voor de Hulpactie aan
Spanje. Vervolgens wijdde hij een korte
beschouwing aan den internationalen toe
stand, waarbij hij een parallel trok tus
schen de situatie in Spanje en die in Tsje-
cho-Slowakije.
Vervolgens hield de heer Uden uit La
ren, een inleiding over den toestand in
Spanje en de verhouding tot het buiten
land.
Spr. wees op de merkwaardige politiek
die door Engeland en Frankrijk wordt ge
voerd ten opzichte van de Spaansche re
geering. Om dit duidelijk te zien, moeten
wij, aldus spr., teruggaan tot het begin van
den burgeroorlog. In Augustus 1936 nam
Leon Blum het initiatief om geen wape
nen naar Spanje te sturen, in overeen
stemming met Engeland. Spoedig bleek
deze maatregel in het nadeel van de Spaan
sche regeering, die verstoken bleef van de
noodige wapenen, terwijl Franco volop wa
penen gestuurd kreeg van zijn buitenland-
sche vrienden. In Januari '37 besloten En
geland en Frankrijk vrijwilligers te ver
bieden naar Spanje te gaan. In April '37
werd de controle ter zee ingesteld. Hoe
deze controle opgevat werd, blijkt uit het
feit, aldus spr., dat Duitschland een van
zijn controle-schepen gebruikte om Alme-
ria te bombardeeren. Uitvoerig zette spr.
uiteen hoe allerlei genomen maatregelen
de wettige Spaansche regeering hinderden
in haar strijd voor de vrijheid. Ondanks
dit alles staat de Spaansche regeering nog
recht overeind en is zij overtuigd van de
overwinning. Militair komt zij er steeds
beter voor te staan, getuige het geslaagde
offensief aan de Ebro, waar de regeerings-
troepen nog steeds stand houden, ondanks
de bombardementen van soms wel 300
Franco-vliegtuigen. Dat Spanje nog staat
is voor een groot deel te danken aan de
interne hulpactie voor levensmiddelen, me
dische hulp enz. Vurig pleitte spr. voor de
hulp in den komenden winter.
De commissie „Hulp aan Spanje" heeft
de leuze van Del Vayo overgenomen. In
het achterland worden 500.000 menschen,
vrouwen, kinderen en grijaards bedreigd
met voedseltekort. „Redt die 500.000 men
schen" is de leuze waaronder dezen win
ter gewerkt wordt. Met een krachtigen op
roep van den winter de inkomsten van
f. 6000 per maand op te voeren tot f. 25.000
besloot spr. zijn betoog. Daarna bracht de
secretaris van de pi. commissie, de heer
C. J. Piena. verslag over de werkzaamhe
den in de afgeloopen maanden.
Daaruit bleek dat de commissie gemid
deld f. 100 per maand had afgedragen, ter
wijl de Jeugdcommissie in den korten tijd
van haar bestaan, er in geslaagd was een
bedrag van f. 20 bijeen te brengen. Hierna
werd een filmpje vertoond, betrekking heb
bende op de hulpactie.
De heer Van Eek besloot met een woord
van dank aan den inleider.
BUITENLAND.
Hitier spreekt te Saarbrücken (2e Blad).
Ook de Roethenen willen in Tsjechisch
staatsverband blijven (2e Blad).
De Tsjechisch-Hongaarsche besprekingen
begonnen (2e Blad).
Relletjes te Weenen tegen kardinaal
Innitzer (2e Blad).
Regeling inzake het terugtrekken der
Spaansche vrijwilligers (le Blad).
De 10e verjaardag der Chineesche republiek
(le Blad).
Het Engelsche koningspaar volgend jaar
naar Canada (Buitenland, le Blad).
Hitier zal de autarchie voortzetten. (Bui
tenland, le Blad».
Een Arabisch ultimatum aan VVeyzmann.
(Buitenland, le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Voorloopig kan voor onze omge
ving op rustig weer gerekend wor
den, met aanvankelijk wellicht
nog eenige regenbuien, doch later
zonder regen van beteekenis. De
temperatuur zal lager zijn dan
gisteren en een koude nacht is
waarschijnlijk.
Hedenmorgen seinde de Bilt aan
alle posten:
„ATTENTIESEIN NEER".
INSCHRIJVING MILITAIRE
DIENSTPLICHT.
De aandacht van de in deze gemeente
woonachtig, in 1920 geboren mannelijke
Nederlanders en ingezetenen-niet-Neder-
landers wordt gevestigd op hun verplich
ting tot het doen van aangifte ter in
schrijving voor den dienstplicht op 11
October a.s. en volgende dagen.
LEIDSCHE BIOLOGEN ONDERSCHEIDEN.
Medaille van koning Leopold van België.
Onlangs is een medaille met den beel
denaar van Koning Leopold vervaardigd,
bestemd om te worden uitgereikt aan Bel
gische en buitenlandsche geleerden die hun
medewerking verleenden bij de samenstel
ling van de wetenschappelijke verzameln-
gen door den vorst bijen^br^ht rüdms
zijn reizen in het Verre OoAen sce^ aal in
Ned.-Oost-Indië in 1926 en 1929 Deze
medaille is o.a. toegekend aan Drof. dr. H.
Boschma er dr. G. Stiasny, beiden alhier.
