Gouden huwelijksfeest
Aspirin1
'79 sfe jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Woensdag 5 October 1938
Derde Blad
No. 24087
Nederlanders werken in
Duitschland
Op bezoek bij de Nederlandsche arbeiders
in het Rijnland en Westfalen
/UIEEP/
rJNNPENl
Dr. Kapma in gesprek met eenige Nederlandsche arbeiders.
De Nederlanders profiteeren
van den zeer gunstigen
clearingkoers.
(Van onzen specialen verslaggever).
Rond een groote tafel in een gebouw
in een der steden in het Ruhrgebied,
zit een aantal mannen bijeen. Zij allen
bezitten de Nederlandsche nationaliteit.
Met aandacht luisteren wij naar hun
uiteenzettingen, naar de enthousiaste
wijze waarop zij vertellen van hun
streven om boven alles Nederlander te
blijven. De meesten kunnen zich slechts
op zeer gebrekkige wijze in hun moe
dertaal uitdrukken, want het is lang,
zeer lang geleden, dat zij hun geboorte,
land verlieten. Maar Nederlanders zijn
ze en het doet het Nederlandsche hart
goed te hooren hoe trotsch die mannen
zijn, dat ze zich onderdanen van
Koningin Wilhelmina, burgers der vrije
Nederlanden, kunnen noemen.
Het is voor ons ontroerend te luisteren
naar hun woorden. Want bijna al deze
mannen zijn reeds meer dan een kwart
eeuw geleden uit Nederland vertrokken, lang
voor de groote oorlog dood en verderf over
Europa bracht. Zij vertellen ons hoe vóór
1914 duizenden Nederlanders naar Duitsch_
land gingen om daar arbeid en brood te
vinden.
De dagen van vóór 1914 zijn teruggekeerd.
Jaren lang is de immigratie van Neder
landers in Duitschland op een bepaalde
groep, die der melkers na. vrijwel onmoge
lijk geweest. Maar na een onderbreking van
bijkans 25 jaren vindt het natuurlijke proces
weer zijn voortgang. Het zeer dicht be
volkte Nederland had reeds voor den oorlog
een teveel aan arbeidskrachten. Nu de om
standigheden zoo veel ongunstiger zijn ge
worden nu het streven naar autarkie in tal
van landen steeds krachtiger wordt, is
Nederland sterk in het nadeel. Ons land
kende niet den geboorten-uitval in de jaren
19141918, welke zich in de oorlogvoerende
landen niet het minst in Duitschland, zéér
sterk doet gevoelen Met koortsachtigen haast
wordt in dat land aan tal van groote wer
ken gearbeid en er zijn werkkrachten noo-
dig, veel meer dan beschikbaar zijn.
Bij duizenden zijn de Nederlandsche
werkloozen naar Duitschland getrokken.
Het aantal wordt alleen voor het jaar 1938
reeds op 15.000 geschat. Naar een gemaakte
raming vertoeven op dit oogenblik 35.000
Nederlandsche arbeiders in Duitschland,
een getal, dat aanmerkelijk kleiner is dan
dat van voor den oorlog. Dit laatste dienen
degenen te beseffen die aan de groote
werkgelegenheid in Duitschland en de nog
altijd schrijnende werkloosheid hier te
lande allerlei conclusies verbinden.
EEN GUNSTIGE INDRUK.
De tewerkstelling van Nederlandsche
werkloozen in Duitschland is den laats ten
jttid een uiterst belangrijke zaak geworden.
De Nederlandsche Arbeidsbeurzen zenden
tal van ingeschrevenen naar Duitschland
int. Over die uitzending doen allerlei oncon
troleerbare geruchten de ronde vele klach
ten worden eeuit en vreemde verhalen wor
den verteld over de omstandigheden waar
onder onze landgenooten moeten werken"
Teneinde ons een duidelijk beeld te kun
nen vormen van de omstandigheden waar
onder en de voorwaarden waarop onze
landgenooten in Duitschland werken heb
ben wij ons gewend tot den Rijksdienst der
Werkloosheidsverzekering en Arbeidsbennd-
del.ng in Den Haag en tot den Nedcrland-
schcn Rijksconsulent voor Sociale Zaken
in Du tschland, dr B Kapma. directeur van
de Nederlandsche Arbeidsbeurs voor
Duitschland te Oberhausen.
Dr. Kapma heeft zich de grootste
moeite getroost dat onderzoek mogelijk
te maken. Hij heeft zich in verbinding
gesteld met de Dnitsehe autoriteiten
en de tcestemming verkregen om overal
waar wij da! wenschten met de Neder
landsche arbeiders op het werk te
spreken. Zoo konden wij op een vijf-
daagsche reis door het Rijnland en
Westfalen van tal van Nederlanders in
de meest uiteenloopende bedrijven ver
nemen hoe zij zich gevoelden en welke
hun arbeidsvoorwaarden zijn. Van groot
belang was daarbij, dat wij geheel vrij
en zonder eenig toezicht ons met de
arbeiders konden onderhouden.
Wij bezochten arbeiders aan bruggen
bouw, aan autowegen, in de industrip, in
greote fabriekscomplexen in aanbouw, ar
beiders op het veld en gezinnen van melkers,
kortom in zoo onderscheidene bedrijven,
dat wij in staat waren een conclusie te
trekken en een oordeel te vormen.
Wij hebben wij komen hier nader
op terug een gunstigen indruk ge
kregen. Met nadruk werd ons door de
autoriteiten verzekerd, dat de Neder
landsche arbeiders eyen goed worden
behandeld als de Duitsclie en dat zij in
niets bij deze laatste ten achter staan.
Wij hebben dit inderdaad kunnen con_
stateeren. De voorwaarden, waarop onze
landgenooten in Duitschland werken,
zijn alleszins aanvaardbaar. Het moet
beter worden geacht in Duitschland te
werken dan in Nederland steun te
trekken.
ZEER GUNSTIGE CLEARINGKOERS.
Bij het beoordeelen van de situatie in
Duitschland moet vóór alles in het oog wor
den gehouden dat de Nederlanders feitelijk
onder veel gunstiger omstandigheden wer
ken dan de Duitschers. Onze landgenooten
mogen n.l. van het bedrag dat zij na aftrek
van de kosten voor noodzakelijk levens
onderhoud overhouden, 85 procent over de
clearing naar Nederland zenden. De clea
ringkoers is zeer hoog en bedraagt gemid
deld 72 a 73 cent per Mark. Die koers is
na de devaluatie zoo gunstig geworden. De
werkelijke koopkracht van de Mark be
draagt in Duitschland wij zullen dit later
nog nader uiteenzetten bij lange na geen
72 cent. De meeste Hollandsche arbeiders
gaan naar Duitschland om daar zoo zuinig
mogelijk te leven. Zij trachten veel over te
houden om een flink bedrag naar Neder
land te kunnen zenden. Velen slagen er op
die wijze in tusschen de f. 18 en f. 30 per
week over te houden. Men moet daarbij
echter rekening houden met het feit. dat
die bedragen zoo hoog zijn, door het vele
overwerk en de gunstige clearingkoers.
Bovendien leven de arbeiders meestal in
kampen zoodat hun uitgaven gering zijn.
Het is ongetwijfeld van gTOote beteekenis,
dat ze meestal meer naar huis kunnen
overmaken dan ze in Nederland aan steun,
bedragen ontvangen.
Ten aanzien van de bouwvakarbeiders
dient er rekening mee te worden gehouden,
dat alleen hooge loonen kunnen worden
verdiend bij gunstig weer. Regenverzuim
wordt- namelijk niet vergoed.
De meesten zijn hoofden van gezin
nen of kostwinners en degenen, die in
Nederland achterblijven ontvangen dus
een veel grootere waarde voor de Mark
dan wanneer zij in Duitschland zouden
wonen. Vandaar, dat dc loonen feitelijk
abnormaal hoog zijn. Dat wil zeggen:
voor de Nederlanders die 73 cent voor
een Mark krijgen. Voor de Duitsche
arbeiders zijn de loonen in werkelijk
heid zeer normaal en over het algemeen
zeker niet hooger dan hier te lande.
GA NIET OP EIGEN GELEGENHEID
NAAR DUITSCHLAND.
Er kan niet genoeg voor worden gewaar
schuwd om niet op eigen gelegenheid naar
Duitschland te gaan. Dit geldt in het. bij
zonder voor de gezinshoofden, die geld naar
Nederland willen overmaken. Zij kunnen
alleen worden uitgezonden door de Ar
beidsbeurzen hier te lande, welke daartoe
in connectie staan met de Nederlandsche
Arbeidsbeurs voor Duitschland in Oberhau
sen. Deze laatste, zeer nuttige en belang
rijke instelling, werd reeds voor den oor
log opgericht. De Nederlandsche Beurs te
Oberhausen zorgt voor het overzenden van
de bedragen naar Nederland via de clea
ring. Degenen, die vóór September van dit
jaar op eigen gelegenheid naar Duitsohland
zijn gegaan, mogen de gespaarde bedragen
eveneens naar Nederland over de clearing
zenden. Zij, die na 4 September op eigen
risico naar Duitschland zijn vertrokken,
mogen geen cent meer overmaken. Alleen
zij, die door bemiddeling van de Nederland
sche Beurs te Oberhausen zijn geplaatst,
kunnen wanneer zij na 4 September naar
Duitschland gaan, hun geld op de boven
omschreven wijze overmaken.
EEN KWESTIE VAN DEVIEZEN.
De hoogste autoriteit van de Arbeids
bemiddeling in het Rijnland, de presi
dent van het Landesarbeitsambt te
Keulen, heeft er ons met zeer grooten
nadruk op gewezen, dat de eenige
moeilijkheid van de tewerkstelling van
Nederlandsche arbeiders in Duitsch
land berust op de deviezen. Zou dat
bezwaar er niet zijn, dan zou men
Nederlanders vrijwel tot een ongelimi
teerd aantal kunnen plaatsen. „Wij
kunnen", zeide de president, „ook ten
aanzien van de loonen van de arbei
ders niet meer deviezenschulden ma
ken dan er vorderingen aan den an
deren kant staan. Wij mogen bepaalde
grenzen beslist niet overschrijden".
Er is in Nederland volkomen ten onrechte
critiek uitgeoefend op onze zoo bijzonder
actieve Arbeidsbeurs in Oberhausen. Men
heeft o.m. beweerd, dat er veel te lang ge
treuzeld werd met de tewerkstelling van
werkloozen in Duitschland. Men vergat
daarbij, dat de beurs te Oberhausen ook
geremd werd door de moeilijkheden met de
deviezen. Dat bezwaar is doorgaans de oor
zaak van een minder snellen gang van
zaken.
Voor hen. die niet voornemens zijn geld
naar Nederland te sturen, is er veel gele
genheid in Duitschland werk te vinden. In
het bijzonder geldt dit voor werklooze jonge
menschen, die in Duitschland zooveel kun
nen verdienen, dat ze behoorlijk rond kun
nen komen.
WERKGELEGENHEID, AUTARKIE
EN BEWAPENING.
Bij onzen tocht door West-Duitsch
land heeft het ons getroffen, dat de
werkloosheid inderdaad verdwenen is.
Vrijwel voor iedereen is er op dit mo
ment werk in Duitschland te vinden.
Onomwonden wordt toegegeven, dat de
tewerkstelling van honderdduizenden aan
de fortificaties in het Westen een der oor
zaken is, waarom de arbeiders momenteel
zoo schaarsch zijn. Vanzelfsprekend oefe
nen ook het groote leger en de Arbeids
dienst invloed uit. Wanneer men nagaat in
welke bedrijven speciaal de Nederlandsche
arbeiders noodig zijn. dan valt het op, dat
dit in hoofdzaak die takken van nijverheid
zijn, welke al is het vaak zijdelings
in eenigerlei verband staan met de bewa
pening, met de „Rüstung" zooals men in
Duitschland zegt. Daarnaast is de behoefte
aan buitenlandse he werkkrachten het ge
volg van het streven naar autarkie. Uit
den Duitschen bodem moet zooveel moge
lijk gehaald worden, teneinde niet aange
wezen te zijn op het buitenland, waarvoor
de zoo schaarsche deviezen noodig zijn. Wij
zagen een schitterend bedrijf in het Rijn
land, waar onder leiding van een Neder-
landschen vakman, Hollandsche arbeiders
bezig waren bloembollen te poten. Onze
eigen tulpen kunnen vrijwel niet meer naar
Duitschland worden uitgevoerd. Op een an
der deel van het bedrijf waren Nederland
sche werklieden, onder leiding van een
vroegeren Nederlandschen tuinder aan het
werk in de bloemkool.
IN WELKE BEROEPEN IS WERK
TE VINDEN?
De president van het Landesarbeitsamt
voor het Rijnland heeft ons een korte op
somming gegeven van de bedrijven, waar
voor ln de allereerste plaats arbeiders ge
vraagd worden en waar de kans voor
plaatsing van Nederlanders het grootst is.
Landarbeiders, voornamelijk seizoenarbei
ders. kunnen er gedurende een groot deel
van het jaar werk vinden. Men had vroeger
veel Polen voor dat werk, maar men prefe
reert Hollanders, die veel zindelijker zijn
en ook meer verstand van het werk op het
land hebben, waarvoor echter ook onge
schoolde arbeiders in aanmerking kunnen
komen. In het Rijnland kunnen die seizoen
arbeiders vooral bij het bietenrooien in
contractwerk goede loonen maken. In
totaal zijn er in West-Duitschland ongeveer
1200 van dergelijke Nederlandsche seizoen
arbeiders.
Groote behoefte bestaat nog steeds aan
melkers, „Schweitzer" zooals men in
Duitschland zegt. Voor gezinnen is er een
mooie gelegenheid om een 'belangrijk be
drag per jaar naar Nederland over te ma
ken.
Aan bouwvakarbeiders en losse arbeiders
voor de bouwvakken, is groot gebrek. Een
ie-der kan in die vakken geplaatst worden.
Ook voor niet deskundigen, die als hulp
vakarbeider te werk kunnen worden ge
steld, is er goede kans op plaatsing. Zoo
zijn b.v. reeds verschillende jonge Twent-
sche textielarbeiders als betonwerkers in
Duitschland in dienst getreden. Metselaars,
ijzervlechters enz. worden geregeld in
dienst genomen.
Mijnwerkers zijn eveneens noodig. De
vorige week is juist toestemming afgeko
men voor de tewerkstelling van 1000 in
Limburg wonende mijnwerkers in het aan
grenzende Duitsche mijn gebied.'Die mijn
werkers kunnen eiken dag naar hun wo
ningen in Nederland terugkeeren.
Hooge loonen kunnen worden verfEend
door vakkundige metaalbewerkers. Ook in
de steenfabrieken is uit den aard der zaak
veel werk.
DE ARBEIDSVOORWAARDEN.
De Nederlandsche arbeider heeft dezelf
de rechten en plichten als de Duitsche.
Voor alle belangrijke beroepen zijn de
loonvoorwaarden vastgesteld. Er zijn mi-
nimumloonen bepaald, maar in vele geval
len wordt belangrijk meer betaald. Boven
dien zijn er toeslagen, o.a. voor het van
het gezin gescheiden zijn van den betrok
ken arbeider, welke toeslagen ook voor de
Nederlanders gelden. De belasting, de pre
mies voor ziekteverzekering enz. worden
onmiddellijk van het loon afgehouden. Do
verplichting om lid van het Duitsche Ar-
beitsfront te worden bestaat, in tegenstel
ling met vele beweringen, niet.
Is men eenmaal in Duitschland b\j een
bepaald werk geplaatst, dan is het vrijwel
uitgesloten om ergens anders heen te gaan,
ook al krijgt men daar een hooger loon.
Men is, tenzij daarvan ontheffing wordt
verleend, verplicht bij denzelfden werkge
ver te blijven.
DE POLITIEK.
Een hooge Duitsche autoriteit heeft
ons verzekerd, dat er ten aanzien van
de politiek, geen enkele invloed op de
Nederlandsche arbeiders wordt uitge
oefend. „Onze opvattingen zijn geen
exportartikel", zeide hij. Wij hebben
aan verschillende groepen Hollandsche
arbeiders gevraagd of er ook drang in
politieken zin op hen wordt uitge
oefend. Steeds weer kregen wij een
ontkennend antwoord. Alleen werd in
sommige gevallen door Nederlanders
propaganda gemaakt voor een bepaalde
politieke beweging in Nederland.
Wij hebben in dit eerste artikel enkele
mededeelingen van algemeenen aard ge
daan. In de volgende artikelen zullen wij
een beschrijving geven van onzen tocht
langs de verschillende bedrijven in West-
Duitschland, om in een slotartikel eenige
conclusies te trekken.
Wij willen thans besluiten met nogmaals
te wijzen op het prachtige sociale werk,
dat onze Nederlandsche Arbeidsbeurs in
Oberhausen verricht. Er wordt met dr.
Kapma aan het hoofd, zeer hard gewerkt
in het belang van onze werklooze landge
nooten.
DE JACHT OP DE „NACHTEGAAL".
De Almelosche rechtbank heeft uitspraak
gedaan in de zaken van den bekenden
Twentschen geheimen zender ..De Nachte
gaal". die langen tijd in den aether ge
werkt heeft doch eindelijk werd ontdekt
In hooger beroep was voor de rechtbank
bevestiging der kantong erechtvonnissen
gevorderd tegen den radiohandelaar H.
P. te Hengelo tweemaal drie maanden en
tegen den Duitschen schoenmaker F. W.
tweemaal vier maanden hechtenis waar
bij de rechtbank zich aansloot. Het in be
slag genomen materiaal zal worden ver
nietigd.
W. is zooals gemeld, uitgeweken naar
Duitschland.
FRAUDE VAN RIJKSGELDEN.
Wegens fraude van rijksgelden. ten be
drage van ruim f. 1600 moest zich gisteren
voor de Almelosche rechtbank verantwoor
den de penningmeester der afdeeling Ol-
denzaal van den Alg. Textielarbeidersbond
..De Eendracht". Deze had aan tal van
leden zijner afdeeling uitkeeringen gedaan,
omdat zij _zr werkloos zouden zijn, maar in
werkelijkheid was dit niet het geval. Het
vermoeden bestaat, dat de penningmeester
dit gedaan heeft om er1 zélf beter van te
worden, want uit tal van getuigenverkla
ringen bleek, dat v. d. S.. den leden minder
heeft uitbetaald dan hij aan het hoofd
bestuur verantwoordde Hij heeft dus naar
men aanneemt een groot deel der verduis
terde gelden achtergehouden.
De meeste personen, die uitkeeringen
kregen, hebben te goeder trouw gehandeld,
omdat zij van de bepalingen niet op de
hoogte waren. Tegen v. d. S. die als bode
voor den bond is gehandhaafd werd een
jaar gevangenisstraf geëischt. met aftrek
der preventieve hechtenis.
VELDWACHTER NEERGESCHOTEN.
Vier jaar tegen dader geëischt.
Op 3 Febr. j.l. pleegde gelijk gemeld
een jonge man. die nooit eerder met de
justitie in aanraking is geweest, een moord
aanslag op een rijksveldwachter te Ever-
dingen (Utr.)
De rechtbank te Utrecht veroordeelde
hem wegens poging tot doodslag tot vier
jaar gevangenisstraf met aftrek van de
voorloopige hechtenis.
Gisteren stond hij in hooger beroep voor
het Gerechtshof te Amsterdam terecht.
Verd. kon geen motief voor zijn daad op
geven; hij was plotseling driftig geworden.
De veldwachter, die thans weer vrijwel van
de ernstige verwondingen is hersteld, ver-
lelde in spbere bewoordingen, wat er dien
avond gebeurd is. De procureur-generaal,
mr. J. Versteeg, sprak er in zijn requisi
toir zijn vreugde over uit, dat de rijks
veldwachter in zooverre hersteld is, dat
hij gedeeltelijk zijn dienst weer kan waar
nemen. Spr. vorderde bevestiging van het
vonnis der rechtbank en verdachte's ver
oordeeling tot vier jaar gevangenisstraf.
Uitspraak op 18 October.
al heb ik 't ook wel eens te
pakken. Maar dan neem ik één
of twee Aspirintjes, natuurlijk
die met het nlioy&ni -kruis.
HET PRODUCT VAN VERTROUWEN!
673 (Inge*. Med.)
KANTONGERECHT HAARLEM.
Voor den Kantonrechter te Haar
lem moest terechtstaan een chauffeur uit
Zwijndrecht terzake van het feit dat hij
op 30 Juli j.l. te Lisse op het Vierkant met
zijn touringcar een electrische tram links
heeft ingehaald juist toen een autobus van
de Fa. Sommeling uit den Haag kwam aan
rijden. Het gevolg was een botsing tus
schen beide voertuigen. Na getuigenver
hoor eischte de ambtenaar een geldboete
van f. 15.subs. 10 dagen hechtenis.
Overeenkomstig den eisch werd verd.
veroordeeld.
Vervolgens stond terecht een chauffeur
uit Lisse. die op den Heereweg aldaar met
zijn auto geen voorrang heeft verleend aan
net van rechts komend verkeer. Eisch e.r
vonnis f. 6, subs. 3 dagen hechtenis.
VEROORDEELD WEGENS MAJESTEIT
SCHENNIS.
De politierechter te Zutphen veroordeel
de vanochtend den 28-jarigen fabrieksar
beider J. L. B. te Epe wegens majesteit
schennis tot drie maanden gevangenisstraf
Kon. Ned. Sloomb. Mjj BAARN. 3 Oct. van
Cristobal n. Curasao ULYSSES. Middell.
Zee n. Amsterdam, pass. 3 Oct. n.m. Gibral
tar CERES, Middell. Zee n. Amsterdam,
pass. 4 Oct. v.m. Gibraltar AURORA,
4 Oct. van Gibraltar n. Genua.
Rott. Lloyd KOTA BAROE, Hamburg n.
Karlshamn, pass. 4 Oct. Kiel.
Java-New York Ltfn KOTA PINANG, 3 Oct.
van Batavia n. New York SIMALOER,
3 Oct. van New York te Philadelphia PA-
LEMBANG. 1 Oct. v. Montreal te New York.
Mij. Nederland BRASTAGI, 1 Oct van Phi
ladelphia n. New Orleans JOHAN DE
WITT, thuisreis, 4 Oct. v. Algiers.
Halcyon L(jn ROZENBURG. 1 Oct. v Bor
deaux te Bilbao STAD AMSTERDAM.
3 Oct. v. Vlaardingen te Lulea VREDEN-
BURG, 1 Oct. v. Narvik n. Rotterdam.
Mij. Oceaan POLYDORUS. Java n. Am
sterdam. 4 October te Belawan.
Kon. Holl. Lloyd EEMLAND. 4 Oct. n.m.
4 uur van Hamburg te Bremen.
Diverse Stoomvaartberichten MARK. 3 Oct.
v. Wasa n. Raumo HOOGLAND, 3 Oct. v.
Blyth te Hamburg ST. ANNALAND. 4 Oct.
v. Rotterdam te Gdynia WICKENBURGH.
3 Oct. van Rotterdam te Guernsey ZEE
LAND. 3 Oct. v. Imminghnm n. Hamburg
ST. PHILIPSLAND. 4 Oct. v. Gdynia te
Delfzijl KATWIJK. Oslebshausen n. Koi-
visto, pass. 4 Oct. Brunsbuttel (later bericht)
FRIESLAND. 3 Oct. v. Wasklot n. Rot
terdam MACUBA. 1 Oct. v. Curasao te
Malta PftlN'S FRFDH.ltIK HFNDP.IK, 3
Oct. v. Chicago n. Londen Antwerpen
PRINS MAURITS. 2 Oct. v. Montreal naar
Chicago PRINS WILLEM VAN ORANJE.
3 Oct, v. Rotterdam te Skiën SCHOK
LAND. 4 Oct, v. Bremen n. de Tyne
BERTA. Uleaborg n. Dundee, pass. 3 Oct.
Elseneur ZONNEWIJK. Rotterdam n.
Boston, pass. 3 Oct. Scilly ROODE ZEE,
sleepboot, pass. 2 Oct, Malta.
Foto van Vliet.
Een foto van het echtpaar Th. Bouzelijn
—van Tongeren, wonende Voorstraat 22
alhier, dat 17 October a.s. zijn gouden hu
welijksfeest hoopt te herdenken Beiden
zijn thans 73 jaar oud en nog goed gezond
De bruidegom was langer dan een halve
'eeuw als houtbewerker werkzaam; eerst
35 jaar bij de firma van flr>?!:en aan den
Maredijk en daarna 16 jaar bij de scheeps-
bouwwerf der firma Gebrs. Boot. Twee
kinderen en zeven kleinkinderen verheu
gen zich mede over dit zeldzaam jubileum
van hun ouders en grootouders
