LEIDSCH DAGBLAD - Derde Blad
Dinsdag 4 October 1938
in
Herdenking
Pieterskerk
de
de Lakenhal
De Optocht
lien oefenen en er is vermoedelijk héél wat
water door het Kanaal gestroomd voor en
aleer de twintig uitverkorenen definitief
waren aangewezen.
Als een klein bewijs hoe serieus de voor
bereiding is geweest, moge ook gelden, dat
alle deelnemende scholieren van de Geref.
lagere scholen tevoren medisch onderzocht dienstoefeniüg- werd ingesteld.
doch na Neerland's herstel in 1814 werd
de jaarlijksche gedenkdag weer in eere
hersteld, doch één-jaar voor het vijfde
halve eeuwfeest werd goed gevonden, dat
de godsdienstige herdenking van den 3den
October voortaan op den na dien dag
eerstvolgenden Zondag bij de gewone gods-
waren. hetgeen dr. de Bruyne belangeloos
had verricht.
Er bestond voor deze wedstrijden groote
belangstelling niet alleen van de zijde der
oeelnemers en hun talrijken aanhang, doch
vanzelfsprekend waren ook vele pa's, ma's.
ooms en tantes, broers, zusters, neven en
nichten getuigen van dezen monster-esta-
Dat in 1814 zoo schitterend is feest ge
vierd. is voor een groot deel te danken
aan de Leidsche studenten. Nu doet zich
echter de vraag voor, aldus spr., of er wel
reden is, om boven zooveel, wat later ge
beurd is, nog altijd het beleg en ontzet
van Leiden plechtig te herdenken. Wie iets
verstaat van de vrucht van het geleden
fetteloop. Vooral bij en om de finish in de leed en de verkregen uitredding, zal zulks
Thorbeckestraat was het een drukte van niet vragen. Het is toch eigenlijk een dub-
Tijdens de uitdeeling van haring en wittebrood bood de voor
zitter der 3 Oct. Ver. den heer C. Th. Breebaart, die voor de 25ste
maal hierbij zijn medewerking verleende, een mand fruit aan.
belang en bij de aankomst der -winnaars
een gejoel en gejuich, dat hooren en zien
je verging. De omwonenden zullen, dunkt
ons, vooral den winnaar der allerlaatste
groep, met bijzondere vreugde hebben be
groet! Versterkte gramofoonmuziek kortte
het wachten en deed bijna de koude ver
geten. De paarse wangen en neuzen ver-
rieaden echter overduidelijk den invloed
van de allesbehalve milde temperatuur.
Afdeeling A. (schoolploegen van Leid
sche openbare en bijzondere lagere scho
len, samengesteld uit leerlingen der 5de en
6de klasse. 20 x 60 meter l.
De uitslagen luidden:
1. School van Heteren ln 3 min. 18 sec.
2. School Meyer in 3 min. 19 1/5 sec.
3. School Gathier in 3 min, 19 2/5 sec.
4. School Mellef in 3 min. 211/5 sec.
5. School de la Rie (Mareslngel) in 3
min. 23 1/5 sec.
Afdeeling B. (schoolploegen van Leid
sche openbare en bijzondere Ulo en Mid
delbare scholen, niet ouder dan 15 jaar,
20 x 60 meter).
1. Gem. H.B.S. I in 2 min. 46 sec.
2. R.-K. H.B.S. in 2 min 51 sec.
3. School de Reuver in 2 min. 53 sec.
4. School van Rijswijk I in 2 min. 55 s.
5. Gymnasium in 2 min. 551/5 sec.
Afdeeling C, (schoolploegen van Leidsche
openbare en bijzondere Ulo en Middelbare
scholen, ouder dan 15 jaar. 10 x 120 M.)
1. Gem H.B.S I in 2 min. 26 2/5 sec.
2. Chr. H.B.S. ln 2 min. 33 2/5 sec.
3. Gem. H.B.S. II in 2 min. 37 1/5 sec.
4. Gymnasium I in 2 min. 39 sec.
5. R.-K H.B.S. I in 2 min. 40 4/5 sec.
Afdeeling D. (ploegen van Leidsche
sportverenigingen, 10 x 200 meter).
1. Docos n in 4 min. 17 4/5 sec.
2. A.S.C. I in 4 min. 19 sec.
3. U.V.S. in 4 min. 20 sec.
4. Unitas S.L.B. ln 4 min. 281/5 sec.
5. Lugdunum in 4 min. 28 2/5 sec.
.Na afloop werden in café-restaurant
„Royal" aan de aanvoerders der winnende
ploegen herlnneringsmedailles uitgereikt,
terwijl alle deelnemers een herinnerings-
speld, een bronzen hutspotje 'op oranjero
zet, ontvingen.
bele verjaardag, dien wij vandaag vieren.
Deze dag is de geboortedag onzer staat
kundige vrijheid, maar ook van onze re
ligie-vrijheid.
Denk u eens in, wat er van ons zou zijn
geworden, als de Leidenaars den vijand
waren te voet gevallen. Maar God zij
dank. Leiden ontzet, Holland gered. Zoo
vieren wij heden dezen jubeldag in volle
vrijheid van spreken, van belijden en aan
bidder.. Den meesten zal het wel bekend
zijn, hoe tijdens het eerste beleg lang niet
dens verlossing te bewerken, alsook de
Prins zelf door het laten doorsteken van
de dijken, maar de toestand werd bij den
dag onhoudbaarder, zoodat ten slotte geen
uitkomst meer denkbaar scheen.
Bekend is, hoe de hongersnood met haar
vale gezel, de pest de slachtoffers bij
duizenden wegmaaide, zoodat er nauwelijks
levenden genoeg waren om de dooden te
begraven. MeJgeen, verhaalt Hooft, had
in zeven weken geen brood geproefd en
honden alsook katten, waren voor den ge-
meenen man wildbraad.
Maar als de nood het hoogst is, is de
redding nabij. Eindelijk keerde de wind en
de vloot kon den 3den October aan de
Vlietbrug komen, waar de redders met
luide vreugdekreten werden begroet. Onze
verbeelding schiet te kort om te beschrij
ven, wat, daar is voorgevallen, alsook wat
Is omgegaan in de harten onder de predi
king van Petrus Cornelius in de Pieters
kerk.
En thans op den 3den Oct. van het jaar
1938. Zeker, de ontroering die toen 't kerk
gewelf weergalmen deed van het gejuich!
Leiden is gered! God zij eeuwig geloofd!
Leiden is gered! kan slechts het deel zijn
van hen, die tot stikkens toe benauwd,
thans de vervulling smaakten van wat op
hun noodmunt stond geschreven: God
heeft Leiden gezaligd. Maar wat we wel
kunnen, wat we verplicht zijn aan de
schimmen der dappere verdedigers, aan
Vader Willem, die de schoonste belooning
de stichting eener Hoogeschool uitdacht,
nog thans wereldvermaard, wat we ver
plicht zijn aan Hem. die Leiden verloste
en Nederland tot op dezen dag zijn zelf
standigheid deed behouden dat is de
vruchten van den duur gekochten triomf
dankbaar genieten en de zegepraal der vrij
heid nooit m een rampzaligen triumf der
partijschappen doen verbasteren. Zij steeds
de leus: voor God, voor het vaderland en
Oranje.
Twee coupletten van het Wilhelmus be
sloten dezen lndrukwekkenden dienst.
In andere kerken.
In de Gereformeerde Hooigrachtkerk
ging ds. J. Weggemans ln den herden
kingsdienst voor. Spr. bepaalde zijn ge
hoor voor deze gelegenheid bij Ps. 9 14 en
15 en 20 en 21.
Ds. Joh. Jansen, die den dienst in de
Chr. Ger. Kerk leidde bepaalde zijn gehoor
bij Jes. 63 1B „Ik ben het die in gerech
tigheid spreek, die machtig ben te ver-
lossen".
Voor de Ger. Gemeente trad ds. W. C.
die
De gouden koets, waarin Stadhouder Willem V en zijn gemalin.
Lamain van Rotterdam (Zuidi op,
eveneens „Leidens beleg en ontzet
handelde.
be
velen maakten in de morgenuren ook.
gebruik van de geboden gelegenheid om
een bezoek te brengen aan
In de laatste tientallen jaren was oüs
Stedelijk Museum op den herdenkingsdag
.van Leiden's ontzet altijd gesloten in te-
vindt. Het Museum werd gistermorgen
door bijna 2000 personen, waarvan er 1000
reeds om kwart over tien den toegang wa
ren gepasseerd, bezocht. Men kan dus ge
rust zeggen, dat deze eerste proefneming
sedert vele jaren schitterend geslaagd is.
Volledigheidshalve memoreeren wij, dat
de fontein op de Vischmarkt, zooals één
maal per jaar te doen gebruikelijk, water
stralen omhoog zond en dat tal van vaders
en moeders met hun kroost naar het
Schuttersveld togen om daar de jeugd de
genietingen des Luna-parks deelachtig te
doen worden.
Het was ongetwijfeld een uitstekende
gedachte den Jaarlijkschen 3 October-
optocht te wijden aan de historie van ons
prachtige Leidsche Stadhuis, dat binnen
kort in volle glorie zal herrijzen uit de
„asch" der overblijfselen van het tragische
jaar 1929, dat bij ieder rechtgeaard Lei-
denaar als een rampjaar geboekstaafd
staat.
Dank zij de deskundige „regie" van den
Bloemenstrooisters bij de ontvangst van Stadhouder Willem V en zijn gemalin.
is doorgemaakt wat het tweede beleg geeft
te zien. Ongetwijfeld moet dit geweten aan
de weinige zorg, aan de proviandeering be
steed, alsook aan de tactiek van Alva om
de stad door strenge Insluiting te lsolee-
rer. en de bevolking door honger tot over
gave te dwingen.
Wel heeft de overheid door verschillen
de maatregelen, als het laten vervaardigen
van koperen muntstukken, gelijk tijdens
het eerste beleg van papleren geld, het
orde stellen op de levensmiddelen, brief
wisseling met den Prins van Oranje en de
Staten van Holland, alles gedaan, om Lei-
genstelling met vroeger toen het juist op
dien dag veel belangstelling trok vanstad-
genooten, die met eigen oogen wilden aan
schouwen hetgeen de historie uit dien ban-
gen tijd van 1574 overliet.
Deze sluiting was reeds lang een doorn
ln het oog van den vroegeren di.'e
den heer A. Coert en onder zijn opvolger,
den heer drs. E. Pelinck is met dit ge
woonte gebroken. Hij heeft alle schilde
rijen en voorwerpen, betrekking hebbende
op het Beleg en Ontzet ln één zaal samen
gebracht, zoodat men daar in beknopt be
stek een interessante verzameling bijeen
Tegen tien uur ving in verschillende
kerkgebouwen een godsdienstoefening aan,
waarin het beleg en ontzet van Leiden
werden herdacht.
In de ook uit 1574 aan herinneringen
zoo rijke Pieterskerk, werd de dienst ge
leld door ds. J. C. van Apeldoorn, Herv.
pred. te dezer stede.
Met den burgemeester, mr. A. v. d. Sanüe
Bakhuyzen, waren hier vele militaire en
civiele autoriteiten, leden van den ge
meenteraad en kerkelijke colleges aan-
Plechtig klonk door de hooge ruimten
van dit historische bedehuis het „Ik zal
met al mijn hart den Heer. blijmoedig
geven lof en eer" uit den Psalm, die voor
het bevrijde volk uit de bange dagen van
1514 zulk een bijzondere beteekenls heeft
°CAaifde hand van Ps. 48 10 „O God! wij
gedenken Uwer weldadigheid ln het mid
den Uws tempels" gaf ds. Van Apeldoorn
een uitvoerige beschrijving van het beleg
en ontzet van Lelden In 1574
De plechtige iaarlijksche herdenking van
den 3den October, aldus spr. weid voor
altijd vastgesteld op den 9den Sept. 1587,
waarin zooals men allicht weet. tijdens de
Bataafsche republiek en de overheerschmg
door Frankrijk verandering is gekomen,
oud-gemeente-archivaris dr. M
burgt werd ditmaal een blik gegund In
verschillende episoden van het oude, trot-
sche gebouw, dat reeds sinds eeuwen in
het centrum der Sleutelstad troond. welke
episoden even afwisselend waren als het
weer van gisteren, dat nu eens stralend-
zonnig was en dan plotseling koud. nat,
guur en somber.
Vóór alles was het een groote vreugde,
dat de optocht, als gevolg van de opluch
ting in den internationalen toestand toch
doorgang kon vinden: inde angstige dagen
vóór de conferentie te München waren de
heeren der optochtcommissie reeds vol zorg
te zamen gekomen en was er al ernstig over
gesproken, wat in 's hemelsnaam te doen,
ingeval van een mobilisatie. Doch geluk
kig werd allés oflverwacht-spoedig opge
helderd. zoodat de weken van inspannende
voorbereiding ook ditmaal niet tevergeefsch
Waren en men de Leidsche burgerij met
traditioneele pracht en praal kon toonen,
hetgeen in den 3 October gaarkeuken met
smaak was klaargemaakt.
Een spannende finish bij de Ster-estafette „Hutspotrace",
Dat dit voor de zooveelste maal niet wei
nig is geweest, zal een ieder, die dezen
optocht zag voorbijtrekken, beamen.
De plaatjes in het feestprogramma had
den reeds een voorproefje gegeven van hoe
het worden zou. Maar de levende werke
lijkheid, waarbij de kleuren een alles-
beheerschende factor vormden, was toch
nog heel Iets anders, vooral wanneer de zon
over de praalwagens, costuums en unifor
men speelde en de felste schakeeringen
deed ontstaan.
Dit was weer eens een ècht-hlstorische
optocht, die zeer juist paste ln het kader
van onze oude stad, temeer omdat hij ge
wijd was aan zulk een typisch Leidsch on
derwerp. Vooral toen de verschillende
schilderijen van het Leidsche stadhuis door
de Breestraat trokken en langs het ge- j malen trouwe
bouw gingen, dat over enkele maanden ditmaal vormde
geheel in ouden en nieuwen luister her
steld zal zijn, viel het op, hoezeer deze
stoet met
hoe uitstekend het gezien was, juist een
onderwerp als dit, te kiezen!!
Het is altijd jammer, dat de Leidsche
burgerij niet eerst een kijkje kan nemén
aan de Burggravenlaan, waar reeds een
uur te voren de deelnemers zich opstellen.
Men vindt dan zulk een uitermate gun
stige gelegenheid alles rustig in zich op te
nemen en men geniet van de vele détails,
die den toeschouwer tijdens het passeeren
door de straten toch eigenlijk onmogelijk
kunnen opvallen, daar hij zich dan met
een globaal overzicht moet tevredenstellen.
Deze détails getuigden er ook ditmaal
van, met welk een zorgvuldigheid som
mige praalwagens samengesteld waren,
vooral de twee, die het slot uitbeeldden en
daarmee een climax aan het geheel gaven,
n.l. de „allegorische voorstelling" van den
brand en de hernieuwing van het Stadhuis
met de treurende, ln paarse sluiers ge
hulde maagden en de triomfeerende jonk
vrouwen, waarbij de sterk sprekende tegen
stelling van rouw en glorie uitstekend ge
troffen was. Doch ook de laatste praal
wagen. die, welke de komende Carillon-
klok verbeeldde en waarvan de sonore
klanken thans reeds duidelijk demon
streerden, hoe het over eenigen tijd zal
zijn, was fraai van lijn en kleur. Moge de
opwekkende spreuk „Offert voor de 3 Octo-
berklok en oogst den dank van het nage
slacht" bij de duizenden kljklustlgen doel
getroffen hebben!
Vanzelfsprekend valt ons altijd ook wel
een bewijs van minder zorgvuldige détail-
afwerking op. Zoo bij de groep studenten,
die de ontvangst van het Japansche ge
zantschap vertolkte. Daar mocht men van
een Nederlandsche kapitein ter zee toch
niet verwachten, dat hll bruine schoenen
zou dragen! Maar zulke zorgeloosheden
vergeven wij bij zooveel goede factoren
overigens gaarne!
WIJ wisten waarlijk niet, dat zóóveel
hoogmogenden ons stadhuis ln den loop
der eeuwen bezochten en het was Inder
daad goed, zich daarvan bewust te worden.
Of het nu hertog Karei, Prince van
Spaenge en Grave van Hollant was, dan
wel Stadhouder Willem V of Lodewijk Na
poleon, Koning van Holland en de afge
zanten van den Talkoen van Nippon: zij
allen moeten een treffenden indruk mee
naar hun haardsteden genomen hebben
van het wonderschoone gebouw van Lieven
de Key, dat binnenkort weer het fraaiste
sieraad van Leiden zal zijn. Zij allen wer
den thans met hun gevolg aan de vergetel
heid ontrukt en het was voor het tegen
woordige geslacht een bijzondere vreugde
hen weer te zien voorbijtrekken in den
kleurigen en Imponeerenden tool van wel
eer, zooals éénmaal ook onze voorvaderen
dat hebben meegemaakt.
Wit al veranderingen heeft dit gebouw
ondergaan: wie zou in de afbeelding uit de
jaren 14131597, met dat merkwaardig
torentje het huidige herkend 'nebben?
Welk een ramp gebeurde er in 1481, toen
het Stadhuis tengevolge van een bus-
kruitontploffing gedeeltelijk ln de lucht
vloog. Het waren de Hoekschen en Kabel
jauwen, die er door hun eeuwig gekibbel
schuldig aan waren, dat de zetel van het
Stadsbestuur haar eerste ramp beleefde.
Het was aardig te constateeren hoe die veel
besproken twistzoekers er eigenlijk uit
zagen: wij wisten werkelijk niet, dat de
piekeniers der Hoeken zulke merkwaardige
omgekeerde emmertjes op hun hoofden
droegen. In principe lijken ons de ronde
helmen van het tegenwoordig leger er
toch wel aan ontleend.
Indruk maakte ook Leiden's beroemdste
burgemeester Pieter Adriaanszoon van der
Werff, die daar fier en parmantig met zijn
beroemden degen op zijn wagen stond en
tijdens het beleg van Leiden de gedenk
waardige woorden sprak: „Mijn deed mag ik
niet breken, maar kan mijn lichaam u
dienen, snijdt het aan stukken en deelt met
elkander".
Breed-ult wapperden de vlaggen der
gildevertegenwoordigers, imposant was de
groep die de blijde incomste van Prinses
Elisabeth, Graviti van de Palts binnen
Leiden vertolkte: achter de stijlvolle karos
werd ln keurige houding op de paarden ge
reden.
Bij de ontvangst van Willem V waren het
vooral de jeugdige bloemenstrooisters met
haar witte pruikjes, die een charmanten
indruk maakten, waarna de in rood
blauwe uniformen gestoken kwartiermees
ters der schutterij, die de prachtige, zoo
juist nieuw beschilderde gouden koets
escorteerden, kranig voor den dag kwa
men.
Die gouden koets, met de 6 4 la Dau-
mont bespannen paarden, heeft reeds vele
diensten bewezen en ook
zij een der hoogtepunten
van den optocht. Een kleurig gezicht was
stoet autoriteiten, die Lodewijk
ook de
de omgevlng'harmonieerde en Napoleon omringden op zijn tocht naar de
2—3
