Praag wijst het Duitsche
memorandum af
De Fransche ministers weer te Londen ,5,
79 ste Jaargang
MAANDAG 26 SEPTEMBER 1938
No. 24080
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
iVredes-zending van Roosevelt.
Het Duitsche memorandum en
'de Engelsch-Fransche voorstellen
De Bilt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN,
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
Radio-rede van Hitier
Besprekingen zonder tal
Zij loopen zeer ver uiteen
Hedenavond 8.20
Ned. tijd
Tsjecho-Slowakije weigert.
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
3D per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons BLad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
"Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd sljn;
per 3 maanden 2.35
per week f. 0.1|
Franco per post f. 235 per 3 maanden -f portokosten.'
(voor binnenland f. 0 30 per 3 mn<L>j
PRAAG heeft het Duitsche memorandum, dat wel door Enge
land te Praag is overhandigd, doch zonder aanbeveling
het te aanvaarden, afgewezen. Praag beschouwt het als een
„wurging" van het land. dat zich aan handen en voeten gebon
den zou moeten overgeven.
De Fransche ministers Daladier en Bonnet vertoeven weer te
Londen, waarheen ook generaal Gamelin, de chef van den
Franschen staf, is ontboden.
Hedenavond spreekt Hitier voor de radio.
Ontzettend is de diplomatieke actie, die
gevormd is na Chamberlain's terugkeer
te Londen. De Engelsche premier ver
klaarde:
Mijn eerste plicht is nu de regeeringen
van Engeland en Frankrijk op de hoogte
te brengen van het resultaat van mijn zen
ding en zoo lang ik dat nog niet gedaan
heb is het moeilijk voor mij daarover iets
te zeggen.
Ik wil alleen dit zeggen: „Ik vertrouw
er op. dat alle betrokkenen hun pogin
gen zullen voortzetten, om de Tsjecho-
Slowaaksche problemen op vreedzame
wijze te regelen, want daarvan hangt
de vrede in Europa thans af".
Het is al zeer vaag!
Het Engelsche kabinet is daarop direct
bijeengekomen en Zaterdagavond nog eens
om daarna de zitting tot Zondagmiddag te
verdagen. Van half elf tot 1 uur ts toen
opnieuw vergaderd waarna Chamberlain
bij den koning het noenmaal gebruikte en
dezen op de hoogte bracht.
Van 35 uur kwam het Engelsche ka
binet opnieuw bijeen, waarna Chamberlain
den Tsjechischen gezant ontving, die hem
Praag's antwoord op het Duitsche memo
randum meedeelde.
Even voor 7 uur gisteravond arriveerde
de Fransche minister Daladier en Bonnet
per vliegtuig. Eerst was te Parijs nog een
zeer belangrijke kabinetsraad gehouden,
waar het Fransche standpunt was bepaald.
Na te hebben gegeten begaven de Fran
sche ministers zich om half tien naar
Downingstreet, waar de eerste conferentie
met de Engelsche ministers plaats vond
Deze eindigde tegen middernacht, toen het
Britsche kabinet voor de derde maal gis
teren bijeenkwam. Om kwart voor een
werden de besprekingen tusschen de
Fransche en Engelsche ministers hervat en
voortgezet tot ruim 1 uur, waarna zij wer
den onderbroken tot hedenochtend 10 uur.
Daladier, die bij aankomst verklaard
had: „In Europa moeten wij altijd
blijven hopen", wilde niet anders uit
laten dan: „het gaat niet sleeht".
Ook de leiders der Britsche oppositie
zijn weer door Chamberlain en Attlee ont
vangen.
Hitier heeft zich van Godesberg naar
Berlijn begeven, waar hij koning Boris van
Bulgarije ontving, die op doorreis was.
Het aantal afzonderlijke besprekingen
met gezanten, leger- vloot- en lucht
vaartleiders is legio, te veel om op te som
men.
Wel trekt de aandacht, dat ook de
Fransche generaal Gamelin, chef van
den Franschen staf per vliegtuig naar
Londen is vertrokken.
Officieel Is over den inhoud van het me
morandum, dat te Praag is overhandigd,
neg niets bekend. Een officieus bericht van
het Tsjecho-Slowaaksche persbur.. waar
schuwde de openbare meening voor ver
onderstellingen en avontuurlijke combina
ties. die zouden kunnen worden opgewor
pen na het onderhoud van Hitler met
Chamberlain te Godesberg. Praag zeiae:
De regeering, wetende, dat de vrede
In Europa op het spel staat, zal het
aandachtig bestudeeren, in het licht
van den internationalen toestand. Aan
dit bericht wordt nog toegevoegd: „Wij
hopen, dat dit onderzoek in kalmte zal
kunnen geschieden. Voor het overige
vrijwaren de thans genomen militaire
maatregelen ons voor iedere verrassing
Duitsche lezing.
In Duitsche kringen geeft men te
verstaan, dat het Duitsche memoran
dum een termijn van tien dagen vast
stelt voor de ontruiming van de Sude-
tengebieden door de Tsjechische troe
pen en voor het binnenrukken der
Duitsche troepen, en dat Duitschland
geen verplichting op zich wilde nemen
voor de vreedzame ontwikkeling der
kwestie, indien de ontruiming niet op
den vastgestelden datum voltooid is.
Het schijnt ook, dat men geen Duit-
schen waarborg heeft kunnen verkrij
gen voor de toekomstige grenzen van
den nieuwen Tsjecho-Slowaakschen
staat.
Een regeling van alle Europeesche vraag
stukken schijnt door beide staatslieden te
Godesberg niet te zijn aangeroerd. In Duit
sche kringen betoont men zich vrij vol
daan over het resultaat. De komende tien
dagen zullen toonen, of het Sudetenvraag-
stuk vreedzaam kan worden opgelost.
Te Berlijn verluidt voorts, dat men :n
zooverre geen mogelijkheid voor een Duit
sche garantie der nieuwe Tsjccho-Slowaak-
sche grenzen z<et. als deze garantie onder
bepaalde omstandigheden Duitschland zou
kunnen verplichten deze grenzen ook dan
te beschermen wanneer zij op grond van
het zelfbestemmingsrecht van andere na
tionaliteiten in gevaar zouden kunnen
worden gesteld. Het zou natuurlijk anders
zijn, wanneer Tsjecho-Slowakije bevrijd zou
zijn van vreemde minderheden, die niet
binnen gemeenschappelijke grenzen met de
Tsjechen willen wonen. Dat van Duitsche
zijde, zoo besluit deze mededeeling, nooit
plannen bestaan hebben ten aanzien van
het grondgebied van het Tsjechische volk.,
Is bekend.
Volgens een bericht van seml-officieele
zijde wijst men er in politieke kringen te
Berlijn nog op. dat het Duitsche memo
randum geenszins eischen bevat, die boven
de Berchtesgaden overeengekomen basis
voor de oplossing der Tsjechische kwestie
uitgaan. Het te Godesberg aan Chamber
lain voorgelegde en daarna aan Praag
overgebrachte memorandum behandelt om
zoo te zeggen uitsluitend te modaliteiten
foor de uitvoering van datgene, wat van
Tsjechische zijde reeds aanvaard is.
Duitschland heeft daarbij de door Frank
rijk geëischte ontruiming van Elzas-Lotha-
Tingen ln 1918 als voorbeeld genomen. De
ontruiming wordt alleen verlangd voor de
Sudetenduitsche randgebieden, die onbe
twistbaar een Duitsche meerderheid heb
ben. Op de omstandigheid, dat reeds in
deze gebieden vestingwerken liggen het
grootste deel der vestingwerken ligt bui
ten dit gebied mag naar Duitsche opvat
ting de vreedzame oplossing van het Tsje-
cho-Slowaaksche probleem niet stranden.
In de omstreden gebieden is, naar men
verder te verstaan geeft, een volksstem
ming onder internationale controle en on
der inschakeling van een internationale
commissie voorgesteld. Aan een Duitsche
bezetting van deze omstreden gebieden is
niet gedacht. Niet getroffen door deze mo
daliteiten worden den vrij groote taal
eilanden buiten het Sudetenduitsche rand
gebied.
Engelsche lezing.
Reuter seinde om middernacht uit Lon
den. dat volgens betrouwbare inlichtingen
de hoofdpunten van Hitler's eischen voor
een regeling in Tsjecho-Slowakije. zooals
deze uiteengezet zijn in het Duitsche me
morandum. dat door bemiddeling van
Chamberlain aan de Tsjecho-Slowaaksche
regeering werd voorgelegd, de volgende
zijn:
Terugtrekking van alle Tsjechische
strijdkrachten, politie, gendarmerie,
douanebeambten en grenswachten uit
de te ontruimen gebieden, zooals deze
aangegeven zijn op een bij het Duit
sche memorandum gevoegde landkaart.
Dit gebied moet op 1 October aan
Duitschland worden overgedragen.
Het ontruimde gebied moet in zijn
tegen woord igen toestand worden over
gedragen, d.w.z. zonder dat de mili
taire, economische of verkeersinrich-
tingen, met inbegrip van de grondor-
ganisatie van den luchtdienst en alle
radiostations, vernield of onbruikbaar
gemaakt zijn. Het rollend materieel
van het spoorwegnet in het gebied
moet in onbeschadigden staat worden
overgedragen.
De Duitsche regeering gaat ermede
accoord, dat een gevolmachtigde ver
tegenwoordiger van het Tsjecho-SJo-
waaksche leger wordt toegevoegd aan
het hoofdkwartier van de Duitsche
militaire strijdkrachten, om de bijzon
derheden van de wijze van uitvoering
der evacuatie te regelen.
De Tsjecho-Slowaaksche regeering
moet onmiddellijk alle Sudeten-Duit-
schers, die waar dan ook op het gebied
van den Tsjecho-Slowaakschen staat
dienst doen bij de militaire strijdkrach
ten of bij de politie, ontslaan en hun
toestaan huiswaarts te keeren, alsmede
alle politieke gevangenen van Duitsch
ras vrijlaten.
De Duitsche regeering is bereid toe
te staan, dat voor 5 Nov. uiterlijk een
volksstemming wordt gehouden in nog
nader vast te stellen gebieden. Veran
deringen in de nieuwe grens, voort
vloeiende uit de volksstemming moeten
door een Duitsch-Tsjechische of een
internationale commissie worden ge
regeld. De volksstemming zelf moet ge
schieden onder toezicht van een inter
nationale commissie. Duitschland stelt
voor, dat een gezaghebbende Duitscli-
Tsjechische commissie wordt ingesteld,
voor de regeling van alle verdere de
tails. Gedurende de volksstemming
moeton beide partijen haar militaire
strijdkrachten uit de gebieden terug
trekken.
Het Britsch-Fransche voorstel.
Van gezaghebbende zijde verneemt Reu
ter te Londen, dat in het Brilsch-Fi ari
sche plan een regeling op den volgenden
grondslag werd beoogd:
Volgens den Duitschen
omroep een „historische
manifestatie" op een
„historisch uur".
Minister Goebbels heeft be
kend gemaakt, dat heden
avond in het Sportpaleis te
Berlijn een groote volksbij
eenkomst zal worden gehou
den, die door alle Duitsche
zenders zal worden uitgezon
den. Op deze bijeenkomst
die om acht uur Duitsche
tijd (8.20 uur Ned. tijd) aan
vangt, zal Hitier het woord
voeren. De rede van Hitier
zal, naar de Duitsche radio
verklaart, „een historische
manifestatie" op een „histo
risch uur" zijn. Goebbels
mobiliseert alle partijorga
nisaties. opdat iedereen naar
Hitier kan luisteren. Op
straat zullen luidsprekers
worden opgesteld, waardoor
het publiek de rede zal kun
nen volgen.
Ten eerste: overdracht zonder volks
stemming van de gebieden met een
Sudeten-Duitsche bevolking van meer
dan 50 procent, met dien verstande,
dat de afbakening van de grens door
onderhandeling zou moeten worden
geregeld, en, waar de omstandigheden
dit noodig maken, door een internatio
naal lichaam waarin een Tsjechische
vertegenwoordiger zitting zou hebben.
Ten tweede: mogelijke uitwisseling
van bevolking op den grondslag van
vrije opteering binnen een nader aan
gegeven tijdslimiet.
Indien de Tsjechische regeering be
reid was geweest in te stemmen met
deze maatregelen, die neerkomen op
ingrijpende wijzigingen in het staats
bestel, zou zij gerechtigd geweest zijn,
verzekeringen te vragen voor haar vei
ligheid in de toekomst.
Een algemeene internationale garantie
ter bescherming van Tsjecho-Slowakije te
gen alle mogelijke aanvallen, is derhalve
opgenomen in het Britsch-Fransche plan,
welke waarborg in de plaat-s had moeten
komen van de bestaande verdragen van
wederkeerigheid en militair karakter.
De Britsche regeering heeft zich bereid
verklaart deel te nemen aan deze inter
nationale garantie van de nieuwe grenzen
van den Tsjechischen staat tegen een niet-
uitgelokten aanval.
Het Britsch-Fransche plan hield ook de
openhartige erkenning van de Britsche en
de Fransche regeering in, hoe groot het
offer was, dat aldus van de Tsjecho-Slo
waaksche regeering in het belang van den
vrede werd gevraagd. De beide regeerin
gen legden er den nadruk op. dat dit be
lang er een is zoowel van Europa in het
algemeen, als van Tsjecho-Slowakije in het
bijzonder.
De speciale correspondent van Havas
meldt, dat het Duitsche memorandum in
Engelsche politieke kringen vrijwel alge
meen gevoelens van afkeur heeft gewekt.
Een bevoegde persoonlijkhe!d gaf naar deze
correspondent- verder meldt, gisteravond de
volgende definitie van het memorandum:
„Het is geen diplomatieke nota, doch
eerder een „diktat" van een zegevie
rende mogendheid aan den vooravond
van een wapenstilstand".
Het standpunt, dat men te Praag
inneemt is, naar de diplomatieke cor
respondent meldt, dat de aanvaarding
van het Duitsche plan gelijk zou staan
met algeheele capitulatie van de staats-
souvereiniteit.
Er wordt o.a. op gewezen, dat het gebied,
dat moet worden afgestaan, de voornaam
ste linie der Tsjecho-Slowaaksche verde-
BINNENLAND.
De huldiging van H. M. de Koningin té
Apeldoorn. (Binnenland, 4e Blad).
Het 12V* jarig bestaan van den V.P.R.O.
(Binnenland, 4e Blad).
De teraardebestelling van ir. A. Heldring.
(Binnenland, 4e Blad).
Prof. mr. Telders voorzitter van de Liberale
Staatspartij. (Binnenland, 4e Blad).
Ernstig auto-ongeluk bij Moergestel. (Ge
mengd, 4e Blad).
BUITENLAND.
Frankrijk is paraat. (4e Blad).
De Kleine Entente bestaat nog. (Ie Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
voor morgen voor ons land nog
weinig verandering in de weers
gesteldheid.
digingswerken insluit, zoodat Tsjecho-Slo
wakije zonder middel van verdediging zou
worden gelaten.
De eisch, dat alle Sudetenduitschers, die
dienst doen bij het Tsjechische leger en de
politie, ontslagen worden en huiswaarts
kunnen keeren. zou, zoo redeneert men
verder, indien hij werd ingewilligd, deze
Sudetenduitschers in staat stellen, van bin
nen uit tegen den nieuwen Tsjechischen
4aat te ageeren.
Wat het plebisciet betreft, doet men
uitkomen, dat Duitschland de gebieden
voor de volksstemming zou kunnen rege
len zooals het dat wenscht. Het zou b.v.
een regeling kunnen treffen, op grond
waarvan een klein district met een kleine
Duitsche bevolking, zou moeten stemmen
in een aangrenzend gebied met een over
wegend Duitsche bevolking.
Een andere vraag, die volgens den di-
plomatieken correspondent van Reuter te
Praag gesteld wordt, is, wat er gebeurt
met de nationale schuld en hoe het gewel
dige aantal economische kwesties moet
worden geregeld, die zouden voortvloeien
uit de verdeeling van een gebied, dat
duizend jaar lang een economische een
heid is geweest. Aanvaarding van de
Duitsche eischen zou. zoo verklaart men
neerkomen op financieele en economische
capitulatie.
Andere punten van kritiek zijn, dat het
plan geen woord bevat omtrent Hitlei's
standpunt ten aanzien van de Poolsche en
Hongaarsche eischen en ook geen melding
maakt van een Duitschen waarborg voor
het gebied, dat Tsjecho-Slowakije wordt
gelaten, noch van een algemeenen waar
borg overeenkomstig het Britsch-Fran
sche plan.
In het kort, zoo redeneert men te
Praag, komen Hitler's eischen hierop
neer, dat van het eens zoo trotsche
koninkrijk Bohemen weinig meer zou
overblijven dan een soort concentra
tiekamp, weerloos en zonder mogelijk
heid van een behoorlijk economisch
leven.
De beteekenis van het Duitsche memo
randum blijkt overigens pas goed uit de
kaart, die er aan toegevoegd is. Deze kaart
bewijst n.l.. dat de nieuwe Duitsche
eischen oneindig ver uitgaan boven den
eisch tot inlijving bij Duitschland van
alle gebieden met een Duitsche meerder
heid. die Hitier te Berchtesgaden haa ge
steld. Hitier verlangt thans ook een volks
stemming voor de geb'eden. waar het
Duitsche element niet noemenswaa.dig
vertegenwoordigd is. Dit is bijvoorbeeld
hei geval met de gebieden tusschen
Opava en Moravska Ostrawa. het geheele
gebied rond Olmutz, de grenzen aan de
Sudeten-Duitsche gebieden ten Noordon
van de Elbe en die rond Brno (Bruenr.).
De gevolgen van annexatie dezer nieuwe
gebieden zouden zijn. dat 't land der Tsje
chen onder onmiddellijke bedreiging wordt
geplaatst, doch vooral, dat pracüsch een
Duitsche muur wordt opgericht tus3Chen
Moravië en Bohemen die slechts met el
kaar in verbinding zouden staan door een
corridor van 25 tot 30 K.M. zonder spoor
weg.
