Besprekingen te Londen
na Chamberlain's terugkeer
Praag zal de Sudeten-Duitsche partij
ontbinden
79 ste Jaargang
ZATERDAG 17 SEPTEMBER 1938
No. 24073
EERSTE NEDERLANDSCHE N.v.
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
STADSNIEUWS
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
IM. NOOMEN
verwacht
De legeroeteningen aTt8, waarin o.a. I. van Esso Bzn.. med drs.
LE1DSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets, per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postreclrt. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen, - Verplicht bewysnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postchêque« en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd rijn:
per 3 maanden f. 2.35
per week f. 0.18
Franco per pust - f. 2.35 per 3 maanden portokosten!
(voor binnenland f. 0.88 per 3 nmdj}
Chamberlain is gistermiddag: te 17.29
uur op Heston aangekomen en Lord
Runciman arriveerde een minuut vroe
ger op Croydon.
Lord Runciman zeide: „De toestand
is zeer moeilijk. Alles ligt in Gods
hand".
Chamberlain verklaarde: „Ik ben
vroeger dan verwacht werd teruggeko
men na een reis, die, als ik niet zoo
veel zorg had gehad, buitengewoon
aangenaam zou zijn geweest. Ik heb
gistermiddag een lang gesprek met
Hitier gehad. Het was een openhartig,
maar vriendschappelijk onderhoud en
ik heb thans het voldane gevoel, dat
wij een volledig begrip hebben van el
kanders opvattingen".
„U verwacht natuurlijk niet van mij,
zoo ging Chamberlain voort, dat ik
thans spreek over de mogelijke resul
taten. Ik ga nu met mijn collega's be
sprekingen voeren en ik raad u aan,
geen voorbarige verslagen over de be
sprekingen te aanvaarden, die niet uit
gezaghebbende bron komen. Later,
misschien over enkele dagen, zal ik
een nieuw onderhoud met Hitier heb
ben. Hitier zeide mij, dat het dezen
keer zijn bedoeling was mij halver
wege tegemoet te komen. (Deze woor-
deto verwekten bij de omstanders vroo-
lijkheid).
Hitier, aldus vervolgde Chamberlain,
wenscht een oud man zoo'n lange reis
voor de tweede maal te besparen".
De korte toespraak van Chamberlain
werd met instemming begroet. De Duitsche
zaakgelastigde, die den premier was komen
verwelkomen, zeide:
.Jk hoop. dat u den indruk hebt. succes
te hebben gehad. In ieder geval hebt u de
harten van mijn landgenooten veroverd".
Chamberlain en Halifax begaven zich
daarna per auto naar Downingstreet. Bij
aankomst te Heston werd Chamberlain
een brief van den koning overhandigd, die
per specialen koerier naar het vliegveld
was gebracht.
Lord Runciman zag bleek, toen hij uit
het vliegtuig stapte. Hij was vergezeld van
Gwatkin. Hij zeide niet te weten, wanneer
hij zou terugkeeren en geen inlichtingen
over den toestand te kunnen geven.
Voor zijn vertrek zeide lord Runciman
nog: „Ik vertrek op verzoek van Cham
berlain naar Londen. Na zijn bespreking
te Berchtesgaden heeft Chamberlain mij
gevraagd met spoed bij hem te komen.
Voor het oogenblik is het mij onmogelijk,
wat dan ook, hieraan toe te voegen."
„Komt u te Praag terug?"
„Ik hoop wel er terug te komen, maar
of en wanneer dat zoo zal zijn kan ik u
onmogelijk zeggen. Alles zal afhangen van
de loopende internationale onderhandelin
gen."
„Wat zijn uw indrukken bij het einde
van uw verblijf te Praag?"
„Zij waren soms goed soms slecht, t doch
de goede winnen het van de slechte".
Lady Runciman blijft te Praag achter.
C hamberlain bij den koning.
Minister-president Chamberlain, lord
Halifax, Sir Simon en Sir Samuel Hoare
hebben gisteravond een bespreking gehou
den, welke anderhalf uur duurde. Ook
Cadogan en Vansittart waren aanwezig.
Runciman arriveerde om 7 uur in Dow
ningstreet en vertrok weder om kwart voor
acht. Tien minuten later vertrokken ook
Hoare en Vansittart. Halifax begaf zich
toen in gezelschap van Cadogan naar het
ministerie van buitenlandsche zaken.
Om half 10 heeft koning George Cham
berlain in audiëntie ontvangen. De minis
ter-president bracht Zijne Majesteit een
volledig verslag uit over de reis naar
Berchtesgaden.
Het kabinet zal vanochtend te 11 uur
vergaderen.
Labour tegen plebisciet.
Na een korte vergadering heeft de na
tionale raad van de Engelsche arbeiders
partij gisteren besloten den premier te ver
zoeken zoo spoedig mogelijk een deputatie
te willen ontvangen bestaande uit de le
den Morrison, Dalton en sir Walter Ci
trine. Zij zullen Chamberlain nogmaals be
vestigen, dat de arbeiderspartij dringend
blijft adviseeren vóór behoud van de vol
komen onschendbaarheid van het Tsjecho-
Si owaaksche grondgebied, bij de komende
onderhandelingen met Hitier.
Op uitnoodiging van lord Halifax heb
ben Attlee. de fractieleider van Labour en
Greenwood gistermiddag op het Foreign
Office met den minister van buitenland
sche zaken geconfereerd.
Vermoedens.
Officieel is nog niets bekend van het
resultaat van het onderhoud tusschen
Chamberlain en Hitier en vermoedelijk zul
len mededeelingen nog wel uitblijven tot
Chamberlain niet alleen zijn eigen minis
ters doch ook de Franschen heeft inge
licht. Niettemin blijft men van diverse zij
den gissen en eenigszins merkwaardig is,
dat alle gissingen, die wij in Britsche en
Fransche bladen aantroffen, groote over
eenstemming bevatten en feitelijk neer
komen op het volgende, zooals de Daily
Expres het geeft:
1. Afstand door Tsjecho-Slowakije aan
het rijk der Sudeten-Duitsche gebieden,
waar de bevolking voor 50 procent of meer
uit Duitschers bestaat.,
2. Instelling van een systeem van auto
nome kantons in de streken, waar de be
volking een belangrijke Duitsche minder
heid telt, doch in een verhouding van
minder dan 50 procent.
3. Waarborg van de nieuwe Tsj echo-
Si owaaksche grenzen door Duitschland,
Hongarije, Roemenië, Zuid-Slavië en
Polen.
4. „Supergarantie" dezer grenzen door
Engeland, Frankrijk en Italië.
Onnoodig te zeggen, dat wij slechts on
der het grootste voorbehoud hiervan mel
ding maken.
In Tsjecho-Slowakije.
In Tsjecho-Slowakije heerscht momen
teel vrywel rust. Slechts vanéén Incident
wordt van Duitsche zyde nog melding ge
maakt. nj. dat een „tot den militairen
dienst gedwongen" Sudeten-Duitscher
door Tsjechische militairen is doodge
schoten, omdat hy op zyn hemd het in
signe van de Sudeten-Duitsche party
droeg.
In totaal is thans over 16 districten de
staat van beleg afgekondigd.
Van beide zijden is thans aangemaand
tot kalmte.
Om 12 uur 35 heeft de Tsjecho-Slowaak-
sche radio een oproep tot de Duitsche
burgers van Tsjecho-Slowakye verspreid,
waarin o.m. werd gezegd: Duitsche mede
burgers. Zekere elementen probeeren u
mede te sleepen in een burgeroorlog. Toch
is er geen probleem, hoe moeilyk ook, dat
niet langs den weg van vreedzame onder
handelingen kan worden opgelost, indien
aan beide züden de goede wil bestaat. Zy
die hun toevlucht zoeken tot geweld be
kennen hun eigen ongelijk.
Duitsche burgers. Weest kalm. Neemt de
strengste dicipline in acht. Vergeet niet,
dat uw vaderland in de eerste plaats be
dreigd wordt. Denkt aan de ramp, welke
21 jaren geleden over de wereld is geko
men.
De regeering treedt daarnevens krach
tig op.
De regeering heeft besloten de werk
zaamheid der Sudeten-Duitsche party
te schorsen. Het ligt in het voornemen,
de kwestie van ontbinding dier partij
op 19 September voor te leggen aan de
permanente Kamercommissie, die be
voegd is de partij ontbonden te ver
klaren en daartoe ook zal worden ult-
genoodigd.
Het bericht, als zou een arrestatie
bevel tegen Henlein zyn uitgevaardigd,
is voorbarig. Er is een aanklacht tegen
hem ingediend en het geval wordt on
derzocht door den minister van justi
tie. Het zal ook door den raad van poli
tieke ministers behandeld worden.
Waar Henlein en de andere leiders ver
toeven, is onbekend. Volgens de lezing van
Praag zyn zy naar Duitschland gegaan.
De regeering heeft besloten tot de oprich
ting van een propaganda-ministerie. Aan
het hoofd hiervan komt de voormalige
Tsjechische gezant te Weenen, Vavrecka,
die thans directeur is van de Bata-schoen-
fabrieken te Zlin, te staan.
Naar Havas uit Praag meldt, heeft het
centraal bureau van de Sokol-organisatie,
welke meer dan 800.000 leden telt, aan de
regeering medegedeeld, dat de Sokols bereid
zyn zich zoo noodig te harer beschikking
te stellen.
In een interview over den toestand in het
Sudetenduitsche gebied heeft Jaksch, de
leider der Duitsche sociaal-democratische
party, verklaard, dat de Tsjecho-Slowaak-
sche autoriteiten krachtig genoeg zyn om
de orde te handhaven. Aan de onlusten, al
dus Jaksch, wordt slechts deelgenomen door
jongelieden tusschen 17 en 25 jaar: de rest
der bevolking, zelfs de Henleinisten, houdt
zich afzydig.
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt uit
Dresden, dat het aantal Sudeten-Dultschers,
dat naar Duitschland is uitgeweken, op
23000 wordt geschat.
Berichten over oneenigheid in de Sude
ten-Duitsche pers, zyn nog te vaag, om
daaraan beteekenis toe te kennen.
Persstemmen.
De Voelkischer Beobachter schryft, dat de
byeenkomst te Berchtesgaden voor de re
geering te Praag een stopsein had moeten
zyn. Praag heeft echter de terreur in het
Duitsche gebied versterkt en tracht den
vryheidsstryd der Sudeten-Duitsche bevol
king in bloed te smoren. Het treft maatre
gelen, die al heel veel op mobilisatie geiy-
ken.
Het plan voor een volksstemming, dat in
alle toonaangevende kringen der Europee-
sche politiek steeds meer als de uitweg
wordt voorgesteld, wordt door de Tsjechi
sche regeering zonder meer afgewezen en
daarby wordt verklaard, dat dat voorstel
een catastrophe zou beteekenen. De vraag
is maar een catastrophe voor wien.
Praag voert een va banque-politiek en de
gevolgen blyven by het Tsjechische volk
zelf niet uit. Een toenemende paniek valt
by het Tsjechische volk waar te nemen. Het
Duitsche volk. dat een souvereine rust be
waart, kan de toekomst met vertrouwen
tegemoet zien. De roep „Terug naar het
rijk" zal niet versterven voor hy vervuld is.
Trouwens alle Duitsche bladen publicee-
ren felle artikelen tegen Benesj en de
Tsjecho-Slowaaksche democratie. Zy wy-
den een gcheele pagina aan „gruwel
sprookjes en aan de terreur der Tsjechische
beulen en gangsters".
De eerste pagina van het officieele party-
orgaan publiceert een enorme caricatuur,
waarin Benesj, omstraald met een nimbus
en een olyfblad vasthoudend, glimlachend
kykt naar een als Tsjechischen soldaat ver
momden gorilla, die met sabelhouwen Sude-
ten-Duitschers neerslaat.
Het blad schryft. dat „in Tsjecho-Slo
wakye slechts het recht van de vuist
heerscht en dat de grondslagen van den
staat Tsjecho-Slowakye zyn bedrog en ver
raad. Benesj is de grootste dief van deze
eeuw. Hy heeft een onbeschaamheid .welke
nauwelyks by een beroepsmisdadiger wordt
aangetroffen".
Over fatsoen gesproken
De KeriUis schrijft in de „Epoque": La
ten wy koelbloedig de directe werkeiykheid
onder oogen zien.
1. Hitier wil het Sudetenland veroveren.
2. De Tsjechen willen het verdedigen.
3. Wij zijn bondgenooten van Tsjecho-
Slowakye.
4. De Engelschen verklaren zich niet
van ons te willen scheiden.
5. De Italianen houden zich gereser
veerd.
Het is niet noodig er meer van te zeg
gen, opdat de Franschen eindelyk begry-
Het ware geluk vinden wij niet
in vervulde wensen, maar in ver
volde plichten. Eén van onze
vele plichten is het sluiten van
een levensverzekering.
BIJKANTOOR LEIDEN, BREESTRAAT 10a
Telef. 302 - Na 6 uur 2479.
7479 angvz. Med.)
pen, dat het oogenblik gekomen is zich te
vereenigen en dapper te zyn".
Mevrouw Tabouis schryft in de „Oeuvre":
Laat in den avond meende men te Lon
den te weten, dat Runciman een boodschap
van Benesj zou hebben meegebracht, waar
in deze zich tegen een volksstemming ver
zet.
Pertinax schryft in de „Ordre": Indien
de eischen van Hitler in overeenstemming
zijn met de voorspellingen, kan niemand
deze vereenigbaar achten met de nationale
belangen van Frankryk en Engeland
eenerzyds en Midden-Europa anderzyds.
Midden- en Oost-Europa zouden in feite
open komen liggen voor „Mittel-Europa",
Duitschland zou weldra de politieke, eco
nomische en militaire hegemonie hebben,
een hegemonie, waaraan de belde demo
cratieën met steeds grooter moeite weer
stand zouden kunnen bieden.
De „Daily Telegraph" schrijft, dat, hoe
de afloop van de huidige crisis ook moge
zyn, de conferentie van Berchtesgaden
reeds één hecht en gewichtig resultaat
heeft opgeleverd, waarvoor èn Chamber-
Iain èn Hitier vertrouwen verdienen.
Het geeft een rust aan de woeste ge
beurtenissen en heeft een niet te waardee-
ren respyt verschaft om na te denken over
onderhandelingen en verstandigen raad.
Het blad schryft verder nog, dat er geen
sprake van is, dat de regeeringen voldon
gen feiten voorbereiden achter den rug der
openbare meening om.
De „Times" schryft, dat indien een ver
zoening mislukte, gelyk zy schynt mislukt
te zyn, een besluit moet worden genomen,
en spoedig moet worden genomen, of het
Tsjechisch-Duitsc'ne geschil voor zyn op
lossing al dan niet een herziening der ter
ritoriale clausules van de vredesverdragen
vereischt Doch een herziening, hoe urgent
de druk der gebeurtenissen ook moge zyn,
is op zich zelf een procedure van verzoe
ning en toestemming en kan niet in twaalf
uur tijd worden voltooid.
Wanneer de Britsche regeering, eerst
door de bemiddelingsmissie van Runciman
aan te moedigen en nu door directe in
menging van den minister-president er
zich weloverwogen en krachtig voor zet om
een vreedzamen uitweg te vinden uit de
gevaariyke impasse, heeft zy het recht
samenwerking te verwachten en te eischen,
het meest van hen, die zich baseeren op
het gewicht en de werkeiykheid van hun
grieven.
Goering heeft yzerafval noodig.
Goering noodigt de matischappen der S.A
uit het oude yzer te verzamelen ten einde
het Duitsche volk üzer te bezorgen „de
BINNENLAND.
De havendag te Rotterdam. (Binnenland,
4e Blad).
Distributie van zeevisch aan werkloozen
(Binnenland, 4e Blad).
Eyston brengt het absolute snelheidsrecord
op ruim 575 KJW. (Sport, 3e Blad).
BUITENLAND.
De Duitsche pers weer fel tegen Tsjecho-
Slowakije. lie Blad).
China in den Volkenbond. (Buitenl., Ie Bi.)
ZEE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL
PAGINA 3 VAN HET TWEEDE BLAD.
Het is te verwachten, dat de de
pressie in het Westen haar invloed
zeer geleidelijk verder naar het
Oosten zal uitbreiden. In onze
omgeving zal de bewolking tegen
den nacht gaan toenemen en het
regengebied zal morgen wellicht
reeds in den loop van den dag,
zich over de Noordzee-kust uit
breiden.
kostbaarste grondstof". De inzameling van
oud roest zal te Berlyn geschieden tusschen
18 September en 31 October.
De inzameling zal plaats vinden langs de
huizen, de werkplaatsen en de opslagplaat,
sen van materiaal. Er zullen ook tuinhek
ken worden opgehaald. De nationaal-
socialistische party, de politie, de oud-strij.
ders en de technische hulpdienst zullen
samenwerken.
DE BOERHAAVE- HERDENKING.
In verband met de aanstaande Boer-
haave-herdenkins: is een speciaal Boer-
haave-nummer verschenen van .Aescu,
- f m laap". tijdschrift voor en door den huis-
en M. M, Meyers verschillende kanten van
Boerhaave's veelzijdig: s:enie belichten.
4 R.I. en 6 R.V.A. blij
ven hoogstwaarschijnlijk
in Leiden.
De regeeringspersdienst
meldt
In verband met de reeds
getroffen maatregelen in het
grensgebied, zullen de voor
genomen oefeningen in le-
gerverband worden vervan
gen door oefeningen in klei
ner verband.
Hoewel men ons zulks nog
niet officieel kon bevestigen,
moet het hoogstwaarschijn
lijk worden geacht, dat het
4de regiment infanterie en
het 6de regiment veldartille
rie, beide alhier in garnizoen
eullen blijven en derhalve
niet naar Nijmegen en om
geving zullen vertrekken.
NED. HERV. GEMEENTE.
Wisseling van wijkpredikant.
Zooals wij eenigen tijd geleden mede
deelden heeft er met de komst van ds. M.
Ottevanger naar Leiden een verwisseling
van wijkpredikant plaats gehad in de wij
ken I en IV der Ned. Herv. Gemeente. Ds.
J. C. van Apeldoorn, die geregeld heeft ge
arbeid in wijk IV, is thans aangewezen als
predikant voor wijk ET, terwijl ds. Otte
vanger in de wijk van ds. Apeldoorn werk
zaam is.
In een samenkomst, waar alle onder-
afdeelingen en het wijkbestuur aanwezig
waren, heeft deze wijziging haar beslag
gekregen. Over en weer zijn in deze samen
komst hartelijke woorden van afscheid en
welkom gesproken.
Ds. Van Apeldoorn, die het in zijn
nieuwe wijk zonder wijkgebouw zal moeten
doen. zal binnenkort in een gehuurde lo-
caliteit zijn arbeid aanvangen. Hij hoopt
echter in de toekomst nog eens een wijk
gebouw te kunnen betrekken van waaruit
dan krachtig het wijkwerk kan worden
aangevat.
