Chamberlain tracht den vrede
te redden
79 ste Jaargang
DONDERDAG 15 SEPTEMBER 1938
No. 24071
Mussolini bepleit volksstemming
in Tsjecho-Slowakije
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Jfïcïeel wordt medegedeeld, dat de Britsche minister-president
Neville Chamberlain, zich per vliegtuig naar Duitschland begeeft om
een onderhoud met Hitier te hebben
Neville Chamberlain is om 8.55 uur
(Ned. tijd) van het vliegveld Heston
vertrokken om zijn historische
vlucht naar Duitschland te aan
vaarden.
Dif nummer beslaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD
Open brief aan Lord Runciman in de Popoio d'Italia
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 Ctsrper regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummer* voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque-' en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn;
per 3 maanden f. 2.33
per week f.0.18
Franco per post f. 2:35 per 3 maanden portokostenj
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd>
D.N.B. meldt uit Berlijn:
De Britsche minister-president, Neville Chamberlain, heeft gisteren
den Fuehrer en Rijkskanselier door bemiddeling van den Britschen
ambassadeur te Berlijn de volgende mededeeling doen toekomen:
„Met het oog op den steeds kritieker wordenden toestand stel ik TJ
voor, onmiddellijk tot U te komen om te t rachten een vreedzame
oplossing te vinden. Ik stel voor per vliegtuig te komen en ben
morgen gereed om te vertrekken. U gelieve mij het vroegste tijd
stip, waarop en de plaats waar gij mij kunt ontvangen, mede te dee-
len. Gij zoudt mij ten zeerste verplichten door een spoedig ant
woord.
w.g. NEVILLE CHAMBERLAIN.
De Fuehrer en Rijkskanselier heeft daarop geantwoord, dat hij
gaarne bereid is den Britschen minister-president heden te ont
vangen. Chamberlain wordt hedenmiddag op den Obersalzberg
verwacht.
Horace Wilson, die met Strang Cham
berlain naar Duitschland vergezelt, is de
eerste raadsman van den minister-presi
dent.
Hij is sedert 1930 de voornaamste advi
seur der regeering en heeft een belangrijk
aandeel gehad in de besprekingen over
Tsjecho-Slowakije te Londen.
Strang is hoofd van het Centrale Euro-
peesche departement van het ministerie
van buitenlandsche zaken hij heeft on
langs een reis naar Berlijn, Praag en Pa
rijs gemaakt om in persoonlijk contact te
komen met de Britsche diplomatieke ver
tegenwoordigers in die hoofdsteden.
Chamberlain, die bijna zeventig jaar is.
maakt morgen zijn eerste vlucht naar het
continent.
Men verwacht, dat Chamberlain rond 1
uur te München zal arriveeren om dan na
een korte rust door te gaan naar Berch-
tesgaden.
Om tien minuten over achten is Cham
berlain met een glimlach op zijn gelaat
vanochtend uit Downingstreet vertrokken.
Een geweldige menigte juichte hem toe.
De weersomstandigheden zijn niet bij
zonder gunstig voor vliegen en waarschijn
lijk zal het vliegtuig, een der modernste
toestellen van de British Airways onder
weg veel regen ontmoeten.
Aangezien Chamberlain geen Duitsch
verstaat en Hitier geen Engelsch kent, zal
Strang aan Britsche zijde als tolk optre
den.
Een verklaring van Chamberlain.
Lord Halifax, sir Alexander Cadogan.
lord Brocket, lord Londonderry en verte
genwoordigers der Duitsche ambassade te
Londen waren aanwezig bij het vertrek van
Chamberlain van het vliegveld te Heston.
Voor zijn vertrek verklaarde Cham
berlain:
Ik vertrek om den Duitschen rijks
kanselier te ontmoeten, daar de toe
stand mij zoodanig voorkomt, dat per
soonlijke besprekingen tusschen hem
en mij nuttige resultaten kunnen heb
ben. Mijn politiek is steeds geweest te
probeeren den vrede te verzekeren en
de gereede aanvaarding door den
Fuehrer van mijn voorstel moedigt mij
aan te hopen, dat mijn bezoek aan
hem niet zonder resultaat zal zijn. De
Duitsche zaakgelastigde wenschte
Chamberlain geluk met zijn grootmoe
dig initiatief.
Op het oogenblik dat Chamberlain in het
vliegtuig plaats nam, ontving hij nog uit
handen van lord Londonderry, die toen
luist aankwam, een boodschap, waarvan
hij glimlachend kennis nam.
Het publiek werd door politie op e^i af
stand gehouden. Het juichte den premier
toe en riep: ..Leve Tsjecho-Slowakije".
Het toestel werd bestuurd door C. N.
Pelly met Kling als tweeden piloot.
Naar vernomen wordt zal Chamber
lain om 4 uur te Berchtesgaden zijn
eerste onderhoud met Hitier hebben.
De besprekingen zullen morgen den
geheelen dag. worden voortgezet en
Zaterdagmorgen zal de premier naar
Engeland terugkecren.
Bevestigd wordt, dat dit besluit van
Chamberlain is genomen na vooraf
gaand overleg met de Fransche regee
ring en door den ministerraad is goed
gekeurd.
Daladier had zich tot Chamber
lain gewend.
Minister-president Daladier heeft naar
aanleiding van het vertrek van Chamber
lain naar Duitsohland verklaard, dat hij
gisteren in den namiddag het initiatief
had genomen een persoonlijk en recht-
streeksch contact met Chamberlain tot
stand te brengen, ten einde met hem de
mogelijkheid na te gaan. over te gaan tot
een buitengewone procedure, die het mo
gelijk zou maken, met Duitschland te over
leggen over de meest doeltreffende midde
len ter verzekering van een minnelijke
regeling van het geschil, dat de Sudeten
Duitsehers en de regeering te Praag
scheidt.
Algemeene instemming.
De woordvoerder van het Duitsche
ministerie van. buitenlandsche zaken
heeft tegenover den correspondent van
Reuter verklaard: „Wij verwachten
zeer veel van het bezoek van Cham
berlain in het belang van den vrede
in Europa.
Zijn aanbod is hier aanvaard in
denzelfden geest als waarin het werd
gedaan. Het is een ongebruikelijke
stap van een Britschen premier en dit
is, wat hier juist zoo gewaardeerd
wordt. Er blijkt uit dat ook Engeland
een open oog heeft voor den ernst
van den toestand, die in een stadium
gekomen is, dat een snelle oplossing
gebiedend noodzakelijk maakt.
Minister Von Ribbentrop zelf liet zich
aldus uit:
„Als rijksminister van buitenlandsche
zaken kan ik verzekeren, dat het besluit
van Neville Chamberlain, den Fuehrer te
bezoeken, mij met oprechte bevrediging
vervuld heeft. Ik ben er van overtuigd,
dat een persoonlijke gedachtenwisseling
tusschen beide regeeringsleiders, zoowel
voor het vinden van een oplossing der
Sudeten-Duitsche kwestie, als voor de
ontwikkeling der betrekkingen tusschen
onze beide landen van beteekenis kan zijn.
Het is steeds mijn wensch geweest, dat de
Fuehrer en de leider der Britsche regee-
Neville Chamberlain.
ring elkander zouden ontmoeten en het
verheugt mij, dat deze wensch thans door
den heer Neville Chamberlain verwezen
lijkt wordt, wiens open oog voor de vraag
stukken ik tijdens mijn aanwezigheid in
Londen als Duitsch ambassadeur heb lee-
ren kennen, en van wiens persoonlijken
goeden wil ik ten stelligste overtuigd ben".
De geheele Engelsche pers huldigt Cham
berlain warm.
De „Times" zegt: Het bericht zal een
gevoel van opluchting en diepe voldoening
brengen bij allen, enkelen uitgezonderd,
wier. de ontmoeting met een dictator on
begrijpelijk en verkeerd voorkomt.
Het bezoek beteekent in elk geval het
toppunt van de pogingen van de Britsche
regeering een verzoening te bevorderen
en de sombere ontwikkeling van den toe
stand tegen te gaan. Door hare pogingen
heeft de Britsche regeering voor het Brit
sche rijk den titel veroverd van „wakke
ren schildwacht voor vrijheid en vrede".
Naar de meenrng van de „Daily Herald"
heeft Chamberlain niet slechts een moe
digen, maar ook een bijzonder verstandi-
gen stap gedaan.
De „Daily Telegraph" schrijft: onder
vier oogen, en beiden beseffende de groote
belangen, welke op het spel staan, kan
De „Popoio d'Italia" publiceert onder
het opschrift „Brief aan Runciman"
een artikel van Mussolini, waarin deze
o.a. zegt:
„Toen gij enkele weken geleden Lon
den verliet, om u naar Praag te be
ven, had de wereld geen duidelijke
voorstelling van uw taak, uw bevoegd
heden en uw verantwoordelijkheid.
Was uw missie een officieele? was zij
niet officieel? Dit alles bleef in een
soort Londenschen nevel gehuld. Allen
waren gedwongen, den ijver te be
wonderen, waarmede gij uw zware
taak ter hand nam. Gij hebt in den
loop der laatste weken ontelbare me
moranda en honderden brieven gele
zen. dozijnen personen ontvangen, met
de leiders van alle nationaliteiten ge
sproken. Want het gaat niet slechts
om een Duitsch. doch om een Hon-
gaarsch, een Poolsch, een Slowaaksch
probleem, zooveel problemen als er
nationaliteiten zijn, waarmede in Ver
sailles de Benesj-republiek .geinfla-
tioneerd" werd.
Ik ben ervan overtuigd, dat gij in
uw hart reeds tot een conclusie zijt
gekomen: daar er geen Tsjecho-Slo-
waaksche natie is, kan er ook geen
Tsjecho-Slowaaksche staat zijn.
De grondelementen van de Tsjecho-
Siowaaksche familie zijn van verschil
lend ras en kunnen elkaar niet uit
staan. Zij zijn niet van een centripe
tale, doch van een centrifugale kracht
bezield. Slechts d- dwang houdt hen
te zamen.
hemen een historische naam met
een homogene bevolking van Tsjechen
worden gegrondvest; doch in plaats
hiervan heeft men Tsjecho-Slowakije
uitgevonden en daarmede een kunst-
matigen staat geschapen, die bü de
geboorte alle elementen van zijn zwak
te en zijn gemis aan levensvatbaar
heid heeft meegekregen.
Sedert de rede van Hitler is voor u,
mijnheer Runciman, de goede tijd aan
gebroken. Gij kunt handelen en wat
tot stand brengen, dat in de geschie
denis ingang zou vinden. Thans is het
geen tijd meer voor compromissen.
Karlsbad is reeds lang achterhaald.
Gij, mijnheer Runciman, moet een
voudig aan den heer Behesj de volks
stemming voorstellen, niet slochts voor
de Sudeten-Duitschers, doch voor alle
nationaliteiten, die zulks zullen verlan
gen.
En als Benesj nu eens de volksstem
ming van de hand wijst? Dan zult gij
hem aan het verstand brengen, dat
Engeland zich nog wel eens zal beden
ken voordat het zich in een oorlog stort
om een fictiestaat te redden, die ook in
zijn geografische samenstelling een
monsterachtig maaksel is, zoodat men
hem steeds weer als een blindedarm-
of worststaat betitelt.
Wanneer Londen zegt, dat het op zijn
standpunt blijft staan, zal niemand
het wagen, zich te roeren. Het spel is
toch niet den inzet waard.
Te Versailles moest een nieuw Bo- Wanneer Hitier zich vermeten had,
3'/i millioen Tsjechen te annexeeren,
dan zou Europa reden hebben, zich op
te winden en alarm te slaan, doch
Hitier heeft nooit daaraan gedacht.
De Fuehrer houdt zich bezig met 31/,
millioen Duitsehers en bekommert zich
uitsluitend om hen. Niemand kan hem
dit recht betwisten. En allerminst wij,
Italianen, die op zulk gebied preceden
ten hebben meegemaakt.
Heb slechts den moed, mijnheer
Runciman, stel de volksstemming voor,
of beter gezegd de volksstemmingen.
Er zijn geheele gebieden, waar de
volksstemming eenvoudig zal leiden
tot aansluiting bij het broedervolk. Er
zijn echter ook gebieden, waar de ver
schillende rassen sterk vermengd zijn,
en een scheidingslijn zonder meer niet
mogelijk is. Hier zou het systeem van
de „zoogenaamde gelijkgerechtigde
kantonniseering" of iets dergelijks
kunnen worden toegepast.
Wanneer men de gebieden voor de
volksstemmingen heeft vastgesteld, zijn
nog het tijdstip, de voorwaarden en
het toezicht te regelen.
Dit toezicht zou een internationaal
toezicht kunnen zijn. dat bij de stem
ming in het Saargebied zjjn nut heeft
bewezen.
Mijnheer Runciman. ik heb zoo den
indruk, dat deze brief u belangstelling
zal inboezemen. Wanneer dit incident
geregeld is, zal wederom een zuivering
van de kaart van Europa geschied zijn.
een brandhaard van wanorde en on
rust zal gebluscht zijn.
Voor Italië is het vrijwel onmogelijk,
met Tsjecho-Slowakije vriendschap te
onderhouden, doch met een toekomstig
Bohemen zou dit zeer wel mogelijk zijn.
Een nieuwe politiek-territoriale si
tuatie zou aldus een nieuw evenwicht
en nieuwe mogelijkheden in het leven
roepen. En, wat vooral gewicht in de
schaal legt, Europa zou voor een oor
log gespaard blijven. Grenzen, die met
een pennestreek getrokken zijn, kun
nen door een nieuwe pennestreek ver
anderd worden. Een geheel andere zaak
is het echter, wanneer de grenzen door
Gods hand of het bloed der menschen
getrokken zijn.
BINNENLAND.
Regeering biedt Indischen vorsten een diner
aan. (Binnenland, 2e Blad).
De steunregeling voor aardappelen. (Bin
nenland, 2e Blad).
BUITENLAND.
Brief van Mussolini aan Runciman.
(Ie Blad).
In Sudeten-land is de rust vrijwel terugge
keerd. (Ie Blad).
Chamberlain te München gearriveerd.
(Laatste Berichten, le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
In ons land blijft het weer in het
eerste etmaal opklarend, met
zwakken tot matigen wind uit
Noord-Oost tot Noord en zonder
buien van beteekenis.
het niet anders of Chamberlain en Hitier
zullen alle misverstanden en tegenstellin
gen uit den weg ruimen om een oplossing
te vinden.
De „News Chronicle" zegt, dat Cham
berlain een der moedigste en meest ver
bazingwekkende stappen in de moderne
diplomatieke geschiedenis gedaan heeft
Als Chamberlain en Hitier tezamen zit
ten te confereeren, schrijft de „Daily Ex
press", kunnen de gemobiliseerde legers
in rust blijven. De „Daily Mail" zegt. dat
de wereld zich zal verheugen, dat beide
staatslieden bijeenkomen, en dat zij met
ingehouden adem het resultaat van hun
besprekingen zal afwachten.
Uit alle deelen van het Britsche rijk
worden voorts betuigingen van instem
ming en geestdrift met het besluit van den
minister-president ontvangen. Zoo wordt
uit Canberra gemeld dat de minister-pre
sident, Lyons, aan Chamberlain telegra
fisch zijn diepe bewondering heeft uitge
sproken en hem verzekerd heeft van den
steun der Australische regeering voor het
behoud van den vrede.
Uit Wellington wordt gemeld, dat Sava
ge. de minister-president van Nieuw-Zee-
land, heeft verklaard: „waar Groot-Brit-
ttvnnië is, moeten wij zijn".
Mackenzie King, de premier van Canada,
heeft Chamberlain het volgende geseind:
„Met groote voldoening hebben mijn ambt-
genooten en ik kennis genomen van uw
voornemen om Hitier te bezoeken".
Onder het opschrift „een historisch uur"
schrijft het „Berliner Tageblatt": één uit
werking van de groote slotrede van den
Fuehrer op den partijdag te Neurenberg
komt thans voor de geheele wereld duide
lijk tot uiting. De mogendheden van Ver
sailles hebben nu de laatste mogelijkheid,
om het zware onrecht dat door de vredes
verdragen aan Europa is berokkend, weer
goed te maken en een eind te maken aan
de onrust in dit werelddeel, welke zich tot
een gevaarlijke crisis dreigt te ontwikke
len. Snel handelen is thans noodig. Gaar
ne nemen wij er nota van, dat de Weste
lijke mogendheden weer van zelfbestem
ming spreken en zich weer de hooge
idealen herinneren, die ruim 150 jaar ge
leden in de Amerikaansche onafhankelijk
heidsverklaring zijn neergelegd, die zij zelf
in Versailles plechtig hebben verkondigd,
maar in haar politiek met voeten hebben
getreden. De bekentenis alleen is echter
niet voldoende. Thans moet naar deze be
ginselen gehandeld worden, moeten daden
komen op de plaats van vaak vernomen
woorden.