Chamberlain tracht den vrede te redden 79 ste Jaargang DONDERDAG 15 SEPTEMBER 1938 No. 24071 Mussolini bepleit volksstemming in Tsjecho-Slowakije HET VOORNAAMSTE NIEUWS VAN HEDEN De Bilt. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Jfïcïeel wordt medegedeeld, dat de Britsche minister-president Neville Chamberlain, zich per vliegtuig naar Duitschland begeeft om een onderhoud met Hitier te hebben Neville Chamberlain is om 8.55 uur (Ned. tijd) van het vliegveld Heston vertrokken om zijn historische vlucht naar Duitschland te aan vaarden. Dif nummer beslaat uit DRIE bladen EERSTE BLAD Open brief aan Lord Runciman in de Popoio d'Italia verwacht LEIDSCH DAGBLAD PRIJS DER ADVERTENTIES: 30 Ctsrper regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven 10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. Bureau Noordeindsplein Telefoonnummer* voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postcheque-' en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54. PRIJS DEZER COURANT: Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn; per 3 maanden f. 2.33 per week f.0.18 Franco per post f. 2:35 per 3 maanden portokostenj (voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd> D.N.B. meldt uit Berlijn: De Britsche minister-president, Neville Chamberlain, heeft gisteren den Fuehrer en Rijkskanselier door bemiddeling van den Britschen ambassadeur te Berlijn de volgende mededeeling doen toekomen: „Met het oog op den steeds kritieker wordenden toestand stel ik TJ voor, onmiddellijk tot U te komen om te t rachten een vreedzame oplossing te vinden. Ik stel voor per vliegtuig te komen en ben morgen gereed om te vertrekken. U gelieve mij het vroegste tijd stip, waarop en de plaats waar gij mij kunt ontvangen, mede te dee- len. Gij zoudt mij ten zeerste verplichten door een spoedig ant woord. w.g. NEVILLE CHAMBERLAIN. De Fuehrer en Rijkskanselier heeft daarop geantwoord, dat hij gaarne bereid is den Britschen minister-president heden te ont vangen. Chamberlain wordt hedenmiddag op den Obersalzberg verwacht. Horace Wilson, die met Strang Cham berlain naar Duitschland vergezelt, is de eerste raadsman van den minister-presi dent. Hij is sedert 1930 de voornaamste advi seur der regeering en heeft een belangrijk aandeel gehad in de besprekingen over Tsjecho-Slowakije te Londen. Strang is hoofd van het Centrale Euro- peesche departement van het ministerie van buitenlandsche zaken hij heeft on langs een reis naar Berlijn, Praag en Pa rijs gemaakt om in persoonlijk contact te komen met de Britsche diplomatieke ver tegenwoordigers in die hoofdsteden. Chamberlain, die bijna zeventig jaar is. maakt morgen zijn eerste vlucht naar het continent. Men verwacht, dat Chamberlain rond 1 uur te München zal arriveeren om dan na een korte rust door te gaan naar Berch- tesgaden. Om tien minuten over achten is Cham berlain met een glimlach op zijn gelaat vanochtend uit Downingstreet vertrokken. Een geweldige menigte juichte hem toe. De weersomstandigheden zijn niet bij zonder gunstig voor vliegen en waarschijn lijk zal het vliegtuig, een der modernste toestellen van de British Airways onder weg veel regen ontmoeten. Aangezien Chamberlain geen Duitsch verstaat en Hitier geen Engelsch kent, zal Strang aan Britsche zijde als tolk optre den. Een verklaring van Chamberlain. Lord Halifax, sir Alexander Cadogan. lord Brocket, lord Londonderry en verte genwoordigers der Duitsche ambassade te Londen waren aanwezig bij het vertrek van Chamberlain van het vliegveld te Heston. Voor zijn vertrek verklaarde Cham berlain: Ik vertrek om den Duitschen rijks kanselier te ontmoeten, daar de toe stand mij zoodanig voorkomt, dat per soonlijke besprekingen tusschen hem en mij nuttige resultaten kunnen heb ben. Mijn politiek is steeds geweest te probeeren den vrede te verzekeren en de gereede aanvaarding door den Fuehrer van mijn voorstel moedigt mij aan te hopen, dat mijn bezoek aan hem niet zonder resultaat zal zijn. De Duitsche zaakgelastigde wenschte Chamberlain geluk met zijn grootmoe dig initiatief. Op het oogenblik dat Chamberlain in het vliegtuig plaats nam, ontving hij nog uit handen van lord Londonderry, die toen luist aankwam, een boodschap, waarvan hij glimlachend kennis nam. Het publiek werd door politie op e^i af stand gehouden. Het juichte den premier toe en riep: ..Leve Tsjecho-Slowakije". Het toestel werd bestuurd door C. N. Pelly met Kling als tweeden piloot. Naar vernomen wordt zal Chamber lain om 4 uur te Berchtesgaden zijn eerste onderhoud met Hitier hebben. De besprekingen zullen morgen den geheelen dag. worden voortgezet en Zaterdagmorgen zal de premier naar Engeland terugkecren. Bevestigd wordt, dat dit besluit van Chamberlain is genomen na vooraf gaand overleg met de Fransche regee ring en door den ministerraad is goed gekeurd. Daladier had zich tot Chamber lain gewend. Minister-president Daladier heeft naar aanleiding van het vertrek van Chamber lain naar Duitsohland verklaard, dat hij gisteren in den namiddag het initiatief had genomen een persoonlijk en recht- streeksch contact met Chamberlain tot stand te brengen, ten einde met hem de mogelijkheid na te gaan. over te gaan tot een buitengewone procedure, die het mo gelijk zou maken, met Duitschland te over leggen over de meest doeltreffende midde len ter verzekering van een minnelijke regeling van het geschil, dat de Sudeten Duitsehers en de regeering te Praag scheidt. Algemeene instemming. De woordvoerder van het Duitsche ministerie van. buitenlandsche zaken heeft tegenover den correspondent van Reuter verklaard: „Wij verwachten zeer veel van het bezoek van Cham berlain in het belang van den vrede in Europa. Zijn aanbod is hier aanvaard in denzelfden geest als waarin het werd gedaan. Het is een ongebruikelijke stap van een Britschen premier en dit is, wat hier juist zoo gewaardeerd wordt. Er blijkt uit dat ook Engeland een open oog heeft voor den ernst van den toestand, die in een stadium gekomen is, dat een snelle oplossing gebiedend noodzakelijk maakt. Minister Von Ribbentrop zelf liet zich aldus uit: „Als rijksminister van buitenlandsche zaken kan ik verzekeren, dat het besluit van Neville Chamberlain, den Fuehrer te bezoeken, mij met oprechte bevrediging vervuld heeft. Ik ben er van overtuigd, dat een persoonlijke gedachtenwisseling tusschen beide regeeringsleiders, zoowel voor het vinden van een oplossing der Sudeten-Duitsche kwestie, als voor de ontwikkeling der betrekkingen tusschen onze beide landen van beteekenis kan zijn. Het is steeds mijn wensch geweest, dat de Fuehrer en de leider der Britsche regee- Neville Chamberlain. ring elkander zouden ontmoeten en het verheugt mij, dat deze wensch thans door den heer Neville Chamberlain verwezen lijkt wordt, wiens open oog voor de vraag stukken ik tijdens mijn aanwezigheid in Londen als Duitsch ambassadeur heb lee- ren kennen, en van wiens persoonlijken goeden wil ik ten stelligste overtuigd ben". De geheele Engelsche pers huldigt Cham berlain warm. De „Times" zegt: Het bericht zal een gevoel van opluchting en diepe voldoening brengen bij allen, enkelen uitgezonderd, wier. de ontmoeting met een dictator on begrijpelijk en verkeerd voorkomt. Het bezoek beteekent in elk geval het toppunt van de pogingen van de Britsche regeering een verzoening te bevorderen en de sombere ontwikkeling van den toe stand tegen te gaan. Door hare pogingen heeft de Britsche regeering voor het Brit sche rijk den titel veroverd van „wakke ren schildwacht voor vrijheid en vrede". Naar de meenrng van de „Daily Herald" heeft Chamberlain niet slechts een moe digen, maar ook een bijzonder verstandi- gen stap gedaan. De „Daily Telegraph" schrijft: onder vier oogen, en beiden beseffende de groote belangen, welke op het spel staan, kan De „Popoio d'Italia" publiceert onder het opschrift „Brief aan Runciman" een artikel van Mussolini, waarin deze o.a. zegt: „Toen gij enkele weken geleden Lon den verliet, om u naar Praag te be ven, had de wereld geen duidelijke voorstelling van uw taak, uw bevoegd heden en uw verantwoordelijkheid. Was uw missie een officieele? was zij niet officieel? Dit alles bleef in een soort Londenschen nevel gehuld. Allen waren gedwongen, den ijver te be wonderen, waarmede gij uw zware taak ter hand nam. Gij hebt in den loop der laatste weken ontelbare me moranda en honderden brieven gele zen. dozijnen personen ontvangen, met de leiders van alle nationaliteiten ge sproken. Want het gaat niet slechts om een Duitsch. doch om een Hon- gaarsch, een Poolsch, een Slowaaksch probleem, zooveel problemen als er nationaliteiten zijn, waarmede in Ver sailles de Benesj-republiek .geinfla- tioneerd" werd. Ik ben ervan overtuigd, dat gij in uw hart reeds tot een conclusie zijt gekomen: daar er geen Tsjecho-Slo- waaksche natie is, kan er ook geen Tsjecho-Slowaaksche staat zijn. De grondelementen van de Tsjecho- Siowaaksche familie zijn van verschil lend ras en kunnen elkaar niet uit staan. Zij zijn niet van een centripe tale, doch van een centrifugale kracht bezield. Slechts d- dwang houdt hen te zamen. hemen een historische naam met een homogene bevolking van Tsjechen worden gegrondvest; doch in plaats hiervan heeft men Tsjecho-Slowakije uitgevonden en daarmede een kunst- matigen staat geschapen, die bü de geboorte alle elementen van zijn zwak te en zijn gemis aan levensvatbaar heid heeft meegekregen. Sedert de rede van Hitler is voor u, mijnheer Runciman, de goede tijd aan gebroken. Gij kunt handelen en wat tot stand brengen, dat in de geschie denis ingang zou vinden. Thans is het geen tijd meer voor compromissen. Karlsbad is reeds lang achterhaald. Gij, mijnheer Runciman, moet een voudig aan den heer Behesj de volks stemming voorstellen, niet slochts voor de Sudeten-Duitschers, doch voor alle nationaliteiten, die zulks zullen verlan gen. En als Benesj nu eens de volksstem ming van de hand wijst? Dan zult gij hem aan het verstand brengen, dat Engeland zich nog wel eens zal beden ken voordat het zich in een oorlog stort om een fictiestaat te redden, die ook in zijn geografische samenstelling een monsterachtig maaksel is, zoodat men hem steeds weer als een blindedarm- of worststaat betitelt. Wanneer Londen zegt, dat het op zijn standpunt blijft staan, zal niemand het wagen, zich te roeren. Het spel is toch niet den inzet waard. Te Versailles moest een nieuw Bo- Wanneer Hitier zich vermeten had, 3'/i millioen Tsjechen te annexeeren, dan zou Europa reden hebben, zich op te winden en alarm te slaan, doch Hitier heeft nooit daaraan gedacht. De Fuehrer houdt zich bezig met 31/, millioen Duitsehers en bekommert zich uitsluitend om hen. Niemand kan hem dit recht betwisten. En allerminst wij, Italianen, die op zulk gebied preceden ten hebben meegemaakt. Heb slechts den moed, mijnheer Runciman, stel de volksstemming voor, of beter gezegd de volksstemmingen. Er zijn geheele gebieden, waar de volksstemming eenvoudig zal leiden tot aansluiting bij het broedervolk. Er zijn echter ook gebieden, waar de ver schillende rassen sterk vermengd zijn, en een scheidingslijn zonder meer niet mogelijk is. Hier zou het systeem van de „zoogenaamde gelijkgerechtigde kantonniseering" of iets dergelijks kunnen worden toegepast. Wanneer men de gebieden voor de volksstemmingen heeft vastgesteld, zijn nog het tijdstip, de voorwaarden en het toezicht te regelen. Dit toezicht zou een internationaal toezicht kunnen zijn. dat bij de stem ming in het Saargebied zjjn nut heeft bewezen. Mijnheer Runciman. ik heb zoo den indruk, dat deze brief u belangstelling zal inboezemen. Wanneer dit incident geregeld is, zal wederom een zuivering van de kaart van Europa geschied zijn. een brandhaard van wanorde en on rust zal gebluscht zijn. Voor Italië is het vrijwel onmogelijk, met Tsjecho-Slowakije vriendschap te onderhouden, doch met een toekomstig Bohemen zou dit zeer wel mogelijk zijn. Een nieuwe politiek-territoriale si tuatie zou aldus een nieuw evenwicht en nieuwe mogelijkheden in het leven roepen. En, wat vooral gewicht in de schaal legt, Europa zou voor een oor log gespaard blijven. Grenzen, die met een pennestreek getrokken zijn, kun nen door een nieuwe pennestreek ver anderd worden. Een geheel andere zaak is het echter, wanneer de grenzen door Gods hand of het bloed der menschen getrokken zijn. BINNENLAND. Regeering biedt Indischen vorsten een diner aan. (Binnenland, 2e Blad). De steunregeling voor aardappelen. (Bin nenland, 2e Blad). BUITENLAND. Brief van Mussolini aan Runciman. (Ie Blad). In Sudeten-land is de rust vrijwel terugge keerd. (Ie Blad). Chamberlain te München gearriveerd. (Laatste Berichten, le Blad). ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN EERSTE BLAD. In ons land blijft het weer in het eerste etmaal opklarend, met zwakken tot matigen wind uit Noord-Oost tot Noord en zonder buien van beteekenis. het niet anders of Chamberlain en Hitier zullen alle misverstanden en tegenstellin gen uit den weg ruimen om een oplossing te vinden. De „News Chronicle" zegt, dat Cham berlain een der moedigste en meest ver bazingwekkende stappen in de moderne diplomatieke geschiedenis gedaan heeft Als Chamberlain en Hitier tezamen zit ten te confereeren, schrijft de „Daily Ex press", kunnen de gemobiliseerde legers in rust blijven. De „Daily Mail" zegt. dat de wereld zich zal verheugen, dat beide staatslieden bijeenkomen, en dat zij met ingehouden adem het resultaat van hun besprekingen zal afwachten. Uit alle deelen van het Britsche rijk worden voorts betuigingen van instem ming en geestdrift met het besluit van den minister-president ontvangen. Zoo wordt uit Canberra gemeld dat de minister-pre sident, Lyons, aan Chamberlain telegra fisch zijn diepe bewondering heeft uitge sproken en hem verzekerd heeft van den steun der Australische regeering voor het behoud van den vrede. Uit Wellington wordt gemeld, dat Sava ge. de minister-president van Nieuw-Zee- land, heeft verklaard: „waar Groot-Brit- ttvnnië is, moeten wij zijn". Mackenzie King, de premier van Canada, heeft Chamberlain het volgende geseind: „Met groote voldoening hebben mijn ambt- genooten en ik kennis genomen van uw voornemen om Hitier te bezoeken". Onder het opschrift „een historisch uur" schrijft het „Berliner Tageblatt": één uit werking van de groote slotrede van den Fuehrer op den partijdag te Neurenberg komt thans voor de geheele wereld duide lijk tot uiting. De mogendheden van Ver sailles hebben nu de laatste mogelijkheid, om het zware onrecht dat door de vredes verdragen aan Europa is berokkend, weer goed te maken en een eind te maken aan de onrust in dit werelddeel, welke zich tot een gevaarlijke crisis dreigt te ontwikke len. Snel handelen is thans noodig. Gaar ne nemen wij er nota van, dat de Weste lijke mogendheden weer van zelfbestem ming spreken en zich weer de hooge idealen herinneren, die ruim 150 jaar ge leden in de Amerikaansche onafhankelijk heidsverklaring zijn neergelegd, die zij zelf in Versailles plechtig hebben verkondigd, maar in haar politiek met voeten hebben getreden. De bekentenis alleen is echter niet voldoende. Thans moet naar deze be ginselen gehandeld worden, moeten daden komen op de plaats van vaak vernomen woorden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1938 | | pagina 1