STADSNIEUWS MAANDAG 4 JULI 1938 No. 24008 HET VOORNAAMSTE NIEUWS VAN HEDEN De Bilt 79sfe Jaargang DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Koning Leopold in November land naar ons Dit nummer bestaat uit DRIE bladen EERSTE BLAD verwacht LEIDSCH DAGBLAD PRIJS DER ADVERTENTIES: 30 Cts. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere advertenties 35 ets. per regel Voor zakenadvertenties belangrijk lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bU vooruitbetaling "Woensdags en Zaterdags 50 ets bij maximum aantal woorden van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven 10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor Directie en Administratie 2500 Redactie 1507. Postcheque-' en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54. PRIJS DEZER COURANT: Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd 2ijn! per 3 maanden f. 2.33 per week f.0.13 Franco per post f. 2:35 per 3 mïanden portokosten^ (voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd>, EXCURSIE VAN „OUD-LEIDEN Naar „de Waag" en „Het Huiszittenhuis." Een zeer talrijk gezelschap was Zaterdag middag bij de Waag tegenwoordig, ten einde deel te nemen aan bovengenoemde excursie, die voor zoover de Waag betreft, onder leiding zou staan van den heer L. A Mennes, directeur van den Markt- en Havendienst en voor het Huiszittenhuis onder die van den heer G. E. E. Kiers, lid van het bestuur der Ned. Herv. Diaconie. Het bleek noodzakelijk te zijn het ge- f zeischap in twee groepen te verdeelen, waarvan de eerste met de Waag begon, terwijl de tweede zich onmiddellijk naar het Huiszittenhuis begaf; later in den mid dag werd gewisseld. In de ruime vergaderkamer van de Ned. Herv. Diaconie werden de deelnemers be groet door den voorzitter van dit College, dr. Brouwer, die er zijn vreugde over uit sprak, dat „Oud-Leiden" zich voor dit complex gebouwen en zijn oud-historische bestemming interesseert. Vervolgens gaf hij het woord aan den lieer Kiers, die na ons omtrent de ligging der zaai waarin wij ons bevonden, te heb ben georiënteerd, een uitvoerig en zaak rijk verslag gaf betreffende hun histori sche bestemmnig en diverse veranderin gen, welke in den loop der tijden hadden plaats gegrepen. Oorspronkelijk het St. Barbaragasthuis van de parochie ten Hoogenlande en zeker als zoodanig reeds gesticht vóór 1428. her bergde het ook eenlge proveniers Aanvan kelijk was het een zuiver kerkelijke instel ling. Reeds in 1515 werden twee Hulszit- tenmeesteren voor de Pieters- en de Pan- crasparochie door de stad aangewezen en zoo ontstond er langzamerhand een toe stand. waarbij Kerkelijk en Wereldlijk ge zag beiden in het bestuur van invloed wa ren. Gegevens hieromtrent kan men vin den in de studie van den heer Hüner. De drie huiszittenhuizen der drie Leidsche parochies werden in 1577 vereenigd. Sinds 1583 werd het Huiszittenhuis be stuurd door zes stedelijke aalmoezeniers en zes diakens der Ned. Herv. Kerk. Aan het Huiszittenhuis was reeds in de tijden van het Beleg een armenbakkerlj verbonden. In de bakkerij is de oude oven uit dien tijd nog te zien, doch nu buiten gebruik, aangezien hij terecht is vervan gen door een moderne oveninstallatie. Het Huiszittenhuis genoot zijn inkom sten uit oude bezittingen en erflatingen uit de tijden van vóór de Hervorming en verder uit legaten en collecten in de ker ken. Vooral in de 18de eeuw. bij de sterk toenemende verarming der bevolking, had het een taak van groot gewicht te ver vuilen. Er werd dan ook in 1754 een groot graanpakhuls ingericht, waarvan de laatst overgebleven luifel van ouden datum voor eenige jaren ten behoeve van het verkeer verwijderd is. Sinds 1919 werkt evenwel de armenbak- kerij niet meer. doordat men andere mid delen gevonden heeft om in den brood- nood der armen te voorzien. Er zijn. zoo als men weet vooral na den oorlog andere vormen van armenbedeeling gekomen. Tot het complex behoort de voormalige kapel van het St. Barbaragasthuis, die na dc Hervorming tot verschillende doeleinden heeft gediend, als bewaarplaats van lom bardgoederen. school, soepkokerjj, enz. en die thans dienst doet als meubelmagazijn. In de Regentenkamer, waarin wij ontvan gen werden en die een keurigen indruk maakte, zag men een eenvoudigen 18de eeuwschen schoorsteen meteen geschilderd paneel, voorstelling der „Liefdadigheid". Verder hangen er eenige oude portretten: Johan van Opmeer, overleden 1724. Hugo van Swieten, de stichter van het Sions- hot, Maria Luyken en haar echtgenoot. Er naast ligt de Regentenkamer voor de „Vrouwenkraammoeders", die daar eiken Vrijdag nog vergaderen. Er is hier een mooi eikenhouten plafond met grenen bal ken, een mooie schouw en een prachtige eikenhouten kast. Ook ontdekten wij in een ander vertrek bij een trajaopgang nog een sierlijk oud deurtje van zeer ouden datum. Verder werd nog een tocht ondernomen langs de steile trappen van het graanpak huls. waarin de typische eikenhouten balk- constructies met standvinken e.d. werden !n oogenschouw genomen. Na deze rondzwervingen vereenigden wij ons weder in de eerstgenoemde vergader zaal, waar door de vriendelijke attentie van het bestuur der N. H. D. de thee werd rondgediend. De heer A. Bicker Caarten. secr. van „Oud-Leiden" was de tolk van allen toen hij in enkele hartelijke woorden dank bracht voor de gastvrijheid en de zaak kundige toelichtingen. m Vervolgens begaven wij ons naar „de Waag". Hier werden wij ontvangen door den heer L. A. Mennes, die eerst een uit voerige en heldere uiteenzetting gaf van de historische beteekenis van de Waag, die in het middelpunt staat van een aantal markten en straten, die hun namen ont- leenen aan den handel en het marktwe zen Vischmarkt. Aalmarkt. Bloemmarkt, Boommarkt. Aalmarkt. Apothekersdijk, Bo termarkt. Korenbeursbrug. Karnemelks- brug, Maarsmanssteeg, enz. Spr. wees op de historische beteekenis van vrije markten, naast de weekmarkten en releveerde de instelling van een en ander. Vervolgens begaven wij ons naar buiten, v/aar de heer Mennes wees op de uitwen dige samenstelling der muren en hun ma teriaal en de fraaie beeldhouwwerken van Rombout Verhuist in de eerste verdieping, den timpaan en boven den Ingang van het Boierhuis besprak. Vervolgens begaven wij ons weer naar binnen, waar nu allereerst de constructie van Waag en Boterhuis in oogenschouw werd genomen benevens de fraaie door gang met de kruisgewelven. Daarna werd de bovenverdieping be zocht. waar het r.oodtge werd gezegd over de verminkte trap. Wij vermelden een en ander minder ge detailleerd, omdat enkele jaren geleden het Waagcomplex uitvoerig onder de ru briek „Bouwkunstig Schoon" in het Leidsch Dagblad werd besproken. De heer Bicker Caarten dankte den heer Mennes voor zijn uitermate heldere en boeiende uiteenzetting. Excursies onder zoo deskundige ieiding komen zeer zeker de belangstelling en liefde voor de Sleu telstad ten goede. Bij de andere groep, die den omgekeer den weg had gevolgd, werden de honneurs waargenomen door den voorzitter van „Oud-Leiden", prof. mr. H. A. Idema. NEDERL. MAATSCHAPPIJ TOT BEVORDERING DER GENEESKUNST. SPEELTUINVER. „NOORDERKWARTIER". Ingebruikneming der nieuwe schommels. Zaterdagmiddag was voor de Speeltuin- /ereenlging .„Noorderkwartier" een drukke middag. De jeugd was in grooten getale opgekomen, om zoo spoedig mogelijk van de nieuwe schommels gebruik te maken. Ook vele ouders hadden gehoor gegeven aan deze uitnoodiging. Ongeveer halfvier heette de voorzitter, de heer J. Guldemond hartelijk welkom de leden en donateurs, de heeren Vijlbrief en Zonneveld ais afgevaardigden van de soeeltuinfederatie, de heeren Oudshoornen Mark als bestuurders van de Woningbouw- vereen. „Ons Belang" en in het bijzonder den heer van Laken. dir. van de Centrale Werkplaats Spr bracht o.a. in herinne ring het 10-jarig bestaan van den Speel tuin en het werk. dat de feestcommissie hieraan gehad .heeft. Op den feestavond in „Zomerlust" was een enveloppe met inhoud aangeboden voor de aanschaffing van nieuw spelmateriaal. Al lang bestond de wensch de bestaande houten bakschommels te vervangen, door de meer ongevaarlijke z.g. „jasz-schom- mels". De heer v. d .Laken werd bereid gevoiv- den, deze voor ons te doen uitvoeren met als resultaat, aldus spr. deze schitterende schommels. Daarmede werd tevens het be wijs geleverd van het groote nut der Cen trale Werkplaats voor de jonge werklooze vakarbeiders. De heer D. Vijlbrief vestigde als verte genwoordiger van de Speeltuin-Federatie den nadruk op het groote cultureele be lang der Speeltuinen en sprak den wensch uit. dat de arbeiders der „Centrale Werk plaats" binnen den kortst mogelljken tijd mogen terugkomen voor het vergrooten of bouwen van een clubhuls. opdat ook in de wintermaanden en bij regen de kinderen bezig gehouden kunnen worden. Nadat de voorzitter den heer Vijlbrief dank had gebracht voor zijn woorden gaf hij, nadat het dochtertje van mevr. de Wolf de traditioneele linten had doorge knipt. den kinderen gelegenheid, de fraaie schommels, te veroveren Onder groote vreugde werd hieraan voldaan! MILITARIA. Bij beschikking van den Minister van Defensie is de Sergeant-majoor-admini strateur E J de Geus. van het 4e Regi ment Infanterie, werkzaam als adminlstra. teur in de Garnizoenswerkplaa'sen alhier, overgeplaatst bij de Compagnie Intendan cetroepen. Tevens is bepaald, dat hij, bij bevorde ring t.z.t. tot Adjudant-onderofficier-ad ministrateur. in zijn tegenwoordige functie gehandhaafd blijft. Heden is voor den tijd van 10 dagen een gedeelte van de lichting 1927 voor het ver vullen van de derde herhalingsoefening bij het 6e Regiment Veldartilerie alhier onder de wapenen gekomen. VEREENIGING VAN MATHESIANEN. Zaterdag hield de Vereeniging van Ma- thesianen een excursie naar de steenfa briek „De Ridder". Een 30-tal leden en do nateurs nam, onder leiding van den he. r ir. A. v. Dijk. hieraan deel. De excursie werd rondgeleid door den heer Sweris, die op een zeer duidelijke en deskundige wijze een uitlegging gaf. Hierdoor was het mo gelijk het geheele proces van per schuit aangevoerde klei tot bruikbaren steen vol gen. Aan de hand van modellen gaf de heer Sweris een verklaring van de vele -oorten tegels als wel fraai uitgevoerde steenen, de productie en de toepassing daarvan. Aan het einde dankte de leide: „Het leven en de beteekenis van Herman Boerhaave". Op de heden te Haarlem gehouden 89ste algemeene vergadering der Ned. Mij. tot Bevordering der Geneeskunst heeft de voorzitter dier Maatschappij, dr. L. C. Kers bergen, een uitvoerige rede gehouden over „Het leven en de beteekenis van Herman Boerhaave". Hieraan ontleenen wij het volgende: Binnen enkele maanden aldus spr. zal het 200 jaar geleden zijn, dat Boer haave stierf. De Maatschappij, samen met de Medische Faculteit der Leidsche Hooge- school, het Ned. Tijdschrift voor Genees kunde en het Genootschap voor de geschie denis der Geneeskunde, Natuur- en Wis kunde maken aanstalten om op 23 Sep tember a.s. dien gedenkwaardigen dag pië teitvol te herdenken. Dr. Kersbergen meende, dat het tot de onsterfelijke verdienste var. Boerhaave ge rekend moet worden, dat hij op de groote beteekenis van de geneeskunde der oude Grieken heeft gewezen en de overtuigende figuur van Hippocrates weer naar voren heeft gebracht. Boerhaave's wetenschappe lijke belangstelling ging ook uit naar de chemie en de botanie, terwijl de theologie toch altijd nog voor hem op het eerste plan stond. Hij wilde n.l. wel geneeskunde studeeren, maar daarna predikant worden om de genezing van lichaam en ziel beide te bevorderen. Na een philosophisoh debat- in de Leidsche trekschuit nam Boerhaave het besluit zich voortaan geheel aan de uitoefening der geneeskunst te geven en zijn vrije uren te bestemmen voor de be studeering van de scheikunde en de plant kunde. Op 13 Juli 1693 promoveerde hij In de Geneeskunde. Maar let wel, niet te Leiden, waar hij alom geliefd was bij leermeesters en vakgenooten, maar te Har derwijk. Na zijn promotie vestigde hij zich als praktizeerend geneesheer te Leiden, al bleef hij zich Ijverig bezig houden met de lessen in en de studie van de wis kunde. Nadat Groningen druk had uit geoefend om hem een professoraat aan te bieden, gelukte het Leiden hem te behouden door zijn salaris met f. 200 te verhoogen. Toen in 1709 prof. Petrus Hotton overleed, konden curatoren van Leiden hun beloften gestand doen en Boerhaave den leerstoel voor de ge nees- en plantkunde aanbieden. Ir. 1714 kwam Boerhaave door het op volgen van den toen juist overleden prof. Goverd Bidloo meer op het gebied der practische geneeskunst en zette, als ge neesheer nu aan het Caecilia-gasthuis, diens colleges aan het ziekbed voort. In 1715 legde hij het rectoraat neer met het uitspreken van een rede: „Over het berei ken van zekerheid in de natuurkunde", in welke hij uiteenzet, welke beteekenis aan het experiment behoort te worden toegekend. Toen in 1713 prof. Jacobus le Mort. hoog leeraar in de Chemie overleed, werd Boer haave uitgenoodigd ook deze plaats te be zetten. In de 10 jaar, die daarop volgen moet Boerhaave wel een ontzaglijke massa werk hebben verzet. Geen wonder dan ook, dat zijn weerstandsvermogen op den duur te gen zulk een overmatigen arbeid niet be stand bleek. Reeds in 1722 moest hij door een ernstige ziekte een vijftal maanden rust nemen, in Januari 1723 getuigde Leiden van zijn vreugde met een feestverlichting, toen hij weer zijn werk kon hervatten. In 1727. weer door een ziekte overvallen, werd hij bij zijn herstel door Petrus Burman be zongen. In 1729 moest hij een groot deel van zijn werk opgeven, zijn professoraten in de Chemie en de Botanie. Hij deed dat met een academische rede op 28 April, die ons ruim twee eeuwen later nog uitermate boeit, maar nu meer om die rijpe ervaring van den 60-jarige, die er uit spreekt en v/el een bijzondere kijk geeft op den mensch Boerhaave. Toch werd Boerhaave in 1730 nog weer rector en hield hij bij zijn aftreden als zoodanig op 8 Februari 1731 een rede: „De honore medici, servitute". Het schrijven van de „Exclementa Che- miae" vergde evenwel in dat jaar te veel van zijn krachten, zoodat hij weer een half jaar niet in staat was college te geven. Hij stierf den 23en September 1738 in eigen land. tot ver over de grenzen, diep be treurd. Tal van lofredenen, vele ln dicht vorm in allerlei talen zijn er in die dagen verschenen. Met enkele voorbeelden uit zijn Aphoris- men lichtte dr. Kersbergen toe. welke op vattingen er in Eoerhaave's tijd op medisch gebied reeds leefden. Naar wij vernemen zal Ko ning Leopold van België in de maand November zijn officieel bezoek aan H. M. Koningin Wilhelmina bren gen. Reeds ten tijde van de doopplechtigheid van Prin ses Beatrix is gemeld dat een dergelijk bezoek te ver wachten was. Er was toen evenwel nog niet bepaald wanneer het geschieden zou. Weenen, Edinburg en Praag? Na den dood van Boerhaave's medewerker Oosterdijk Schacht in 1744, is een diepe inzinking in het geneeskundig onderwijs aldaar inge treden. Dit viel te betreuren, omdat zijn leerlingen wel op andere plaatsen er voor gezorgd hebben zijn leer en zijn methoden te handhaven. Door zijn relaties met Bas- sand was zijn invloed in Oostenrijk zeer belangrijk. Bassand was immers de lijf arts van den keizer. Na den dood van Bas sand in 1742 werd Van Swieten lijfarts aan het keizerlijk Hof naar Weenen geroepen, tevens om het medisch onderwijs in Wee nen tot nieuw leven te wekken. Hij gaf colleges over de „Institutiones Mediae" en schreef zijn commentaria op Boerhaave's Aphorismen. alles geheel in den Leidschen geest. Zoo geleek de kliniek, die hij in 1753 te Weenen oprichtte en waarvoor hij An ton de Haen naar Weenen riep, geheel op de Leidsche in het St. Caecilia-GasthuLs. n.l. met 6 bedden voor mannen. 6 voor vrouwen en een vertrek voor lijkopenin gen. Zoo werden in 20 jaar de principes van Boerhaave-Hippocrates zoo diep in Oostenrijk gegrondvest, dat alle artsen daaraan vasthielden. Hetzelfde deed Boerhaave's leerling Ru therford in Edinburg, waarna ook Boeda pest, Pavia en Praag volgden. Spr. ondersteunde het einde 1937 door prof. Barge gehouden pleidooi voor het in stand houden van de zalen in het St. Caecilia-gasthuis, waar het kli nisch onderwijs tot 1799 gegeven is, om haar eminente internationale cultuur historische beteekenis. Men zou, als men er de beschikking over kreeg van de gemeente Leiden, het instituut kun nen vestigen van de geschiedenis van de Genees-, Natuur- en Wiskunde, dat nu onopvallend in de oogheelkundige kliniek is ondergebracht en er een me- disch-historisch museum kunnen in richten, om dit oude gasthuis te maken tot een levend monument, als bewijs, hoe niet alleen in de natuur, maar ook in de cultuur uit een kleine kiem, grootsche dingen kunnen voortkomen. BINNENLAND. Nieuwe terugbetaling aan Br. Deterding (Binnenland, 2e Blad). Vergadering Alg. Ned. Pluimveevereeniging; huldiging van mr. Sannes (Binnenland, 2e Blad). Twee ernstige botsingen op den nieuwen autoweg in Haarlemmermeer (Gemengd, 3e Blad). Het tennistournooi te Wimbledon; Helen Wills won van Helen Jacobs (Sport, 3e Blad). Tenniskampioenen speelden te Noordwijk (Sport, 3e Blad). Suzanne Lenglen is overleden (Sport, 3e BI.). BUITENLAND. Chamberlain over de verdwazing: der we reld (Buitenland, le Blad). De maatregelen in Oostenrijk (Buitenland, le Blad). Het tekort op de Amerikaansche begrooting valt mee (Buitenland, le Blad). Swatau zwaar door Japansche vliegtuigen geteisterd (le Blad). ZIE VOORTS EERSTE BLAD. LAATSTE BERICHTEN DE LEIDSCHE REDDINGSRIGADE. De combinatie van wetenschappen, die hij beoefende, bracht hem door zijn groot verstand, zijn ongebreidelden ijver, zijn ontzaglijke werkkracht en zijn eerbied af dwingende geheugen tot een hoogte, welke ir. zijn vak in het Europa van dien tijd nog niet was b,ik'zelfs niet door Sv- LRB door de veheele stad ve'srrrid een denham, die hem was voorgegaan. Hebben uiters' goed verzorgde collec'ie van red- namens de excursisten voor dezen leerza- zijn leerlingen later zijn naam en zijn be- dingsmaterialen, als haken, dreggen, lijnen men en interessanten middag. teekenis niet overal verspreid, vooral in boelen enz. Het a.s. 20-jarig bestaan. Morgen zal het 20 iaar geleden zijn. dat de Leidsche Reddingsbrigade werd opge richt. Ter herdenking daarvan zijn voor morgenavond groote Zwemfeesten georga niseerd in de Zweminrichting „De Zijl". Gezien het zeer uitgebreide reddingsmate riaal. dat de vereeniging op alle daarvoor in aanmerking komende plaatsen ln de stad beschikbaar houdt, terwijl steeds red dende zwemmers worden opgeleid, is de L R B. voor Leiden van groote beteekenis. Dat het materiaal ln een schier idealen toestand van betrouwbaarheid verkeert, dankt de L.R.B. aan de niet genoeg te waardeeren geheel belanglooze verzorging door den heer M. van Lieshout. Wii wen- schen de Brigade toe dat het Zwemfeest een succes wordt, dat zal bijdragen tot den bloei der vereeniging. In verband met de herdenkingswedstrijden is de Zweminrich ting „De Zijl" morgen na 5 uur voor het gewone publiek gesloten. De wind zal meest matig uit het Zuidwesten tot Westen waaien. Het zal zwaar bewolkt tot be trokken zijn, terwijl waarschijn lijk nog eenige regen zal vallen. De temperatuur zal ongeveer de zelfde zijn als vandaag. Geseind aan alle posten: „Weest op uw hoede". HET .AANSTAANDE AFSCHEID VAN DR. J. C. SCHALKWIJK. In verband met het a.s. afscheid van dr. J. C. Schalkwijk, directeur der Gem. H. B. S. alhier, zij gemeld, dat dit zal plaats hebben voor de leerlingen des v.m. te 11 uur en voor de autoriteiten, de oud-leer lingen en verdere belangstellenden des n.m. te 3 uur in de Gymnastiekzaal dier school. Aan de morgen te houden Wedstrijden en Demonstraties, waarvoor de volle mede. werking door de Zwem- en Polovereeniging „De Zijl" wordt verleend, werken behalve de Leidsche Reddingsbrigade ook die uit Katwijk. Noordwük en Oudewe'ering mede. De oprichting van de L.R B. vond plaats op Vrijdag 5 Juli 1918 op een vergadering in de Nutszaal. waar als spreker optrad de heer A. J. Meerink. destijds voorzitter van de Haarlemsche Reddingsbrigade, thans hoodconsul van de Ned. Bond tot het Red den van Drenkelingen. Van het voorloopige comité uit de initiatief-nemers waren de heeren C J. Verzliden en F. G. Verhoef resp. voorzitter en secretaris. Zooals be kend mag worden veronders'eld. heeft de VEREENIGING „DE PRINCEVLAG". De damesgymnastiekafdeeling van bo vengenoemde vereeniging heeft de uitnoo diging ontvangen mede te werken op een te houden gala-avond in het Gebouw van Kunsten en Wetenschappen te Den Haag. op den 31sten Augustus as. In overleg met de leidster, mej. Ans Kel- lenaers. heeft het bestuur besloten deze uitnoodiging te aanvaarden. HANDELSREGISTER KAMER VAN KOOPHANDEL. Wijzigingen: A. van der Slot. Schoolstraat 23. Noord- wiikerhout. melk. boter, kaas en eieren. Overleden: E. A. van der Slot. Noordwij- kerhout, dd 30 Mei 1938. Nieuwe Eigenaar: Wed. S. M. van der SlotWarmerdam, Noordwijkerhout. Crediet-, Handels- en Spaarbank „Rot terdam" (f.). Hooigracht 40 LeMen.hoofdz Amsterdam. Het bijkantoor te Leiden is opgeheven. ACADEMISCH EXAMENS. Geslaagd voor het candldaatsexamen wis- en natuurkunde, letter F. de heer J. van Steenis (Den Haag): voor het pro- paedeutisch examen Theologie de heer O. Snijders (Delft): voor het taalkund.g can dldaatsexamen Indologie de heeren A. A. Gerbrands (Leiden) en H. de Meel (Rot terdam).

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1938 | | pagina 1