Minister van Staat Mr. Dr. D. Fock
wordt 19 Juni 80 jaar
DE NIE
Van Batavia naar Sydney
79 ste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Donderdag 16 Juni 1938
Derde Blad No. 23993
/90-
GEMENGD NIEUWS
FAILLISSEMENTEN
Een terugblik op een belangrijke carrière van een
Nederlander, die eens Gouverneur-Generaal van
Nederlandsch-Indië, Gouverneur van Suriname,
President der Tweede Kamer en lid van de Eerste
en Tweede Kamer is geweest.
(Van onwi specialen verslaggever).
Minister van Staat, oud-Gouverneur -
Generaal van Nederlandsch-Indië,
oud-Gouverneur van Suriname, oud-
Minister van Koloniën en oud-lid van
de Eerste en Tweede Kamer! Ziehier
vele hoogtepunten uit de carrière van
Zijne Excellentie mr. dr. D. Fock, die
Zondag 19 Juni zijn tachtigstcn ver
jaardag in de Residentie hoopt te vie
ren.
Zoo er één man in ons land is die de
groote waarde en beteekefois van de
Overzeesche Gewesten voor Nederland
kent, dan is het wel deze te Wijk bij
Duurstede geboren liberaal, die in 1935
het besluit nam zich terug te trekken
uit het openbare leven.
Zijne Excellentie Mr. Dr. D. Fock, Minister
van Staat, die Zondag 19 Juni zijn
tachtigsten verjaardag hoopt
te vieren.
Bijna tachtig JaarDe bezoeker, die
de hooge, nog ongebogen figuur achter het
bureau ziet oprijzen, die den krachtigen
handdruk voelt en de opgewekte stem tot
Zitten hoort nooden. deze bezoeker vraagt
zich af hoe het mogelijk is dat een man
die zijn beste krachten aan Nederland
gaf, zóó kranig den last der jaren weet te
dragen.
Goed gezond, heel veel lezend, de vraag
stukken van den dag, vooral wanneer het
Indië betreft, steeds nog volgend, verglijdt
de levensavond van een Nederlander, die
meer dan eenig ander zijn rechten op een
welverdiende rust mag doen gelden. En
het is teekenend voor de nog ongebluschte
levenskracht dat het verzoek om een te
rugblik te werpen op den tijd die verleden
ls, zoo uiterst welwillend door Zijne Ex
cellentie ingewilligd wordt.
Het verleden herleeft.Enkele zinnen
en we zien den advocaat mr. D. Fock, na
een jarenlang verblijf in de tropen in 1898
naar Nederland terugkeeren om zijn ambt
m Rotterdam te gaan uitoefenen.
..Het was een lange, vermoeiende reis,
welke evenveel weken vorderde als thans
vliegdagen. In ons land ben ik twee jaar
buiten de politiek gebleven. Toen werd ik
gekozen tot lid van de Provinciale Staten
van Zuid-Holland en een jaar later stelde
de Liberale partij mij candidaat voor de
Tweede Kamer. Het ging in kiesdistrict I
van Rotterdam tusschen mij en dr. De
Viseer (C.-H.i En ik werd gekozen.
Aan een diner gegeven ter gelegenheid
van mijn zeventigsten verjaardag bracht
mijn. tegenstander van toen ook een toast
alt, waarbij hij aan dien verkiezingsstrijd
herinnerde en er zijn blijdschap over uit
sprak. dat ik toen gewonnen had, anders
was ik misschien niet in de politiek ge-
Vier jaar heb ik zitting in de Kamer
gehad, waarbij ik mijn belangstelling spe
ciaal op Indlë richtte. In 1904 heb ik o.a.
op verzoek van den toenmaligen Minister
van Koloniën, den heer Idenburg, advies
uitgebracht over de verbetering van den
economischen toestand der Inlandsche be-
\olking van Java en Madoera. Juist in
dezen tijd sprak dr Kuyper van een in
zinking der Inlandsche bevolking. In mijn
advies gaf lk aan verbetering der irriga
tie bevordering der emigratie en stimulee
ring van de kleine Inlandsche nijverheid.
Later is een en ander ook doorgevoerd
Tijdens mijn Ministerschap van Kolo
niën in het kabinet-De Meester van 1905
tot 1908 heb ik de reorganisatie van het
Inlandsche onderwijs ter hand genomen,
daarmede de basis leggende voor de eer
dere ontwikkeling. In 1908 viel het Kabs
net in verband met moeilijkheden ovei d.
defensiebegrooting. De heer Idenburgjkeer-
dc toen weer als Minister van Kolomen
terug, terwijl ik. die hem tot Gouverneur
van Suriname benoemd had, thans dooi
hem voor die functie werd aangewezen. In
Suriname heb ik gepoogd de bakovencul
tuur met steun van het Gouvernement te
slimuleeren. Jammer genoeg vernietigde
ziekte de cultures.
Na drie jaar repatrieerde ik wederom en
I* Nederland aangekomen werd ik geko
zen tot voorzitter van de liberale Kies-
V eeniging. Eén jaar voor het uitbrek-n
van den wereldoorlog keerde ik terug m
dc Tweede Kamer, gekozen in het kies-
c strict Haarlem. Ook nu wijdde ik mij
voornamelijk aan onze Overzeesche
vesten. In 1917. toen de Kamerpresident
Goeman BorgeSius overleed, nam ik diens
functie over. Het was een moeilijke tya
cmdat er een golf van onrust over ons
land was geslagen, culmineerende in
Troelstra's activiteit Toch heb ik my daar
nooit ernstig ongerust over gemaakt; ik
wiri dot. Troelstra het volk niet achter
ti-1- had.
Eenmaal heb ik den presidentszetel in
de Kamer verlaten. Indic was toen aan de
orde en ik kon het houden van een speech
daarover niet nalaten In 1920 ging de
presidentshamer in andere handen over.
daar de Regeering mij in dat jaar tot
Gouverneur-Generaal benoemde.
In Nederlandsch-Indië.
Gouverneur-Generaal! Toen ik na een
„verlof" dat twee en twintig Jaar geduurd
had Indië weer zag, vielen mij natuurlijk
de geweldige veranderingen direct op.
Prachtige wegen waren aangelegd, het ge
bruik van auto's, dat het reizen veraan
genaamde. was kolossaal toegenomen....
Indië leefde in den tijd dat ik er ten
tweeden male kwam in een roes. De eco
nomische toestand was goed. De suiker
prijzen geweldig hoog en men meende dat
alles daar wel af kon. Ook de Overheid was
nogal royaal geweest. Groote gebouwen
waren verrezen, de havens, vooral die van
Soerabaja. verbeterd. Het gevolg? Een be-
grootingstekort en een vlottende schuld
welke geconsolideerd moest worden.
Het Indische ambtenarencorps, het mag
wel eens uitdrukkelijk gezegd worden, ver
diende en verdient nog! volle waar
deering voor zijn arbeid. Aanvankelijk
kostte het eenige moeite om het ambte
narencorps te overtuigen dat er bezuinigd
moest worden, maar toen men dit ging
inzien sloot de begrooting vier jaar later.
Ik heb in dezen tijd gelegenheid gehad de
ambtenaren van nabij te leeren kennen
en zij hebben zich werkelijk harde en
goede werkers getoond. Niet in het minst
de algemeene secretaris, de heer Weiter,
thans Minister van Koloniën.
Neen, rampen van beteekenis heb ik ge
lukkig niet mede gemaakt. En de bevol
king was. ondanks de communistische agi
tatie, zeer rustig. Trouwens ik heb altijd
den indruk gehad dat de bevolking van
Indië graag wil dat er gezag is. Zoodra
blijkt dat dit gezag voor zijn taak bere
kend is en de ambtenaren zijn voor
het binnenlandsch bestuur een groote
steun dan legt de bevolking zich daar
bij neer.
Slechts één moeilijkheid heeft zich voor
gedaan: de spoorwegstaking in 1923. Wel
was deze vrij spoedig overwonnen, maar
het bleef eenigen tijd onrustig. Er was
toen juist voor den Gouverneur-Generaal
een reis naar Solo en Djokja geprojec
teerd. Per trein! Algemeen raadde men mij
toen het reizen met dit vervoermiddel af.
Maar ik vond het beter om het program
ma niet te veranderen. Later hoorde ik
dat de spoorwegautoriteiten dit bijzonder
op prijs geüteld hebben en dat het voor
beeld van den Gouverneur-Generaal den
ambtenaren een hart onder den riem had
gestoken.
In Indië heb ik, voor zoover het werk
di'. toeliet het eischt heel wat routine
om de kisten met stukken welke eiken
dag binnengedragen worden door te wer
ken altijd veel gereisd. Daarnaast heeft
het hooger onderwijs mijn belangstelling
gehad. Zoo heb ik de Rechts-Hoogeschool
geopend en de voorbereidingen voor de
Medische Hoogeschool. Oorspronkelijk had
men in Indië alleen de Technische Hooge
school, welke door particulieren in stand
gehouden werd. Deze school is eerst door
fiet Gouvernement overgenomen.
Natuurlijk heb ik ook den eersten vlieg
tocht van Nederland naar Indië niet ver
geten. In 1924 heb ik de vliegers Van der
Hoop, Van Weerden Poelman en v. d.
Broeke ontvangen, waarbij zij mij een bui
tengewoon aardig souvenir van de P.T.T.
overhandigden. Net als nu leefde men in
Indië warm met de vliegers mede. Jammer
alleen dat het vliegen nog zoo duur is.
Dat Is een der voornaamste reden dat het
Gouvernement er niet aan denken kan de
ambtenaren met een kort verlof naar
Europa te zenden. Dat particuliere maat
schappijen de mogelijkheid thans onder
zoeken is zeker verheugend. Misschien
wordt de passage daardoor goedkooper,
zoodat dan ook de Overheid een dergelijke
regeling kan treffen.
Groote indruk heeft ook het bezoek
van oen toenmaligen Gouverneur-Gene
raal der Philippijnen, generaal Wood, bij
mij achter gelaten. Zijn bezoek heb ik
beantwoord waarbij wij schitterend ont
vangen werden. Onwillekeurig hebben wij
daarbij een vergelijking gemaakt tusschen
het koloniale bestuur van Amerika en Ne
derland. En niet zonder trots mag gezegd
v/orden dat generaal Wood daarbij toegaf
dat in Nederlandsch-Indië meer tot stand
gebracht was dan op de Philippijnen.
Trouwens Indië is ook veel mooier
Na 5 jaar was mijn ambtsperiode om.
En ik zou juist de voorbereidingen treffen
voor mijn vertrek naar Neoerland toen het
kabinet-Colijn viel, zoodat ik nog 6 maan
den bleef. In September 1926 keerde ik
voor de tweede maal uit Nederlandsch-
Indië terug, sneller en minder vermoeiend
reizend als in 189G.
Weer terug in Nederland werd ik voor
zitter van de Liberale partij, in 1928
volgde mijn benoeming tot Minister van
Staat, en in 1929 mijn verkiezing tot lid
van de Eerste Kamer. Natuurlijk heb ik
mij in mijn 6-jarig Kamerlidmaatschap
wederom hoofdzakelijk met Indische aan
gelegenheden bezig gehouden.
In 1931 ben ik nog voorzitter geweest
van de Commissie voor Nederland voor de
Internationale Koloniale Tentoonstelling
te Parijs, waar ons eerste paviljoen in
Juni afbrandde, maar dat reeds in Aug.
opnieuw opgetrokken was. Een prestatie
die in dien tijd in het buitenland zeer veel
indruk gemaakt heeft.
In 1935 heb ik mij teruggetrokken uit
de actieve politiek. En sinds 3 jaar geniet
ik nu van mijn rust, zonder daarbij mijn
belangstelling in veel dat mij lief is ge
weest en nog is. verloren te hebben
Een Nederlander die een groot deel van
zijn leven heeft gewijd aan de behartiging
van de belangen van zijn land wordt Zon
dag 80 jaar. Onverflauwd is ook nu nog
zijn belangstelling voor alles wat Neder
land raakt. En mede daarom is het geen
phrase indien men tot dezen landgenoot
den wensch richt dat hij van de welver
diende rust nog lang genieten mag, even
opgewekt en in even goede gezondheid als
thans het geval is. Een man die zulke
herinneringen heeft, een man die steeds
bereid was om het persoonlijk belang op
te offeren aan het landsbelang heeft daar
in de eerste plaats recht op.
De nieuwe, „overvette" Rinso.wordt door alle vooraanstaande
wasmachinefabrikanten aanbevolen voor het gebruik in hu
machines. Eén pak Rinso op 30 liter water geeft een onge
lofelijke hoeveelheid sop. En door het bijzonder hoge vet
gehalte is het Rinso sop zo volmaakt reinigend, dat Uw
wasgoed een ongekende helderheid krijgt en U, na h
witte goed, ook nog het gekleurde goed in hetzelfde so|
prachtig schoon wast. De nieuwe Rinso is werkelijk een
wonder van doelmatigheid en zuinigheid I En niet
alleen in elke wasmachine, maar ook in elke tobbe
Bovendien op elk pak een bon voor fraaie geschenken.
„OVERVETTE" RINSO, SPECIAAL VOOR DE WASMACHINE
(Nadruk verboden)
Hebt U hem ook
al geprobeerd?
U moet beslist ken-
nismaken met den 2
eenigen „tapijtreini-
ger", den
HEEM AF
"Nv STOFZUIGER
2915
K. RAPENBURG 10
TELEF. 25.
(Ihgez. Med.)
2917
(Ingez. Med.)
Wissellooper overvallen.
De man werd door twee onverlaten
ernstig gewond.
Vierhonderd gulden buitgemaakt.
Gistermiddag omstreeks half twe is in
het Putterveld nabij Puth iL.) een wissel
looper uit Sittard door twee onbekende
personen overvallen en van zijn ingeza
melde gelden beroofd. De man werd ern
stig gewond naar zijn woning overge
bracht.
Het slachtoffer is de 30-jarige J. H.
Schaekens. wissellooper van het bijkantoor
der Twentsche Bank te Sittard. Hij had
den geheelen morgen in Amstenrade en
Schinnen wissels geind en reed per rijwiel
op een binnenweg te Puth (gem. Schin
nen). toen hij plotseling door een gemas-
kerden man, die uit het struikgewas te
voorschijn kwam. werd overvallen Deze
gaf hem met een gummistok en slag op
het hoofd, waarop hij van zijn rijwiel sloeg
Een tweede persoon van kleinere gestal
te kwam hierop toesnellen en bracht een
snede toe in den achterband van de fiets
van den wissellooper. waarop hij de tasch
met geld. welke tusschen het frame hing,
greep om ermede van door te gaan. S.
lichtte zich op. doch nauwelijks stond hij
weer overeind of een der onverlaten bracht
hem een tweeden slag toe. waarbij een die
pe wonde aan het hoofd ontstond. S. viel
lieer, terwijl de daders zich uit de voeten
maakten. Korten tijd later strompelde de
wissellooper met de fiets aan de hand naar
de in de onmiddellijke omgeving gelegen
woning van pastoor Alberts. Deze stelde
zich in verbinding met de politie en den
geneesheer Hermans te Schinnen, die eeni
ge tijd later aankwam en de wonden van
iiet slachtoffer verbond. S. werd vervol
gens naar zijn woning overgebracht.
De politie heeft dadelijk de omgeving af
gezet en overal gespeurd, doch tot nog toe
zonder succes. Het bedrag. dat vermist
wordt, bedraagt omstreeks vier honderd
gulden.
Vreeselijk drama te
Rotterdam.
Man doodt zijn vrouw.
Hij verwondt daarna zichzelf ernstig.
De landelijke rust van Tuindorp
Vreewijk te Rotterdam is gisteravond
omstreeks kwart over zeven op wreede
wijze verstoord.
De 34-jarige echtgenoote van den
heer N., die in de keuken bezig was het
eten te bereiden, werd onverhoeds door
haar 37-jarigen echtgenoot, waarschijn
lijk in een vlaag van jalouzie, met een
mes aangevallen, waarna hij zichzelf
ernstige verwondingen toebracht.
De vrouw had nog ae kracht om de keu
ken uit te loopen en zich op straat te be
geven, waar zij op een tusschenpad, tus
schen de tuinen van den Dreef en het Wei
pad in elkaar zakte en weldra overleed. De
dadei is per ziekenauto naar het zieken
huis aan den Coolsingel overgebracht.
Het echtpaar laat vier kinderen van vijf
tot twaalf jaar achter. De man was langen
tijd werkloos geweest en sedert kort bij de
werf Gusto te Schiedam in dienst.
Het huwelijksgeluk in dit gezin was ver
te zoeken. Man en vrouw leefden vrijwel
voortdurend in onmin met elkaar. Dit vond
voor een niet gering gedeelte zij oorzaak
in het feit, dat de vrouw veel uitging en
de echtelijke ruzies waren dan ook meestal
her, gevolg van jalouzie van den man.
Menigmaal liep ae ruzie zoo hoog, dat
de politie door de buren te hulp werd ge
roepen op de twistenden te scheiden. De
man was door dit alles erg van streek ge
raakt. Den laatsten tijd vcoral heeft hij
v'agen van groots woede gehad, die reeds
veel weg hadden var verstar.dsverbysterin-
gen Het is dan ook zeer wc! mogelijk, dat
hij, op het moment dat hij zijn daad vol
bracht. niet geheel toerekeningsvatbaar is
geweest.
AAN VERWONDINGEN OVERLEDEN.
De 16-jarige J. van Leeuwen uit Maas
land, die Maandagavond te Maassluis bij
een aanrijding ernstig werd gewond, is
gistermiddag overleden.
BUITENLANDSCH GEMENGD.
WAANZINNIG GEWORDEN ABESSIJN
RICHT BLOEDBAD AAN.
Reuter meldt uit Rome. dat een ge
wapend Abessijn bij het zien van het uit
Addis Abeba naar Rome overgebrachte
beeld van den Leeuw van Juda. plotseling
zijn verstand verloor en talrijke voorbij
gangers verwondde.
Fascistische militie heeft den ongelukkige
met revolverschoten neergeschoten, waarna
hij naar een gesticht is gebracht
Het bleek een der stamhoofden te zijn,
die naar Rome zijn gekomen ter gelegen
heid van den tweeden verjaardag der
Italiaansche verovering.
Het was een Erithreeër, die met de
Italianen heeft gevochten.
BRAND IN LEGERMUSEUM TE
BOEKAREST.
In het legermuseum te Boekarest heeft
een brand gewoed, waardoor de geheele
bovenste verdieping en de koepelzaal met
voo. werpen van waarde vernield zijn. Vele
officieren gingen met levensgevaar het
brandende gebouw binnen om oude vlaggen
en andere historische voorwerpen te
redden.
CHOLERA IN AFGHANISTAN.
In de laatste tien weken zijn in Afghani-
s an 25 000 gevallen van cholera voorge
komen. waarvan 12 000 een doodelijken
afloop hadden, aldus melden berichten uit
de vereenigde provincies Andere deelen des
lands zijn in mindere mate door de
epedimie aange'ast. Men verwach! dat het
vroege begin van de moesson uitbreiding
der epidemie zal stu ten.
De eerste proefvlucht der K.N.I.L.M. van Batavia naar Sydney zal heden worden uitgevoerd. De
dienst zal dezelfde zijn. welke officieel 3 Juli a s. geopend wordt, onder den naam „The Flying Dutch
men" „Vliegende Hollanders" K LM. en K.N.I.L.M. De kaart geeft de Austraiië-route weer van Am
sterdam uit tot Sydney, totaal 20.880 K M. welke in acht dagen gevlogen zal worden; op deze lange
route kruisen verschillende luchtvaartlijnen van andere landen, bp de kaart ziet men dat sommige
der internationale luchtvaart-maatschappijen gedeeltelijk dezelfde luchtroute volgen. De mogelijkheden
dat het luchtnet der „Vliegende Hollanders" nog uitbreidingen zal ondergaan ziet men eveneens
op de knart aangegeven, zooals de verbinding van de Air France luchtlijn Saigoen naar Batavia en
de verb; ling van Tarakan op Manilla waardoor wij met Amerika ver'conden worden enz. Het inzet-
kaartje geeft den nieuwen luchtweg van Batavia naar Sydney; deze bedraagt 6815 kilometer.
Uitgesproken:
Dn. Dubbeld. bouwkundige te Wassenaar,
Gravestraat 2 A. R.-c.: mr. A. J. Paulus; cur.:
mr. J. Last, Den Haag.
G. van Groningen Jzn.. koopman in 2de
handsch goederen, Nieuw-Vennep. Hoofdweg
1S12 Haarlemmermeer. F.-c.: mr. A L. M van
Berc'ce.; cur.: mr. .T. v. n der Hoever Haev,em.
W J. van den Eo ,rh. bouwondernemer. Hil-
legom Ajrerlaan 154. R.-c.: mr. A. L. M. van
Berckrl; cur.: mr. T. A. M. A. van Löbcn Seis,
Haarlem.
