DE VIERDE MAN?
Urk in den greep van den
modernen tijd....
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 7 Mei 1938
Derde Blad No. 23961
8
BUITENL. WEEKOVERZICHT
UW EMAILLE KEUKENUITZEÏ
VAN DER STOK!
79ste Jaargang
John Buil: „Kijk, vriend Mussolini krijgt bezoek".
Marianne: „Of we nog tot een partijtje bridge zullen komen?"
De jeugd en de oudere
meisjes kleeden zich meer
en meer „in burger".
Slechts de visschers
blijven het traditioneele
costuum trouw
IN AFWACHTING
Wederom is Rome in het brandpunt der
belangstelling. Overal vraagt men zich af,
wat bet practlsche resultaat zal zijn van
de hernieuwde ontmoeting tusschen beide
dictatoren. Naar den uiterlljken schijn
heeft het er wel iets van, dat de Duce
eenigszins op den achtergrond staat, doch
dat Ls slechts schijn. De Fuehrer brengt
nu eenmaal zijn bezoek aan Rome als
staatshoofd en vindt als zijn gelijke dus
den koning! Of beter gezegd koning-keizer
Want daarin ligt de oplossing van groote
dilemma's
Toch weet men, dat alleen hetgeen tus
schen Fuehrer en Duce wordt afgehandeld
werkelijk beteekenls heeft en al het ove
rige slechts bijzaak ls. Zelfs de meer dan
pompeuze ontvangst, waarbij Italië getui
genis heeft afgelegd van zijn waarde tc
and en ter zee, mag men beschouwen ais
ronder te veel waarde In verband met het
geen, waarom het gaat. Hoofdzaak ls en
blijft, wat uit deze ontmoeting tenslotte
te voorschijn zal komen en dan beslist, het
geen de belde dictatoren vaststellen!
Het is nog te vroeg om daarnaar te gis
sen Naar het uiterlijk is de as Rome-Ber-
lijn eer versterkt dan verzwakt, doch men
lal goed doen om het oordeel nog wat op
le schorten.
Nog zijn we temidden van den feestroes,
waarmede Italië het Duitsche staatshoofd
ontvangt, nog ls alles volop zonneschijn
en waardeering, doch het practlsche resul
taat is nog niet te beoordeelen. Men kan
nog slechts raden en hoe gevaarlijk Jat
is. mogen we als bekend veronderstellen.
Dat na de Engeisch-Fransche overeen
komst. die meer en meer het karakter-
heeft aangenomen van een defensief ver
bond zelfs de Engelsche pers erkent
da'! een dergelijke overeenkomst tus
schen belde leden van de as zou worden
afgesloten, wordt algemeen verworpen. Ita
lië, gerugsteund door de overeenkomst met
Engeland en met een dergelijke overeen
komst mc-t Frankrijk in het verschiet, wil
zich blijkbaar niet zoodanig vastleggen.
Het houdt liever nog beide hangijzers In
het vuur, opdat net belde kanten op kan,
als onverwachts toch nog iets de rust in
Europa zou verstoren.
Nog altijd is het het vraagstuk van Mid
den-Europa, dat in dit opzicht domineert,
Zal Mussolini Duitschland weten te mati
gen inzake het brandend vraagstuk van
'sj»cho-SlowakiJe? Ziedaar, waarom nog
steeds alles draalt. Engeland en Frankrijk
beijveren zich om In deze gevaarlijke ma
terie te bemiddelen. Te Praag zal worden
aangedrongen op de grootst mogelijke te
gemoetkoming aan de Sudeten-Dultschers
als slechts eenigszins ls overeen te bren
gen met de rechten van een zelfstandigen
staat. En het staat tevoren al wel vast, dat
Praag, dat zich geheel op de hoogte heeft
gestelc. van de wenschen van beide demo
cratieën, daaraan tegemoet zal komen.
Daarnevens zal Engeland te Berlijn lnter-
tenleeren en aandringen op nakoming van
ie beloften, o.a. door Goering gedaan, om
dm staat Tsjecho-Slowaklje niet aan te
tasten. Dat Impliceert reeds terstond, dat
Engeland dus niet onverschillig staat ten
aanzien van Midden-Europa, dat het in
tegendeel ook daar blijk geeft van belan
gen! Een volkomen afwijzende houding
«n Duitschland, het willende voorstellen
'■bof de kwestie der Sudeten alleen een
n.agpunt is tusschen Duitschland en
hjecho-Slowakije, zou slechts de niet al
beste verhoudingen tusschen beide
[root-machten schaden.
Is het wonder, dat er geruchten in om-
oop zijn, dat Duitschland inzake Tsjecho-
Blowakije vooral zou willen aandringen op
wijziging in diens bultenlandsche politiek?
Duitschland zou willen een breken met de
rovjets en als het kon een losser maken
'an den band met Frankrijk en daarmede
vooralsnog genoegen willen nemen. Doch
Praag geneigd zal zijn om aldus zijn
reserves in den steek te laten voor on
zekere beloften, staat o.i., ernstig te be
nen. Het weet wel, wat het heeft, niet
een toegeven aan Duitsche pressie
tal brengen. Het voorbeeld van Oostenrijk
is zeker weinig aanlokkelijkDe Duit-
scne actie In alle landen met Duitsche
minderheden doet trouwens weinig goeds
voorspellen, zoo de gelegenheid wordt ge-
Knapen voor toegrijpen!
Scherper dan ooit tevoren is overigens
Je controverse tusschen Duitschland en
het Vaticaan naar voren gekomen tijdens
oe reis van den Fuehrer. De Paus heeft
"oh gehaast Rome te verlaten voor zijn
zomerverblijf en het groote Vattcaansche
olad neemt van het bezoek van den Fueh-
rer totaal geen notitie. Zelfs heeft de Paus
een zeer stekelige opmerking gemaakt te-
lenover Duitsche bezoekers en legt hij den
Duitschers, die Hitler vergezellen, doch
wellicht nog tijd zouden vinden voor be
zoek aan Vaticaansche instellingen allerlei
moeilijkheden in den weg. Het is. alsof het
vaticaan zoo scherp als maar mogelijk is,
wu doen uitkomen, dat het zich ten ach
ter voelt gesteld doordat Hitier heeft af-
?ezlen van een bezoek aan den Paus, waar
door de tegenstellingen tusschen Derde
™Jk en Kerk worden geaccentueerd. En
[hdthiaad zijn de verhoudingen tusschen
™(je na den Anschluss er niet op verbe-
ik' Integendeel spitsen de verhoudingen
zich meer en meer toe. Welk een bron van
"btsmgen daarin ligt verscholen, behoeven
J"J zeker niet nader te deflnieeren. Gaat
het
eenmaal hard tegen hard, dan kunnen
allerlei verrassingen opduiken
f Merkwaardig ls ongetwijfeld, dat het
•sscLstisch Italië, dat steeds zoo grooten
prijs bleek te stellen op een goede ver-
yanahouding m«t het. Vaticaan. ja zelfs
J®. oude veete wist op te lossen, thans oog
n te hebben voor het Duitsche stand
je1 en aanvallen richt tot het Vaticaan
ïga ins de aangenomen houding?! Doch,
«X)aLs gezegd, het oogenblik is nog niet
jar, om zich een oordeel aan te matigen
«•r de practlsche beteekenis van het be-
jj™ van den Fuehrer. Wellicht, dat de
ooiende v/eek daarover nadere gegevens
'«I brengen.
Metzelfde geldt voor den nog onverwach-
iii'i s'aP der regeering Daladier in Frank-
J. die den moed toonde om het Fran-
'™e volk den spiegel der waarheid voor
houden en in verband daarmede maat-
d.t,ien te treffen tot zelfs een nieuwe
ïirk toe. Zal de franc van Daladier
«Li" wet,;tl te handhaven en zal deze
'lns be droeve erfenis van het ramp-
jcamge Volksfront weten te redderen?
w «rste symptomen zijn niet ongunstig,
NATUURLIJK VAN
De 3 beste merken D.R.U. - B.K. en EDY
zijn in alle kleuren voorradig 1
(In onze huishoudzaak BREESTRAAT 152)
789 linger. Med.)
maar blijft het zoo... In dit verband zij
verwezen naar het financieel overzicht.
Wij zijn weer eens ln afwachting! Het
geen ook geldt voor da bijeenkomst tier
Kleine Entente. De beteekenis daarvan
wordt steeds meer aanvechtbaar.
Van beide strijdtooneelen ln de wereld
valt weinig te vermelden. In Spanje
heerschte deze week vrijwel stilstand.in het
Verre Oosten komen de Japanners ln
steeds groeiende moeilijkheden. Weliswaar
zijn de Chlneezen niet bij machte om den
indringer terug te werpen, doch hun gue-
rilla-krijg neemt toch zoodanige afmetin
gen aan, dat in Japan, zelfs al verzwijgt
men daar de bevolking den waren toestand,
ongerustheid begint te ontstaan. De voor
spiegeling van een sjpoedig einde van het
Chlneesche avontuur wordt niet meer ge
loofd en uitputting begint zich te doen
gevoelen. En dat, terwijl bekend Ls, dat de
sovjets op de loer liggen om gebruik te
maken van iedere kalis.De Japanners
zouden hst communisme uit China ver
drijven, het heeft er nimmer meer gewoe
kerd dan door hun actie, zelfs al staat
China meer dan ooit tevoren achter één
man, ln casu maarschalk Tsjang Kal SJek!
Eerst wanneer de boot aanlegt, wordt
de strijd tusschen oud en nieuw merkbaar.
Daar staan de visschers in hun wijde,
half-opgetrokken broeken, de hooge fez
achtige karpoetsen op het hoofd. Aanvan
kelijk domineeren zij nog. Maar dan drin
gen naast, tusschen en achter hen andera
gekleede gestalten op. Meisjes en jongens
„in burger". De schooljeugd draagt het
oude costuum niet meer. Truitjes en korte?
broeken voor de jongens, jurkjes en zijden
kousen voor de meisjes. En ook de oudere
meisjes zijn gezwicht voor het nieuwer-
wetsche, dat 5 a 6 jaar geleden geen kans
scheen te krijgen. Nu ziet men ze op Urk
loopen met gepermanent haar, met zijden
kousen en een stadsche jurk. 't Flatteuze
costuum heeft afgedaan.'t Is al een ge
woon gezicht om oudere visschers, die nog
aan de eigen dracht vasthouden, met hun
kinderen in stadsch tenue te zien wande
len
Voor degenen, die zich Urk herinneren
van een in vroeger jaren gebracht bezoek,
zal de greep, waarin het oude land dooi
den modernen tijd gevat schijnt, ongetwij
feld een teleurstelling zijn, ook al is de
de zege over het oude nog niet definitief.
De heer A. Gravestein, die nu al onge
veer 30 jaar in Urk's raadhuis als burge
meester resideert, verzacht deze teleur
stelling echter. „Ongetwijfeld zijn en
gaan er velen „in burger"." zoo
zegt hij. „Maar daarnaast zijn er min
stens even veel Urkers, die trouw blijven
aan het oude costuum. De moderne tijd
heeft zich op ons eiland baan gebroken.
Het zou dwaasheid zijn cm daarvoor de
oogen te sluiten, nu in den gemeenteraad
b.v. een uitbreidingsplan voor een tuindorp
is aangenomen. In de laatste jaren zijn er
al heel wat moderner huizen op Urk ge
bouwd. Het zoogenaamde Buurtgebouw.
met subsidie van Rijk en provincie door
het „Witte Kruis" gesticht, is daarvan een
der laatste. Dit gebouw, waarin één dei-
beide artsen van Urk een spreek- en on-
derzoekkamer heeft, bezit om. een lighal.
Daarnaast zijn er badhokjes in aange
bracht, terwijl een groot lokaal voor nij
verheidsonderwijs ingericht is. Deze laatste
73.al kan tevens voor ontspanningsdoelein-
cen benut worden.
Hoe het met de vissoherij staat? Men
heeft al eens voorspeld, dat de Urker vis
schers het bijltje er bij neer zouden leggen,
iets dat mij altijd even doet lachen. Eer
dat gebeuren zouNog altijd bestaat de
Urker vloot uit ongeveer 220 schepen, waar
van er 100 op het IJsselmeer en de overige
op de Noordzee ter vischvangst gaan. In
totaal tellen we nog een kleine 600 vis
schers op het eiland. Natuurlijk, zoo erg
best is de vargst niet. Maar dat de Urker
visschers er mede op zouden houden is niet
aan te nemen.
Zeker, ook op Urk hebben de visschers
hun problemen, al zou het alleen maar zijn
door de stijging van de olieprijzen Maar
daar heb ik nu niet het oog op. Het groote
probleem voor ons is momenteel de werk
loosheid. Elk jaar worden er op Urk 100
kinderen geboren, waarvan 40 a 50 jon
gens. De laatsten kunnen op de vloot geen
emplooi vinden en het grootste gedeelte is
dan ook, na de schooljaren, werkloos. Ge
lukkig mogen wij er op rekenen, dat als de
Noord-Oostelijke polder gereed is, velen
hunner vermoedelijk daar werk zullen kun
nen vinden. Momenteel worden verschil
lende jongens reeds naar ambachtsscholen
gestuurd, om een vak te leeren, zoodat zij
in het nieuwe land een broodwinning kun
nen vinden."
(Van onzen specialen verslaggever).
Urk zooals het reilt en zeilt op een zon-
nigen lentedag.Dat i6 binnenstappen
in een apart wereldje, waarin de oSde tijd
nog den scepter zwaait, maar waarin de
moderne tijd opdringt, meer en meer ter
rein veroverend, evenals de dijk naar
Schokland, die reeds enkele kilometers
Oostwaarts gegroeid ls.
In Mei 1938 zet men nog voet aan wal
op een eiland. Straks, over enkele jaren
dan, zal Urk een kustvisschersplaatsje zijn
met een goed geoutilleerde haven. Het 80
H A. groote eiland zal dan grenzen aan het
nieuwe land van den Noord-Oostelijken
jjolder, die door de dijken naar dc Friesche
kust en vla Schokland naar Vollenhove,
tegen het water van het IJsselmeer be
schermd wordt. Machteloos loopen de gol
ven reeds te pletter op het hechte bolwerk,
dat ten Oosten van Urk's haven naar
Schokland loopt. Ook met den dijk naar
het Noorden is nu een aanvang gemaakt
Een groote baggermolen, die een eindje uit
de kust ligt is een vaargeul aan het maken.
Daar zal eveneens binnenkort een dijk
gaan groeien.
O m Urk een zwijgende kamp tusschen
mensch en water, een kamp, waarvan de
uitslag reeds vaststaat: de mensch wint,
dank zij de moderne techniek. Het water
moge bruisend protesteeren tegen de
boeien, helpen doet het niet.
En o p Urk? Ook hier een zwijgende
kamp! Een strijd tusschen den ouden en
den nieuwen tijd. Meer en meer nestelt de
laatste zich op het eiland, doet moderne
woningen verrijzen, plukt aan de traditio
neele kleederdraoht. Hoe zal het zijn als
over enkele Jaren golvend koren en wel
varende boerderijen het achterland van
Urk vormen?
Zij, die op de passagiersboot uit Enkhui
zen of Kampen het eiland in de verte zien
opdoemen, vermoeden nog niets van dezen
strijdt. Zij kijken naar den eiken dag
groeienden dijk. die al een respectabele
'envte heeft. Fn daarnaast is het de mo
derne haven, die hun aandacht geboeid
houdt Verdwenen ls het oude, vertrouwde
gat met de houten remming. Een bazaltpier
met een groenen lichtopstand is er voor in
de plaats gekomen.
Urksche jeugd in het traditioneele
costuum. Zóó ziet men de jeugd
van 1938 niet meer.
Zal Urk, waar oud en nieuw elkaar nu
ontmoet, dan toch Urk blijven? Deze vraag,
zoo gesteld, is niet te beantwoorden Het
veld winnen van den modernen tijd is
zichtbaar. Maar even zichtbaar is het, dat
de visschers, die met hun gezinnen toch
nog altijd de voornaamste bewoners zijn
van het eiland, den ouden tijd blijven
aanhangen.
,,Over een jaar of drie wandelen we over
den dijk naar Schokland". Dat zeggen de
Urkers. als zij. staande aan de haven, den
dijk zien groeien. Ze uiten zich. zonder
wrok. over een werk waarvoor zij in hun
hart bewondering hebben. Zelf hebben zl]
te vaak den degen met de golven moeten
kruisen om niet te weten wat deze over
winning op het water beteekent. En zij zijn
te rondborstig om dezen arbeid, die hun
het bestaan moeilijker maakte en maakt,
louter met het oog op het eigen belang, af
te keuren.
Men kan de Urker visschers dag in. dag
uit, aan de haven treffen. Eerst wijden zij
hun aandacht aan de booten. Is daar alles
in orde bevonden dan komt de steeds
groeiende dijk aan de beurt En reken maar
dat zij precies weten hoeveel de'e vordert.
Reken ook maar. dat wanneer de dijk ge
reed is zij tot de eersten zullen behooren,
die Schokland een bezoek brengen.
(Nadruk verboden).
