STADSNIEUWS
DONDERDAG 17 MAART 1938
No. 23919
Het Leidsche Stadhuis in wording
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
79 ste Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
De rede van den Duce
De Duitsche Rijksdag
bijeengeroepen
Dit nummer beslaat uit VIER bladen
Groote lederfabriek te
Waalwijk afgebrand
Ontzettend familiedrama
te Stratum
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 cis. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd sljn:
per 3 maanden f. 2.35
per week f. 0.18
Franco per post f. 2:35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 tnrxL)
Het bevolkingsvraagstuk van 4 R. gaat naar Weert
Ned.-Indie.
Voordracht van mr. G. H. C. Hart.
Op uitnocdiging van het Leidsch comité
voor Indische lezingen., samengesteld uit
de Senaatscommissie voor Indische voor
drachten, de Indologenvereeniging, de Ver-
eenigde Faculteiten van Leidsche Studen
ten, de Indische Vereenlging in het Leid
sche Studentencorps en het Indologisch
Werkgezelsehap, heeft mr. G. H. C. Hart,
oud-directeur van het Departement van
Economische Zaken in het Academiege
bouw een voordracht gehouden over ,.Het
bevolkingsvraagstuk van Nederlandsch-
Indië".
Spr. herinnerde allereerst aan een arti
kel van prof. mr. J. J. Schriecke, waarin
deze een jaar geleden een lans brak voor
bet loslaten van een ethische politiek in
Ned. Indië en daarvoor in de plaats een
politiek van nieuwe zakelijkheid propa
geerde.
Het bevolkingsprobleem van Ned.-Indië
ls een van de meest urgente onzer kolo
niale vraagstukken. Slagen wij, aldus spr.,
erin aan dit probleem in de eerstkomende
jaren het hoofd te bieden, dan zal dat de
welvaartsontwikkeling zeer ten goede
komen; falen wij daarentegen dan ziet
spr. de toekomst somber in.
De regeling van een vraagstuk van zoo
danige importantie als dat eener overbe
volking kan men niet zonder meer aan de
natuur overlaten. Spr. stelde eerst de vra
gen: welken welstand acht men in het alge
meen voor de bevolking het meest wen-
schelijk, wanneer wordt dat evenwicht ver
broken en welke middelen staan ter be
schikking om het gewenschte doel te be
reiken? Het antwoord op die vragen is
afhankelijk van diverse subjectieve in
zichten, doch anderzijds is de overbevol
king dusdanig evident, dat zij zonder meer
kan worden geconstateerd. Niet voor ge
heel Indië, doch zeker voor Java. De ge
weldige agrarische vooi uitgang zoowel van
den ondernemingslandbouw als van den
bevolkingslandbouw, heeft weliswaar lan
gen tijd ongeveer gelijken tred gehouden
met het bevolkingsaccrès. doch het is niet
te verwachten, dat zulks ook in de toe
komst mogelijk zal zijn. Dezelfde redenen
die in het verleden pessimisten in het on
gelijk stelden, doen de toekomst met on
gerustheid tegemoet zien, aangezien in
meerdere opzichten het technische maxi
mum is bereikt. Spr. gaf hiervan meerdere
voorbeelden. Het gevaar van overbevolking
is wellicht 60 jaar te vroeg aan de orde
gesteld, niet te ontkennen is het, dat het
200 langzamerhand accuut is geworden.
Spr. behandelde vervolgens de vraag of
de economische toestand op Java in die
jaren verslechterd is en concludeerde tot
een bevestigend antwoord, o.a. op grond
van den sterk verminderden rijstinvoer.
De koopkracht der Javaansche bevolking
Is in algeineenen zin minimaal en een stij
ging van eenig belang is niet te verwach
ten.
Ee bevolkingstoename van 5 millioen zie
len per decennium is zonder twijfel be
denkelijk te noemen, wanneer de bestaans
mogelijkheden in veel geringere verhou
ding toenamen. Men moet daarbij niet uit
het oog verliezen, dat de oogsten in de
laatste 7 jaar zeer gunstig zijn geweest.
Op vel schillende plaatsen van Java (Z.-
Djokja, Grissee) komt reeds ondervoeding
voor. Dat er tot nu toe geen catastrophe
is voorgekomen, vindt zijn oorzaken in de
soberhgid der bevolking, de verstandige
maatregelen der regeering, den landbouw-
technischen vooruitgang en de gunstige
29 Maart a.s. vertrekt
de troep.
Naar wij vernemen, mag
thans wel als vaststaand
worden aangenomen:
De eerste ploeg van de lich
ting 1938 van het 4de regi
ment infanterie, welke 25
Maart met groot verlof zou
vertrekken, gaat als tweede
bataljon voor voortgezette
oefening, voor den tijd van
5Vi maand, inderdaad naar
Weert en wel op Dinsdag
29 Maart a.s.
Het regiment zal bij gebrek
aan kazernegebouwen al
daar worden onderge
bracht in scholen, schuren
e.d. terwijl van hier een
keukenwagen wordt mee
genomen.
De tweede ploeg komt be
gin April alhier onder de
wapenen.
uitkomsten der oogsten. Dit is een sombere
conclusie, doch daarom behoeft zij niet
ontmoedigend te zijn.
De oplossing van het bevolkingsvraag
stuk is naar sprekers vaste overtuiging
binnen het territoir van Ned.-Indië ge
legen.
Als middelen daartoe noemt spr. inten-
siveering van den landbouw, bevordering
van de nijverheid en emigratie van Java
nen naar de Buitengewesten. Ten aanzien
van het tweede middel wees spr. op de
groote arbeidsintensiviteit der bevolking,
de geringe kapitaalsinvestatie en de groote
spreiding der z.g.n. kleine nijverheid over
het geheele eiland. Er voltrekt zich op
Java een groote omschakeling van de ge
wone huisvlijt tot kleine nijverheid, d.w.z.
als hoofdbron van inkomsten en het is
stellig mogelijk deze nog meer te stimu-
leeren. De opname van de ontwikkelings
mogelijkheid der nijverheid is evenwel be
perkt en schat spr. op een bevolkingsac
crès van 20.000 per jaar.
Van intensieve emigratie naar de Bui
tengewesten koestert spr. groote verwach
tingen. mits zij met continuïteit wordt toe
gepast. Met vreugde constateerde spr., dat
ook de regeering daarnaar ernstig streeft.
Binnen drie maanden tijds werd een op
pervlakte van 1.900.000 hectare grond ge
signaleerd. welke als kolonisatieterrein in
Achter de houten schutting en in het inwendige van het gebouw is men thans druk
bezig met het bekleedende metselwerk van het betonnen geraamte van het Leidsche
Stadhuis. Bovenstaande foto is genomen in de raadszaal. De afgescheiden ruimte
op den achtergrond is de perstribune.
In de Italiaansche Kamer heeft de
Duce gistermiddag een overzicht ge
geven van het Oostenrijksche drama,
waarbij hij een parallel trok tusschen
de eenheid van Duitschland en die van
Italië.
Tijdens zijn uiteenzetting zeide hij,
reeds in Juli 1937 tegenover Schusch-
nigg te hebben verklaard dat de as
RomeBerlijn basis was der Italiaan
sche politiek en dat de onafhankelijk
heid van Oostenrijk door Italië werd
beschouwd als een zuiver Oostenrijk
sche kwestie. Hij voegde hieraan toe
dat hij Schuschnigg had medegedeeld,
toen deze hem in kennis stelde van
zijn plan een plebisciet te houden, dat
„deze helsche machine in zijn eigen
handen tot een ontploffing zou komen"
Mussolini sprak voorts in levendige
bewoordingen over de vriendschap tus
schen Italië en Duitschland. De aan
wezigheid van dit laatste land aan den
Brenner maakt op Italië geen indruk.
aanmerking kwam.
Spr. stond hierna stil bij de beide vor
men van kolonisatie, n.l. landbouw- en ar
beiders-kolonisatie, waarvan de eerste naar
sprekers meening het meest effectief zal
blijken.
Weliswaar hebben in het begin de resul
taten in de Lampongsche districten tot
mislukkingen geleid, doch daarvoor waren
diverse oorzaken van organisatorischen
aard aanwijsbaar. Men heeft daaruit lee
ring getrokken en momenteel is de kolo
nisatie aldaar zeer bevredigend.
Voor het welslagen van landbouwkolo-
nisatie zijn vier factoren van belang, te
weten: geschikte terreinen, de emigratie
willigheid der Javaansche bevolking, de
kosten en tenslotte de bereidheid om ver
schillende systemen' toe te passen en daar
bij leering uit de practijk te trekken.
Voor een geslaagde kolonisatie op groote
schaal zijn een grondige voorbereiding en
een intensieve propaganda noodzakelijk,
hetgeen door de regeering in Indië ter
dege wordt ingezien, blijkende ook uit haar
handelingen.
Aan de kolonisatie zijn groote financieele
risico's verbonden, doch deze worden, vol
gens spr.'s vaste overtuiging, stellig gedekt
door de toekomstige voordeelen. Spr. be
sloot zijn voordracht met aller belangstel
ling te vragen voor de groote Indische
vraagstukken en deze te leeren beschou
wen als problemen van het geheele Neder-
landsche volk.
Officieel wordt medegedeeld:
de president van den Duit-
schen Rijksdag, generaal-
veldmaarschalk Göring, heeft
den Duitschen Rijksdag tegen
Vrijdag 18 Maart a.s., (dus
morgen) des avonds 8 uur bij
eengeroepen.
Ïl-K. STAATSPARTIJ.
EERSTE BLAD
Jaarvergadering der afd. Leiden.
Gisteravond hield de afd Leiden der
EK. Staatspartij de jaarve.gadering :n
„Den Burcht", Door plotselinge verhinde
ring van rar. Bolsius werd de vergadering
door den heer B. Th. Wlmer geleid.
Na de vergadering met den Chr. groet
geopend te hebben deed spr het groote
belang uitkomen van het vergaderen en
hel daden stellen od die vergaderingen, ook
al lijken die. in verand met het ontzaglijk
groote wereldgebeuren der laatste dagen,
onbelangrijk. Wij zijn verplicht mede te
werken, daden te stellen ieder op de plaats
waarvoor hij geroepen is. aan de verster
king der politieke eenheid Het is van het
grootste belang voor het vaderland en de
Kerk. da. de ka'holieken één ziin. Spr.
hoopte dat allen daaraan zouden blijven
medewerken en da' de besp:ekingen en
daden van deze vergadering vruchtbaar
mogen zijn.
De voorzitter deelde mede. da' prof Berg
zich niet als bestuurslid beschikbaar kan
stellen, daar hij waarschijnlijk binnenkort
een studiereis naar Indië zal ondernemen
Spr. dankte prof Berg voor de groote toe
wijding waarmede hij steeds in belangrijke
maten zijn medewerking in he bestuur
der R.K Staatsparty heeft gegeven en
wenschte hem veel geluk en vooral ook
veel succes toe op zijn studiereis
De bestuursverkiezingen verlieren ais
volgt.
Herkozen werden de vier af tredenden,
dc heeren Horkx. Manders, Langeveld en
Tobé. terwijl de heer P J. H van Zijl als
nieuw bestuurslid werd gekozen Als afge
vaardigden naar Kamer- en Statencentrale
werden benoemd de heeren Manders en
Lombert en als plaatsvervangende leden
de heeren van der Tod en Molkenboer.
De voorzitter bracht vervolgens dank aan
de procagandaclub Dr Schaerman voer het
belangrijke werk door bestuur en leden
verricht.
Na rondvraag volgde sluiting.
BINNENLAND.
Regeling van den steun aan de kleine tuin
ders. (Land- en Tuinbouw, 3e Blad).
Bijzonderheden betreffende inkomens en
vermogens van de grootere gemeenten.
(Binnenland, 3e Blad).
De Zwaluwen verloren te Luik met 10
van de Roode Duivels. (Sport, 3e Blad)
Groote fabrieksbrand te Waalwijk. (Ie
Blad).
Jaarvergadering Ned. Tuindcrsbond. (Laat
ste Berichten, le Blad).
BUITENLAND.
De rede van den Duce. (3e Blad).
Halifax in het Britsche Hoogerhuis. (Bui
tenland, 2e Blad).
Hitier te Berlijn bejubeld. (Buitenland, 2e
Blad).
Naar een regeling in het Pootsch-Lithau-
sche conflict? (Buitenland, 2e Blad).
Verklaring van den Belgischen minister
Spaak. (Buitenland, 2e Blad).
Barcelona doelwit van Franco's lucht
macht. (3e Blad).
Het anti-semietisme in Oostenrijk breidt
zich uit. (Buitenland, 2e Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Schade nog niet te schatten.
160 arbeiders zijn werkloos
geworden.
Een brand van zeer grooten omvang
heeft in den VTOegen morgen in korten
tijd een der grootste lederfabrieken te
Waalwijk geheel vernield. Door dozen
brand zijn honderdzestig arbeiders
werkloos geworden.
Te omstreeks half vijf vanmorgen zag
een nachtwaker van den particulieren
nachtveiligheidsdienst, die zijn ronde
maakte, rook ODstiigen uit het gedeelte
van de N.V. Chrooml°derfabr:ek „De
Amstel", v.h. Fa. L. S. Gomoen dat aan
de Zuidzijde van het gebouwencomplex
is gelegen.
Onmiddellijk wekte hij den looimees-
ter, die aan de voorzijde van de fabriek
woont. Deze alarmeerde aanstonds de
fabrieksbrandweer, die echter tegen de
groote vuurzee niet veel kon beginnen.
Ooi: de branchveer van Waalwijk was
spoedig ter plaatse en tastte den groo
ten en zich steeds uitbreidenden brand
met vijf stralen aan. Dat de brandweer
hier voor een moeilijke taak was ge
plaatst was duidelijk. De gebouwen be
slaan een oppervlakte van 100 bij 15 M.
en zijn voor een deel twee en voor een
deel drie verdiepingen hoog. Fel woedde
het vuur in de groote voorraden leder,
die extra groot waren omdat men druk
arbeidde aan een g-ooten order voor
het buitenland.
Vanmorgen was de brand nog steeds
niet gebiuscht. Alleen de machineka
mer en het nathuis, welke afzonderlijk
staan, zijn behouden. De fr.brick is ver-
echter geheel verloren. De schade is nog
niet te ramen. De directie der fabriek
is in Amsterdam g"ver,:rd en van daar
uit wordt steeds alles betreffende dc
fabriek geregeld. Men kan ons medc-
declcn dat dc fabriek t"'n b—od- en
bedrijfsschade verzekerd is.
Man vermoordt zijn vrouw en twee
kinderen en pleegt daarna
zelfmoord.
Een ontzettend familiedrama, dat
zich in den afgeloopen nacht heeft af-
speeld in de Narcisstraat, heeft heden
morgen geheel Stratum (bij Eindhoven)
opgeschrikt.
Op nr. 14, waar de veertigjarige fa
brieksarbeider J. van E. met zijn ge
zin woont, vervoegde zich vanochtend
een familielid om zijn zuster even te
spreken. Hij kreeg op zijn bellen geen
gehoor en verschafte zich aan de ach
terzijde tcegang tot het huis. Toen hij
on dc slaapkamer Aan het echtpaar
kwam, deed hij een vreeselijke ontdek
king. Zijn zuster lag met messteken
vermoord te bed. O*) den grond lag haar
man, eveneens deed. De b?ide kinderen,
de zeventienjarige dochter Mia en de
veertienjarige zoon Wim, die nog op de
ambachtsschool ging, lagen, op dezelf
de wijze van het leven beroofd, op hun
kamertjes.
In allerijl werden een geneesheer en
de politie ontboden. Men kon slechts
den dcod van de vier slachtoffers vast
stellen. De man moet zijn geheele ge
zin vermoord hebben, om daarna de
hand aan zichzelf te slaan.
Naar dc motieven van het drama tast
men in het duister. Nooit was er van
eenig spoor van oneeinigheid inhet gezin
gebleken. Van E. had steeds werk en
stond als zeer oppassend bekend. Daar
men hem gisternamiddag in de buurt
in een ongewoon opgewonden toestand
heeft aangetroffen, vermoedt men, dat
de man in een vlaag van verstandsver
bijstering beeft gehandeld.
Het weer ten onzent zal onder
invloed blijven van een Zuid
westelijke luchtstrooming, be
staande uit polaire koude lucht.
In den nacht mag bij eenige af
nemende bewolking dalende tem
peratuur worden verwacht, terwijl
overdag de temperatuur iets zal
stijgen.
Het Stadhuis-carillon.
Collecte op de scholen bracht
ruim f. 500.op.
De op den tienden verjaardag van
drn Stadhuisbrand op de diverse Leid
sche scholen gehouden collecte ten
bate van het Stadhuiscarillon, heeft
f. 561.15 opgebracht.
Op de kick (ken), welke voor dit bedrag
zal izullen) worden aangekocht, zal door
dén klokkengieter worden vermeld, dat de
geldep werden bijeengebracht door de
Leidsche schooljeugd.
GOUDEN PRIESTERFEEST VAN
PASTOOR IGN. SMEETS.
Heden viert pastoor Ign. Smeets van de
H. Leonardus Parochiekerk aan den Haag-
weg zijn gouden priesterjubileum.
Gedurende de eerste priesterjaren was
pastoor Smeets in het bisdom Roermond
werkzaam, om eerst later zijn intrede te
doen in de orde der Franciscanen.
In 1934 kwam pater Smeets in Leiden als
rector van de toen nog rectorale kerk, de
hulpkerk, welke later door het stijlvolle
kerkje werd vervangen; de kerk van den
H. Leonardus a Portu Mauritio. Niet lang
daarna werd de kerk Parochiekerk en
daarmee werd pater Smeets tot pastoor be
noemd.
Door zijn groote beminnelijkheid ver
wierf hij zich spoedig een groote sympa
thie in Katholiek Leiden, terwijl de paro
chianen hem hoogachten. Het jubileum
zal eerst in Mei worden herdacht.
Hedenmorgen werd door den Jubilaris
een plechtige H. Mis opgedragen, terwijl
hij hedenmiddag een druk bezochte recep
tie hield.
