De
saneering van de Bouwe Louwe
en Paradijssteeg
VRIJDAG 7 JANUARI 1938
No. 23860
Conglomeraat van krotwoningen
vervangen door complex frïsp^h^
arbeiderswoningen
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
78sie Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN*
Een werk, dat der bouw-
vereen. en den architect
Bern. Buurman tot
eer strekt
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
BD'CtsVper regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons BLad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
"Woensdags cn Zaterdags 50 ets, bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 Cts., porto te ibetalen.. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
.1
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden f. 2.35
per week f.0.18
Franco per post - f. 2:35 per 3 maanden portokosten.'
(voor binnenland f.0.89 per 3 mnd.>
noemen „Grevenstraat" en ..Druckerstraat"
naar de twee mannen, die zulk belangrijk
werk hebben verricht, voor de verbetering
van de Leidsche woningtoestanden: Prof.
Foto v. Vliet, Lelden.
Een deel van het nieuwe woningcomplex: de Marendorpsche dwarsstraat, waaraan
den naam van wijlen prof. mr. W. van der Vlug zou
De saneering van de Bouwe Louwe
en de Paradijssteeg is een voldongen
feit geworden.
Op de plaats, waar tot voor kort
honderden ellendige krotwoningen
stonden, behuizingen, die, kort gezegd,
spotten met elk begrip van hygiëne en
modernen woningbouw, is een complex
frissche arbeiderswoningen tot stand
gekomen, dat zoowel de instantie welke
dezen bouw tot een goed einde bracht,
in casu de „Vcreeniging tot bevorde
ring van den bouw van Werkmanswo
ningen", als haar bouwmeester, onzen
stadgenoot, den heer Bernard Buur
man in alle opzichten tot groote eer
strekt en dat de oprechte waardeering
verdient van allen, wien de zaak der
volkshuisvesting in onze stad ter harte
gaat.
Het Is nog maar ruim 10 jaar geleden,
dat op dit grondgebied de meest ergerlijke
woningtoestanden heerschten, welke men
zich denken kan en die men in het te
genwoordige tijdsgewricht nauwelijks voor
bestaanbaar zou houden.
Samenwoning van gezinnen, bestaande
uit man. vrouw en 12 kinderen op een zol-
dervertrek, waar gekookt, geslapen en ge
leefd moest worden, onder een dak, waar
in de gaten tusschen de pannen waren op
gevuld met proppen krantenpapier en
waarin elke vorm van toiletinrichting ont
brak, behoorde allerminst tot de zeldzaam
heden.
De gemeente heeft hieraan een einde
gemaakt, door in de voorgaande jaren dit
conglomeraat van krotwoningen, die schots
en scheef door en tegen elkaar hingen, op
te nemen in een grootsch saneeringsplan,
ze geleidelijk te onteigenen en ze aldus
aan de bewoning te onttrekken. De ont
eigening had over het algemeen een vlot
verloop; zelfs werden groote gfedeelten in
onderling overleg door de vroegere eige
naren aan de gemeente overgedragen. De
dienst van Gemeentewerken zorgde daar
na voor het sloopen, de rioleering en den
aanleg van straten, kortom droeg het ter
rein bouwrijp over aan de Ver. tot bevor
dering van den Bouw van Werkmanswo
ningen.
In totaal werden 165 perceelen onteigend
waarvan 87 woningen; de overige 78 per
ceelen betroffen in hoofdzaak werk- en
bergplaatsen, eenige stukjes grond en
reeds eercler onbewoonbaar verk' ".arde wo
ningen. Van deze 87 woningen werden er
45 onbewoonbaar verklaard.
De breedte der nieuwe straten varieert
van 810 meter, die der oude stegen be
droeg 3'h meter.
Onder leiding van eenige bestuursleden
dier vereeniging, haar architect, den heer
Bernard Buurman en den heer F. J. Libot
van den dienst van Gemeentewerken, zijn
wij gisteren in de gelegenheid geweest een
rondwandeling te maken over het terrein,
dat in het afgeloopen jaar is vrijgekomen
Hoe üe toestand vroeger was: Tientallen
onbewoonbaar verklaarde woningen naast
elkaar.
door de slooping van deze bij uitstek arm
zalige woningen der vroegere bedompte
Bouwe Louwesteeg en Paradijssteeg tus
schen Oude Vest en Van der Werfstraat
en waarop thans een aantal nieuwe fris
sche arbeidershuizen is verrezen, gelegen
aan twee flinke, evenwijdig aan elkaar
loopende straten met een verbindingsstraat
halverwege. Deze huizen zijn in de laatste
weken successievelijk in gebruik genomen.
Waar nog betrekkelijk kort geleden een
ellendige wijk stond met erbarmelijke wo
ningtoestanden. vindt men thans een voor
treffelijk geheel. Wie dit stadsgedeelte
eenigen tijd niet betrad en zich het verle
den herinnert, zal zijn oogen bijkans niet
gelooven. Geen wonder, dat zich voor deze
woningen een groot aantal gegadigden
aanmeldde, n.l. ruim 300, waarvan slechts
één derde gedeelte voor een woning in
aanmerking kon komen.
Zooals gezegd, is de wederopbouw in deze
veel betere gedaante van wat eens slechts
U>1 Leiden's hoon kon strekken met behulp
var} Gemeente en Rijk bewerkstelligd door
..De Vereeniging tot Bevordering van den
Bouw van Werkmanswoningen" volgens
plannen van den heer B. Buurman, haar
architect; het werk is uitgevoerd door den
heer U. H. Brink te Leeuwarden, die voor
dezelfde Vereeniging ook reeds achter den
Haagweg een aantal woningen bouwde.
De bezwaren verbonden aan den her
bouw van het gesloopte waren bijzonder
groot. Men kon hier niet, als aan den bui
tenkant der stad, de armen vrij uitslaan
en zich zijn eigen grenzen stellen, doch
moest het nieuwe gedeelte inlasschen in
een reeds bestaand grillig gevormd en
scheefloopend geheel, waardoor men aan
bepaalde lijnen gebonden was. Eenerzijds
het bestuur der Bouwvereeniging gaarne
verbinden.
moesten zooveel mogelijk de door de sloo
ping vrijgekomen belendingen aan het oog
worden onttrokken, "anderzijds moesten de
nieuwe huizen er zoo ver van verwijderd
blijven, dat alle 101 nieuwe behuizingen,
stuk voor stuk en overal in de voorruimte
voldoende licht en lucht konden ontvan
gen. Oude aangrenzende perceelen. die als
het ware tegen elkaar in de afgebroken
panden leunden en daardoor overeind ble
ven. moesten blijven staan, doch den tot
dusver genoten steun missen. De nieuwe
huizen bleken te zullen verrijzen op hoogst
ongunstigen bodem en moesten zeer diep
worden gefundeerd. Kortom, er deden zich
aanmerkelijke moeilijkheden voor van
technischen. hygiënischen en aesthetischen
aard, die soms onoplosbaar leken, waar
de voor de hand liggende oplossingen met
elkaar strijdig waren. Dank zij de vinding
rijkheid van den bouwmeester, den heer
Buurman, wien dit werk tot groote eer
strekt, is men dit echter alles gelukkig te
boven gekomen
Op een enkel punt heeft zelfs de nieuwe
buurt mede gestrekt tot verfraaiing en
verbetering van de omgeving; het oude.
vroeger volkomen voor het oog verborgen
en deels donkere Joost Fransen van der
Lindenhof is op de meest natuurlijke wijze
in het plan opgenomen, heeft aan licht ge
wonnen. is opengewerkt en levert thans
een uiterst schilderachtig beeld op.
Het nieuwe plan omvat 29 vrije hui
zen met 4 slaapvertrekken, 16 bene
denwoningen met 1 of 2 slaapvertrek
ken, 16 benedenwoningen met 3 en 40
bovenwoningen met 5, een enkele zelfs
met 7 slaapvertrekken. De huren wis
selen van f. 3.70 tot f. 5.per week,
met een gemiddelde van f. 4.60.
De gemeente heeft de sympathieke ge
dachte gehad de beide nieuwe straten te
f
BINNENLAND.
De saneering van Bouwe Louwe- en Pa-
J radijssteeg voltooid. (Stadsnieuws. Ie BI.)
Vervalsching van Philipsaandeelen; in
ternationale bende ontmaskerd (3e Blad)|
Auto bij Nieuw Amsterdam te water ge-
reden: twee dooden. (Gemengd, 4e Blad)
De Utrechtsche Raad aanvaardt het
Schouwburgplan-Dudok (Kunst. 3e Blad>i
Wilde staking in het visscherijbedrijf te
IJmuiden. (Laatste Berichten. Ie BI.)
De heer Bern, Buurman.
mr. Hendrik Barend Greven (21 Decem
ber 18503 December 1933) en prof. mr.
Hendrik Lodewijk Drucker (11 Augustus
18576 September 19171. De eerste, hoog
leeraar in de staathuishoudkunde alhier
en bekend door verschillende economische
studie's, is voor onze stad een woningher-
vormer geweest van zeer bijzondere betee-
kenis. Hij behoorde in 1891 tot hen, die
hun schouders zetten onder de plannen
van „Eigen Haard" en hij was een der me
deoprichters en de eerste voorzitter der
bovengenoemde „Ver. tot Bevordering van
den Bouw van Werkmanswoningen te Lei
den", welk presidentschap hij is blijven
waarnemen tot 1920. Wat deze stille en
weinig naar buiten tredende man in deze
hoedanigheid onder, vooral in den begin
ne, uiterst moeilijke omstandigheden voor
Leiden en zijn arbeidersbevolking heeft ge
daan, laat zich in weinig regelen niet be
schrijven. Naast de stichting van „Eigen
Haard" en haar woningen aan dc Gerrit
Doustraat moge nog in het bijzonder wor
den herinnerd aan de moeizaam tot stand
gekomen saneering van „een der ellen
digste stadskwartieren", het complex van
sloppen en poorten tusschen Zijdgracht en
Geeregracht.
Greven's werk op dit gebied is op voor
ieder gemakkelijk toegankelijke wijze be
schreven en geboekstaafd door mr. C. W.
v. d. Pot in zijn bijdrage, getiteld „een zil
veren jubileum" voor een bundel „Sociaal-
economische opstellen", aan prof Greven
in 1916 bij zijn aftreden als hoogleeraar
aangeboden, waarin men kan lezen hoe
o.m. de thans tot stand gekomen sanee
ring reeds tijdens Greven's bewind over
de vereeniging zijn aandacht had.
Wie deze bijdrage leest., komt van zelf
ook den naam Drucker tegen. Greven's
ambtgenoot, zijn vriend en zijn trouwe
hulp bij het vinden van oplossingen voor
allerhande moeilijkheden van rechtskun
digen. geldelijken men herinnere zich
hoe de vereeniging reeds haar werk begon
voor de totstandkoming der woningwet en
leze er verder van de Pot's verhandeling
maar eens op na en van anderen aard,
waarop Greven bij zijn mooie werk stiet,
moeilijkheden, die niet zelden geduchte
persoonlijke, stoffelijke offers vergden bo
ven die, welke belangloos gebracht werden
in den vorm van noesten arbeid.
Het is wel met recht, dat de gemeente
besloot de herinnering aan deze beide wak
kere burgers te doen voortleven door twee
straten naar hen te noemen: en wel juist
twee straten in een plan, gebouwd op een
terrein, waar zich de zegenrijke resultaten
van him edel initiatief en hun stoere
voortvarendheid, blijk gevende van hun
warme belangstelling voor de volkshuis
vesting. op voor ieder met de oogen waar
neembare wijze demonstreeren.
Naast Greven en Drucker heeft Leiden
BUITENLAND.
De a.s. conferentie te Boedapest.
(Buitenland, 3e Blad)
Chautemps maant werkgevers en werk
nemers aan te denken aan Frankrijk's
toekomst. (Buitenland, 3e Blad)
De strijd in het Verre Oosten
(3e en le Blad)
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
De algemeene toestand wijst op
aanhouden van het zachte weer,
met af en toe stormachtige winden
In deze vriendelijk uitziende huisjes woonden soms wel 15 personen in een twee
tal kamers bij elkaar; de daken zien er neel wat solider uit dan zij in werkenjk-
heid aren.
kort voor, en in de eerste jaren na, 1900
nog een sociaal werker van den eersten
rang gehad, die dikwijls met hen als derde
in den bond is opgetreden, waar het ging
om de verheffing in stoffelijken en gees
telijken welstand hunner medeburgers en
mei wien zij o.a. het Leidsche Volkshuis
aan den Apothekersdijk hebben gesticht:
Prof. mr. Willem van der Vlugt, hooglee
raar in de rechtsencyclopaedie en de wijs
begeerte des rechts alhier (12 Maart 1853—
5 November 19281.
Volgaarne geven wij op deze plaats
uiting aan het o.i. alleszins begrijpe
lijke en gemotiveerde verlangen van
het bestuur der woningbouwvereeni-
ging om aan de verbinding tusschen
de Greven. en de Druckerstraat. welke
momenteel den naam draagt van Ma
rendorpsche Dwarsstraat, den naam te
verbinden van wijlen prof. van der
Vlugt.
Gelijk wij hierboven al schreven, omvat
het bouwplan verschillende woningtypen.
Hoewel, in het algemeen gesproken, dit
type gestandariseerd is. heeft de bouw
meester gestreefd naar een zoo groot mo
gelijke variatie als binnen de grenzen van
dit, wel zeer uitzonderlijke eischen stel
lende project te verwezenlijken was. De
heer Buurman heeft dit o.a. bereikt door
een verschillende hoogte van de daklijst
en door eenige afwisseling te brengen in
de raamverdeeling. Wat dit laatste betreft,
heeft hij ten aanzien van de benedenwo
ningen wederom de raamopening-in-het-
horizontale-vlak in toepassing gebracht.
Inwendig heeft hij met de ruimte ge
woekerd. zoodat practisch geen vierkante
decimeter onbenut is gebleven en de wo
ning voor de volle 100"/o dienstbaar is ge
maakt aan het dagelijksch gebruik zonder
dar daardoor al te groote concessies wer
den gedaan aan de wetten der aesthetica.
Een vermeldenswaardige bijzonderheid is
voorts nog het centrale antenne-systeem,
waardoor het complex niet ontsierd wordt
door een mastbosch van antennepalen, ter
wijl in iedere woning de mogelijkheid be
staat op facultatief gestelde radio-ont
vangst, hetzij op eigen toestel, hetzij via
de gemeentelijke radiodistributie.
Rest nog mede te deelen, dat de aamre-
mingssom van den bouw circa f.210.000
heeft bedragen en dat deze, ondanks de
niet te voorziene technische (de fundee
ring) en financieele (de devaluatie) tegen
vallers, een voor de vereeniging alleszins
bevredigend verloop heeft gehad.