BINNENLAND
Engelsche nota tot Japan
gericht
LEIDSCH DAGBLAD - Derde Blad
Donderdag 16 December 1937
Handels- en nijverheidsterrein
in een speciaal gebied
Luchtaanvallen
Engeland tracht de industrie op de been te helpen
met Brandbommen
Bestraffing der verantwoordelijke personen
voor de jongste incidenten
Minister Romme en de
spaarders.
Spoedige hulp is dubbele hulp.
Vóór Kerstmis wordt een bedrag
van twee ton verdeeld.
In verband met de verdeeling van de
opbrengst der gelden van het kleeding-,
schoeisel- en dekkingsfonds, heeft minister
Romme het volgende ter kennis van de
gemeentebesturen gebracht.
„Aangezien de opbrengst der bedoelde
collecte in de verschillende gemeenten
zeer. uiteenloopt, heb ik in afwijking van
het in mijn circulaire van 29 October j.l.
bepaalde, in overleg met de gemeentelijke
ertegenwoordigeis m de contactcommissie
van rijk en gemeenten voor steunverlee-
ning en werkverschaffing, op billijkheids-
gronden het volgende besloten:
De verdeeling van het totaal ingezamelde
bedrag zal in twee étappes geschieden en
K-el als volgt:
a. vóór Kerstmis zal over de daar
voor in aanmerking komende gemeen
ten worden verdeeld een bedrag van
ongeveer f. 200.000.
b. elke gemeente, welke heeft ge
collecteerd en spaarders in den zin
van de u bekende spaarregeling heeft,
ontvangt vijftig procent van de op
brengst der plaatselijke collecte, als
mede vijftig procent van de giften,
welke door inwoners der gemeente
rechtstreeks zijn gestort op de post
rekening van het kleeding-, schoeisel-
en dekkingsfonds, voor zoover deze
giften althans niet, zooals de giften
van het Koninklijk Huis, als zuiver
nationaal bedoelde moeten worden be
schouwd
c. het resteerende gedeelte wordt aan
de gemeenten, welke hebben gecollec
teerd en spaarders hebben, toegekend
naar rato van het aantal spaarders op
20 November j.l.
d. zoo mogelijk nog in Januari 1938
heeft een tweede verdeeling plaats van
de gelden bij welke verdeeling zal wor
den uitgegaan van het aantal spaar
ders op 8 Januari 1938.
De minister deelt mede dat hij het ge-
gemeentebestuur geheel vrijlaat in de keuze
van de wijze waarop het meent de op
brengst der collecte aan de spaarders ten
goede te moeten doen komen. Hij vestigt
echter de aandacht er op, dat nimmer een
lütkeering in geld mag plaats hebben, doch
alleen bonnen of goederen.
Tenslotte brengt hij onder de aandacht
aat het niet de bedoeling is, dat van de
collecte alleen die spaarders kunnen pro-
liteeren, die op 20 November en/of 8 Janu
ari daadwerkelijk spaarden. Overeenkom
stig de circulaire van 29 October J.l. moet
opbrengst 'der collecte ten goede komen
aan spaarders, die op het tijdstip der uit-
keering als spaarder bekend staan.
SAMENWERKING VAN VERKEERS-
ORGANISATIES.
De AN W B., de K.N.A.C., de Kon. Ned.
Motorwielrijders-Vereeniging en de Bond
tan Bedrijfsautohouders hebben besloten
een geregeld contact tot stand te brengen,
teneinde meer eenheid te bevorderen op
het. gebied van wegenvraagstukken en in
de beantwoording van verzoeken om ad
vies %-an belangrijken aard betreffende
dergelijke vraagstukken en ten einde voorts
te bevorderen, dat de belangrijkste offici-
eele stappen op dit terrein zooveel moge
lijk eensgezind worden gedaan.
Zij hebben daarom besloten dit contact
te doen bestaan uit maandelijksche bijeen
komsten, waarvan het voorzitterschap en
het secretariaat afwisselend gedurende een
half jaar bij een der vereenigingen zullen
berusten.
Dit besluit zal 1 Januari in werking tre
den. Voorzitterschap en secretariaat zul
len het eerste half jaar door den A.N.W.B.
worden waargenomen.
AMSTERDAM WEER GARNIZOENSSTAD.
Voorloopig vierhonderd man in de
Oranje-Nassau-kazerne.
Omtrent de legering met ingang van 15
hmi 1938 in de hoofdstad van het op te
richten 2de regiment luohtdoelartillerie,
vernemen wij nader, dat de troep zal wor
den ondergebracht in de Oranje-Nassau-
kazerne aan de Sarphatistraat.
Deze kazerne is op het oogenblik groo-
tenüeels ingericht als militair magazijn en
"ervan is het gevolg, dat zij voorloopig
slechts een betrekkelijk gering aantal man
schappen zal kunnen herbergen Dit aan
tal is vastgesteld op 400 man, dóch het zal
feleidelijk in belangrijke mate worden op-
sevoerd. Zooals gezegd, hangt het tempo
Jan deze uitbreiding af van de huisves-
hngsmogelijkheid, welke de kazerne zal
bieden.
t Hieraan kan worden toegevoegd, dat het
■Atps luchtdoelartlllerie, dat op 26 Mei
JJ22 is opgericht en te Utrecht is gevestigd,
vermoedelijk zal worden veranderd in een
"V'Sade, bestaande uit een staf en twee
regimenten. De tegenwoordige comman
dant van het korps luchtdoelartillerie is
Lionel J. M. Ridder van Rappard; hoofd-
«stmeteur is luitenantekolonel A. J. Maas
Het nieuwe regiment zal geheel gemoto-
[haerd zijn en bestaan uit een afdeeling
«jchtdoelartillerie en luchtdoelmitrailleurs.
J* feit, dot de troep geheel is gemotori-
ï®d, heft gedeeltelijk het bezwaar op, dat
J^riat door den grooten afstand tussohen
ternes en oefeningsterrein, waarvoor
®)nden in den Riekerpolder, dit is in de
Sjbijheid van Schiphol, zijn aangewezen
vredesorganisatie van het tcgenwoor-
Wvi
korps luchtdoelartillerie bestaat he
re de staf uit drie schoolcompagnieën.
Vrijz. Democraten
Vrijheidsbond.
en
In een gisteravond te Amsterdam gehou-
Jen vergadering van de afdeeling Amster
dam van den Vrijz.-Dem. Bond zeide mr.
P J. Oud het volgende over de houding
ten opzichte van den Vrijheidsbond:
Een fusie met den Vrijheidsbond zou
zeker toe te juichen zijn, maar dan
moet het worden de fusie tot een partij,
stoelend op een gemeenschappelijk be
ginsel en een gemeenschappelijk staat
kundig beleid. Anders zou zulk een
fume leiden tot verzwakking van de
vrijzinnigheid. Wij moeten de ontwik
keling in de liberale partij afwachten
of samensmelting mogelijk wordt, maar
niets forceeren. Bij de tegenwoordige
ontwikkeling in den Vrijheidsbond kun
nen wij tegenover hem een welwil
lende houding aannemen, Noodeloos
zullen wij hem niet moeten bestrijden;
wij moeten vooral in dezen moeilijken
tijd meer zoeken naar wat ons ver-
eenigt dan naar wat ons scheidt van
de liberalen.
Aangenomen werd het rapport van een
commissie waarbij haar machtiging werd
verleend, een verzekeringskas op te richten
voor suppletie op het loon van arbeidscon
tractanten in 's rijksdienst, die in geval
van ziekte 80 "/o loon ontvangen.
Geijverd zal worden voor evenredige
vrijen tijd aan rijkspersoneel hetwelk op
christelijke of nationale feestdagen steeds
weer dienst moet doen.
Mede sprak de vergadering zich uit voor
de wenschelijfcheid. dat het personeel op
arbeidscontract, hetwelk wagens reorgani
satie of opheffing van de door betrokkenen
vervulde betrekking in de gelegenheid
wordt gestéld, een andere betrekking in
's Rijksdienst te aanvaarden zooveel moge
lijk gelijke aanspraken zal worden verleend
als de aktehouders en de capitulanten en
hun voorrang zal worden gegeven boven
reserveofficieren, die thans door bemidde
ling van het rijk aan een overheldsbetrek-
king worden geholpen.
Na afdoening van de huishoudelijke za
ken werd de salarispositie van het rijks
personeel zeer omstandig besproken. De
teleurstelling, welke bii het rijkspersoneel
is gewekt als gevolz van het verloop der
bespreking ran de regeering met de cen
traten en de wijze, waarop de wensch tot
opheffing van de 5 °/o salarisverlaging van
1936 in de Tweede Kamer is behandeld,
kwam dikwijls in scherpe bewoordingen tot
uitdrukking
Centrale van Rijkspersoneel.
Het verhandelde in de algemeene
bestuursvergadering.
In Pulchri Studio te Den Haag kwam
het algemeen bestuur van de centrale van
vereenigingen van personeel in 's Rijks
dienst biieen.
De voorzitter, de heer Perdok, heette in
ziin openingswoord de vereenigingen wel
kom, welke zich onlangs bii de centrale
hebben aangesloten. Mede door deze toe
treding is het ledental gestegen tot ruim
9100. uitsluitend rijkspersoneel.
In zijn openingswoord betrok de voorzitter
o.a. de toegezegde wijziging der pensioen
wet. het ambtenarenverbod en de werking
van het georganiseerd overleg. Ten aanzien
van laatstgenoemd onderwerp zeide spr.,
dat dit geen ..hoorspel" mag worden. Met
het door den minister van binnenlandsche
zaken in de Tweede Kamer ingenomen
standpunt kon spr. zich niet vereenigen
Het overleg ls geen geheimdoenerij. Het
peil zal verhoogd worden als de georgani
seerde ambtenaren weten, dat over hun
belangen wordt onderhandeld en hun ver
trouwensmannen van advies en raad kun
nen dienen, ook al is dit ongevraagd.
Hierna werd overgegaan tot behandeling
van de huishoudelijke zaken. De begrooting
van ontvangsten en uitgaven, uitsluitend
met een bedrag van ruim f. 36.000 werd
vastgesteld.
Besloten werd het orgaan „de Oentrale"
hetwelk than; op de tien dagen verschijnt
in verband met allerlei bladen en geschrif
ten van de eigen, aangesloten organisaties,
om te zetten in een 14-daagsch orgaan.
PROVINCIALE STATEN VAN Z.-HOLLAND
In de voortgezette vergadering van de
Prov. Staten van Zuid-Holland men zie
ons blad van gisteren bracht de heer
Trouw (Lib.) bij de bespreking van het
wegenverslag 1937 lof aan Ged. Staten.
Verschillende sprekers vestigden de aan
dacht op wegen die h.i. dringend verbete
ring behoeven.
Een breedvoerige discussie ontstond over
het verschaffen van nieuw kapitaal aan
de Westlandsche Stoomtram-Maatschappij.
De heer van Hcsy Smith (N.S.B.) achtte
het onjuist dat de W.S.M. met provinciaal
geld wordt gefinancierd.
De heer Jansen Maneschijn pleitte voor
de voorstellen.
Het voorstel van Ged. Staten werd met
407 stemmen aangenomen (tegen de
N.S.B.).
De vergadering werd verdaagd tot
hedenmorgen.
VERSPREIDE BERICHTEN.
Bij Kon. Besluit zijn voor het tijdvak,
aanvangende met 1 Januari as. en ein
digende met ingang van 1 Januari 1939,
tot leden niet ambtshalve lid der centrale
commissie, bedoeld in artikel 27 der land-
bouw-crisiswet 1933 benoemd: G. J. Blink
te Wassenaar; dr. W. L. Groeneveld Meijer
te 's Gravenhage; mr. J. A. G. M. van Hel-
lenberg Hubar te Rijswijk (Z.H.); Chr. v. d.
Heuvel te 's Gravenhage; ir. W. H. van
Leeuwen te Delft; J. L. Nijsingh te De Wij;
mi', dr. A. A. van Rhjjn te 's Gravenhage:
ir. A. Roebrcek te 's Gravenhage; R. Sie-
mons te Utrecht; J. Th. Verheggen te
Buggenum.
Onze Londensche correspondent schrijft:
De eerste regeeringscommissaris voor de
speciale gebieden van werkloosheid in Groot
Britannië, Malcolm Stewart, heeft het
denkbeeld aan de hand gedaan dat in deze
districten handels- en mjverheidsterreinen
zouden worden ingericht die, door bijzon
dere voordeelen te geven aan den particulie
ren ondernemingsgeest, een aanmoediging
zouden worden voor ondernemers er hun
bedrijven of nieuwe bedrijven te vestigen.
Aan dit denkbeeld werd het eerst uitvoering
gegeven in het speciale gebied van New
castle en omgeving, de Tyneside zoogezegd.
Verleden jaar October werd een begin ge
maakt met den aanleg van de Team Valley
Trading Estate, in Gateshead, bezuiden de
Tyne en enkele kilometers ten Zuiden van
Newcastle. Het bestuur van deze onderne
ming, bestaande uit vooraanstaande fabri
kanten en handelslieden in Newcastle die
al hun vrijen tijd aan dit werk geven, had
ons uitgenoodigd te komen kijken naar het
geen zij in de veertien maanden, die sedert
het begin van de uitvoering van het plan
zijn verloopen, hadden volbracht. Wij heb
ben juist een tocht door de Estate en ook
een boottocht langs de oevers van de Tyne
achter den rug. De vaart op de rivier was in
het program van het bezoek betrokken ge
worden om wat ontspanning te geven na
een drukken ochtend van fabrieksbezoek op
de Estate. Ze was „pleasure" na de „busi
ness" van den ochtend. Maar in wat ze te
zien gaf leerden wij zoowel de beteekenis
van de nieuwe stichting in Gateshead als
die van „een speciaal gebied" eerst terdege
beseffen. De oevers van de Tyne, van New
castle af tot aan de zee toe, toonen weinig
meer dan een deerniswekkende woestenij
van vervallen scheepswerven, groote fa
brieksgebouwen in den deerlijksten staat
van bouwvalligheid en kolossale hoopen van
iabrieksafval. Het zijn de schamele over
blijfselen van een nijverheid die de Tyne
heeft verlaten. In het verleden maakte New
castle schepen voor een goed deei van de
Wist U, dat bij
de best uitgeruste brandweer niet
in staat is alle branden tegelijk
te blusschen en daarom de ge-
heele bevolking moet trachten
in eigen huis zelf ieder begin
van brand te blusschen
Naar aanleiding van een vraag van Attlee
heeft Eden in het Britsche Lagerhuis de
Japansche nota aan Engeland voorgelezen,
waarin Japan zijn verontschuldigingen
aanbiedt voor de incidenten, waarbij de
Britsche schepen betrokken waren, en op
zich neemt, onmiddellijk stappen te ne
men. om herhaling te voorkomen en de
verantwoordelijken te straffen, alsmede
schadevergoeding aanbiedt.
Eden deelde daarop mede, dat de
Britsche rcgcering aan de Japansche
regeering een nota heeft gezonden,
waarin zij haar standpunt ten aanzien
van de geheele reeks incidenten uit
eenzet en den nadruk legt op den
ernst van den toestand, die daardoor
geschapen is.
In dc Britsche nota aan de Japansche
regeering wordt o.m. gezegd, dat de aan
vallen door Japansche luchtstrijdkrachten
en troepen op Britsche oorlogs- en koop
vaardijschepen te Woehoe en nabij Nan
king op 12 December jJ, duidelijk ernstige
problemen opwerpen.
Na vervolgens de bijzonderheden van
deze aanvallen te hebben opgesomd gaat
de nota als volgt verder: „De Britsche
regeering heeft met voldoening de Japan
sche nota ontvangen van 14 December,
waarin diep leedwezen der Japansche re
geering werd betuigd wegens de aanvallen
op de Britsche oorlogsschepen en verklaard
werd, dat terstond maatregelen genomen
zijn, om een herhaling van dergelijke in
cidenten te voorkomen, terwijl hieraan
werd toegevoegd, dat op passende wijze
opgetreden zal worden jegens de verant
woordelijke personen en dat de noodige
schadevergoedingen betaald zullen worden.
De Britsche regeering merkt echter op,
dat in deze nota geen melding gemaakt
wordt, van aanvallen op de Britsche koop
vaardijschepen en vraagt derhalve de ver
zekering, dat al hetgeen in de nota ge
zegd is, gelijkelijk van toepassing geacht
zal worden op deze aanvallen.
In het bijzonder neemt de Britsche re
geering nota van de verklaring, dat op
passende wijze zal worden opgetreden te
gen hen. die verantwoordelijk zijn voor de
speciale aanvallen, waar het thans over
gaat.
Een voldoende bestraffing van hen. die
verantwoordelijk zijn voor de thans be
handelde aanvallen, lijkt inderdaad de
Britsche regeering de eenige methode toe.
waardoor verdere gewelddaden kunnen
worden voorkomen.
De Britsche regeering kan niet nalaten,
de vorige incidenten in herinnering te
roepen, waarbij de Japansche regeering
leedwezen betuigde voor aanvallen, die ge
pleegd waren op Britsche onderdanen en
eigendommen, en verzekeringen gaf, dat
passende stappen gedaan waren ter voor
koming van iedere herhaling. Zij herin
nert aan den aanval op den Britschen
ambassadeur in China, den daarop gevolg
den aanval op auto's, waarmede Britsche
ambtenaren reisden, de aanvallen op Brit
sche burgers en militairen, die verdedi-
gingsdienst deden aan de grens van Sjang
hai, zoowel aan andere incidenten en aan
de herhaalde verzekeringen der Japansche
regeering betreffende haar voornemen, om
volledig de belangen van derde mogend
heden in het huidige conflict in China te
eerbiedigen.
Het is duidelijk, dat de tot dusverre door
de Japansche regeering genomen stappen
ter voorkoming van dergelijke aanvallen
hierin gefaald hebben. De Britsche regee
ring moet thans vragen, ervan in kennis
gesteld te worden, dat werkelijk stappen
gedaan zijn van zoodanlgen aard. dat
daardoor definitief een einde gemaakt
wordt aan de incidenten, waarover zij zich
beklaagt."
Naar vernomen wordt, is de tekst van de
Britsche nota aan Japan ook naar Wash
ington geseind, opdat de regeering der
Vereenigde Staten volledig op de hoogte ts.
Japansche maatregelen.
De woordvoerder der Japansche ambas
sade te Sjanghai heeft aan de pers ver
klaard, dat sommigen dergenen, die ver
antwoordelijk zijn voor de incidenten op
de Jangtse reeds in ongenade naar Japan
teruggezonden zijn. De anderen, die bij de
incidenten betrokken waren, zullen het
voorwerp zijn van een onderzoek ter
plaatse.
Vice-admiraal Teizo Mitsoenami, de lei
der van de operaties der luchtmacht, is
naar Tokio teruggeroepen, „overeenkom
stig de belofte de officieren, die verant
woordelijk zijn voor het bombardeeren van
de „Panay" te straffen." Officieus wordt
medegedeeld, dat vice-admiraal Mitsoe
nami van zijn functie is ontheven.
Verklaring van Tsjang Kai Sjek,
De Chineeselie ambassade te Londen
deelt mede, dat Tsjang Kai Sjek een ver
klaring Theeft gepubliceerd, waarin hij be
vestigt. dat China vastbesloten is den te-
genstand tegen den vijand voort te zetten, i
ondanks de ontruiming van Nanking. „De
terugtocht uit de hoofdstad," zoo heeft
Tsjang Kai Sjek in deze verklaring ge
zegd, „wijzigt in niets de politiek van
weerstand der regeering tegen den Japan-
schen aanval, maar versterkt de vastbe
radenheid der natie tot voortzetting van
den strijd. Sinds de verplaatsing van den
zetel der regeering, heeft Nanking geen
politieke of militaire beteekenis meer. Ik
heb derhalve bevel gegeven, aan de troe
pen uit de hoofdstad op andere linies
terug te trekken, volgens de tevoren op
gestelde plannen, die beoogen terug te
trekken telkens wanneer de bewapenings
overmacht van den vijand onnoodige te
zware offers noodig zou maken."
De militaire positie bij Nanking.
De Japansche strijdkrachten hebben
thans de geheele Jangtse van Woehoe tot
de zee, d.i. een lengte van 400 K.M., in
hun macht. Zij hebben niet enkel Poekou
bezet, maar ook Kiangpoe. eveneens aan
den Noordelijken oever van de Jangtse
tegenover Nanking. Voorts hebben de Ja
panners aan de Jangtse ook Jangtsjou
aan den Noordoever van de rivier bezet,
dat tegenover Tsjinkiang aan de invaart
van het Groote Kanaal is gelegen. Mede
hebben de Japanners het fort van Woe-
loengsjang, ten Noordoosten van den Pur
peren Berg bij Nanking genomen. Zij
maakten daar 18 kanonnen en vier stuks
anti-luchtvaartgeschut buit. De Japanners
hebben verder een belangrijk Chineesch
versterkt punt op een berg ten Noorden
van Nanking genomen.
Uit Hankau wordt gemeld, dat de Chi-
neesche troepen na hun vertrek uit Woe
hoe een nieuwe verdedigingslinie hebben
gevormd, die haar middelpunt heeft in
Loekang op 20 K.M. ten westen van Woe
hoe. waar zij contact hebben gekregen
met versche Chineesehe troepen.
Belangrijke verdedigingswerken, o.m.
tegen luchtaanvallen, zijn terstond opge
worpen in Hankau en Oetsjang.
Talrijke Chineesehe vliegtuigen patrouil
leeren in de lucht. Vele burgers hebben de
stad reeds ontruimd. Men heeft het voor
nemen om eventueel een vluchtelingen-
zone in Hankau in te richten met de
Fransehe concessie als centrum.
Heden zal generaal Matsoei binnen Nan
king een triumftocht houden, waaraan ook
de marine zal deelnemen.
De regecring te Peking.
De voorloopige regeering der republiek
China heeft besloten, het beheer over de
douane in Noord-Ohina met inbegrip van
de douane in Tientsin, Tsjing-Wang-Tao
en andere plaatsen over te nemen.
De totale jaarlijksche opbrengst der
douane hier bedraagt 44 millioen. Desbe
treffende onderhandelingen zijn geopend.
Nieuwe boycot-actie.
Tijdens een te Londen gehouden verga
dering van het uitvoerend comité van den
„Wereldbond voor den Vrede" werd met
algemeene stemmen besloten over de ge
heele wereld een boycot te organiseeren
tegen Japansche waren. Deze actie zou op
1 Januari 1938 ingaan.
wereld, en machines en staal- en ijzercon
structies. Het was een belangrijk centrum
van de Engelsche zware industrie die haar
producten zond naar alle deelen van de
wereld. Het was door de natuur aangewezen
zulk een centrum te worden. Het lag dicht
bij de oostkust en aan de rivier die een
voortreffelijke verbinding vormde met de
zee. En steenkool in zulk een overvloed dat
„carrying coals to Newcastle" gelijk stond
met „water naar de zee dragen" lag ver
scholen in den grond rondom. De Tyneside
begon reeds jaren geleden wat van haar
welvaart te verliezen en meer naarmate de
zware industrie zich in andere landen ont
wikkelde. De malaise van zes jaar geleden
maakte er een einde aan den scheepsbouw.
En het economisch nationalisme te zamen
met het verminderd gebruik van steenkool
in de wereld hebben er zulk een speciaal ge
bied van gemaakt waar de werkloosheid
hardnekkig blijft, de geoefende werkman
zijn vaardigheid heeft verloren, waar geen
uitzicht bestaat dat de oude nijverheid tot
welvaart terug zal keeren en waar dus de
bestaansbronnen voor een groot deel der
bevolking zijn opgedroogd. Met de stichting
van de trading estate voornoemd hoopt
men nieuwe bestaansbronnen te maken.
Het terrein in de Team Valley waar deze
moderne fabrieksstad verrijst een stad
van enkel fabrieken is tennaastebij 300
hectaren groot. Dat geeft ruimte voor 70
fabrieksgebouwen, die worden opgericht
overeenkomstig een ordelijk plan en met de
zelfde vaart waarmede aanvragen van on
dernemers inkomen. Op het oogenblik zijn
er 26 fabrieken klaar en in gebruik en 23
in aanbouw. Er is ruimte over voor 21 meer.
In het plan is rekening gehouden met mo
gelijke fabrieksuitbreidingen. Tevens is
rekening gehouden met de wenschelijkheid
veel ruimte en lucht te hebben en terrein
voor sport en ontspanning. Het plan omvat
verder een groot administratiegebouw,
postkantoren, banken, clubgebouwen enz.
Een hoofdweg, die midden over het terrein
en zijn gansche lengte loopt, is een model-
verkeersweg met twee rijwegen voor op- en
neergaand verkeer, afgescheiden door een
breede grasstrook en met voetpaden aan
weerszijden. De rivier de Team, waaraan de
Estate haar naam ontleent, ls er gekanali
seerd en geeft niet alleen, als alle water,
een prettig aspect aan het land maar draagt
ook bij aan de watervoorziening voor zoo ver
deze niet behoeft te bestaan uit leidingwa
ter, Zijwegen kruisen den hoofdweg recht
hoekig en heeten naar Amerikaansch voor
beeld „avenues". Ze zijn naar het zelfde
voorbeeld genummerd. De fabrieksgebou
wen zijn van één model. Er is alleen ver
schil in grootte. Ruimte in een gebouw kan
door schotten over twee of meer onderne
mingen worden verdeeld. Kenmerken van
de gebouwen zijn: platte daken, rechthoe
kigheid, roode baksteenen en zeer groote
ramen. Een net geheel en blijvend uitzicht
op het hooge terrein rondom, dat welig met
hoornen is beplant, worden er mee verze
kerd. Het bestuur van de estate verschaft
buitengewone faciliteiten aan de industrie.
Er is uiteraard groot economisch voordeel
in het stichten van een reeks fabrieken op
een compact stuk grond. Het voordeel komt
uit in de bouwkosten, in de transportgerie-
ven, in de centrale diensten (voorziening in
verwarming, verlichting, arbeidsvermogen).
De estate geeft aan een ondernemer die een
nieuw bedrijf wil beginnen kansen die voor
heen slechts konden worden gedroomd. De
ondernemer behoeft geen kapitaal te beste
den aan fabrieksbouw. Hij heeft den spoor
weg aan de deur en de rivier en de zee in de
nabijheid. De huur is berekend op een basis
van 1 per 160 M2. en in den huurprijs zijn
begrepen de plaatselijke belastingen, ver
warming en verlichting, verzekering en
kantoorruimte. Daarenboven staan de ad
viezen en de diensten van de ervaren be
stuurders van de estate gratis ter beschik
king van den jongen ondernemer. Crediet-
faciliteiten zijn zoodanig dat een fabrikant,
die het anders heeft moeten aanpakken, er
van zou watertanden. Het spreekt vanzeïr
dat zulke voordeelige voorwaarden voor de
de stichting van een njjverheidsbedrijf al
leen kunnen worden gegeven omdat de
kosten van de estate geheel gedragen wor
den door de rijksschatkist (thans wat ge
holpen met de 2.000.000 die Lord Nuffield
voor het doel heeft afgestaan). Daar de
zware industrie niet loonend meer is en
geen levensvatbaarheid meer heeft, moe
digt men de lichte nijverheid aan zich op
de estate te vestigen. Deze nijverheid, voor
consumptie-artikelen, kleine electrische toe
stellen, radio en gramophoon, glas en aarde
werk, potten en pannen, kleeding enz., heeft
zich de laatste jaren in het Zuiden van
Engeland, in het bijzonder rond Londen,
geconcentreerd en er veel welvaart ge
bracht. De speciale gebieden zouden met
zulke nijverheid ten zeerste gediend zijn. Ze
vereischt geen bijzondere bekwaamheid van
de arbeiders en arbeidsters. Ze heeft alleen
werkkrachten noodig om eenvoudige fa-
briekstaken uit te voeren en van zulke
werkkrachten hebben de speciale gebieden
een overvloed. Zulk een „trading estate" is
een experiment in sociale voorziening, even
nieuw als belangwekkend. Het financieel
risico draagt de staat en particulieren van
wijde ervaring in handel en nijverheid doen
geheel belangeloos hun best om het risico
zoo klein mogelijk te maken. Niet alleen
Britsche maar ook buitenlandschen fabri
kanten. vooropgesteld dat zij hun eigen spe
ciale producten maken, zijn welkom. Als
alles goed gaat en op het oogenblik ont
wikkelt zich de onderneming bevredigend
hoopt men in deze estates (ook in Wales
is men er mee begonnen) werk te kunnen
geven aan meer dan 40.000 personen. Als
alles goed gaat ook verwacht de Schatkist
over 5 jaar rente te zullen trekken van het
voorgeschoten kapitaal. Het ideaal zou zijn
en de mannen die zich voor deze zaak
inspannen streven zeer zeker naar dit ideaal
indien de jammerlijke ruines van de
oevers van de Tyne, waarvan hierboven is
gewaagd, geleidelijk zouden kunnen worden
herschaoen in zulke prettige trading esta
tes als die van de Team Valley.
(Nadruk verboden).
3—3
