STADSNIEUWS
De „Hertog Hendrik"
bsie Jaargang
MAANDAG 8 NOVEMBER 1937
No. 23810
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Het Stadhuis-carillon.
I Nu, zooais wij Zaterdag berichtten, de
ning van de levering inclusief de plaat-
tog van het carillon voor het in aanbouw
Jjnde Stadhuis heeft plaats gehad, zijn wij
i staat eenige nadere technische bijzonder-
leden omtrent het toekomstige Leidsche
flokkenspel mede te deelen. Deze opdracht
mvat mede de levering van een inrichting
ior kunstspel, een mechanisch speelappa-
bat, een compleet torenuurwerk met vier
Wijzerplaten, enz.
J Hjj wordt electrisch aangedreven, terwijl
lot inschakeling geschiedt door een automa-
'Kh contact, dat in werking wordt gesteld
oor het uurwerk.
Hebt gij werk, helpt dan mee!
In België
een ministerie Spaak
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
verwacht
EIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijni
per 3 maanden ...Tnv t.2.35
per week f. 0.18
Franco per post -f.2:35 per 3maanden -f portokosten.
(voor binnenland f.O.St» per 3 mnd.>
Eenige technische bijzonderheden.
I De klokken wegen te zamen ruim
20.000 K.G.
Het carillon zal bestaan uit 45 klokken,
waarvan de toonomvang loopt van G
tot g3, totaal derhalve 3octaaf.
De diepste toon. de G wordt voortgebracht
de grootste klok, de zoogenaamde
Iburdonklok, welke wordt aangeboden door
let Leidsch Studentencorps en die het
'tspectabeie gewicht heeft van 5600 K.G. bij
fcen middellijn van 2.10 Meter. Het kleinste
Bokje, de g3 weegt ternauwernood 7 K.G.
pij een diameter van 18 centimeter,
Het totaalgewicht der klokken bedraagt
ruim 20.000 K.G. Hierin zal worden ver
werkt het van het oude carillon over
gebleven metaal, waarvan het gewicht
op ongeveer 12 ton wordt geschat.
I Het ligt in de bedoeling de bourdonklok
gebruiken voor den heel-uur-slag, hoewel
Ij ook zal worden gekoppeld aan het kunst-
Klklavier. Daarenboven is zij afzonderlijk
ruikbaar als luidklok, tot welk doel haar
flokkenstoel wordt toegerust met een elec-
'rche luidmachine.
I Het carillon wordt voorts ingericht vol
lens het z.g.n. tuimelaarsysteem met uit-
jondering van de zwaarste klokken (G, c,
Ik, d, dis, e. f, fis en g), welke zullen wor-
Ten aangekoppeld door middel van het
poeksysteem.
De speeltrommel ten behoeve van het
mechanisch speelwerk wordt vervaar
digd voor 120 maten en 74 klavieren.
Hoewel te dien aanzien uit den aard
van de zaak nog geen enkele beslissing
is genomen, zal het technisch mogelijk
zijn om het carillon gedurende de nach
telijke uren uit te schakelen, zoodat na
burige zieken of omwonenden, die last
van slapeloosheid hebben, niet elk
kwartier in hun nachtrust gestoord be
hoeven te worden.
I In totaal worden 40 klokken aan het me-
lanisch klavier aangekoppeld. De laagste
Byen klokken van het benedenste octaaf
rijgen alle één hamer; de vijf overige van
benedenste octaaf elk twee evenals de
1 andere. De bourdon krijgt bovendien een
Paren ijzeren hamer voor den heel-uur-
terwijl de c-klok voor den half-uur-
'ag is bestemd. In totaal zijn er dus 75
amers noodig.
Alle toe te passen materialen moeten zoo-
eel mogelijk van Nederlandsche herkomst
•n/of Nederlandsch fabrikaat zijn (Neder-
jnasche overzeesche gewesten daarbij in-
egrepen».
Oproep tot de burgerij.
De inzameling van gelden voor de ver
strekking van kleeding, schoeisel en dek
king, een onderdeel van de groote, natio
nale inzameling, welke georganiseerd werd
door Z.E. den Minister van Sociale Zaken,
zal hier ter stede a.s. Zaterdag plaats heb
ben.
Op dezen dag zal een beroep op de offer
vaardigheid van de Leidsche burgerij wor
den gedaan en de Commissie voor den
Extra-steun aan Ondersteunde Werkloozen
vertrouwt, dat dit beroep niet vergeefs zal
zijn.
In onderscheidene gezinnen is in ernstige
mate een tekort aan kleeding. schoeisel en
dekking ontstaan en vanzelfsprekend zal
zich dit in de wintermaanden het sterkst
doen gevoelen.
Het doel, waarvoor thans een offer zal
worden gevraagd, leent zich bij uitstek voor
een gave uit dankbaarheid, dat men zelf
voor den geesel der werkloosheid is ge
spaard gebleven en in het algemeen voor
een gave int medegevoel voor den nood van
een medeburger.
Niet alleen financieel kunt U medewer
ken om de inzameling te doen slagen. U
kunt ook door U op te geven als collec-
tant(e) helpen om de collecte tot een
succes te maken.
In de eerste plaats verwacht de Commis
sie, dat dames en heeren, die maatschappelijk
werk verrichten, zich na het lezen van dit
bericht onmiddellijk als collectant(e) aan
melden.
Doch ook andere personen, die aan dit
mooie werk willen medehelpen, worden ver
zocht zich als collectant(e) aan te melden
in het Raadhuis, Rapenburg 12 (bodeka
mer).
HELPT MEDE! ER IS NOOD!
CARILLON-COMITÉ STADHUIS.
Het Carillon-Comité Stadhuis Leiden
verzoekt allen van wie het Comité tot dus
verre reeds bijdragen door overschrijving
per bankgiro of postrekening No. 302400
mocht ontvangen en verder allen, die hun
of haar bijdragen op deze wijze nog zullen
doen overschrijven, beleefd het afschrij-
vingsformulier van de Bank of van den
Postchèque- en Girodienst als ontvangst
bewijs der bijdragen te willen beschouwen.
Voor bijdragen, die op andere wijze dan
door overschrijving door het Comité ont
vangen worden, zal door den penning
meester een ontvangstbewijs worden ver
strekt evenals dit tot dusverre geschied is.
Tevens maakt het Comité gaarne van
de gelegenheid gebruik, allen van wie bij
dragen ontvangen zijn. hartelijk daarvoor
dank te zeggen.
MIL IT ARIA.
De magazijnbeheerder der 2e klasse, D.
Kroon, afkomstig van het 4e Reg. Inf., is
met ingang van 2 Nov. 1937 benoemd tot
magazijnbeheerder der le klasse van het
mobilisatiecentrum Rotterdam.
De reserve sergeant-majoor administra
teur B. A. W. Voorendt van het 4e Reg. Inf.
is geplaatst op de candidatenlijst voor re-
I serve adjudant-onderofficier administra-
1 teur.
TENTOONSTELLING WIM VAN WOERKOM
j^krkmdsche consul te Porto, de heer Van der Nieport, wordt door den com-
toidKVan Ms- "fortos Hendrik", kapitein-luitenant ter zee L. Klaasseri, aan
°htvangen van onzen oorlogsbodem, die zijn post in de Straat van Gibraltar
betrekken gin®.
Nieuwe Rijn 33.
In het daarvoor speciaal ingerichte pand
Nieuwe Rijn 33 is Zaterdagmiddag een ten
toonstelling geopend van werk van Wim
van Woerkom.
Een openingswoord werd uitgesproken
door jhr. dr. J. L. A. A. M. v. Rijckevorsel, die
verklaarde, als voorzitter van de Nijmeeg-
sche kunstvereeniging „In Consten een",
van Woerkom van jongs af in zijn kunste
naarsloopbaan te hebben kunnen volgen en
bij dezen harden werker een gestadigen
groei te hebben kunnen constateeren. Na
dat van Woerkom de H.B.S. te Nijmegen
had gevolgd, behaalde hij een M.O.-akte
teekenen, schilderde aan de Academie te
Den Bosch en stelde zich ten slotte onder
de uitnemende leiding van Isidoor Opsomer
te Antwerpen. De veelzijdigheid welke Op
somer kenmerkt, is ook het gelukkig bezit
van v. Woerkom, en de drang om zijn ken
nis en kunnen te verruimen, heeft hij kun
nen bevredigen door reizen naar Frankrijk,
Spanje, Algiers en Italië, waar hij vooral
verbleef te Palermo, Ravenna en Rome.
Met al de ervaringen verrijkt, waartoe
het reizen veelszins gelegenheid verschafte,
is Wim van Woerkom zich zelf gebleven en
niet terecht gekomen bij een of meer der
na-oorlogsche „ismen", die uit voorschriften
zijn geboren en waaraan de eigenlijke kun
stenaarsaandrift geen deel heeft. Natuur
en landschap trokken hem aan, doch niet
minder de mensch. Een open oog heeft hij
voor de realiteit, doch hij ziet de realiteit
van uit een bewogen innerlijk. Zoo zijn zijn
portretten dan ook meer dan uiterlijke ge
lijkenissen, doch vertellen ons iets van de
geesteshouding van het object.
Met den wensch dat deze tentoonstelling
voor den schilder in alle opzichten een
succes moge worden, besloot jhr. v. Rijcke
vorsel zijn warme toespraak.
Voor de beschouwing van onzen Kunst
medewerker verwijzen wij naar de 1ste
pagina van het 3de Blad.
NEDERLANDSCH ONDERWIJZERS
GENOOTSCHAP.
Ledenvergadering van de afd. Leiden.
Zaterdag j.l. hield de afdeeling Leiden
van het N.O.G. in 't Nutsgebouw haar le
den vergadering. Op deze bijeenkomst hield
de beer L. Groeneweg uit Amsterdam een
lezing over persoonlij kheidsonderwijs. Als
genoodigden waren mede aanwezig de heer
Baak, rijksinspecteur bij het lager onder
wijs in de inspectie Leiden en de heer
Koops als oud-leeraar van de Gemeente
lijke Kweekschool voor onderwijzers(essen)
te Leiden. De heer Vriend, gemeente-in
specteur bij 't lager onderwijs, had bericht
van verhindering gestuurd.
Volgens den heer Groeneweg heeft het
persoonlij kheidsonderwijs een philosophi-
sche basis. Het Kind wordt gezien als een
ander wezen, niet als een klein „groot-
mensch". Ook in school moet het zijn na
tuurdriften kunnen uitleven. Daardoor is
het in zoo'n school niet zoo rustig, als in
één, waar klassikaal onderwijs wordt ge
geven. Het individu treedt veel meer op
den voorgrond en daarop is het onderwijs
gebaseerd. Het klassikale wordt dus ver
van zich geworpen. In 1923 mocht spr. een
proef nemen met een groep volksbuurt
kinderen, die als geslaagd mag heeten. Het
onderwijs op die nieuwe school werd door
spr. persoonljjkheidsonderwijs genoemd.
Niet het leeren, doch 't opkweeken tot
goede, gelukkige menschen voor de maat
schappij staat op den voorgrond. Het kind
mag zich uiten en bewegen in die school
(uitings- en bewegingsdrift). Drang tot
vrijheid is de motor van zijn activiteit, die
het brengt tot iets actiefs, iets nuttigs
te doen. (Spontane activiteit). Ieder kind
heeft een persoonlijke structuur. Het ka
rakteristieke van de nieuwe school is dan
ook het vervallen van het lesrooster. Wel
ontvangt ieder kind een taak, maar lang
niet zoo nauw omschreven als bij Dalton
onderwijs. Die taken zijn gericht op het z.g.
domme kind, zoodat dus niemand behoeft
achter te geraken. Wel zal de klas ver uit-
eenloopen. doch dat is geen bezwaar, daar
ieder kind op zeker tijdstip een bepaalde
gevoeligheid krijgt voor een bepaald vak.
Zittenblijvers komen dus niet voor. Geijkte
methodes zijn uit den booze.
In de „Hillegomschool" waar spr. hoofd
is, hangen drie borden, waarop de plich
ten voor de kinderen zijn vermeld.
Deze zijn: Help je zelf (de ikheidi. Helpt
elkaar (sociaal werk). Hinder niemand in
zijn taak (gebonden aan zichzelf).
Na deze lezing werd een smalfilm ge
draaid van de „Hillegomschool", waardoor
men een kijkje kreeg in het interne leven
van die school. Een onderwijzer heeft daar
lang geen gemakkelijke taak.
Wegens het late uur moest de gedach-
tenwiaseling zeer bekort worden. Alleen
den heer Koops werd gelegenheid gegeven
zich over deze nieuwe onderwijsmethode
uit te spreken.
Hierna werd overgegaan tot de huishou
delijke vergadering.
Nadat aanvankelijk nog eenige moei
lijkheden waren gerezen over de ver-
dceling der portefeuilles, is Spaak er
toch in geslaagd een kabinet te vormen.
Spaak.
De komende regeering zal bestaan uit zes
socialisten met vijf portefeuilles, zes katho
lieken, drie liberalen en general Denis, die
gehandhaafd wordt als minister van lands
verdediging.
Er is een nieuw departement geschapen
door de verdeeling van het ministerie van
oeconomische zaken in een ministerie van
oeconomische zaken en een ministerie voor
den middenstand en den binnenlandschen
handel.
De formatie is de volgende:
Spaak (soc.) minister-president;
Van Isacker (kath.) Economische Zaken;
De Vleeshouwer (kath.) middenklassen en
Binnenlandsche Handel;
Pierlot (kath.) Landbouw; De Man (soc.)
Financiën;
Hymans (lib.) Buitenlandsche Zaken;
Wauters (soc.) Volksgezondheid;
Delattre (soc.) Arbeid;
Bouchéry (soc.) Openbare Werken;
Heyman (kath.) Posterijen;
Merlot (soc.) Binnenlandsche Zaken;
Jorris ((lib.) Onderwijs;
Jennissen (lib.) Verkeerswezen;
De Warnaffe (kath.) Justitie;
Generaal Denis (partijloos) Defensie.
De nieuwe minister van Buitenlandsche
Zaken, Paul Hymans, is ook vroeger reeds
vele malen als zoodanig opgetreden en her
haaldelijk België's gedelegeerde in den Vol
kenbond geweest.
Officieel is deze lijst echter nog niet, zoo
dat enkele wijzigingen mogelijk blijven. Ge
heel gereed is Spaak toch nog niet, zooals
bleek nadat hij hedenmorgen, den koning
zijn lijst had voorgelegd.
BINNENLAND.
Eenige technische bijzonderheden over het
toekomstige Leidsche carillon (Stads
nieuws, le Blad).
Onderwijzersdemonstraties in Den Haag en
Utrecht. (3e Blad).
Te Den Haag is, 52 jaar oud, overleden de
heer L. F. Guit, oud-lid der Tweede
Kamer (Binnenland, 3e Blad).
Vergadering afd. Zuid-Holland van den
Ned. Bond van Gemeente-ambtenaren;
de heer Tolk gehuldigd (Binnenland,
3e Blad).
Met een veerboot naar Venezuela (Gemengd
3e Blad).
BUITENLAND.
De Brusselsche conferentie noodigt Japan
uit tot een bespreking, hetgeen ver
moedelijk zal worden afgewezen (3e
Blad).
Na Italië's toetreden tot 't anti-Komintern -
verdrag (3e Blad en Buiten!, le Blad).
Een regeering Spaak in België gevormd
(le Blad).
Dc kerkstrijd in Duitschland (Buitenland,
le Blad).
Een grensincident tusschen Haïti en Santo-
Domingo (Buitenland, le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
GEREF. KERKEN.
Naar wij vernemen is door den Kerke-
raad der Geref. Kerk besloten om ds. J.
Wcggemans de wijk van wijlen ds. Thomas
toe te wijzen, terwijl dr. H. J. Westorink
zal komen te arbeiden in de wijk van ds.
W. Bouwman. Het zal echter begin 1938
worden voordat belde predikanten hun
ambtswerk te dezer stede zullen aanvangen
DE INTOCHT VAN ST. NICOLAAS.
Men schrijft ons:
De Commissie, die dezen intocht voor
bereidt, is reeds hard aan het werk. Na
tuurlijk was haar eerste doel, zich er van
(e vergewissen, of Sint Nicolaas wel bereid
zou zijn. onze stad met een bezoek te ver
eeren. De Spaansch-Fransche grens mag
nog zoo goed gesloten zijn, een brief van
den Kindervriend is er gepasseerd. De ge-
heele Leidsche jeugd wordt daarin aange
zegd, dat Sint. Nicolaas ook dit jaar Leiden
niet zal vergeten. Het ligt in zijn voorne
men op Zaterdag, 27 November, des mid
dags om half 2 met een rijkversierde boot
door de Oude Singelgracht onze stad bin
nen te varen en bij de Lakenhal aan wal
te stappen, waar de blijdschap van 700
kinderen hem misschien voor een korten
tijd al het groote leed in Spanje zal doen
vergeten. Natuurlijk ligt het in de bedoe
ling van de intochtcommissie den hoogen
gast op waardige wijze te ontvangen. Hier
voor is echter veel geld noodig. Wanneer
dan ook aan U om een kleine gift werdt
verzocht, bedenk dan. welwillende lezer(es)
dat ge daarmede bijdraagt aan het succes
van een onvergetelijken middag voor 700
kinderen. Wie er voor gevoelt een bedrag
te storten op de giro-rekening der com
missie. kan dit doen op No. 290553, mej. A.
M. J. Ruygrok, Hooge Morschweg 128,
Leiden.
BAZAR VOOR HERV. WIJKGEBOUW
„REHOBOTH".
De groote zaal van Rapenburg 10
velen bekend als vergaderzaal is vanaf
morgen tot Donderdag- herschapen in een
klein warenhuis. De opbrengst der te ver
knopen artikelen dient tot steun voor het
Herv. Wijkwerk in het „Haagweg-kwar-
tier". Dit wijkwerk omvat o.a. jeugdwerk
(Zondagsschool, kinderkerk, jongens- en
meisjesclubs, catechisaties), steun aan
behoeftige gezinnen enz. Een damescomité
onder leiding yan mevr. ds. De Wit heeft
zich beijverd velerlei artikelen bijeen te
brengen, opdat uit de opbrengst dit wijk
werk kan doorgaan, dat financieel aange
wezen is op giften van particulieren.
Mogen velen er eens een kijkje gaan
nemen I.
Weinig verandering in den
weerstoestand voor onze omge
ving.
INSTITITUUT VOOR ARBEIDERS
ONTWIKKELING.
Filmvoorstelling.
Gisterochtend vertoonde de afdeeling
Leiden van het Instituut voor Arbeiders
ontwikkeling in het Luxor- en Trianon-
theater voor haar leden de film „No greater
Glory („Voor land en vlag") tot welke keus
het bestuur méde gekomen was door zoo
als ook vorige jaren geschiedde in dó
voorstelling voorafgaande aan den Hen
November, een pacifistische strekking te
willen leggen.
En met een film als „No greater glory"
kan dit moeilijk op een duidelijker en ont
roerender wijze geschieden.
Voortreffelijk is de parallel weergegeven,
welke tusschen het spelen der jongens en
den werkelijken oorlog bestaat. In hun
strijd «p een lapje speelgrond doemen her
inneringen op aan den grooten krijg, die,
zooals de toeschouwende oud-strijder wrang
maar raak opmerkt, ook immer loopt over
een stukje grond.
En als de kleine Nemecsek is gevallen,
wordt ontroerd huldebetoon gebracht aan
den kleinen held en worden plechtig aller
lei voornemens en plannen vol goeden wil
opgesteld. Het jaartal 1918, dat plotseling
tusschen dit tafereel oprijst is daarna wel
sprekender dan welke dialoog ook.
Werkelijk, deze film is van een diepe,
waarachtige beteekenis, en het is niet te
verwonderen, dat de heer Jordaans, de be
kende filmcriticus, haar beschouwde als een
werk van grooter waarde dan „De bewaar
school".
Een journaal en teekenfilmpje gingen aan
de hoofdfilm vooraf.
De volgende kunstochtend zal zijn een
tooneelopvöering in de Stadsgehoorzaal van
„Kromme Lindert", een bewerking van een
van A. M. de Jong's romans, te spelen door
het tooneelgezelschap „De Jonge Spelers".
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Nieuwe inschrijving;
Bensdorp N.V. (filiaal), Steenstraat 12,
Leiden. Hoofdzaak: Bussum. Fabriceeren
van en handel in cacaopoeder, chocolade,
suikerwerken, enz.
