STADSNIEUWS
300 jaar klinisch onderwijs
an de Leidsche Universiteit
78iie Jaargang
VRIJDAG 29 OCTOBER 1937
No. 23802
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Herdenkingsrede van den rector-magnificus,
prof. Barge
Ook de minister van onderwijs, kunsten en
wetenschappen voert het woord
Herdenkingsrede
Prof. dr. J. A. I. Barge.
Groote brand in riet-
matienfabriek te
Gouderak
Leiden krijgt een nieuw
klokkenspel
Dit nummer bestaat uit ZES bladen
EERSTE BLAD
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tariel. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden. f. 2.35
per week .'.•.'.'i. f.0.13
Franco per post f. 2:35 per maanden portokosten,
(voor binnenland f. 0.80 per S mnd.t
a der beide zalen van het Collegium medico-practicum in het oude St. Caerilia-
gasthuis (16371799) in den huldigen toestand.
Hedenmiddag is in een plechtige bijeen-
mst in de aula van het Nieuw-Acade-
Ziekenhuis het feit herdacht, dat
~~t drie honderd jaar voor het eerst
on onderwijs, als onderdeed van het
'emisch onderwijs gegeven is. Voor deze
rdenking bestond groote belangstelling,
iel uit het binnen- als uit het buiten-
Onder de aanwezigen waren o.m. de
'ster van Onidenwijs. Kunsten en
etenschappen prof. dr. J. R. Slotemaker
Bruine, de chef van de afdeeling Hooger
nvijs mr. A. J. L. van Beeck Calkoen,
^directeur-generaal van de Volksgezond-
i mr. C. v. d. Berg en de hoofdinspecteur
n de Volksgezondheid de heer R. N. M.
rel, de voorzitter van de Koninklijke
lemie van Wetenschappen prof. dr. J.
der Hoeve, vertegenwoordigers van de
ei. Mij. tot Bevordering der Geneeskunde,
in het. Genootschap v. d. Genees- Natuur-
Wiskunde, van de medische faculteiten
Utrecht en Amsterdam, de directeur
ii het Academisch Ziekenhuis alhier dr.
H. H. Maas en de directeuren van de
miemische ziekenhuizen te Groningen en
risterdam, voorts de commissie van Tos-
ht op het Academisch Ziekenhuis alhier.
garnizoenscommandant overste C. de
rogh. de dijkgraaf van Rijnland mr. P. A.
jnacker Hordijk, mr. dr. C. E. van Stryem,
"retaris der gemeente Leiden en de wet-
ouders mr. A. Tepe en M. G. Verwey.
Verder de president-curator dar Leidsche
Diversiteit mr. A. van de Sande Bakhuy-
h. de secretaris en de meeste leden van
.t college van curatoren, de rector-mag-
cus der Leidsche Universiteit, prof. dr.
A. J. Barge, de secretaris van den
"demischen senaat prof. dr. P. C. Flu. de
secretaris van den academischen se-
t prof. dr. N. J. Krom, prof. dr. E. P.
ek namens de Universiteit van Weenen,
P™. dr. I/jgan Turner namens de Univer-
Isit van Edinburgh, de meeste leden van
°rii academischen senaat, der Leidsche
diversiteit, lectoren, privaat-docenten, de
ritegenweordigers van studentenvereeni-
mgen. afstammelingen van den eersten
oogleiraar in de geneeskunde te Leiden
>an Heurne, benevens vele belangstellen-
alleen de voor hen bestemde zetels
Jn» ^nEen°men, betrad prof. dr. J. A.
_^sarg0 het spreekgestoelte tot het houden
n ^h herdenkingsrede.
?n herdenkingsrede weidde de rec-
i]itï®aPliffcus- prof. dr. J. A. J. Barge,
kpiin tlg over de stichting en ontwik-
deral- van ^et Academisch-klinisch on-
dac s ln Leiden van 1636 af tot op den
lvan heden,
Waar
vij in ons Blad van Woensdag j.l.
oatwitvSreen overzicht gaven van dezen
cau0„fim8sgang. heeft het geen zin
tneenen cS °Pnieuw dieP in te gaan en
v;eera" te mogen volstaan met de
Prof D 3111161 slot dezer rectorale rede.
haruo zeihe zjjn rede niet te wil
len besluiten zonder met een enkel woord
het bewustzijn te hebben verlevendigd, dat
als deze onze generatie heden, zij hel be
scheiden, feest viert, zij dit niet doet om
wat zij zelf heeft tot stand gebracht, maar
Prof. dr. J. A. J. Barge.
om het groote, dat ons intellectueele voor
geslacht ons ten voorbeeld heeft gesteld.
Alleen als wij ons hierop bezinnen kan
deze feestelijke herdenking eenige betee-
kenis bezitten en rechtmatig zijn.
En dan wil het mij voorkomen, dat
vooral twee dingen in de geschiedenis
van ons klinisch onderwijs sprekend,
relief hebben: de noodzakelijkheid van
deugdelijke organisatie en de noodza
kelijkheid der volwaardige en bewuste
menschelijkc individualiteit.
Zonder het psychologisch inzicht en de
vigilantie van Otto Heurnius, van wiens
vader wij in de- persoon van freule Magda
van Heurn een rechtstreeksche afstamme
linge onder onze tegenwoordige leerlingen
tellen, zou de Leidsche organisatie van het
klinisch onderwils niet zijn tot stand ge
komen. Zonder de deugdelijke doelmatig
heid van organisatie en hulpmiddelen zou
het Leidseh klinisch onderwijs waarschijn
lijk spoedig den weg zijn gegaan van zoo
vele pogingen op dit gebied. Zonder het fa
len onzer toenmalige ambtgenooten in hun
beroepsplicht, om welke reden dan ook,
zou de langdurige en fatale inzinking van
Boerhaave's nalatenschap zijn uitgebleven.
Een tekort aan uitgebreidheid van organi
satie kan moeilijk als karakteristiek gel
den voor onzen tijd. Wel dreigt het gevaar,
dat het persoonlijk verantwoordelijkheids
gevoel onder het regime van het organisa
tieapparaat zal vervluchtigen en dat men
vergeten gaat, hoe bij iederen vorm van
samenwerking toch het individu de on-
Schade bedraagt ongeveer
f. 50.000.—.
Door onbekende oorzaak is vanmorgen
brand ontstaan in de rietmattenfabriek
van den heer H. Boers te Gouderak.
Het bedrijf wordt uitgeoefend in drie
groote loodsen op een aan den Hol-
landschen IJssel binnen- en buiten
dijks gelegen terrein, waarop met eeni
ge rietschelven, waarin de bossen riet
zijn opgetast, ook eenige woningen
staan.
Toen het personeel, naar schatting
twaalf man, vanmorgen om zes uur
aan het werk wilde gaan, ontdekten zij
den brand.
De brandweer van Gouderak, die di
rect werd gewaarschuwd, kon het vuur
niet meester worden, zoodat de brand
weren van Gouda en Berkenwoude
eveneens te hulp werden geroepen. Het
vuur woedde over een oppervlakte van
ongeveer tweeduizend vierkante meter.
De drie loodsen en de voorraden be
staande uit ongeveer 25.000 rietmatten
zijn in vlammen opgegaan. Een der op
het terrein staande woningen kreeg
vuur- en waterschade. De brandweer
slaagde er in eenige boerenwoningen,
die ernstig gevaar liepen, te behouden.
Toen de rietmattenfabriek en de riet
schelven in volle vlam stonden, joegen
de vonken van het bij den dijk gelegen
fabrieksterrein over den dijk heen naar
het terrein „Buitendijk", aan de buiten
zijde gelegen, waar zevenduizend bos
sen riet lagen opgeslagen. Deze vat
ten eveneens vuur met het gevolg, dat
de vlammen over den dijk naar den
verkeersweg van Gouderak naar Ouder
kerk aan den IJsel sloegen, waardoor
het verkeer onmogelijk werd.
Een telefoonpaal geraakte in brand.
De telefoonverbinding werd niet ver
broken. Wel is het verkeer over den
dijk uren lang gestremd geweest.
De door den brand veroorzaakte
schade wordt op f. 50.000 geschat. De
eigenaar is slechts laag verzekerd en
niet verzekerd voor bedrijfsschade.
herleidbare "eenheid blijft, waarvan alle
activiteit uitgaat en waarop in laatste in
stantie alle activiteit moet gericht zijn.
Mogen wij, die heden een van de meest
roemrijke perioden in de geschiedenis on
zer oude Academie dankbaar gedenken, de
noodzakelijkheid eener evenwichtige ver
houding tusschen organisatie en persoon
lijkheid steeds indachtig zijn. En vergeten
wij daarbij nimmer, dat beter organisatie
en grooter rijkdom aan hulpmiddelen voor
ons alleen des te zwaarder verantwoorde
lijkheid schept, wijl alleen het plichtsge
trouw en onafgebroken inzetten van onze
naar eigen vermogen, aard en aanleg ge
cultiveerde persoonlij kheid hetgeen ge
steld is tot onzen dienst waarlijk doet
vruchtbaar zijn.
Het St. Caeciliagasthuis.
Ten slotte een wensch!
Nog altijd omsluiten de verweerde mu
ren van het voormalig St. Caecilia-gast-
huis de ruimten, waar hetgeen wij heden
herdenken een aanvang nam. Nog dekt de
oorspronkelijke sierlijke kapconstructie de
zalen, waar zoo tallooze studentengeslach
ten hunne leermeesters zijn gevolgd. Nog
valt door de hooge ramen het zonlicht, dat
aan menig lijder in bangen nood een
straal van hoop eens toezond.
Wie echter deze thans kille ruimten be-
treedt moet zijn verbeelding geweld aan
doen. om zich te kunnen voorstellen, dat
hier eenmaal de stem heeft geklonken van
Boerhaave, van Sylvius en van vele an
deren, dat hier studenten uit welhaast alle
landen van Europa zijn samengestroomd
en dat zij van hieruit, wat zij in Leiden
als voortreffelijk en onwaardeerbaar heb
ben leeren kennen naar elders hebben
overgeplant.
Sinds het oogenblik. dat het Collegium
medico-practicum in 1790 het. St. CaeciHa-
vasthuis verliet, is de bestemming 'In
deze ruimten herhaaldelijk van karakter
veranderd. Wij willen hierbij niet stil -
staan. Wij willen alleen in het licht stel
len. dat het karakter dezer bestemmingen
langzamerhand de eerbiedwaardigheid van
deze plek uit het oog heeft doen verliezen
en dat sinds de vele jaren, dat de Ge
meente het bestemde voor „werkhuis", het
gevaar bestaat, dat het eenmaal „gan-
sclielijck affghesleten" zal worden opge
ruimd met dezelfde grondigheid, waaraan
reeds zooveel, dat wij hartelijk betreuren,
ten offer viel.
Wij willen hierover niemand hard vallen,
noch de Gemeente, poch de Acadepiig, noch
eep harer vertegenwoordiger^ Hét be^ef
De grootste klok heelt
een omtrek van
zeven meter.
Naar wij vernemen ligt het In
de bedoeling het in aanbouw
zijnde nieuwe Raadhuis van een
groot klokkenspel met 45 klokken
te voorzien, waarvan de klokken
gemaakt zullen worden in de
klokkengieterij te Heiligerlee.
De grootste van de 45 klokken
heeft een omtrek van ongeveer
zeven meter en behoort daardoor
tot de grootste ter wereld. Dit zal
het zeer kostbare geschenk van
het Leidseh Studentencorps
worden.
De architect, d( heer Blaauw.
en de heeren J. A. H. Wagenaar
te Utrecht en dr. J. Casparie te
's-Hertogenbosch zullen de klok
kengieterij van advies dienen.
van de diepere beteekenis der dingen rijpt
vaak langzaam, de waardeering der men-
schen is wisselend en de nood der tijden
is soms groot.
Maar wat wij wel zouden willen is,
dat dit oudste Academisch Ziekenhuis
ter wereld tot monument werd ver
klaard.
Wij weten niet, in hoeverre het hierop
als bouwwerk aanspraak kan doen gelden,
al lijkt het ons, zij het pretentieloos, re
presentatief voor de periode van zijn ont
staan. Hoe dit moge zijn, doet ten slotte
weinig ter zake. Hoofdzaak is, dat open
lijk erkend worde, hoe monumenten van
zoo eminente internationaal cultuurhisto
rische beteekenis. als dit er ongetwijfeld
een is, recht hebben op openbare bescher
ming, ook al zou dit op aesthetische gron
den alleen niet gewettigd zijn.
Het eenvoudigste zou wellicht zijn, dat
het Rijk trachtte het gebouw in eigendom
te verwerven, teneinde het beschikbaar te
stellen voor een bestemming, die beter dan
de huidige de groote beteekenis accen
tueert. die het in het verleden gehad heeft
en waarin de herinnering aan hen. die er
hebben gearbeid tot heil der menschheid
en tot roem onzer Universiteit, levend
blijft.
Zou het moeilijk zijn een zoodanige
bestemming te vinden? Och neen. Nog
altijd is het Instituut voor de geschie
denis der genees-, natuur- en wiskunde
gelogeerd in de oogheelkundige kliniek,
een toestand, als minimale nooddruft
gewaardeerd, maar noch voor den
gastheer, noch voor den gast op lang
durige continuatie berekend. Wat ligt
meer voor de hand, dan dit Instituut
met zijn belangrijke boekerij en pren-
tenverzameling onder te brengen in
een der zalen van het voormalige St.
Caeciliagasthuis en de andere zaal te
bestemmen voor medisch-historisch
museum. Hierin zou in het bijzonder de
herinnering levend gehouden kunnen
worden aan al degenen, die in het St.
Caecilia-gastjiuis hebben gedoceerd,
door een portrettengalerij, door hun
verzamelde werken en voorts door al
les, wat op hun persoon betrekking
heeft. En verder ware daar gemakke
lijk onder te brengen al hetgeen van
de geschiedenis der vaderlandsche ge
neeskunde getuigt.
Moge een eventueele herdenking van
Boerhaave op zijn 200en sterfdag (31
December 1938) een eerste aanleiding
zijn om door de samenwerking van Rijk
en Gemeent.e, wetenschappelijke ge
nootschappen en particulieren in bin
nen- cn buitenland tot een verwezen
lijking van dit denkbeeld te geraken.
Dan zullen de thans schamele resten
van het eerbiedwaardig St Caecilia
gasthuis worden tot een levend monu
ment, een monument niet slechts in
dien zin, dat het ons herinnert aan
hetgeen voorbij is, maar ook zoo, dat
het ons tot in verre toekomst ver
maant stecCo indachtig te zijn, hoe niet
slechts in de natuur, maar ook in de
cultuur uit een kleine, onaanzienlijk
schijnende kiem grootsefce dingen kun
nen voortkomen.
BINNENLAND.
Berde eeuwfeest van het medisch klinisch
onderwijs te Leiden, (Stadsnieuws, le
Blad).
Bestuur en Raad van Toezicht der Leid
sche W.B.V. „de Tuinstadwijk" in oude
functies herbenoemd. (Stadsnieuws, 5e
Blad).
De Tweede Kamer over de wijziging van
de vestigingswet voor het kleinbedrijf.
(Binnenland, 3e Blad).
Vergadering der Zuid-Hollandsche Veree-
niging „Het Groene Kruis". (Binnen
land, 3e Blad).
BUITENLAND.
De Man (soc.-dem.) krijgt opdracht in Bel
gië een kabinet te formeeren. (Buiten
land, le Blad).
Daladier over de radicaal-socialisten en het
Volksfront. (Buitenland, le Blad).
Franco gaat de Spaansche kust van Alme-
ria tot de Fransche grens blokkeeren.
(Buitenland, le Blad).
De regcering van Valencia wordt naar Bar
celona overgeplaatst. (Buitenland, le
Blad).
De Hooge Commissaris voor Palestina
treedt weldra af. (Buitenland, le BI.)
De uitslag der Noorsche gemeenteraads
verkiezingen. (Buitenland, le Blad).
Voorloopige rust aan het Chineesch-Japan -
sche front. (Buitenland, le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
De zwaardere bewolking zal zich
na verloop van eenigen tijd ook
over ons land uitbreiden, waarbij
de regenkans zal toenemen en de
temperatuur zal dalen.
Na de rede van den rector magnificus
werd het woord gevoerd door den minister
van Onderwijs Kunsten en Wetenschappen
prof. dr. J. R. slotemaker de Bruine.
Rede van Minister Slotemaker
de Bruine.
De minister noemde het een gelukkige
gedachte, dat men opzettelijk wil herden
ken, wat in het verleden als ontwikkeling
van de wetenschap of haar toepassing ver-
Prof. dr. J. R. Slotemaker de Bruine.
kregen is. Er is immer een gevaar dat wij,
het verleden vergetende, uitsluitend het
egenweordige waardeeren en dat wij dit
aanvaarden als een natuurlijk en vanzelf
sprekend gegeven in plaats van als een
gave. die ons geschonken wordt en die ons
nieuwe verplichtingen oplegt.
Dit algemeene vindt ook toepassing, als
het gaat over klinisch onderzoek en zij®