STADSNIEUWS
De bezetting van Santander
Buitenland
VRIJDAG 27 AUGUSTUS 1937
No. 23749
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
78sfe Jaargang
PRIJS DER ADVERTENTIES:
PRIJS DEZER COURANT:
Opening Chr. Kleuterschool
Morschweg.
N.V. „LEMVOG".
Een feestelijke intocht
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
Andrew Mellon overleden.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
3D Cts." ï«T regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 35 ets, per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden f.2.35
per week f. 0.18
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f. 0 80 per 3 mndJ
Ds. M. J. Punselie verricht de
plechtigheid.
De Ver. voor Christelijk Onderwijs, zag
hedenmiddag met de opening van de nieu-
we Christelijke Kleuterschool aan den
Morschweg een lang gekoesterden wensch
in vervulling gaan.
Teneinde velen in de gelegenheid te stel
len de openingsplechtigheid bij te wonen,
was hiervoor een geschikte gelegenheid
gevonden in de gymnastiekzaal van de
Chr. school aan den Hooge Morschweg
(hoofd de heer Tynstrai.
Onder de vele aanwezigen merkten wij
vele onderwijs-autoriteiten op.
Nadat ds. Punselie, voorzitter van de Ver.
voor Chr. Onderwijs, de vergadering, in
zonderheid de autoriteiten begroet heeft,
merkt hij op dat wij samenzijn om een
schoone bloem te zien ontluiken. Al lang
had de knop zich gezet.Allengs zagen wij
die zwellen. Nu breekt hij open en staan
wij voor een aantrekkelijke schoonheid.
Deze dag is voor de Ver. voor Chr. On
derwijs een dag voor groote vreugde en
voor het Morsch- en Haagweg-kwartier
een dag van groote beteekenis.
Wat het eerste betreft: Welbewust heb
ben wij het Fröbelonderwijs betrokken bin
nen den kring van onze werkzaamheden.
Wij dienen een Meester, die Zijn handen
zegenend heeft gelegd op de kleinen en
gezegd heeft, dat derzulken het Konink
rijk der hemelen was. Hij heeft er ons op
merkzaam op gemaakt dat er bij die klei
nen een natuurlijk aanknoopingspunt voor
dat Koninkrijk was, dat zij een aanleg, een
drang, een behoefte aan dat Koninkrijk
hebben.
Zoo hebben wij, aldus spr., reeds lang
overwogen of het getal van onze Fröbel
scholen niet moest worden uitgebreid. Voor
zichtig, omdat de oprichting en instand
houding geheel uit eigen middelen moesten
lorden bestreden. Na lang zoeken kregen
vij de beschikking over een zeer bruikbaar
terrein aan den Morschweg en daar ver
tes, naar een ontwerp van onzen archi-
ect W. Fontein, gebouwd door de firma De
Jong een modelschool, die door afmeting,
tndèeling, kleuren aan de hoogste eischen
en den fijnsten smaak voldoet. Een woord
van dank is op zijn plaats aan allen, die
toi het bereiken van dit mooie resultaat
samenwerkten.
Waar nu de school op de kinderen wacht,
baar denkt spreker ook aan de dames, die
gereed staan om de kinderen onder haar
leiding te nemen. Mejuffrouw Hulsbergen
en die haar terzijde zullen staan, werden
aan de vergadering voorgesteld en met en
kele woorden geïnstalleerd.
Wat de beteekenis van deze school voor
de wijken, waarin zij arbeiden gaat, aan
gaat: Spreker wijst op wat op den gevel
prijkt Christelijke Kleuterschool". Hij wil
bet woord „Bewaarschool" uitbannen. Zijn
vereeniging acht zich niet geroepen de
moeders in staat te stellen zich enkele uren
op een gemakkelijke wijze van haar kin
deren te ontdoen. Zij heeft hier een school
gesticht, d.w.z. een inrichting waar de kin
deren gevormd worden tot hun toekom
stige levenstaak. En dat zal vooral een
Christelijke school zijn, omdat wij het
voord hebben gehoord: Die Mij vroeg zoe
ken zullen Mij vinden.
Zoo wordt deze school aan de belang
stellenden, die haar omringen, aanbevolen
en de hoop uitgesproken, dat door harte
lijke samenwerking van bestuur en wijk
bewoners deze Kleuterschool moge bloeien
en vruchten dragen voor de eeuwige schu
ren. Daarmede verklaart ds. Punselie deze
school voor geopend en draagt hij haar
»n allen, die in haar zullen in- en uitgaan,
In het gebed aan de hoede Gods op.
Na het uitspreken van deze rede werd
fog door enkelen het woord gevoerd, waar-
t> "ij echter morgen terugkomen.
PARADE OP KONINGINNEDAG.
Ter gelegenheid van den verjaardag van
II. M. de Koningin op 31 Augustus as. zal
door het garnizoen te Leiden te 10.30 uur
een parade worden gehouden op 't Schut
tersveld.
Toegangsbewijzen hiervoor zijn verkrijg
baar op het garnizoensbureau in de Doe
lenkazerne en wel op Zaterdag 28 en
Maandag 30 Aug. a.s. van 1012 uur.
DE REORGANISATIE VAN HET
TAXI-VERHUURBEDRIJF.
Surséance van betaling verleend.
Op 20 Aug. 1.1. is aan de N.V. Leidsche
Cxpl. Mij. van Onroerende Goederen al-
hier. Rapenburg 122, voorloopige surséan-
's van betaling verleend. Een vergadering
hn schuldeischers vindt plaats ter raad-
kamer der Rechtbank te Den Haag, op
Donderdag, 14 October 1937, v.m. 11.30 uur.
Bewindvoerder is mr. G. H. E. Nord Thom-
advocaat en procureur te dezer stede.
is geen ontwerp-accoord ter griffie ge
deponeerd.
CONCERT IN ENDEGEEST C.A.
v Onder begunstiging van mooi weer gaf
Leidsch Harmoniegezelschap „De Post"
Clt de heer Bolderdijk uit Leiden, gister-
JJ®4 op het voorplein van het kasteel een
«voering voor de verpleegden van Ende-
en Voorgeest. Het programma, be
ende uit een 9-tal nummers, werd op
Oiienstelijke wijze en in vlot tempo af-
£4'Etkt. Een dankbaar applaus klonk na
r?tr nummer, terwijl de geneesheer-direc-
ïvfa. F. J, Stuurman uit naam der aan-
®gen bedankte voor het geboden?.
Van 1 September af is een
vergunning noodig.
In verband met het in werking treden
van het Reglement Autovervoer Personen
op 1 September as., voor wat betreft de
bedrijven van taxi- en huurauto's, wordt
er aan herinnerd, dat met ingang van ge
noemden datum een vergunning vereischt
wordt voor het exploiteeren van taxi- en
huurauto's en eveneens om als chauffeur
van een taxi- of huurauto op te treden.
Voor dien datum moeten ook alle taxi- en
huurauto's goedgekeurd zijn. Om een be
wijs van toelating als chauffeur van taxi-
of huurauto's te ontvangen, moet men een
proef als zoodanig hebben afgelegd.
Inlichtingen kunnen desgewenscht wor
den verkregen aan het pohtie-bureau, af-
deeling Verkeer.
DE WERKLOOSHEID.
Bij den gemeentelijken dienst voor
Sociale Zaken afd. arbeidsbemiddeling
stonden gisteren als werkzoekenden inge
schreven
Bouwvakarbeiders: baggerlieden 3, be
hangers 19, betonvlechters 17, betonwer
kers 61, fundeeringwerkers 1, glazemvas-
schers 8. glazenmakers 1, granietwerkers
10. grondwerkers 92. heiers 3, metselaars
110, opperlieden, 101. schilders 113. sloopers
1. steenhouwers 1, straatmakers 8. hulp-
straatmakers 11. stucadoors. witters 43.
timmerlieden 189, uitvoerders 8, voegers
15. ongesch. bouwarb. 10. Totaal 825.
Fabrieksarbeiders: bleekers 18, lomnen-
sorteerders 14, vellenblooters 6. steenfabr.
arb. 121. zeepfabr. arb. 4, ongesch. fabr.
arb. 56. Totaal 219.
Kantoorpersoneel: kantooroersoneel 105.
reizigers, colp. 39, winkelbedienden 33, eta
leurs 3, incasseerders 14, musici 8, onder
wijzers 9, overheidspersoneel 10. Totaal
221.
Hotel-café-pers.' huispersoneel 8, kell-
ners 31. koks 4. Totaal 43.
Houtbewerkers: beddenmakers 3, hout
bewerkers 52, kistenmakers 2. kuipers 8.
liistenmakers 4. mandenmakers 1, meubel
stoffeerders 22, meubelmakers 31. politoer-
ders 3. ongesch. arbeiders 32 Totaal 158.
Kleermakers: kleermakers 83. kappers 5,
schoenmakers e.a. 12. Totaal 100.
Land- en tuinarb.: bloemisten 24, land
arbeiders 26. tuinlieden 28. warmoeziers 9.
ongesch. landarb. 5. Totaal 92.
Metaalbewerkers: bankwerkers 91. blik-
bewerkers 20. burgersmeden 27, electri-
ciens 55. gasfitters 16. gasmetermakers 1,
eereedschapmakers 3. instrumentmakers 2,
isoleerders 5, kernmakers 1, kettingsmeden
21, klinkers 11. korerslasrers 4. lab. bedien
den 3, lasschers 4. loodgieters 52. machi
nisten 12. metaalboorders 6. metaaldraaiers
5. metaalsliipers 1. metaalzagers 1. mon
teurs 10, pianostemmers 3, ponsers 4. po
lijsters 1. rijwieiherstel'ers 15. rijtuigschil
ders 2. scheepstimmerlieden 4. stokers 24,
tegenhouders 14. verw. monteurs 14. voor-
slaanders 6. voorwarmers 4. vulcaniseurs 1,
vuurwerkers 7 .wagenmakers 6. ijzerwer
kers 38. zandspuiters 2, zandvormers 3,
onvesah. arbeiders 46. Totaal 545.
Sigarenmakers: sigarenmakers 16, sig.
sorteerders 1, sig. strippers 2. Totaal 19.
Technici, opz.: analvsten 1, bedrijfslei
ders 8. ingenieurs 3, technikers 5, teeke
naars 11, werkmeesters 13. Totaal-41.
Textielarbeiders: hekelaars 7, katoen
drukkers 20. kluwers e.a. 7, luikers 18,
plaatsnijders e.a 22, schrobbelaars 2. spin
ners 54. snoeiers 2. staaldraaddraaiers 7,
sterkers 2. strijkers 17. wevers 123. wolbe
werkers 37. ongesch textielarb. 60. Totaal
378.
Transportarbeiders: emballeurs 5. chauf
feurs 139. exp. knechten 14. koetsiers 16.
loopknechten 39, schippers 80. magazijn
knechten 60, spoor- en trampers. 12, wa
kers 7, transportarbeiders 65, losse arbei
ders 439. Totaal 876.
Typografen' boekbinders 30, boekdruk
kers 21. fotografen 3, hulp-vakarbeiders 4,
letterzetters 26. steendrukkers 2. Totaal 86.
Voedingsmiddelenarb.bakkers 78, mole
naars 1. ovenisten 4, slagers 62, suikerwer
kers 19, wijnkoopersknechten 10, zoutzie-
ders 2, zuivelbereiders 2. ongesch. fabr. arb.
18. Totaal 196.
Vrouwen' apothekersass. 1. kapsters
(leerl.i 1, naaisters 11, maasters 1. winkel
juffrouwen 9, serveersters 1. buffetjuffrou
wen 1. kantoorbedienden 24. verpleegsters
7, bedrijfsleidsters 1. teekenaressen 1, on
derwijzeressen 4, ass. en huishoudsters 11.
dagmeisjes 30. dienstboden 6, noodh.
dienstboden 2. kinderjuffrouwen 6. werk
sters 88. fabrieksarbeidsters 9, A. V. O. 8.
Totaal 222.
Algemeen totaal4021
27 Aug 1936 4302
29 Aug. 1935 3875
Ben. 40 ged. werkloozen, 24 jeugdwerk-
verschalfing en 20 werkverschaffing.
Gisterochtend zeven minuten over
halfelf rukten patrouilles van de
„zwarte vlammen" en van de „zwarte
pijlen" Santander binnen, vooraf
gegaan door tanks.
Hoewel geen enkel schot werd gelost,
rukten de troepen in kleine groepen de
nauwe straatjes voorzichtig binnen. De af-
deelingen vereenigden ziclï voor de triom
fantelijken intocht bij de Cantabrische
jpoort.
Een Reutel-correspondent meldt dat de
stad een zeer verarmden indruk maakt. In
de winkels zijn heelemaal geen voorraden
meer. Er Is weliswaar niets verwoest, maar
de straten zien er allertreurigst en ver
vuild uit. In het station staan eenige ver
roeste locomotieven. Er groeit gras tus-
schen de rails. Gedurende een paar maan
den heeft de stad henger geleden: vleesch
was niet te krijgen; er was gebrek aan
brood; alleen rijst was er voldoende.
De troepen van Franco worden over het
algemeen met vreugde begroet. Er waren
opgewonden vrouwen die huilden van ge
luk. Er waren echter ook nog duizenden
militairen van het roode leger. Over het
algemeen was men verbaasd over de kracht
van het nationalistische leger.
Ongeveer 25.000 man zijn Santander
binnengetrokken.
Men schat dat meer dan 10.000 roode sol
daten de stad over zee hebben verlaten.
Meer dan 80 pet. van de roode officieren
konden aldus ontkomen.
In den nacht van Maandag op Dinsdag
zijn er nog 11 nationalisten uit de stad
doodgeschoten. In het geheel zijn er sinds
het begin der vijandelijkheden in Santan
der 1300 personen gefusilleerd.
Dank zij de volksbeweging van Woens
dag werden er 3000 gevangenen in vrijheid
gesteld.
De bevolking van Santander telde in Juli
1936 slechts 91 000 zielen. In verband met
de komst van talrijke vluchtelingen ver
blijven er thans 140.000 menschen in
de stad
Op hetzelfde oogenblik, dat Franco's
troepen de stad binnentrokken, richtte de
brigade Navarra, die Torrelavega heeft in
genomen, zich naar Austurië, in de rich
ting van San Vicente de La Barquera.
Te Gyon heerscht dan ook een paniek
en de marxistische leiders bereiden hun
vlucht voor.
In geheel nationalistisch Spanje is op
gewekt feest gevierd.
Twintig vrachtauto's met levensmiddelen
zijn gistermorgen vroeg van Valladolid
naar Santander vertrokken om de bevrijde
bevolking in haar voedselschaarschte te
heioen voorzien.
In eenige dorpen wachtten heele batal
jons roode miliciens op de aankomst der
nationale troepen, om zich onder hoera
geroep voor generaai Franco en voor het
nationale Spanje over te geven.
Vele duizenden dezer lieden vroegen, in
het nationale leger te worden ingelijfd.
Aanval in Arapon.
De regeeringstroepen melden een succes
in Aragon. Zij zouden daar achttien tot
twintig kilometer opgerukt zijn over een
frontbreedte van zeventig kilometer, van
Zuera tot Beichite. De weg van Huesca
naar Saragossa heet door hen bezet.
Vermoedelijk zal dit succes slechts van
heel korten duur zijn!
Britsch protest.
De Britsche regeering heeft bij Franco
geprotesteerd naar aanleiding van den
aanval op het Britsche ss. „Noemi Julia".
Zij verklaart, dat zij zich, voor het geval
deze aanvallen op Britsche koopvaardij
schepen mochten voortduren, het recht
voorbehoudt, de maatregelen te nemen, die
de omstandigheden eischen.
DE HAAGBRUG.
De werkzaamheden aan de Haagbrug
zijn thans zoover gevorderd dat de houten
voetgangersbrug aan het Rijn. en Schie-
kanaal in den nacht van Maandag op
Dinsdag a.s. zal worden afgebroken.
Het voetgangersverkeer kan met ingang
van Dinsdag a.s. dus over de nieuwe brug
geschieden, doch er zal nog geruime tijd
medegemoeid zijn vooraleer dit ook het
geval is met het rijverkeer.
TWEE AANRIJDINGEN BINNEN
DE MINUUT.
Gistermorgen om halftwaalf is de 19-
jarige wielrijdster J. N.. die midden op de
Haarlemmerstraat naast haar fiets stond
te praten en plotseling opstapte en weg
reed, aangereden door een autobus van
den dienst op Alphen, bestuurd door A. F.
E. uit Voorburg. Hoewel E. uit alle macht
remde, was een aanrijding niet te voor
komen. De wielrijdster klaagde over pijn
in den voet en werd door den E.H.D. naar
het Academisch Ziekenhuis vervoerd.
De autobus vervolgde haar weg, doch
kwam nauwelijks eenige honderden meters
verder in botsing met een andere bus, die
stopte, om passagiers op te nemen. Geluk
kig waren ook ditmaal de gevolgen niet
ernstig en bleven deze beperkt tot lichte
materieele schade.
De remmen van de auto bleken goed te
werken.
De wethouder van Fabricage, de heer
J. Splinter Gzn., is verhinderd morgen
spreekuur te houden.
Bij de naamlijst der geslaagden voor
het diploma zwemmen in de Zijl is weg
gevallen de naam van mej. Cor Ouweelen.
De oefeningen in den Harskamp der
eerste infanteriebrigade, waaraan ook werd
deelgenomen door het 4de regiment infan
terie alhier, werden gedeeltelijk bijgewoond
door Z. K. H. Prins Bernhard, die te paard
met groote belangstelling de troepenbe
wegingen volgde.
Gelijk reeds eerder gemeld, keert het
regiment morgen naar huis terug.
De politie alhier, heeft den 39-jarigen
P.M. aangehouden, die nog 15 dagen hech-
tenisstraf moest ondergaan.
Gisteravond omstreeks halfzeven is
op de Breestraat nabij het Gangetje de
achterband van een motorrijwiel, bestuurd
door den 45-jarigen M. P. B. uit Den Haag,
gesprongen, waardoor het voertuig kan
telde en zoowel de bestuurder als zijn 35-
jarige echtgenoote, die op de duo had
plaats genomen, op den grond geslingerd
werden. t
Eerstgenoemde kreeg geen letsel, doch
zijn vrouw bekwam een hoofdwonde en
een sleutelbeenfractuur en moest door den
E.H.D. naar het Academisch Ziekenhuis
worden overgebracht.
DE ALGEMEENE TOESTAND.
Groeiende spanning.
Zoowel de aangekondigde Japansche
blokkade als de verwonding van den En-
gelschen gezant in China veroorzaken in de
algemeene politiek nog al ongerustheid en
bevorderen tan zeerste de vertroebeling der
atmosfeer. Van Chineesche zijde wordt ge
tracht het vuurtje aan te blazen en wordt
de hoop uitgesproken op een ingrijpen.
Doch zoover is het ongetwijfeld nog lang
niet. Niemant voelt voor een stap, waarvan
de gevolgen niet te overzien zijn!
De Amerikaansche regeering heeft be
sloten ten aanzien van het conflict tus-
schen China en Japan een houding van
waakzaam toezien aan te nemen en alles
te vermijden, waardoor de toestand, die door
de verwonding van den Britschen ambas
sadeur reeds ernstig is geworden, zich nog
verder zou toespitsen.
Na afloop van den kabinetsraad vertelde
een der ministers, dat de geheele situatie
onder het oog was gezien en dat de regee
ring waakzaam zou blijven.
Cordell Huil verklaarde later aan jour
nalisten, dat de regeering alle jx>gingen in
het werk stelt om de Amerikaansche bur
gers te overreden het gebied van Sjanghai
te verlaten, maar dat zij geen middelen
bezat hen te dwingen om de stad te ont
ruimen.
EERSTE BLAD
BINNENLAND.
Nadere bijzonderheden omtrent het Vogel-
besluit (Binnenland, 3de Blad).
Lohmann (Duitschland) wereldkampioen
der stayers (Sport, 4de Blad).
De vermiste aangeteekende brief met
f. 18.000; een postambtenaar te Am
sterdam gearresteerd (Gemengd, 3de
Blad).
BUITENLAND.
Rond de door Japan aangekondigde blok
kade (1ste Blad).
Vermoedelijk zal de Britsche gezant in
China herstellen van zijn verwonding
(lste Blad).
Japan wil een nieuwe bufferstaat oprich
ten in Noord-China (lste Blad).
Op 82-jarigen leeftijd is overleden de
vroegere Amerikaansche minister van
financiën Andrew Mellon (Buitenland,
lste Blad).
Franco's troepen houden den intocht in
Santander (lste Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
HONGARIJE
Schulden-betaling.
De regeering te Boedajjest heeft Washing
ton er van in kennis gesteld, dat zij de
gedeeltelijke betaling zal beginnen van na
den wereldoorlog in de Vereenigde Staten
aangegane schulden.
Hongarije had indertijd leeningen geslo
ten om meel te kunnen koopen. Sinds het
moratorium van 1931 had Hongarije de
terugbetalingen evenwel gestaakt.
POLEN
De stakingen.
In den afgeloopen nacht is Andrew
Mellon, oud-minister van financiën van de
Vereen.. Staten op 82-jarigen leeftijd te
Southampton (New-York) aan longontste
king overleden.
De stakingen blijven aan de orde van
den dag. Te Lodz hebben 4000 arbeiders
van publieke werken het werk neergelegd.
Zij eischen 2025 pCt. loonsverhooging.
Bij Warschau zijn een 50-tal communis
ten gearresteerd.
De boerenstakingen in Galicië zijn ech
ter beëindigd.
EGYPTE
De Koningin zal Farida heeten.
Naar officieel wordt medegedeeld, zal de
nieuwe koningin Farida heeten, hetgeen
„de eenige" beteekent. Deze naamsveran
dering is noodig, omdat de oorspronkelijke
naam Perzisch is en de koningin van
Egypte beslist een Egyptischen naam moet
dragen.
Andrew Mellon.
Andrew Mellon werd op 24 Maart 1854
te Pittsburgh geboren. In 1921 werd hij
door Harding benoemd tot minister van
financiën, om dit te blijven onder Coo-
lidge en Hoover.
In 1932 werd hij ambassadeur te Londen.
Dit hooge ambt bekleedde hij slechts kor
ten tijd. Toen Roosevelt in 1933 tot presi
dent werd gekozen werd Mellon uit Londen
teruggeroepen.
Mellon was een van de bekendste groot-
industrieelen van de Nieuwe Wereld. De
staal- en aluminiumindustrie stonden ge
heel onder zijn controle, doch ook in de
kolen-, petroleum-, hout- en scheepsbouw-
industrie was zijn invloed zéér groot.
Toen hij als ambassadeur te Londen
werd benoemd schatte men zijn vermogen
op 8 milliard dollar.
De crisis heeft Mellon buitengewoon
zwaar getroffen. De man, die eens tot de
rijksten der wereld behoorde, kon in zijn
laatste levensjaar slechts met moeite in
zijn onderhoud voorzien.
VEREENIGDE STATEN
Nieuwe kruisers - De spoorwegstaking.
Van de marinewerf te Brooklyn is een
nieuwe, 10.000 ton metende kruiser „Ho-
noloeloe" van stapel geloopen. Het zuster
schip „Philadelphia" zal 30 November ge
reed zijn.
De nationale bemiddelingsraad heeft
den spoorwegdirecties en den personeels
organisaties aangeboden in het conflict te
bemiddelen, ten einde een staking te voor
komen. De vertegenwoordigers der spoor
wegmaatschappijen hebben reeds laten
weten, dat zij arbitrage van den raad aan
vaarden.
