LEIDSCH DAGBLAD - Eerste Blad
Zaterdag 21 Augustus 1937
GENEESKUNDIGE BRIEYEN
Buitenland
SPORT
LAND- EN TUINBOUW
WEERBERICHT.
Barometerstand.
Hedenmiddag 2 uur: 765.
BINNENLANDSCH WEERBERICHT.
Medegedeeld door het Kon. Ned. Meteorol.
Instituut te De Bilt.
Hoogste barometerstand 768 te Valentia.
Hoogste barometerstand 768.8 te Valentia.
Verwachting tot morgenavond 7 uur.
Matige tot krachtige, later afnemende
Koordeiyike tot Oostelijke wind. Afnemende
bewolking. Weinig of geen regen in het
Noorden. In het Zuiden aanvankelijk nog
regenbuien. Iets warmer.
BUITENLANDSCH WEERBERICHT.
Medegedeeld door het Kon. Ned. Meteorol.
Instituut te De Bilt.
De ondiepe depressie, die gisteren ten
Noorden van ons land lage nam 's middags
plotseling in diepte toe en heeft zich thans
paar het Zuid-Westen van ons land ver
plaatst, zware regen veroorzakend. De
hooge drukking heeft zich over geheel
6candivanlë uitgebreid. In het Zuid-Wes-
ten nam de hoogedrukking af. De Britsche
elanden hielden vrij koel weer met wei
nig of geen regen. In Scandinavië klaarde
de jucht, vooral ln het Zuiden, op. De tem
peratuur is er gedaald. Duitschland heeft
tamelijk somber weer met windstilte en
regen in het Zuiden. Ook in Zwitserland
l> weer regen gevallen. De hoogste toppen
rijn nog helder met temperaturen beneden
minus 5 graden Celcius. Frankrijk houdt
(raai warm weer in het Zuid-Oosten, in
het Noorden waait het krachtig uit Noord-
West met regen.
WEERSOMSTANDIGHEDEN
HEDENOCHTEND 8 UUR.
Londen: N.W., 14 gr. C., bewolkt.
Berlijn: N., 15 gr. C., betrokken.
Parijs: W., 14 gr. C., betrokken.
LUCHTTEMPERATUUR.
9 uur voorm.: lS'/i'/t gr. C. (56 gr. F.).
12 uur 'smldd.: 15'/i gr. C. (60 gr. F.)..
HOOGWATERTIJDEN TE KAWUK a.ZEE
Voor Zondag.
Voorm. te 3 u. 35 m.; nam. te 15 u. 05 m.
Voor Maandag
loorm. te 4 u. 15 mnam. te 16 u. 40 m.
WATERTEMPERATUUR.
Zweminrichting „Poelmeer".
'sMiddags 12 uur: 18 gr. C.
Zweminrichting „De Zijl".
'sMiddags 12 uur: 17'/s gr. C.
LICHT OP VOOR FIETSERS e*.
Zaterdag: 8.44 n.m. tot 5.21 v.m.
Zondag: 8.42 am. tot 5.23 v.m.
MAANS- OP- EN ONDERGANG.
21 Aug.: op 19 u. 32; onder 5 u. 13.
22 Aug.: op 19 u. 51: onder 6 u. 29.
De Luchtverdedigingsdag
te Scheveningen.
Geopend door
jhr. ir. van Lidth de Jeude.
Hedenochtend om kwart voor twaalf
keelt jhr. Ir. O. C. A. van Lidth de Jeude,
'oorzltter van het comité den Haag van de
'ereeniging voor nationale veiligheid en
end-minister van Waterstaat, in de foyer
van het Kurhaus te Scheveningen den
hbverdedigingsdag en de tentoonstelling
'an schaal- en vliegende modellen geopend
deze tentoonstelling vindt men Fokkers
(militaire en passagiers-toestellen), Doug-
8'assen. Boeings, een model van de Ila-
aansche vliegboot welke het wereldrecord
"2 K.m. per uur. behaalde en verschillende
™ere types, ook van zweefvliegtuigen.
Tot hen die de opening van den luchtver-
(digingsdag bijwoonden behoorden: luit.-
dieraal J J. G. baron van Voorst tot
oorst, commandant van het veldleger, ver-
neidene leden van het corps diplomatique
("0(- dr. J. R. slotemaker de Bruine, minis-
'an onderwijs, kunsten en wetenschap-
J™. de burgemeester van 's-Gravenhage,
Si' J- R- de Monchy, ir. J. J. F. de Kok,
van ^ét luohtverdedlgingsfonds,
J- de Quay, voorzitter der ver
buiging voor nationale veiligheid, gep.
raal.C. J. Snijders, mr. dr. L. N. Deckers
"U-minister van defensie, luit.-generaal M.
i, Ijuaymakers, inspecteur van de militaire
art en luit.-kolonel van Heyst, com-
audant der luchtvaartafdeeling.
openingsrede van jhr. ir. O. C. A.
«n Lidth de Jeude en de bezichtiging der
toonstelling, begaven de aanwezigen
baar het monument op den Boulevard
°egemobiliseerde land- en zeemacht,
yjf 'nitenant-generaal J. J. G. baron van
»eSi tot oorst, commandant van het
van i?eJ' na een inspectie van de terzijde
vin monument opgestelde eerewacht
Jonnf6 afdebllng Den Haag van het Nat,
het n S Verbond, de tentoonstelling op
Parkeerterrein heeft geopend.
onS "UbPoonstelling omvat de volgende
tit elenoen batterij luchtdoelartille-
leéti» n Poioton luchtdoelmitrallleurs, een
te miW.okten en eenlge zware en lich-
mitrailleurs van de cavalerie, voorts
lulstertoestellen en andere instrumenten
voor luchtafweer.
Na de rede van den commandant van
hét veldleger inspecteerde deze een eere
wacht, welke in de lengte van den boule
vard tegenover het parkeerterrein was op
gesteld.
HET VERTREK VAN DEN AMERI-
KAANSCHEN GEZANT.
De nieuwe gezant der Vereenigde Staten
te Weenen, de heer Grenville T. Emmet,
Is hedenochtend om halftien met zijn
echtgenoote en beide dochters in twee
auto's van Den Haag naar Weenen ver
trokken.
BURGEMEESTER VAN UITGEEST
BENOEMD.
Bij Kon. besluit van 13 Augustus 1937
is, met ingang van 1 September 1937 be
noemd tot burgemeester der gemeente Uit
geest, de heer P. van de Ven.
DE „PIET HEIN" MAAKT EEN
PROEFTOCHT.
Vanmiddag omstreeks kwart voor één ls
het Prinselijk jacht „Piet Hein" de Oranje
sluizen te Schellingwoude binnengevaren.
De „Piet Hein" maakte een proeftocht op
het IJselmeer. Het schip werd bestuurd
door den bouwer, den heer G. de Vries
Lentsch Jr.
De strijd in het Verre Oosten.
Activiteit der vliegers.
Tijdens een gevecht te Sjanghai tusschen
Chineesche en Japansche vliegtuigen, sloeg
vandaag een Chineesch vliegtuig brandend
te pletter. De bestuurder wist zich even
wel door een parachutesprong te redden.
De Japansche staf meldt, dat de Japan
sche troepen vannacht nog te Liang Hsiang
de Chineesche strijdkrachten hebben aan
gevallen. Vandaag hebben Japansche vlieg
tuigen te Sjanghai wederom de spoorwe
gen gebombardeerd, aldus Reuter. Er woe
den nog steeds groote branden in de stad.
Japansche vliegtuigen van het Kwan-
toeng-leger hebben gisteren ook Kalgan, de
hoofdstad van Tsjahar gebombardeerd.
Reuter meldt uit Nanking, dat vier van
de zes Japansche vliegtuigen, welke van
ochtend een aanval pleegden op het Chi
neesche vliegveld Yangtsjau, zijn neerge
schoten. Er werden terscheiden bommen
uitgeworpen, aleer de Chineesche vliegtui
gen met de aanvallers slag leverden,
Het leven in Sjanghai.
Na een week van vijandelijkheden gaat
het leven te Sjanghai kalm zijn gang, on
danks het feit, dat zeer vaak alarm is ge
slagen. De bevolking heeft geleerd zich
tijdens de bombardementen rustig te ge
dragen. De trams en bussen hebben hun
dienst gedeeltelijk hervat, zoodat iedereen
zich met deze vervoermiddelen naar het
werk kan begeven.
Sinrokoere Hidaka, de secretaris van het
Japansche gezantschap in China, ls uit
Nanking te Tokio teruggekeerd.
Hij zette uiteen, dat het de bedoeling
van China is, alle Japansche staatsbur
gers, die te Sjanghai wonen, af te slach
ten, tegelijkertijd met de Japansche lan
dingstroepen, voor de aankomst van Ja
pansche versterkingen.
De 88ste en 87ste Chineesche divisie, üe
beste troepen, aldus Hidaka. die onder di
rect bevel staan van maarschalk Tsjag llai
Sjek, zijn thans bij Sjanghai geconcen
treerd.
DE GRAAF VAN PERTH OVERLEDEN.
De „Times" meldt het overlijden van den
grgaf van Perth tengevolge van een opera
tie', welke hij heeft ondergaan in een zie
kenhuis te Rouaan.
Hij wordt in den titel opgevolgd door
zijn half-broeder, Sir Eric Drummond, den
Britschen ambassadeur te Rome, die de
zestiende graaf van Perth zal zijn.
ONTPLOFFING AAN BOORD VAN
BRITSCH STOOMSCHIP.
Gisteravond heeft zich aan boord van
het Britsche stoomschip Benguela, dat ter
reede van Falmouth in Engeland ligt, een
ontploffing voorgedaan. Vier leden der be
manning zijn ernstig gewond, terwijl een
vijfde opvarende over boord werd geslin
gerd.
De ontploffing wordt toegeschreven aan
de ontbranding van uitstroomend gas.
DE AARDSCHOKKEN TE MANILLA.
Inzake de aardschokken te Manilla wordt
nog gemeld, dat verscheidene huizen Inge
stort zijn. Een persoon kwam om het leven,
terwijl 33 menschen licht gewond werden.
Tot de slachtoffers behooren geen vreem
delingen.
EEN NIEUW RECORD VAN DE
„CALEDONIA".
Uit Londen meldt Reuter, dat de „Cale
donia" een nieuw record neeft gevestigd
voor transatlantische vluchten. De vliegboot
is vanochtend om 10 uur 09 te Foynes (Ier-
lajnd) gemeerd en heeft den overtocht vol
bracht in 11 uur 33 minuten,
NAGEKOMEN.
Rott. Lloyd KOTA GEDE, 20 Aug. nam.
van Java te R'dam INDRAPOERA,
thuisr., 20 Aug. van Gibraltar.
Kon. Ned. Stoomb.-Mij. AGAMEMNON,
Susa n. Garston, pass. 20 Aug. n.m. 6 u.
Finisterre AMOR, 20 Aug. van New-
York n. Port au Prince ARIADNE, 20
Aug. van Catania n. Algiers DEUCA
LION, 20 Aug. van Lissabon n. Portimao
DIDO, 20 Aug. van Bordeaux naar La
Pallice GANYMEDES, 20 Aug. van
Istanboul n. Bourgas THESEUS, 20
Aug. van Kopenhagen n. Amst. - ODYS
SEUS, 21 Aug. van Amst. te R'dam
BERENICE, 21 Aug. van Amst. te R'dam
VENEZUELA, 20 Aug. nam. 7 uur van
Havre; wordt 21 Aug. nam. tusschen 7 u.
308 uur te Amst. verwacht VENUS,
20 Aug. van Thessaloniki te Neaplaya
VULCANUS, 21 Aug. van Algiers te Ant
werpen.
Kon. Paketv. Mij. NIEUW ZEELAND, 20
Augustus van Singapore naar Adelaide
BARENTSZ, 20 Aug. van Mahe n. Sabang
HOUTMAN, 19 Aug. van Kohsichang
naar Kaapstad.
Holland-O. Azië Lijn GAASTERKERK,
thuisreis, 20 Aug. van Singapore.
Mij. Oceaan MEDON, Java naar A'dam
20 Augustus te Londen.
AUTOLYCUS, Java n. Amst., 21 Aug. van
van Port Sail.
Halcyon Lijn FLENSBURG, Vlaardin-
gen naar Narvik; 20 Aug. uit N. Water
weg.
STAD AMSTERDAM, Vlaardingen naar
Savona, pass. 20 Aug. Dungeness.
Holland—Afrika Lijn SPRINGFONTEIN,
21 Aug. van Durban n. East London
RANDFONTEIN, 21 Aug. van Mombassa
naar Tanga NIJKERK, 21 Aug. van
Hamburg te Amst.; vertrekt 24 Aug. v.m.
naar Antwerpen BOSCHFONTEIN,
thuisr., 20 Aug. te Antwerpen.
JAGERSFONTEIN, 20 Aug. van Durban
te Lorenzo Marques.
S'lver-JavaPacific Lijn MANOERAN,
19 Aug. van Calcutta te Los Angeles.
Diverse Stoomvaartberichten TROMPEN
BERG, 20 Aug. v. Uleaborg n. R'dam
BRITSUM, 20 Aug. v. B. Aires n. Rosarlo
LAUWERZEE, sleepboot, 19 Aug. van
Torbaai n. Majunga BATAVIER III,
21 Aug. v. R'dam te Gravesend MIDS-
LAND, io Aug. v. Harlingen n. Seaham
KERKPLEIN. R'dam n. Wabana, pass. 20
Aug. Lizard TRITO, 20 Aug. v. Belfast
te Fowey ST. ANNALAND, 20 Aug. v.
de Tyne n. IJmuiden DUIVENDRECHT
STROOM. Amst. n. Liverpool, pass. 20 Aug.
Amst. n. Bristol, pass.. 20 Aug. Dungeness
THEANO, Amst. n. Dublin en Belfast,
pass. 20 Aug. Dungeness TEXEL-
STROOM, Amst. n. Liverpool. pass. 20 Aug.
Dungeness.
-.It
SPOEDOPERATIE.
Wanneei plotseling in een gezin een lid
door een ernstige ziekte wordt getroffen
heerscht er diepe verslagenheid onder alle
leden van dat gezin Dan voet men lood
zwaar drukken de mogelijkheid van den
naderenden dood. Al is een ieder zich min
of meer vaag bewust dat het feit van de
geboorte met onontkoombare en ijzeren
consequentie een levensbeëindiging door het
optreden van den dood met zich mede
brengt. in de dageltlksche sleur van het
leven houdt men zich als regel hiermede
niet bezig. Het ..durf te leven" wint het van
het „gedenk te sterven".
Met het klimmen der jaren pleegt als
regel de jeugdige opstandigheid tegen het
doodsbegrip af te nemen en een min of
meer gelukkige berusting tegenover het
naderende levensafscheid op te treden,
welke het den meesten menschen op rij
peren leeftijd mogelijk maakt rustig en te
vreden de oogen te sluiten, wanneer dit
tijdstip is aangebroken De droefheid van de
omgeving wordt hierdoor getemperd, en
er is meestal plaats voor een gevoel van
dankbaarheid voor het feit dat de gestor
vene zoolang is gespaard gebleven en zulk
een hoogen ouderdom heeft mogen berei
ken. Men was ingesteld op en verzoend met
het onverbiddelijke en onvermijdbare
Geheel anders is men ingesteld wanneer
een arts het noodig vindt patiënt en om
geving te overtuigen van de noodzakelijk
heid van een operatie in het algemeen en
van een spoedoperatie in het bijzonder. Dan
bestaat zeer sterk een neiging tot verzet
en stelt men baast altijd weer dezelfde
waag: „Is dat nu wel noodig; kan het
niet anders, want voor een operatie zijn
we bang omdat de patiënt wel eens ten
gevolge van die operatie zou kunnen over
lijden.
Elk ernstig medicus heeft te erkennen,
dat zulk een noodlottige mogelijkheid in
derdaad bij de meeste operaties aanwezig
ls Desondanks moet hij, wanneer hij van
de noodzakelijkheid der operatie overtuigd
ls, tot het doen verrichten ervan aandrin
gen en patiënt en omgeving trachten te
overtuigen van de plicht om toestemming
tot de operatie te geven.
Wordt zulk een toestemming niet gege
ven, dan kan geen operatie plaats vinden.
Voor minderjarigen kan hierdoor de eigen
aardige situatie ontstaan, dat de patient
zelf toestemming geeft, en het hoofd van
het gezin deze weigert.
Zoo herinner ik mij het verhaal van een
nachtelijk bezoek aan een patiënte van
omstreeks twintig jaren. Er bleek een ern
stige blindedarmontsteking aanwezig te
zijn en dus moest de dringende raad ge
geven worden onmiddellijk en met den
meest mogelijken spoed zich aan een
operatie te onderwerpen De patiënte ging
er zonder bezwaar mede accoord. maar de
vader weigerde de toestemming omdat hij
„bang was voor het mes" Wanneer zijn
dochter zou komen te overlijden zou hij
daarvan de verantwoordelijkheid niet kun
nen dragen en daarom kon hij de toestem
ming niet geven.
Deze gedachtengang komen wij te vaak
in zulke omstandigheden tegen om er niet
even bij stil te staan en aan te geven hoe
ln dit geval de toestemming toch wordt
verkregen.
De gewone redeneering van den niet-
medlcus ls maar al te vaak deze, dat men
het risico van overlijden na de operatie
niet beschouwt als een „ondanks" maar als
„een gevolg" van deze operatie. Bovendien
stelt men dan eenerzljds het sterfterisico
na de operate tegenover de levenskans zon
der operatie.
De eerlijkheid gebiedt om tegenover het
sterfterisico zonder operatie te stellen het
sterfterisico met operatie en dat men de
kans om te genezen zonder operatie stelt
tegenover de kans om te genezen met
operatie In bepaalde omstandigheden kan
b.v. ook de tijdsduur van het genezings
proces zonder en met operatie nog naast
elkaar worden gezet. Is men het er over
eens dat op deze wijze de zaak moet wor
den beschouwd, dan is het ook duidelijk,
dat de verantwoordelijkheid voor noodlot
tige gevolgen na operatie niet gedragen
wordt door de ouders die hun toestemming
tot de operatie hebben gegeven.
Die verantwoording berust bij de artsen
die de toestemming hebben gevraagd. Zij
kunnen die verantwoording dragen, want
zij hebben hun advies pas na ernstige
overweging van de diverse kansen gegeven
ln het besef dat aan hun werk nu eenmaal
zulk risico verbonden is Maar wanneer de
ouders de toestemming weigeren, dan ne
men deze ouders een verantwoording op
hun schouders, die ze heel moeilijk kunnen
dragen, wanneer nu de afloop noodlottig
wordt.
In het verhaal dat ik als punt van uit
gang nam. werd dan ook de onmogelijkheid
van de ouders door den medicus naar vo
ren geschoven om deze verantwoording bij
weigering van toestemming te dragen wan
neer het mis ging en gesteld tegenover de
bereidwilligheid van den medicus om
in het diepe besef van den ernst van den
toestand en de noodzakelijkheid van de
operatie de verantwoordelijkheid onder
a'.le omstandigheden te aanvaarden bij
verkregen toestemming
De meerderjarige patient en in gevallen
van minderjarigheid het gezinshoofd moe
ten toestemming tot operatie geven, omdat
het nu eenmaal in het algemeen niet toe
laatbaar is, dat iemand wordt geopereerd
tegen zijn zin ln. Het geven van deze toe
stemming beteekent echter geenszins het
aanvaarden van verantwoordelijkheid voor
den verderen gang van zaken of voor goe
den of slechten afloop. Dit kan en moet
berusten bil de ter zake kundieen. dus bij
de artsen.
Is éénmaal de toestemming voor een
spoedoperatie verworven, dan ls de vol
gende stap het vervoer naar een ziekenhuis
In vroeger jaren werd nog wel eens thuis
geopereerd en was een patient nog wel eens
onvervoerbaar. De moderne ziekenauto's
doen de onvervoerbaarheid tot een zeer
klein minimum terugbrengen. Tegenover
een zeker risico tijdens en misschien zelfs
door 't vervoer staat de veel grootere mate
van veiligheid van een operatie in een
ziekenhuis onder zoo gunstig mogelijke
omstandigheden van milieu.
Ook deze dingen fcehooren zuiver tegen
over elka'nder afgewogen te worden. Daar
waar inderdaad nog onvervoerbaarheid
aanwezig ls, zal de geneesheer als regel ook
niet over spoedoperatie spreken. Het ls voor
den gemoedstoestand van patient en om
geving zeer ongewenscht te gaan vertellen,
dat er eigenlijk een spoedoperatie moest
plaats vinden, maar dat het vervoer daar
voor een dwingend beletsel vormt. Is de
patient in het ziekenhuis aangekomen, dan
staan vele rappe handen gereed en komen
verscheidene personen in actie om de
operatie zoo goed mogelijk te doen slagen.
Lakens, operatiejassen. verband en der
gelijk materiaal bevinden zich steriel in
trommels in voorraad voor gebruik gereed.
Instrumenten zijn intusschen uitgezocht
en worden uitgekookt en ieder, die met het
operatieterrein in aanraking kan komen
heeft nu zijn handen en armen aan een
speciale waschbeurt te onderwerpen om zoo
goed mogelijk bevrijd te worden van moge
lijk ziektekiemen die hij of zij bij zich zou
kunnen dragen en bij den patient zou
kunnen inbrengen.
Ook de huid van den Datient wordt zoo
volledig mogelijk ontsmet en meestal tot
slot bestreken met 5 pet. oplossing van
jodiumtinctuur. deze welbekende bruine
vloeistof die ook in de eerste hulpverlee
ning zooveel succes kan hebben bij de ver
zorging van wonden.
Bij spoedoperaties zal meestal alge-
meene narcose worden toegepast en ook
hiervoor zal alles ln gereedheid worden
gebracht. Meestal zijn bij zulke operaties
in de operatiekamer dan aanwezig: de chi
rurg en minstens één assistent, twee
operatiezusters, een narcotiseur, een zuster
ter controleering van pols en ademhaling
en een omloopzuster om met alles en nog
wat behulpzaam te kunnen zijn
Een nachtelijke spoed-operatie dus die
b.v. in totaa! twee uren duurt vergt heel
wat hulp en dus ook vaak heel wat uren
extra dienst. Een groot deel van het ver-
pleegsterspersoneel is aan bepaalde dienst
uren wettelijk gebonden en dan moeten
zulke overuren weer op andere dagen wor
den ingehaald
In een ziekenhuis met veel operaties op
ongeregelde tijden kan dit vaak heel wat
moeilijkheden met zich mede brengen; het
kost de directie vaak veel zorg en maakt
de exploitatie vaak moeilijker en duurder.
Is de operatie voleindigd dan kan nog niet
iedereen gaan slapen, want de operatie
kamer moet weer schoon worden gemaakt
en in gereedheid worden gebracht om op
alle eventualiteiten van een mogelijk nieuw
spoedgeval voorbereid te zijn.
Er is in het verleden een zekere periode
geweest waarin men na de operatie met
een zeker gevoel van berusting zeide:
..L'opératlon est fait, Dieu de guérira". In
den tegenwoordigen tijd gaat de intensieve
zorg welke tijdens de operatie aan den
patiënt is besteed onverzwakt voort ook
nadat de patiënt de operatiekamer heeft
verlaten
De z.g nabehandeling van vele geopereer
den is tegenwoordig welhaast even belang
rijk als de operatie zelf Er kunnen n.l. nog
allerlei gevaren het leven van den patiënt
bedreigen sommige hiervan kan men voor
komen, andere kan men. mits tijdig in
opkomst bekend met succes bestrijden en
overwinnen Een van de ernstigste proble
men van dezen tijd is nog wel de mogelijk
heid van thrombose (vaa'verstoco ng) en
emboile (bloedpropvervoer). Er zal nog wel
eens gelegenheid zijn dit in een aparte
brief nader te bespreken.
P, N. N.
ATHLET1EK.
„HOLLAND"-LEDEN NAAR PARUS.
Van 26 tot en met 29 Augustus a.s. wor
den te Parijs de wedstrijden om de Euro-
peesche Studenten kampioenschappen ge
organiseerd waaraan ook de prominente
athleten onder de Ned. Studenten zullen
deelnemen. Door de Leidsche vereenigtng
.Holland" hiertoe in staat gesteld zullen
twee harer leden n.l. A. ten Cate en O. J.
G. Krönig hieraan deelnemen.
Ten Cate zal Nederland vertegenwoordi
gen op de 800 M. en Krönig op de nummers
kogelstooten en discuswerpen.
FRAMBOZEN, BRAMEN EN
WIJNBESSEN.
Bij een behoorlijke verzorging geven deze
vruchtgewassen op uiteenloopende gronden
goede resultaten. Alleen op hooge, droge
zandgronden zijn ze niet thuis. De vruch
ten blijven, bij gebrek aan vocht klein en
natuurlijke vijanden hebben, door den
zwakken groei, een gemakkelijke prooi. On
der een „behoorlijke verzorging" verstaan
we het volgende:
Men plant frambozen bij voorkeur in het
najaar, bijv. ln November; het eventueel,
aanzittende blad wordt afgeplukt. We
planten op rijen of hagen, met een onder-
lingen afstand van 1.50 a 1.75 M. terwijl de
planten op de rij ongeveer 15 c.M. onder-
lingen afstand krijgen. De bodem vooraf
een paar steek diep losmaken is van be
lang, terwijl niet te diep mag geplant. Niet
vergeten dient dat na den winter de plan
ten alle tot op ongeveer 40 c.M. boven den
grond worden ingekort. Als plantmateriaal
hebben we noodig stevige, eenjarige wor-
teluitloopers, welke van gezonde planten
kunnen worden afgenomen of welke door,
eiken boomkweeker te leveren zijn. Het
bovengenoemde Inkorten ln het voorjaar
mag niet worden vergeten: in den vol
gen zomer geven de planten eenige vruch
ten, maar vormen vooral jonge takken
dicht bij den grond. Deze laatste vormen
het vruchthout voor een volgend jaar. In
den herfst wordt dus het afgedragen ge
deelte afgeknipt en de nieuw gevormde
tak aangebonden aan een hekwerk. Heb
ben zich te veel nieuwe takken gevormd,
dan nemen we de sterkste en houden op
elke struik twee of drie. De rest wordt ver
wijderd. Als hekwerk gebruiken we enkeie
paaljes met een paar gegalvaniseerde
ijzerdraden er langs gespannen. De paal
tjes plaatsen we op ongeveer 60 c.M. van
af de rijen, evenwijdig daarnaast. Zoo
doende staan de aangebonden takken ln
een boog, wat de vruchtvorming in een
volgend jaar ten goede komt. Het verdient-
aanbeveling reeds in den zomer de afge
dragen takken weg te snijden en tevens die
loten, waarvoor ln den as. herfst geen
plaats ls om aan te binden, terwijl ook het
korte lof wordt weggenomen. De framboos
vormt dus vrucht op hout, dat in den vori-
gen zomer is gegroeid.
De bemesting dient regelmatig te wor
den verzorgd. Stalmest zoowel als kunst
mest kan gebruikt, ook van beide. Na het
snoeien en aanbinden kan van de natuur -
mest een flink laagje worden aangebracht
en ondiep ondergewerkt. Kunstmest kan
in Maart toegediend, bijv. per 10 vlerk. Me
ter 6 a 8 K.G. A.S.F.-korrels (12x10x18)
welke worden ingespit. Om de drie jaar is
een kalkbemesting gewenscht, bijv. in No
vember per 10 vierk. Meter 2.5 K.G. ge-
bluschte kalk. Deze dient ondergewerkt en
mag niet gelijktijdig met den stalmest ge
strooid. Men geve bijv. eerst laatstgenoem
de, spit dien onder en strooie daarna de
kalk, welke wordt ingeharkt. Zoo kan het
gewas meerdere jaren mee, tot ten slotte
de vruchten kleiner worden en het aanbe
veling verdient nieuwe planten uit te zet
ten. Op lichte gronden is dit gewoonlijk na
■Vier a vijf jaar het geval, op kleigrond na
7 a 8 jaar.
Een zeer lastige vijand van de framboos
is het bekende „wormpje". D.i. de larve van
het frambozenkevertje. Dit laatste is en
kele m.M. groot en legt eitjes in de nog
gesloten bloemen in Mei. Nog maar zeer
kort kan dit lastige insect worden bestre
den door gebruikmaking van een derris-
praeparaat. Dit middel bevat een vergif,
rotenone genaamd. Voor dit doel nu is in
den handel verkrijgbaar een vloeistofwel
ke onder den naam Dermix wordt aange
boden. Wij gebruikten het in een verdun
ning 1 200, dus bijv. op een emmer van
10 Liter water Vt ons Dermix. Na flink roe
ren worden hiermee de planten bespoten,
wanneer de kevertjes komen. Voor 't eerst
bijv. half Mei en vervolgens nog eens met
10 dagen tussohenruimte. De resultaten
waren in onzen tuin zeer goed; wij hadden
zoo goed als geen beschadigde vruchten.
Genoemd middel is onschadelijk voor
mensch en dier, zoodat geen bepaalde
voorzorgsmaatregelen noodig zijn.
Als een van de meest aanbevelenswaar
dige soorten noemen we de Lloyd George,
een groote donkerroode vrucht met een
heerlijke geur.
Minder gekweekt, maar toch aan te be
velen zijn de grootvruchtige bramen en de
Japansche wijnbessen. Beide soorten ko
men goed tot hun recht, wanneer de voor
zorgen in acht worden genomen, welke bij
de framboos zijn genoemö. Een verschil in
kweek is alleen dit, dat de braam en de
wijnbes grooter afmeting aannemen, wat
de plant betreft, dus ruimer afstand vra
gen en een hooger hekwerk. De planten
krijgen bijv. 2 Meter onderlingen afstand,
terwijl op elke plant 5 a, 6 takken worden
gehouden. Het hekwerk, waartegen deze
worden aangebonden, dient plm. 1.80 M.
hoog te zijn. Terwijl deze gewassen in den
zomer vrucht geven, behouden we op elke
struik niet meer nieuwe takken dan er in
den winter kunnen worden aangebonden.
Alles cheuten worden verder verwijderd. De
vruchten worden, behalve in verschen toe
stand, gezocht voor het bereiden van sap
en jam, en, wat de Wijnbes betreft, veel
op brandewijn gezet. Elke goede boom
kweeker kan deze gewassen leveren, waar
van ook aanplanting ln het najaar de
voorkeur verdient. In de boomkweekerijen
kan men nu de vruchten zien en proeven.
Vragen op Tuinbouwgebied aan de Re
dactie onder motto „Tuinbouw".
3—1
