Gouden huwelijksfeest
Binnenland
IJiie Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Woensdag 26 Mei 1937
Derde Blad
No. 23668
Een aanwinst voor het Prentenkabinet
De werkloosheid blijft dalen.
MEDEDEELING
VERKADE
-
Teekening van de Vischbrug door Jan van Goyen.
«t
Ir. Hugo van Oerle schrijft ons:
Het Prentenkabinet alhier heeft met
steun van de Vereenifing „Lucas van
Leyden" een teekening kunnen aan-
koopen van den Leidschen schilder en
trekenaar Jan van Goyen. voorstel
lende de Vischbrug te dezer stede.
Wij mogen ons er alleszins over verheugen
deze zeer mooie en voor de geschiedenis
ran Leiden belangwekkende teekening in
den buitenlandschen kunsthandel is -ge-
ïonden en voor de Leidsche Universiteits-
terzameling kon worden gewonnen.
De teekening, die gedateerd is 1654. ver
beeldt de Vischbrug, gezien van de Hoog
straat naar de Vischmarkt. Het is een
lerendig tafereel van bezige vischhandelaars
jeteekend in een vlotte potlood-techniek.
Op den achtergrond ziet men de oude
topgevels aan de Vischmarkt waar de veel
betreurde stadhuistoren boven uitsteekt.
Links op de teekening is nog iuist het
boekhuis van de Hoogstraat zichtbaar.
Dit boeiend en dankbaar onderwerp heeft
wk het penseel van Jan Steen in beweging
gebracht (schilderij in het museum te
Frankfort a.M.)
Van Goyen deed met deze keuze wel 'n greep
het hart van zijn vaderstad. Deze brug
iamers. „de groote brugge", speelde reeds
(en rol in de. vroegste tijden. Het was de
eerste en de oudste brug. die de verbin
ding vormde van de woonkern, welke zich
lan de Breestraat gevormd had. met de
leerlijkheid van den Burggraaf op het
üjneiland. Het was deze brug. waarlangs
Kennemers in 1204 na een hopelooze
ging tot verdediging van den Burcht een
r»d heenkomen zochten en die onder hun
wicht bezweek. Het was toen nog slechts
»n houten bruo welke echter kort daarna
door een van steen is vervangen.
Deze brug vormde het middelpunt van
ideldiijvend Leiden. Hier en in de on-
iddellijke nabijheid vinden wij reeds vroeg
i talrijke markten „voor allerhande pro-
duiten welke hier werden aangevoert".
Hier lagen langs de lage steenen oevers
un weerszijden de schepen hunne waren te
teen. dicht op elkaar met de koppen naar
den wal gemeerd. Veelal waren het zeil-
ihepen, waarvan op de teekening enkele
hi?en zichtbaar zijn.
De naam „Vischbrug" laat niet moeilijk
raden, welke nering hier gedaan werd.
Visch werd dagelijks in groote hoeveelheden
it Leiden aangevoerd, zoowel van de kust
als van de binnenwateren. De riviervisch
rerd doorgaans verhandeld op de tegen-
«oordige Aalmarkt, tot achter het St. Ka
trijnen Gasthuis (thans Stadsgehoorzaal),
ierwij 1 de zeevisch haar markt had waar
üans de fontein staat.
Van Mieris concludeert uit de keur van
1441, dat de Vischbrug de plaats was, waar
de gezoute visch. gerookte en gedroogde
taring en bokking werden verhandeld.
De teekening van Van Goyen en meer
w het schilderij van Jan Steen laten dui-
klijk bovendien andere vischsoorten zien,
Mat vermoedelijk de gedroogde visch in
door Van Goyen afgebeelde kraampjes
srd verkocht en het overige gedeelte van
brug door de andere vischmarkten werd
itsenomen. De teekening tenminste geeft
fflidelijk den indruk, dat de geheele brug
®*>r deze nering werd in beslag genomen,
ondanks het feit, dat de keur op een boete
ran XII schellingen „verordonneert" had
kt ..Niemand er zal staan op de groote
doch twee voeten van de muur
hn de brugge".
Zelfs ziet men er de wagens afgebeeld,
taartnede de visch ter markt werd gevoerd
V1 tie een voorgeschreven parkeerplaats op
w Hoogstraat hadden.
Van Goyen maakt het tafereel van de
"adelende vischverkoopers tot het hoofd
niet zijner teekening en wii kunnen ons
«arom begrijpen, dat hij ter wille hiervan
brug een wat grooter breedte heeft
'leven
Kort te voren, in 1637. was de Vischbrug
«rmaekt", aanmerkelijk vergroot en aan
•overwelfde straat gehecht", thans de
sstraat geheeten. De brug had een
"tenen wegdek en aan weerszijden borst-
*"'ngen. welke vermoedelijk in harden
neen waren opgetrokken, of, zoo zii in bak-
waren gemetseld, met dekplaten van
Jtde steen waren afgedekt, zooals de keur
1411 1456 dit voorschreef.
De brug was evenals thans een twee-
öien-bruj. die voor het scheepvaartver
lest
werd vrijgehouden. Boven de midden-
ers staan op de teekening van Van
«yen afgebeeld die merkwaardige zuilen
J*1 bekronende waoenhouders. waarvan
gt »t dusver de aanwezigheid aldaar al-
Wi i end was uit de kronieken en een
•■(ben vdselvlueht-plattegronden van
Jjooais Van Mieris op gezag van Simon
Kieuwen mededeelt zijn dit dezelfde,
se tegenwoordig ter weerszijden van den
te11! v'sn den Burcht prijken en die in
'm arheen zijn gebracht. Het feit dat
kiiiHd belden vóór den Burcht de eene
("drager - (de ram) het wapen van de
01 de andere (de leeuw) dat van
Rijnland draagt, bii welk waterschap deze
brug in onderhoud was. maakt dit wel
aannemelijk.
Al moge ook de overlevering, dat de
beeldwerken vóór den Burcht een geschenk
zouden zijn aan de stad Leiden van Willem
II, Roomsch Koning, reeds door den stijl der
beelden, welke zeker niet vroeger Is dan de
11e eeuw. naar het land der legenden wor
den verwezen toch vindt de onderstelling,
dat deze identiek zijn met die van de
Vischbrug wel steun in de historische fei
ten. In het Gerechts dagboek van de Bur-
gemeesteren staat al aangeteekend. dat in
Maart 1652 werd besloten, de steenen borst
weringen van de Vischbrug door ijzeren
„leunen" te vervangen, ten gevolge waar
van dus deze. van de borstwering deel uit
makende zuilen moesten worden weggeno
men. De latere afbeeldingen bevestigen dit.
De mogelijkheid dat bij het verfraaien
van den Burcht, welke enkele jaren vroeger
in het bezit der stad was gekomen en
waaraan ijverig werd gewerkt, deze wapen
dragers aldaar een plaats zouden hebben
gekregen, past zeer wel in den toenmaligen
gang van zaken. Ook de uitdrukking, die
Van Goyen aan de beelden geeft vertoont
o.i. een dusdanige gelijkenis met die vóór
den Burcht, dat er o.i. weinig twijfel be
staat aan de juistheid van de mededeelin-
gen der kroniekschrijvers. De zuilen, welke
deze wapendragers torsten, zijn bij die ge
legenheid vernieuwd, want zij wijlen wat
vorm en proportie betreft, sterk af van die.
welke Van Goyen ons heeft overgeleverd.
Die uit Van Goyen's tijd zijn weliswaar
eveneens getorst, maar vertoonen niet dien
barokken stijlvorm, dien wii op de afbeel
dingen van den Burcht altijd zien aange
geven en dien de zuilen nog heden bezit
ten. De zuilen, welke wii vóór den Burcht
aantreffen, zijn. blijkens de steenbewerking
niet al te lang geleden naar het oude
model vernieuwd en zijn ook van een geheel
andere steensoort dan de beelden.
Het feit, dat Van Goyen deze teekening
met het jaar 1654 heeft gedateerd, het tijd
stip waarop deze beelden vermoedelijk
reeds waren verdwenen, moet voor de ken
nis van de tot standkoming van deze tee
kening van belang zijn.
Heeft hii haar uit de herinnering getee-
kend of althans de entourage niet ter
plaatse opgezet? De groote oerspectievische
afwijkingen geven tot dit vermoeden aan
leiding. Was het besluit van het stadsbe
stuur van '52 in '54 nog niet uitgevoerd of
heeft Van Goyen deze teekening in of kort
voor '52 gemaakt en haar later naar de
herinnering foutief gedateerd? Dit alles
moge in het duister blijven in elk geval
heeft Van Goyen in zijn schets een typisch
stadsbeeld uit het verleden voor ons be
waard. een beeld bij het bezien waarvan
wij ons van de armoede van den huidigen
toestand terdege bewust worden.
Hij heeft ons het beeld overgeleverd van
de Vischbrug in haar oude glorie en heeft
daarmede zijn -eboortestad een grooten
dienst bewezen.
Voor ons is daarom deze aanwinst van
een dubbele beteekenis.
De cijfers voor de eerste
Mei-week.
(Week 3 t.m. 8 Mei 1937).
De directeur van den Rijksdienst der
werkloosheidsverzekering en arbeidsbe
middeling deelt mede, dat in de week van 3
tot en met 8 Mei 1937 bij gesubsidieerde
vereenigingen met werkloozenkas waren
aangesloten 460.000 personen (de landar
beidersbonden met 74.600 leden zijn hierin
niet begrepen).
Van deze 460.900 personen was in ge
noemde week 24.6 °/o geheel werkloos (in
de vorige verslagweek, 19 tot en met 24
April 1937, was dit percentage 25.7).
Het werkloosheidspercentage voor geheel
werkloozen was in de eerste verslagweek
van de maand Mei in de laatste jaren als
volgt: 1934 22.9, 1935 27.7, 1936 29.6, 1937
24.6.
Van een op 1 April 1937 gehouden telling
van de bij de gezamenlijke organen der
openbare arbeidsbemiddeling ingeschreven
werkloozen, gesplitst naar leeftijdsgroepen,
geeft het volgende staatje een beeld. Naast
de aantallen zijn daarin vermeld de per
centages. welke die aantallen vormen van
de aantallen personen in elke leeftijds
groep volgens de voIkstelling-1930 (de
stijging der bevolking met ruim 8 "/o sinds
31 December 1930 is dus buiten beschou
wing gelaten)
vrouwen
aantal
percen
leeftijds
aantal
werkl.
tage
groep
werkl.
perc.
12.699
4.2
1417 jaar
5.459
1.8
51.165
10.3
18—24 jaar
5.459
1.1
71.874
19.0
2530 jaar
1.848
0.5
105.059
20.1
3130 jaar
1.799
0.3
70.099
17.0
41—50 jaar
1.299
0.3
51.159
15.6
5160 jaar
784
0.2
18.208
15.1
6165 jaar
127
0.1
3.919
1.8
65 j. en ouder 12
0.0
384.182
totaal
16.973
Bij 1054 organen der openbare arbeidsbe
middeling stonden op 8 Mei 1937 in totaal
368.059 werkzoekenden ingeschreven, onder
wie 348.495 mannen.
Vaai deze werkzoekenden waren er 352.996
werkloos, onder wie 338.312 mannen.
Blijkens mededeeldng van den directeur-
generaal varn werkverschaffing en steun-
verleening waren eind Maart 1937 54.236
arbeiders geplaatst, bij een werkverschaf
fing.
en met
31 Mei a.s. bestaat er
gelegenheid bij uw win
kelier gratis één van de
nieuwe 6 cents Verkade'r
Forticareepen te proe
ven, door inwisseling
van vijf ongeschonden
omwikkels der 3 cents
Verkade s chocoladeree-
pen. Wissel dus spoedig
uw omwikkels in. Na
31 Mei a.s. is de termijn
verstreken.
1971
(Ingez. Med.)
LINDBERGH HEEFT EEN ZOON!
Mevrouw Lindbergh heeft op den dag
der Engelsche kroningsfeesten in een
ziekenhuis te Londen een zoontje het leven
geschonken.
VORMING JULIANA-JEUGD -
STICHTING IN INDIE.
Prins Bernhard te Utrecht.
Installatie als Koninklijk commissaris
der Jaarbeurs.
In de gistermiddag gehouden vergade
ring van den raad van beheer der Konink
lijke Nederlandsche Jaarbeurs is Z.KJI.
Prins Bernhard der Nederlanden geïnstal
leerd als Koninklijk commissaris.
De voorzitter van de Nederlandsche
jaarbeurs, dr. F. H. Fentener van Vlissin-
gen hield een korte begroetingsrede, waar
in hij den Prins dankte voor de aanvaar
ding van de hem toegedachte taak. De
'heer Fentener van Vlissingen noemde het
een gelukkig voorteeken, dat de aanvang
der werkzaamheden van Z. K. H. samen
valt met het oogenblik, waarvan gezegd
kan worden, dat de tweede periode van
inzinking tijdens het bestaan van de Ne
derlandsche jaarbeurs achter den rug is.
Na de installatie overhandigde de voor
zitter aan Zijne Koninklijke Hoogheid het
insigne van het lidmaatschap van den
raad van beheer. Onmiddellijk daarop
werd een aanvang gemaakt met beraad
slagingen van internen aard.
Bij zijn aankomst aan het secretariaat
van de Jaarbeurs werd de Prins, door de
saamgestroomde menigte hartelijk toege
juicht.
Te 5.30 uur vertrok de Pruis van het
administratiegebouw der Jaarbeurs naar
Soestdijk.
Het Indische huwelijksgeschenk
aan het Prinselijk paar.
Naar wij vernemen heeft het Indische
comité voor de aanbieding van een huwe
lijksgeschenk aan H.K.H. Prinses Juliana
een belangrijk bedrag ter beschikking van
H.K.H. gesteld-, teneinde daaraan een be
stemming te geven voor een algemeen doel
waarvoor in Indié belangstelling bestaat.
In overleg met de hier te lande gevorm
de commissie van advies onder voorzitter
schap van dr. Meyer Ranneft, heeft H.K.H.
de Prinses aan den wensch van het in In-
die gevormde comité voldaan, door boven
bedoelde gelden beschikbaar te stellen voor
het in het leven roepen van een stichting,
welke ten doel heeft het bevorderen van
de lichamelijke en zedelijke ontwikkeling
en ontspanning voor de Indische jeugd.
Aan de stichting zal de naam van Juliana-
jeugdstichting worden gegeven.
Het comité uit Indié heeft dezer dagen
aan het Prinselijk paar als laatste ge
schenk doen toekomen een aantal films,
welke betrekking hebben op de feestelijk
heden, die in Indië ter gelegenheid van het
Prinselijk huwelijk gehouden zijn, verge
zeld van een album met uitvoerige be
schrijving, het geheel vervat in een fraaie
houten cassette, die met het K.L.M.-vlieg-
tuig „Kieviet" naar Nederland is overge
bracht. Het fraai bewerkte album is even
als de cassette in Indië vervaardigd.
bij een, welke handelt over een buitenland-
sche aangelegenheid. De heer Hogewlnd
verklaarde aan verscheidene personen, om
streeks 1934, dat diverse hoofdofficieren,
w.o. gen. Seyffardt, de garnizoenscomman
danten van Amsterdam en Arnhem, en ook
anderen, wanneer het tot een uitbarsting
komt, de zijde van de N.S.B. zullen kiezen
Ja zelfs ging hij zoo ver, dat hij mij per
soonlijk verklaarde, dat de N.S.B. van de
zijde van het leger geen tegenstand te
duchten zou hebben. Wanneer het geheim
archief van de N.S.B. eens doorzocht werd,
dan zullen verrassingen niet uitgesloten
zijn?"
Is het der regeering ook bekend, dat
meergenoemde publicist beweert, dat „bur
gemeesters, generaals en meer soortgelijke
ambtenarenondanks hun eed van
trouw medewerken aan de ondermijning
van het wettelijk gezag?"
Is de regeering bereid, zeer snel een
scherp onderzoek, zoowel in het leger als
onder de ambtenaren in burgerlijken dienst
te doen instellen, den heer F. W. Wessels,
met getuigen door de justitie te doen hoo-
ren en het leger zoowel als het ambtenaren
corps zonder aanzien des persoons even
tueel van fascistische elemeneten te zuive
ren?
Welke maatregelen overweegt de regee
ring ten aanzien van de N.S.B. indien vo
rengenoemde onthullingen juist blijken te
zijn?
DR. H. J. LOVINK GEVALLEN.
COMMUNISTISCHE STATENLEDEN
ZULLEN S.D.A.P. STEMMEN.
De Communistische Partij Nederland
deelt mede:
Het Politiek Bureau van de C.P.N. heeft
beraadslaagd over de verhoudingen, die na
de indiening der lijsten in de Provinciale
Staten is ontstaan voor de verkiezing van
leden voor de Eerste Kamer.
Hieruit bij kt, dat, als gevolg van het in
zwang zijnde kiesstelsel, de C.P.N. den zetel
waarop zij recht heeft, niet zal kunnen be
halen.
Ten einde te voorkomen dat de stemmen
der Statenleden van de C.P.N. verloren zou
den gaan en eventueel ten goede zouden
komen aan de N.S.B. of anti-revolutionnaire
candidaten, besloot het Politiek-Bureau de
communistische statenleden te adviseeren
in alle provinciale staten hun stem uit te
brengen op de candidaten der S.D.A.P.
AMBTENAREN EN DE N.S.B.
Het Tweede Kamerlid, de heer L. de Vis
ser heeft aan den Minister van Koloniën
voorzitter van den Raad van Ministers, de
volgende vragen gericht:
Heeft de regeering kennis genomen van
de publicaties van den heer F. W. Wessels
te Utrecht omtrent eventueele onbetrouw
baarheid van officieren en ambtenaren met
betrekking tot hun verhouding tot de
N.S.B. en buitenlandsohe fascistische sta
ten??
Draagt de regeering met name kennis
van de ontstellende mededeelingen, gedaan
in verband met het openlijk lid worden van
de N.S.B. van generaal SeyffaTdt, waarbij
door bovengenoemden publicist o.a. wordt
beweerd:
„Het is de eerste brief niet dien generaal
Seyffardt aan de N.S.B. schreef. Reeds in
1934 stond hij in voortdurende verbinding
met het hoofdkwartier. In mijn bezit is een,
door een oud-functionaris van het hoofd
kwartier geteekende verklaring," waarin ver
meld wordt, dat verscheidene brieven van
hem in het arohief zijn opgeborgen, waar-
Dijbeenfractuur bekomen.
Het Tweede Kamerlid dr. H. J. Lovink,
is gisternamiddag een ongeval overkomen
dat betrekkelijk nog goed is afgeloopen.
Terwijl de heer Lovink omstreeks halt vijf
op den Pompstationsweg een fietsrit
maakte is hij van zijn rijwiel gevallen,
waarbij hij een fractuur aan zijn dijbeen
bekwam. De auto van den Geneesk. Dienst
was spoedig ter plaatse waarna dr. Lovink
ter verpleging is overgebracht naar het
diaconessenhuis „Bronovo".
Naar wij gisteravond laat vernamen was
de algemeene toestand van den heer Lo
vink naar omstandigheden gunstig.
Zooals men weet heeft dr. Lovink in de
Kamer zitting voor de Chr. Historische
Unie. doch zich bij de verkiezingen welke
heden worden gehouden, niet meer voor
een Candida tuur in de Tweede Kamer be
schikbaar gesteld.
NIEUWE COMMISSARIS DER KONINGIN
IN GRONINGEN.
Door H. M. de Koningin beëedigd.
De nieuwe commissaris der Koningin in
Groningen, mr. J. Linthorst Homan, is gis
termiddag om half vier ten paleize Het
Loo door H. M. de Koningin beëedigd.
PLAATSING VAN LANDARBEIDERS
DUITSCHLAND.
IN
Er is gelegenheid om te werken.
De directeur van den rijksdienst der
werkloosheidsverzekering en arbeidsbe
middeling deelt mede. dat de plaatsing van
landarbeiders in Duitschland geregeld
voortgang heeft.
Ruim 2000 Nederlandsche seizoenarbei
ders, melkers, paardefcnechten, akker-
knechten en veenarbeiders zijn thans in
Duitschland werkzaam. De melkknechten,
paardetonechten en aktoerknechten hebben
het geheele jaar door arbeid, de overigen
tot ongeveer Kerstmis.
De berichten omtrent het loon, den kost
en de huisvesting zijn in het algemeen
gunstig. In enkele gevallen, waarin arbei
ders klachten hadden, kon bijna altijd door
den rijksconsulent voor sociale zaken ill
Duitschland te Oberhausen met den werk
gever de zaak tot tevredenheid der arbei
ders worden geregeld.
Arbeiders, die willen werken, vinden nog
steeds volop gelegenheid om in bepaalde
gebieden van Midden- en Noord-West-
Duitschland te werken. De organen der
openbare arbeidsbemiddeling gaan nog
steeds door met het bemiddelen van ar
beiders naar Duitschland. Belanghebben
den kunnen zich wenden tot het orgaan
der openbare arbeidsbemiddeling in hun-
woonplaats, dat de bemiddeling regelt in
samenwerking met de landbouwbemidde-
laars van den rijksdienst der werkloos
heidsverzekering en arbeidsbemiddeling.
De Nederlandsche arbeidsbeurs te Ober
hausen vormt de schakel tusschen de
Nederlandsche arbeidsbeurzen en de Duit-
sche arbeidsbeurzen.
DE OVERSTROOMING IN POLEN EN
ZUID-SLA VIE.
De schade, die door de overstroomingen
in Midden-Polen is aangericht, wordt op
acht. millioen zloty geraamd, die in Zuid-
Slavië op 10 millioen dinar.
VERSPREIDE BERICHTEN.
Bij Kon. besluit is aan A. F. J. Ver
linden op zijn verzoek met ingang van 30
Mei ontslag verleend uit zijn betrekking
van notaris te Gemert.
Blijkens een bij het departement van
defensie ontvangen telegram is Hr. Ms.
„Johan Maurits van Nassau" gisterochtend
te tien uur te Gibraltar aangekomen.
Noorwegen verkoopt in
Amerika
met dagblad-reclame.
Noorwegen verkocht 2 jaar geleden
24.000.000 pond sardines in Amerika.
Men achtte de verkoopsmogelijkheden
nog niet geheel uitgebuit te hebben
en men besloot tot een reclame-cam
pagne in dagtaladen in het najaar
van 1936. Het gevolg was, dat men
aan het eind van het jaar ruim
3.000.000 pond meer had verkocht.
Natuurlijk ging men, na deze ge
slaagde proef-campagne, op uitge
breide schaal voort met dagblad
reclame, die zulke prachtige resul
taten had opgeleverd. 1957
Morgen huisvest de Sleutelstad wederom
een gouden echtpaar. Ditmaal vallen die
eer en dat voorrecht te beurt aan onze
stadgenooten J. J. Tiemeyer en mej. S. C.
Mader. wonende Moschweg 39. wier huwelijk
op 8 Juni van 't iaar 1887 werd voltrokken.
De bruidegom was zijn geheele leven,
d.w.z. tot voor twee iaar in den groenten-
handel werkzaam en voorts in de avond
uren als kellner behulpzaam in den Leid
schen Schouwburg. Deze laatste functie
heeft hii 40 jaar bekleed, zoodat ook uit dien
hoofde velen in onze stad den thans jubi
leerenden „Koos" kennen. Hun huwelijk
werd gezegend met de geboorte van 5 kin
deren waarvan er nog drie in leven zyn.
Voorts zijn er 13 k'ein- en 5 achtevk'sh-
kinderen. Hun leeftijd in aanmerkin' ge
nomen de oudjes zijn respectievelijk 73
en 74 jaar oud mogen beiden zich nog in
een goede gezondheid verheugen.
Moge dit zoo nog vele jaren blijven.
