STADSNIEUWS
3 October-Vereeniging
j/iie Jaargang
DONDERDAG 4 FEBRUARI 1937
No. 23577
Ernstig verkeersongeluk fe
Wassenaar
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
Algemeene
ledenvergadering
Twee Leidsche studenten gedood
Vanaf 5 Februari
ELTAX LEIDEN 666
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES:
3D ets.'per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons BLad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque-' en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden t. 2.35
per week f. 0.18
Franco per post f. 2:35 per 3 maanden -f- portokosten.
(voor binnenland f.0.80 per 3 mnd.>
De jaarverslagen
goedgekeurd.
In de Oranjezaal van café-restaurant ,,De
Harmonie" hield gisteravond de 3 October-
Vereeniging een algemeene ledenvergade
ring, welke als steeds matig bezocht was.
De voorzitter, de heer W. van der Laan.
opende de bijeenkomst met het uitspreken
van zijn beste wenschen voor het welzijn
der leden en vereeniging gedurende 1931
Spr. memoreerde voorts de ter gelegen
heid van het 50-jarig bestaan georgani
seerde feestelijkheden en bracht dank aan
allen, die daartoe hun medewerking ver
leenden. in het bijzonder aan de commissie,
welke zich voor deze bijzondere gelegenheid
uit de burgerij vormde.
De heer v. d. Laan eindigde met het uit
spreken van den wensch, dat de 3 October-
Vereeniging ook gedurende haar tweede
50-jarig tijdperk moge blijven d e vereeni
ging voor Leiden.
De 2de secretaris, de heer L. E. Nieuwen-
■huizen Segaar las vervolgens de notulen der
Torige ledenvergadering, welke onveranderd
werden goedgekeurd.
In zijn jaarverslag bracht de secretaris
de heer E. W. Wichers Rollandet allereerst
hulde aan zijn voorganger, den heer N. G.
Spaargaren, die gedurende 17 jaar op zoo
i ïoortreffelijke wijze het secretariaat heeft
vaargenomen.
Na voorts hulde te hebben gebracht aan
de oprichters der vereeniging. die een halve
eeuw geleden het initiatief namen tot de
stichting, stond spr. uitvoerig stil bij de ver
schillende onderdeelen van het uitgebreide
feestprogramma, aanvangende bij de jubi
leumtentoonstelling in de Lakenhal, welke
grootendeels door de goede zorgen van den
heer R. de Wilde tot stand kwam.
Daarna passeerden de drukbezochte re
ceptie in Maison Bruyns en de grooteche
serenade op 13 Mei de revue, om daarna te
gewagen van de festiviteiten op en om den
3den October. De optocht, waarvan de heer
B. de Koning de initiator en de grSote mo
torische kracht vormde, was een der mooi
ste. welke ooit op 3 October door Leiden's
6traten trok. De animo voor de taptoe is tot
een zoodanigen omvang uitgegroeid, dat het
bestuur voor volgende feestvieringen een
andere regeling in het v. d. Werffpark over
weegt.
Het feit, dat ditmaal de uitdeeling van
haring en wittebrood aan niet minder dan
circa 4000 personen geschiedde, moge eener-
zijds een bedroevende weerspiegeling zijn
van de huidige maatschappelijke verhoudin
gen, aan den anderen kant moge het voor de
vele stadgenooten-niet-leden een aansporing
en motief zijn als lid toe te treden, opdat
althans voor deze categorie de herdenkings
dag van Leiden's ontzet een feestdag blijve
Het Schuttersveld verkeerde dank zij de
goede zorgen van ir. D. Boogerd in prima
conditie en werd door niet minder dan
72.739 personen bezocht.
De Spoorwegen vervoerden op 3 October
circa 20.000 personen naar Leiden, de N. Z
H. T M. 38.671 en de H. T. M. 38.064.
Lof werd gebracht aan de Leidsche politie.
Het ledental liep wederom iets terug, hoe
wel de achteruitgang minder groot was dan
vorige jaren, dank zij ook het werk van de
commissie uit de burgerij.
Het blijft evenwel een bedroevend ver
schijnsel. dat zoovelen, die lid van de veree
niging behoorden te zijn. zich afzijdig hou
den.
Nadat woorden van eerbiedige hulde wa
ren gewijd aan de nagedachtenis van den
heer F. H. A. Driessen. mede-oprichter der
vereeniging en gedurende vele jaren haar
volijverige secretaris, die op 8 October j.l.
overleed, eindigde het keurig gestyleerde
jaarverslag met den wensch, dat een zoo
groot mogelijk aantal Leidenaars in het
komende vereenigingsjaar het bestuur moge
steunen met zijn onmisbaren steun en sym
pathie.
De heer van der Laan, zich aansluitende
bij den lof den heer Spaargaren gebracht,
richtte ook een woord van hulde aan den
heer Rollandet, die zich met de meeste
nauwgezetheid aan zijn veelomvattende
taak heeft gekweten iapplaus).
Het jaarverslag werd daarop goedgekeurd.
Blijkens het overzicht van den penning
meester, den heer P. Boot Jr.. hebben de
uitgaven de inkomsten met f. 1985.88 over
troffen. De belangrijkste inkomsten waren:
contributies f.4731. Schuttersveld f. 17.541,
revue f. 1579; de voornaamste uitgaven wa
ren: revue f.2709, sterrit f.1229, optocht
f. 11.029. avondfeest Schuttersveld f.7232,
uitdeeling haring en wittebrood f. 986, diver
sen f.2684, totaal f. 27.388.
De voorzitter deed voorlezing van het
accountantsrapport, dat woorden van lof
voor het goede beheer bevatte, terwijl mr.
F. H. van der Tas dit nog eens namens de
kascommissie extra onderstreepte. Bij zulk
een controle, aldus spr., komt eens aan het
licht welk een geweldige hoeveelheid werk
door den penningmeester en het geheele
bestuur wordt verricht.
Er blijkt ook uit, aldus spr., welk een be
langrijk bedrag op 3 October in onze stad
wordt omgezet. Neringdoenden, die nog geen
lid der 3 Octobervereeniging zijn, mogen
dit wel eens bedenken.
Het jaarverslag werd onder applaus goed
gekeurd en de heer Boot voor zijn accuraat
gevoerd beheer gedéchargeerd.
De periodiek aftredende bestuursleden, de
heeren C. J. van Spall, ir. D. Boogerd, N. G.
Spaargaren en R. de Wilde werden allen
herkozen, terwijl in de vacature-G. Driessen
werd voorzien door de benoeming van den
heer N. A. Commandeur.
De contributie werd gehandhaafd op
f. 1.50 per jaar.
Bij de rondvraag bracht de heer van
Setten van der Meer hulde aan het bestuur,
voor hetgeen het den Leidenaars in het
feestjaar 1936 heeft geboden, waarna de
heer van der Laan de vergadering sloot met
een laatste opwekking om propaganda voor
de vereeniging te maken.
HET RUKSVERGUNNINGSSTELSEL IN
HET TAXI- EN AUTOMOBIEL-
VERHUURBEDRIJF.
Overeenstemming bereikt tusschen
werkgevers en -nemers.
Onder presidium van den heer D. ten
Cate Brouwer, voorzitter van de Kamer van
Koophandel en Fabrieken voor Rijnland,
vond in het gebouw van die Kamer alhier
een vergadering plaats tusschen vertegen
woordigers van de Ned. Unie van Chauf
feurs en overig automobielpersoneel. van
den Ned. R.K. Bond van Transportarbei
ders St. Bonifacius, van den Ned Bond
van Chr. Fabrieks- en Transportarbeiders
en van de Vereeniging van Taxi- en Luxe
Automobielverhuurinrichtingen voor Rijn
land.
In deze .vergadering is men tot volkomen
overeenstemming gekomen omtrent een
gemeenschappelijk door werknemers- en
werkgeversorganisaties bij de gemeente
besturen in het district van voornoemde
Kamer in te dienen adres. In dit adres zal
jh concreten vorm de wenschelijkheid van
de voorwaarden, die men aan de bedrijfs-
vergunning verbonden zou willen zien, wor
den kenbaar gemaakt.
Aan het einde van de vergadering be
tuigde de heer Van der Heijden, sprekende
hamens de Rijnlandsche vereeniging, aan
de Kamer van Koophandel en Fabrieken
dank voor de genoten gastvrijheid en
voor den steun, die inzonderheid de voor
zitter der Kamer en haar secretaris aan
die vereeniging heeft verleend. De heer
ownebel, sprekende namens de arbeiders
organisaties sloot zich hierbij aan en
dankte den heer Ten Cate Brouwer in het
Wonder voor zijn van onpartijdigheid ge-
jolende leiding bij de gemcenschaopelijke
■Ksprekingen.
troi-'J verhemen nog dat het adres de be-
berelk11 gemeente_1>esturen sP°edig zal
R.K. H.B.S. VER. „ST. BONAVENTURA".
Jaarlijksche uitvoering.
Gisteravond organiseerde de R.K. H.B.S
Ver. ..St. Bonaventura" haar jaarlijksche
uitvoering in de aula van de R.K H.B.S.
aan de Mariénpoelstraat. De zaal was tot
in de uiterste hoeken bezet en zelfs
moesten velen zich met een staanplaatsje
tevreden stellen.
In zijn openingswoord richtte de heer
H. V. Maarle, voorzitter der vereeniging.
zich in de eerste plaats tot de geestelijk
heid en het corps van leeraren en heette
allen van harte welkoim.
Hierna was het woord aan pater Zonder
land. die de clementie der aanwezigen in
nep aangezien de griep onder de leden
der tooneelclub danig heeft huisgehou
den.
Hierna was het woord aan de tooneel
club der R.K H.B.S. voor het opvoeren
van ..Meneer Klaproos" een blijspel naar
't Duitsch, door Gerard Nielen.
Het aardige stuk werd vlot gespeeld en
speciaal de hoofdrolvertolkers hebben zich
op een uitstekende wijze van hun taak
gekweten.
Ook de grimeering was keurig in orde.
Na de pauze bood de leerling J. de
Koning aan pater Zonderland uit dank en
als blijk van waardeering voor zijn uit
stekende regie een boekwerk aan.
Het strijkje der R.K. H.B.S. wisselde de
pauzes op verdienstelijke wijze met mu
ziek af.
Al met al een keurig uitgevoerd pro
gramma, dat den aanwezigen een zeer ge-
noegelijken avond heeft geschonken.
Naar aanleiding van het dezer dagen
gepubliceerde bericht, verzoekt prof. Wen-
sinck ons te willen mededeelen. dat het
zijn wensch is, dat de daarin genoemde
dag. waarop het zijn bedoeling is uitstedig
te zijn, geheel onopgemerkt zal blijven.
Na een botsing tusschen een
auto en een motorrijwiel.
kost een interl. telefoongesprek
vanuit de omliggende plaatsen
met Leiden 4 cent. 6107
Voor prompte bediening bel op
(Ingez. Med.)
Hedenmorgen omstreeks half negen
heeft op den Rijksstraatweg nabij den
Deyl te Wassenaar op de plaats, waar
de wielrijders den weg oversteken een
zeer ernstig verkeersongeval plaats ge
had. waarbij twee dooden zijn te be
treuren.
Vanuit de richting Leiden kwam een
auto bestuurd door W. uit Amsterdam.
Vlak voor zijn wagen stak een wiel
rijder over. zoodanig, dat de automo
bilist om den man niet aan te rijden,
zijn stuur naar links moest omgooien.
Vanuit de tegenovergestelde richting,
dus uit Den Kaag. kwam een motor,
bestuurd door den student J. C. Swaab
uit Den Kaag met een duopassagier H.
C. Leckic. eveneens student uit Den
Haag. Beiden waren studenten in de
medicijnen aan de Universiteit te Lei
den en waren op weg naar het college.
Een aanrijding met het motorrijwiel
was onvermijdelijk. De motor werd naar
links geslingerd, waarbij de student
Swaab op slag werd gedood, terwijl L.
zeer ernstig werd gewond. Deze had
een zware hersenschudding, gebroken
beenen en vreesclijke uitwendige en
inwendige Verwondingen. Hij is per
auto naar het Ziekenhuis aan den
Zuidwal te Den Haag overgebracht,
waar hij spoedig na aankomst is over
leden.
Dc politie en flr. Hubbeling, die ge
neeskundige hulp verleende, waren
spoedig ter plaatse.
De beide lijken, alsmede het geheel
vernielde motorrijwiel zijn in beslag
genomen.
De wielrijder C. K. uit Alkemade, die
vermoedelijk de aanleidende oorzaak
tot dit droevig ongeval is geweest en
die sterk onder den indruk van het
voorgevallene was. heeft geen letsel
bekomen.
Er waren talrijke getuigen aanwezig.
INTERNATIONALE VEREENIGING
„BELLAMY".
Propaganda - vergadering.
In de geheel met belangstellenden ge
vulde achterzaal van het V.C.F.-Huis sprak
de heer J. Bogaard gisteravond voor de
afdeeling Leiden van de Internationale
Vereeniging „Bellamy".
De heer Bogaard bepaalde zich in zijn
rede hoofdzakelijk tot het leven van Bel
lamy en de redenen voor het ontstaan van
zijn theorie.
In zijn openingswoord deelde de voorzit
ter, de heer H. N. Arnold, mede. dat de
tweede spreker van dezen avond. dr. Fros,
wegens ziekte verhinderd was.
Hierna verkreeg de heer Bogaard het
woord.
Bellamy aldus spr.. werd in 1850 in Ame
rika geboren. Zijn vader was predikant. De
jonge Bellamy ontving eenuitstekende en
veelzijdige opleiding; bovendien had hij
het groote voorrecht logisch te kunnen
denken. Uit hetgeen hij leerde en uit wat
hij om zich heen zag gebeuren, trok hij
conclusies, geheel volgens zijn eigen ge-
dachtengang. Zoo kon hij zich b v. maar
niet vereenigen met de gedachte, dat er
rijke en arme menschen moesten zijn.
Ook de periodieke afwisseling tusschen
hoog- en laagconjunctuur trok sterk zijn
aandacht, Bellamy kwam tot de conclusie,
dat de fout hiervoor te zoeken is bij de
circulatie van het geld.
Aan de eene zijde zien wij een overpro
ductie van goederen, terwijl er aan de an
dere zijde een nijpend tekort is aan ruil
middelen. De fabrikant maakt zijn artike
len, doch het publiek kan ze niet koopen.
hoewel het er wel behoefte aan heeft.
De oorzaak hiervan, zoo redeneerde Bel
lamy. moet gezocht worden in de factor
.winst", die in het circulatiestelsel van het
ruilmiddel is opgenomen. Dit, aldus de
heer Bogaard, werd door Bellamy terecht
als de grondfout onzer samenleving aan
gemerkt. Wij hebben elkaar noodig, zoo
zeide Bellamyalleen geheel en al voor ons
zelf zorgende, kunnen we onmogelijk be
staan. Het is ons eigen belang, dat het de
gemeenschap goed gaat.
Van deze laatste gedachte, aldus spr., is
helaas nog niets terecht gekomen. Wat dat
aangaat, leven wij nog geheel als onze
voorvaderen; we stellen ons zei ven voorop
cn hoe het een ander gaat, l&at ons vrijwel
koud
De steeds verder in onze samenleving in
grijpende techniek bracht en brengt nog
met zich mede, dat het geestelijk peil der
arbeiders stijgt. Bellamy nu is van mee
ning, dat er een oogenblik zal komen,
waarop de welvaart zoo laag is gedaald en
de nood zóó hoog is gestegen, terwijl het
intellect dusdanig is toegenomen, dat zal
worden ingezien, dat- men op den verkeer
den weg is.
Bellamy heeft zich dit tijdstip omstreeks
het jaar 2000 gedacht.
Om nu naar deze betere maatschappij
te streven, verwerkt Bellamy zijn theo
rieën niet in lijvige studiewerken, doch
goot ze in romanvorm en hiermede be
reikte hij. dat men kennis van zijn denk
beelden nam. Zijn eerste werk. ..Het jaar
2000", deed. zooals te begrijpen is, veel stof
opwaaien en het regende critieken en be
zwaren. „Gelijk voor Allen", zijn tweede
werk. diende om de verschillende tegen
standers te bestrijden.
Langzamerhand werden deze beide boe
ken, die eens in het middelpunt der be
langstelling hadden gestaan, bijna geheel
vergeten, totdat in 1932 een klein groepje
menschen besefte, dat het hun plicht was
de Bellamy-gedachte te propageeren.
De vereeniging. die naar aanleiding hier
van is opgericht, heeft dus uitsluitend ten
doel Bellamy's ideeën onder de menschen
te brengen.
Wij probeeren dus slechts, zoo eindigde
de heer Bogaard, de menschen te laten
zien, dat ze hun eigen lot in handen heb
ben en höè ze hun eigen lot in handen
hebben.
Na de pauze werd er van de gelegenheid
tot het stellen van vragen een druk ge
bruik gemaakt.
De heer Arnold sloot de vergadering.
PROPAGANDA-AVOND VAN
..HET HOOGELAND".
Vertooning van de film
.JDoor de branding".
De Ver. „Het Hoogeland". die nu reeds
vier-en-veertig iaar haar werk van christe
lijke barmhartigheid verricht, hield gister
avond in ..den Burcht" een orooaganda-
filmavond.
De propagandiste, mej. C. Scheps zette
aan het begin van den avond in een korte
toespraak het doel van de vereeniging uit
een. waar'oii zii er o.m od wees. dat „Het
Hoogeland" door het verleenen van een
christelijk toevluchtsoord aan maatschap
pelijke en geestelijke schipbreukelingen
hen weer terug wil brengen in de maat
schappij.
De vereeniging. die onder de hooge be
scherming staat van H.M. de Koningin,
exploiteert drie kolonies t.w. „Het Hooge
land" te Beekbergen. „Filadelfia" te Vries
en ..Wilhelminahoeve" te Opende. Ook zijn
te Beekbergen nog twee tehuizen „Ons
Thuis" en „Klein Bouwzicht" voor lichame
lijk en geestelijk onvolwaardigen en alleen
staande personen.
Spr. wekte, wijzende naar Christus'
V/oord; ..ga heen en doe gij desgelijks",
met klem op het ..Drie cents-fonds" der
Vereeniging te steunen.
In aansluiting op dit inleidend woord
werd de film „Door de branding" vertoond,
die beter nog dan de propaganda-rede een
indruk geeft van het werk dat op de on
derscheidene kolonies wordt verricht en
zeer zeker sympathie en belangstelling op
wekt voor dezen reddingsarbeid.
In talrijke opnamen maakten wij kennis
met de verpleegden bij hun dagelijkschen
arbeid. Doo - heel deze film heen blijkt wel
zeer duidelijk dat dank zij den arbeid van
Het Hoogeland" velen, die dreigden ver
loren te gaan, door de branding heen kon
den geholben en weer tot bruikbare krach
ten in de maatschappij worden gevormd.
Ook technisch is deze film knap verzorgd.
Na de pauze, waarin zich velen als lid
der vereeniging opgaven, werden enkele
Oranje-films vertoond w.o. ook de huwe
lijksfilm van de Prinses.
De heer J. Datema sloot met een kort
dankwoord deze samenkomst, welke zeer
goed bezocht was.
Ook 's middags vond een filmvoorstelling
plaats, welke door vele kinderen werd be
zocht. Hier werd eveneens de Oranje-film
gedraaid, afgewisseld met eenige aardige
teekënfilmpjes.
EERSTE BLAD.
BINNENLAND.
Bij een verkeersongeval te Wassenaar zijn
twee Leidsche studenten gedood.
(Ie Blad).
Onderwijzersexamens in de Nederlandsche
taal met behulp van een woordenboek.
(3e Blad).
Het wegennet in Zuid-Holland (3e Blad).
Ons parlementair overzicht. (3e Blad).
Auto te Amsterdam door brugleuning ge
reden: beide inzittenden verdronken.
(Gemengd, 3e Bladi.
Herscholing van oudere werkloozen. «Laat
ste Berichten, le Blad).
BUITENLAND.
De Turksch-Itaiiaansche besprekingen te»
Milaan beëindigd. (Buitenland, 4e BI.).
Van Zeeland prijst de Belgische economi
sche positie. (Buitenland, 4e Blad).
Weer vragendag in het Britsche Lagerhui*
(Buitenland, 4e Blad)
De keizer van Japan grijpt in ten gunste
der regeering tegen het parlement,
(Buitenland, 4e Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
AGUARIUM- EN TERRARIUMVEREEN.
„SV.fTOFAGÜS ARGUS".
Ledenvergadering.
Bovengenoemde vereeniging hield gister
avond haar maandelijksche ledenvergade
ring in het voormalig Stationsgebouw aan
den Heerensingel.
De voorzitter de heer J. Gijzenij opende
met een hartelijk welkom.
Naar aanleiding van een op de vorige ver
gadering door een lid meegebracht exem
plaar Barbus dunekeri, waarvan de doods
oorzaak door den bezitter niet verklaard kon
worden, daar de geheele bevolking van het
betreffende aquarium goed gezond en in
leven gebleven is, gaf de voorzitter een
duidelijke en alleszins aannemelijke verkla
ring van het geval, het geheel herleidende
tot het door hem eenige maanden geleden
gehouden praatje over de zuurstof in het
aquariumwater. Uitvoerig ging spreker na,
hoe het mogelijk is, dat juist twee visschen
van een bepaalde soort hiervan het slacht
offer kunnen worden en lichtte toe, hoe
deze schijnbaar mysterieuse gevallen te
voorkomen. Hierna ging spreker over tot
het houden van het aangekondigde onder
werp „Het inrichten van het aquarium".
Aan het einde dier voordracht, welke met
groote aandacht werd gevolgd, werden door
spreker nog vele vragen beantwoord.
Een aquarium en eenige geschonken Pur-
perkop barbeelen (jong broed) werden ver
loot, waarna de voorzitter deze aangename
en leerzame vergadering sloot.
BEZWAREN TEGEN EENIGE WIJZI
GINGEN VAN DE WET OP HET
MIDDELBAAR ONDERWIJS.
SWAMMERDAM-HERDENKING.
Op Vrijdag 12 dezer zal het feit, dat de
beroemde natuurkundige Jan Swammer-
dam 300 jaar geleden werd geboren, wor
den herdacht in een plechtige bijeenkomst
in het Groot-Auditorium der Leidsche Uni
versiteit, waar dr. A. Schierbeek een her
denkingsrede zal uitspreken.
Introducties zijn te verkrijgen bij dr. C.
A. Crommelin, Kamerlingh Onnes Labo
ratorium, alhier.
Van de Katholieke leerarenvereeniging
„St. Bonaventura".
De katholieke leerarenvereeniging „St.
Bonaventura" heeft dezer dagen een adres
verzonden aan de Tweede Kamer der
Staten-Generaal betreffende net nader
gewijzigd ontwerp van de wet op het Mid
delbaar Onderwijs. Dit ontwerp schrijft
imperatief voor, dat het onderwijs in de
drie laagste klassen van de H.B.S. A en B
gelijk moet zijn. Aangezien in vele scholen
de splitsing na twee jaren groote voldoe
ning heeft gegeven, dringt de vereeniging
er op aan, dat laatstgenoemde splitsing
gehandhaafd kan blijven, minstens in de
gevallen, dal dil geen financleele gevolgen
met zich zal brengen.
Dat voorts aan handelsdagschool be
noembare leerkrachten slechts in het bezit
behoeven te zijn van een acte van be
kwaamheid A. acht de vereeniging een
ernstige bedreiging van de positie en de
toekomst van de bezitters van acte B (vol
ledige bevoegdheid): men dient aan laatst
genoemden de voorkeur te geven.
Overigens betreurt de vereeniging het
nog, dat in het programma van de han
delsdagschool de letterkunde niet wordt
genoemd, zelfs niet de Nederlandscfyb
ketterkunde.