STADSNIEUWS
77ste Jaargang
DINSDAG 12 JANUARI 1937
No. 23557
H.M. „De Ruyter" naar
Indië vertrokken.
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN1
PRIJS DER ADVERTENTIES-
PRIJS DEZER COURANT:
Overweldigende belangstelling
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD.
LEIDSCH
DAGBLAD
30 ets; per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bi) maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen,-^*.. Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque» en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden f. 2.3S
per week f. 0.18
franco - per post f. 2:35 per 3 maanden -f portokosten.)
(voor binnenland f. 0.80 pes S mnd.)
STICHTING TOT WERKVERSCHAFFING
AAN JEUGDIGE WERKLOOZEN, TER
VERSTREKKING VAN WONINGEN
AAN OUDEN VAN DAGEN.
Hr. Ms. kruiser „De Ruyter", die heden naar Indië is vertrokken.
De belangstelling, welke er getoond is
voor het vertrek van Den Helder van H. M.
„De Ruyter" stelt wel al het vorige wat
men op dit gebied heeft meegemaakt, in de
schaduw.
Reeds vroeg in den morgen viel er in
Neerland's eerste marinestad een bedrijvig
heid te bespeuren, welke op een belang
rijke gebeurtenis wees. De treinen brachten
een zeer groot aantal belangstellenden aan,
waarvan wij er verscheidenen zagen, wier
revers getooid waren met marine-eeretee-
kenen.
De wind is Zuidoost en hoewel het licht
vriest, is het in het stralende zonnetje toch
niet onaangenaam aan den buitenkant. In
dit opzicht had Hr. Ms. „de Ruyter" geen
schooner dag kunnen uitkiezen.
Tegen elf uur, als er reeds vele honder
den aan de haven bijeengroepen, maken de
sleepbooten „Utrecht" en „Nestor" zich
klaar om het schip te assisteeren.
Te ruim half twaalf komt schout-bli-
nacht J. J. Dikkers, vergezeld van den
adjudant van den marine-commandant,
luitenant ter zee eerste klasse I. W. Rei-
nierse. aan boord van de ..De Ruyter". aan
de valreep verwelkomd door kolonel A. C.
van de Sande Lacoste. commandant van
het schip Aanstonds wordt den opvarenden
het sein: „verzamelen od het achterdek"
gegeven. welk bevel vlot wordt uitgevoerd.
Als de equipage op het achterdek vereenigd
Is. spreekt schout-bij-nacht Dikkers in haar
midden en zegt dat. hij afscheid komt ne
men namens den marine-commandant den
vice-admiraal T. L. Kruys. die door ziekte
verhinderd is persoonlijk „goede reis" te
komen wenschen. De schout-bii-nacht
spreekt dan allereerst een persoonlijk woord
tot de opvarenden. Houdt het weerzien voor
oogen. zeet hii. en zorgt er voor, voor zoover
dat van u afhangt, dat het een gelukkig
weerzien zal zijn
Vervolgens wijst spreker op den onver-
brekelijken band. welke er tusschen Ne
derland en Nederlandsch Oost Indië be
staat. De marine vormt een van de facto
ren, welke tot instandhouding van dien
band dient. Dit is een taak. haar in het
staatsbestel opgedragen, waarvan men zich
met volle toewijding dient te kwijten. Or,ze
groote admiraal De Ruyter heeft voor zijn
laatste reis gezegd: „De heeren hebben mij
niet te verzoeken, maar te bevelen. Al zou
ik slechts op één schip moeten uitvaren,
dan zou ik zee kiezen. Waar de heeren
Staten hun vlag betrouwen, daar zal ik
mijn plicht niet verzuimen".
Spreker wijst den opvarenden op dit
grootsche staal van plichtsbesef van den
admiraal en hoopt, dat, als het eens noo-
dig mocht zijn. men daarnaar zal hande
len. De omstandigheden zijn thans gewij
zigd. Gij dient op een goed schip, op een
volvaardigen kruiser. Gij allen zijt er
trotsch op, daarop geplaatst te zijn. Zorgt
er voor, dat gij allen één geheel vormt en
dat het geheel volkomen sluit. Doet uw
plicht, tot heil van ons vorstenhuis en van
ons land. Leve de Koningin!
Met de pet in de hand brachten allen
een driewerf hoezee uit. waarna schout-bij
nacht Dikkers den officieren en den chef
d'équipage voor onderofficieren en minde
ren een goede reis toewenschte. De be-
belangstelling blijkt vooral tegen twaalf uur
enorm te zlin. Duizenden hebben zich op
gesteld op de wit beijzelde steigers van het
wierhoofd en langs den geheelen zeedijk.
Even over twaalven verlaat de schout-bij -
nacht het schip. Nauwelijks is deze van de
valreep gestapt of daar donderen elf scho
ten. Het is nu bijna tiid. Uit nagenoeg alle
patrijspoorten gluren de koppen der ma
trozen naar buiten: met oolijke snuiten de
meeste met paarse wangen en roode neuzen
van de Nieuwediepsche koude. Het is aan
boord een drukte van belang Alles gaat nu
hurry up". Bootmansfluities snerpen op
alle dekken. Trossen worden opgeschort,
oanhet js enkele minuten over half
een.
Daar wordt gefloten: een paar signalen
klinken en met een plons vallen de uit-
houwers in het water. Tegelijkertijd wor
den de laatste verbindingen met den wal
verbroken en meteen is er ook beweging
in het schip. Langzaam en statig drijft
het naar het midden van de haven, gehou
den door de twee sleepbooten. één voor en
één achter. De duizenden trachten mee te
loopen, maar het is onmogelijk. Het is een
compacte menschenmassa, die zich thans
uit op een buitengewoon enthousiaste wijze.
Overal gaan de petten de hoogte in. Overal
roept men den vertrekkenden een laatste
vaarwel toe. De marinekapel, onder lei
ding van den kapelmeester L. L. Leistikow,
speelt het Wilhelmus. Het is een zeer
plechtig moment, de klanken van de na
tionale hymne nu te hooren. als daar onze
kruiser, onze „De Ruyter" wegvaart. Stram
staat alles in het gelid aan stuurboord en
als de marinekapel een paar marschen in
zet, als eerste waarvan het „In een blauw
geruiten kiel", dan wendt de kruiser zijn
neus zeewaarts en vangt de reis aan.
De acte van oprichting notariëel verleden.
Gisteren is hier ter stede opgericht een
„Stichting tot werkverschaffing aan jeug
dige werkloozen, ter verstrekking van wo
ningen aan ouden van dagen".
Deze Stichting is gevestigd te Leiden, en
opgericht bij akte van 11 Januari 1937,
door den alhier gevestigden notaris mr. H.
M. Coebergh verleden.
De Stichting is gevormd door de W. B.
Ver. „de Tuinstadwij k", „de Eendracht",
„Ons Doel" en „Ons Belang" allen gevestigd
alhier en de W. B. Ven, „Buitenlust" te
Oegstgeest en „Splnoza" te Rijnsburg.
Het Bestuur van de Stichting is samen
gesteld uit de Besturen van de medewer
kende Vereenigingen, zoodanig, dat van
elk Bestuur één afgevaardigde zitting
heeft in het Bestuur der Stichting.
Het secretariaat is voorloopig gevestigd
Marpixstraat 11.
Het doel van de Stichting is „de werk
verschaffing aan en het onderhouden en
uitbreiden van vakkennis bij jeugdige
bouwvakarbeiders, door het houwen en in
richten van woningen ten verkoop, ter ver
huring of ter gebruikgeving aan ouden van
dagen".
De Stichting zal haar doel nastreven door
het doen bouwen, verbouwen en Inrichten
van huizen, gebouwen en woningcomplexen
en al hetgeen daarbij noodig en nuttig is.
De daartoe vereischte werkzaamheden zul
len voorzoover mogelijk moeten geschieden
door jeugdige werkloozen. dusdanig dat
door deze arbeid hun vakkennis en ar-
beidslust wordt aangekweekt en opgewekt.
De Stichting beoogt dus een tweeledig
sociaal doel:
le. zij wil trachten voor zooveel als haar
mogelijk is, de jeugdige bouwvakarbeiders
op te halen uit dê sleur van werkloos
rondlcopen, en om hun passende en pro
ductieve arbeid te verschaffen:
2e. de door die jeugdige bouwvakarbei
ders te bouwen woningen te bestemmen
voor ouden van dagen, leden van de mede
werkende Woningbouwvereenigingen.
De Stichting heeft deze bestemming
voorop gesteld, omdat zij geen arbeid wilde
ontrekken aan de vrije arbeidsmarkt.
Be Stichting zal haar werk aanvangen
met den bouw van een tiental eenvoudige
doch zeer geriefelijke eengezinswoningen,
welke ontworpen zijn door den heer M.
Vriienhoek, te Den Haag.
Het gemeentebestuur van Leiden, heeft
zeer welwillend- vcor dit complex een stuk
bouwterrein In erfpacht ter beschikking
gesteld, gelegen aan de Dozystraat groot
1040 M2.
Het is de bedoeling, dat alle werkstukken
voor dit werk benoodigd, op het werk zelve
uit. de hand worden vervaardigd.
De medewerking tot deze Stichting ge
schiedt door allen op idiëele gronden, ook
de heer M. Vriienhoek architect en mr. H.
M. A. Coebergh notaris verleenen hunne
medewerking op genoemde gronden
Een oproep aan de jeugdige bouwvak
arbeiders zal te zijner tijd in dit Blad wor
den geplaatst.
de beste vaderlander. De vreeze Gods staat
voorop. En die vreeze Gods zien we zoo
treffend bij de Oranjes. De lijn van de
godsvrucht vangt aan bij den Vader des
Vaderlands en loopt door het heele ge
slacht door. Zij komt ook heerlijk tot open
baring bij onze Koningin Wilhelmina. Zij
voelt zich nauw aan den Zwijger verwant.
Het Evangelie is een kracht, die Nederland
en Oranje verbindt. God maakt het ons
zeer gemakkelijk om het woord van Petrus
te gehoorzamen. We kunnen dan ook ons
Vorstenhuis het allerbeste eeren door het
voortdurend aan te bevelen aan God den
Almachtige. De liefde van ons volk voor
Oranje is in deze dagen wel zeer duidelijk
gebleken. De vrucht van deze enthousiaste
dagen moet zijn dat onze nationale een
heid versterkt en Gods Naam aangeroepen
wordt.
De avond werd verder in zeer gezellige
stemming doorgebracht. De aanwezigen
werden rijkelijk onthaald. Een muziekge
zelschap uit Sassenheim onder leiding van
den heer Aangeenbrug onderhield de goede
stemming. Er traden voordragers op ook
uit den kring der militairen zelf en de
vroolijkheid vierde al spoedig hoogtij, aan
gemoedigd en in de juiste banen geleid
door voorzitter Mulder, die aan het eind
zeer terecht op een uitstekend geslaagd
feest kon wijzen.
INSTITUUT VOOR
ARBEIDERSONTWIKKELING.
ORANJE-AVOND IN HET
MILITAIR TEHUIS.
Kapitein ter Zee A. C. v. d. Sande Lacoste,
Cojpigandant vw Hr. Mp. „De R,uytej:".
Gezellig samenzijn.
Daartoe in staat gesteld door Leidsche
en Oegstgeester ingezetenen, die den vrien
delijken aandrang van den heer Joosten
en zijn echtgenoote niet konden weerstaan
en gaarne hun bijdrage voor dit doel ga
ven. heeft gisteravond het bestuur van het
Chr. Militair Tehuis, aan de militairen
van het garnizoen een Oranje-avond aan
geboden. waarop men alsnog het huwe
lijksfeest van Prinses Juliana en Prins
Bernhard wenschte te vieren. De zaal van
het Tehuis was vroolijk versierd met slin
gers groen en bloemen. Er was een groot
aantal militairen opgekomen om den feest
avond mee te maken.
De voorzitter, de heer C. Mulder sprak
nog eens hartelijke woorden tot de Leid
sche en Oegstgeester ingezetenen, die den
avond hadden mogelijk gemaakt en tot
den vader en moeder van het Tehuis voor
hun uitnemende zorgen. Daarna wees hij
op de vreugdevolle aanleiding voor deze
bijeenkomst. Prins Bernhard vond het
liefste meisje ter wereld en dat was juist
onze Prinses. Daardoor is de jubel losge
slagen. vooral toen de Prins zich met één
slag bij ons allen populair wist te maken.
Een driewerf hoera werd op het jonge
Echtpaar uitgebracht en twee coupletten
van het Wilhelmus werden gezongen.
Daarna was het woord aan ds. J. C. van
Apeldoorn, die zijn toespraak aanving met.
te wijzen op het woord van den apostel
Petrus: Eert een iegelijk, hebt de broeder
schap lief, vreest God, eert den Koning.
Eeren van de menschheid bestaat niet zon
der een eeren van de autoriteit. Eert een
iegelijk is. zonder meer, iets vaags. De
menschheid kan slechts geëerd worden als
zij wordt gerealiseerd in het gezag, in den
Koning. Wij hebben te gehoorzamen aan
de Nieuw-Testamentische vermaning: Al
ziet zij den machten over haar gesteld on
derworpen, want daar is geen macht dan
van God, enz. De eerbied voor den aard-
sc.hen Koning heeft haar grens in den eer
bied voor God. De godsdienstige mensch is
BINNENLAND.
Nieuwjaarsrede van den voorzitter der
Kamer van Koophandel voor Rijnland
(3de Blad).
Nietigverklaring van goudclausules; oor
deel der Tweede Kamer (2de Blad).
Diner in de Ridderzaal aangeboden aan
de Indische vorsten (Binnenland, 3de
Blad).
Autobotsing bij Muiden; tal van gewonde»
(Gemengd, éde Blad).
Overzicht der werkloosheid in 1936 (1ste
Blad).
„Worsteling der Vrijheid".
Voor de afdeeling Leiden van het Insti
tuut voor Arbeidersontwikkeling hield de
afdeelingssecretaris J. Wolfslag Jr., een in
leiding ovèr „Worsteling der Vrijheid", een
geschiedenis der democratie vanaf de
vroegste tijden. De vrijheid, die wij ge
nieten, aldus spr, is niet vanzelf gekomen,
zij is veroverd moeten worden en ook thans
moeten wij er nog voor strijden. Tusschen
den Egyptischen slavendrijver, den heer-
scher met de zweep en Henry Ford. die met
mitrailleurs en traangas tegen stakers op
trad, ligt een strijd om vrijheid van dui
zenden jaren. Reeds in de Oudheid worstel
de men om vrijheid en de bloeiperiode van
Athene was tijdens een periode van een
vorm van democratie. Al kende men niet
de rechten van den mensch, wel was geen
vertegenwoordiging aanwezig, naast deze
groote verschillen was er toch een zekere
mate van overeenkomst met de democratie,
die wij thans kennen. Deze oude vorm van
democratie is voornamelijk verdwenen,
doordat zij ongeselectionneerd was. In den
tijd van Karei den Groote treedt het z.g.
leenstelsel op, waarbij samengroepeering
van den zich onveilig voelenden enkeling
rond den sterkere, taboeting van een ge
deelte der vrijheid meebrengt.
Uit botsing van wereldlijke en kerkelijke
macht ontstaat dan verzwakking, die de
komst en voortgang van de Renaissance
bevordert, waardoor vermeerdering van
geestelijk vrij-zijn volgt. Macchiavelli, de
Flcrentijnsche staatssecretaris schrijft zijn
„Vorst" een werk dat de verhouding onder
daan-vorst in een geheel nieuw licht plaats.
En Erasmus, de fijne spotter, de redelijke
en nuchtere Renaissancist is sterk vrij
heidslievend en bovenal waarheidzoekend.
Zijn „Lof der Zotheid" hekelde de ker
kelijke misstanden, daardoor, hoewel verder
in zeer grooten strijd met hem, vele be
zwaren van Luther tegen de kerkheer-
schappij deelende. Wanneer de boeren in
Duitschland echter in opstand komen,
schrikt Luther terug voor de consequenties
en schrijft zijn: „Wider den raüberischen
und mörderischen Bauern".
In den taohtigjarigen oorlog, begonnen
als een opstand van de jaloersche en zich
achteruitgezet voelende adel, vervolgd als
een belastingoproer tegen de voor dien tijd
vooruitstrevende belastingheffing: de 10e
penning, werd deze krijg tenslotte een be-
vrijdingsstrijd, zooals we later zien in
Engeland en twee eeuwen later in Frank
rijk. Na 1700 een tweede Renaissance-
periode komen namen als Pierre Bayle,
Descartes, Kant. Hegel, die op den voor
grond treden bij de geestelijke bevrijding
van den mensch. In Amsterdam zien we
het Doelisten-oproer, een democratisch ge
tinte beweging. In andere landen ontstaat
in dien tijd een mengvorm tusschen despo
tisme en vrijheid: het verlichte despotisme.
De daad van bevrijding komt dan echter
uit Amerika, dat In verzet komt tegen
Engeland en waar in de Onafhankelijk
heidsverklaring de souvereiniteit van het
volk de plaats inneemt van het goddelijk
recht der koningen. Waar in Frankrijk de
toestanden ook bedroevend waren, volgt,
na de bijeenroeping der Staten-Generaal
en de daardoor ontstane verscherping tus
schen de standen, de ontlading in de
Fransche Revolutie, die spr. verder behan
delt, evenals de Napoleon-figuur die de
volgende periode beheerscht.
Na 1848 wordt echter pas internationaal
de strijd tusschen den nieuwen tijd en de
middeleeuwen beslist: Een geheel nieuwe
fase teekent zich dan echter af in de
worsteling der vrijheid, daar nieuwe
elementen aanwezig zijn: de groot-in
dustrie tegenover de langzamerhand zich
één gaan voelende arbeiders. Ondanks
Bismarck zet de groei der arbeidersorgani
satie zich voort, hoewel in Frankrijk, na
de inneming van Parijs door de Duitschers
de Commune, een heldhaftige poging om
de vrijheid te behouden, na een 70-tal
dagen strijd werd vernietigd.
BUITENLAND,
Geruststellende verklaring van Hitler over
Marokko. Berichten over den juisten
toestand daar (2e Blad en Buitenland,
lste Blad).
Hitier ontvangt ter Nieuwjaars-receptie.
(Buitenland, lste Blad).
Gevolgen van den kerkstrijd te Lübeck.
(Buitenland, lste Blad).
Roode dreiging rondom Sianfoe (Buiten
land, lste Blad).
De begrootingen van Zweden en sovjet-
Rusland (Buitenland, lste Blad).
MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL
PAG. 3 VAN HET DERDE BLAD.
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
In ons land zien we dan Domela Nieu-
wenhuizen verrijzen, die de massa wekte en
reeds in 1885 een vijftigduizend kiesrecht-
betoogers wist te verzamelen. Troelstra
treedt tegen Nieuwenhuizen in het krijt en
nuchter en fel redenaar met een scherpe
visie op de toekomst, weet hij zich door
een diep besef van willen en kunnen van
het proletariaat aan de massa verbonden.
Spr. schetst nog den bevrijdingsstrijd in
Rusland, waarna behandeling volgt van
den wereldoorlog, voorgesteld als een strijd
ter verdediging van democratie en de
rechten der kleine naties, doch in werke
lijkheid een slachting van bijna 13 millioen
menschen.
Na den oorlog krijgt het fascisme een
gelegenheid, eerst in Italië, later In
Duitschland en Oostenrijk. Nergens meer
dan in het fascisme, aldus spr., zijn de
vrijheden van een volk in gevaar. Het
vormt een voortdurende bedreiging van
deze met zooveel strijd verworven bezittin
gen. Doch reeds Troelstra zei: Dreiging van
fascisme mag ons niet maken tot blinde
vereerders van de burgerlijke democratie.
Want hierin is nog bestaanbaar de vrijheid
om een grenzelooze economische chaos te
scheppen, arbeiders willekeurig te ontslaan,
af te breken de cultureele goederen van
het volk.
Lang duurt de worsteling om vrijheid
reeds en nog moet er om gestreden worden,
haar te behouden.
Spr. eindigt met den wensch uit te spre
ken, dat velen zich geroepen zullen gevoe
len deel te nemen aan dezen strijd voor
vrijheid, die verankerd ligt in de democra
tie en ook daarin slechts haar volle waar
borgen ter bestendiging zal kunnen vinden.
Ter toelichting van het gesproken woord
werd een serie lichtbeelden vertoond.
Te ongeveer half elf sloot met een kort
dankwoord de voorzitter deze bijeenkomst.
ACADEMISCHE EXAMENS.
Geslaagd voor het doctoraal examen ge
neeskunde mej. C. J. Buurman (Rotter
dam): Voor het doctoraal examen wis- en
natuurkunde hoofdvak scheikunde de heer
J. G Frielink (Doetinchem) en mej. N.
Savry (Haarlem).
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Wijziging:
P. J. Mathot. Vliet N.Z. 76, Rijnsburg.
Hand-i i-i kruidenierswaren, comestibles.
Wijzigi handelsnaam in: Mathöts Win
kel Combinatie. Opheffing filiaal: Katwijk
aan Zee, Jan Tooropstraat 49; d.d. 28 Dec.
1936.