Bij Koning Boris op bezoek
Genève en
77sie Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 10 OcSober 1/36
Derde Biad No. 23480
BUITENL. WEEKOVERZICHT
Op bezoek bil
Lester
ZOU HET HUN GELUKKEN, DE BAAN VRI} TE MAKEN?
Bulgarije's vorst is meer
philosoof dan regent
VAN HET EEN KOMT HET
ANDER
Dat de nationalisten in Spanje zeer be
duidend in de meerderheid zijn gekomen,
het blijkt niet alleen uit het beeld van het
front, doch wellicht nog meer uit hetgeen
politiek geschiedt. Zonder ophouden zet
generaal Franco, die thans het onbetwiste
hoofd der Junta-regeering is geworden,
zijn actie voort en de Spaansche hoofdstad,
Madrid, is momenteel ernstig in gevaar.
Het schijnt, dat de nationalisten thans alle
neven-actie hebben opgeschort, om alle
kracht te concentreeren op den aanval op
de hoofdstad, waarvan de val een ontwij
felbaar enorme uitwerking zou hebben op
de sfeer rondom den burgerkrijg. Zonder
overhaasting, doch onder grooten druk,
dringen de nationalistische strijdkrachten
steeds verder vooruit, uit Marokko nieuwe
(roepen aanvoerend ter versterking van
hun legermacht, hetgeen alle geruchten
over minder betrouwbare toestanden in dit
gebied als van zelf vermoordt!
Zooals de zaken er op het huidige oogen-
blik voorstaan, kan niet anders worden ge
constateerd, dan dat de zaak der regeering
te Madrid verloren is, al valt het moment
der volledige ineenstorting nog niet precies
aan te geven
Zooals gezegd, scherp wordt dit geaccen
tueerd door hetgeen plaats vindt op poli
tiek terrein Onverwachts toch komt sov
jet-Rusland met een ernstig dreigement
voor den dag ten aanzien van de non
interventie-overeenkomst. Precies, alsof de
sovjets geheel schoon uitgaan inzake In
menging in de Spaansche aangelegenheden
terwijl ieder weet, hoe de communisten
zich hebben Ingespannen om Spanje te
maken tot den tweeden „heilstaat" in
Europa, zonder op te zien tegen kosten of
moeite komt Moskou plotseling voor den
dag met het dreigement de overeenkomst
op te zeggen, zoo deze niet inderdaad al
gemeen wordt nageleefd en speciaal dan
door Dultschland, Italië en Portugal. Beter
dan wat ook, duidt dit op het inzicht, dat
het misloopt met de z.g. officleele regee
ring. Het zwakke punt in de Spaansche
furie is immers juist, dat men de regee-
ring te Madrid moeilijk zonder meer als
de wettige regeering kan beschouwen, dat
het integendeel zeker is, dat bij een wer
kelijk vrije verkiezing van het Volksfront,
dat trouwens reeds uiteen is gevallen, niets
zou overblijven.
Ook al wil dit niet zeggen, dat dan een
meerderheid zou ontstaan ten gunste van
Franco!
De sovjets voelen maar al te duidelijk
aan, dat het voor Madrid verloren is, wan-
neer niet onverwachts de bakens kunnen
worden verzet en vandaar hun actie, hoe
schijnheilig deze overigens ook is. Het
brengt de Spaansche geschiedenis intus-
schen weer in een voor ons werelddeel ge
vaarlijk aspect. Hoe, wanneer de sovjets
eens werkelijk hun vrijheid zouden her
nemen en overgaan tot militairen steun
aan Madrid, al Is dit practisch niet gemak
kelijk te verwezenlijken, gezien de afstan
den en de tegenwerking van de fascistische
landen, die er tusschen zijn gelegen.
Het zou op een volslagen catastrofe kun
nen ultloopen!
Doch zoover is het, gelukkig, nog lang
niet. Wij zien in 't Russische protest voor-
loopig slechts een poging om het groeiend
verzet bij de socialisten in Frankrijk en
Engeland tegen de onthouding van wapens
aan Madrid te verstevigen en zoodoende
tevens in deze landen de wanorde te ver-
hoogen. In Frankrijk is van den beginne
af aan krachtig verzet merkbaar geweest
in de linksche kringen tegen de non-lnter-
ventie-polltiek, al werd deze Juist door de
regeering Blum voorgesteld. Zelfs Is oog
luikend wel eens de hand gelicht, zij het
ook op bescheiden schaal! En ln Engeland,
waar de interventie aanvankelijk algemeen
werd afgekeurd, is nu een groote kente
ring merkbaar. Het Labour-congres te
Edinburgh heeft zich zelfs feitelijk uitge
sproken voor een opzegging der overeen
komst, zoo mocht blijken, dat deze is over
treden, los van alle gevolgen van dien, die
intusschen heel goed worden erkend door
de leidende figuren
Liet een leider als Attlee zich niet aldus
uit, dat misschien een nieuwe oorlog noo-
dig zou kunnen zijn om de democratie in
het algemeen te redden en dat door dezen
zuren appel heen gebeten moest worden
om tenslotte te kunnen komen tot betere
tijden?
Waartegen die strijd dan zou moeten
gaan, is te helder om het verder te ont
wikkelen: tegen het fascisme!
Met dit al, brengt deze gang van zaken
Labour op ander terrein in de grootste
moeilijkheden. Men weet, hoe de Engelsche
regeering oj dit moment boven alles stelt
een directe, afdoende bewapening als het
veiligste en meest afdoende middel om den
vrede ln algemeenen zin te handhaven.
Labour weigert deze regeerings-herbewape-
ning goed te keuren, doch zelf voelt zij,
dat deze richting beslist noodzakelijk is
In bochten zich wringend, zal Labour zich
door deze aangelegenheden moeten baan-
breken; met verlies van prestige bij de
verstandelijk denkende massa! De regee
ring van Baldwin lacht in haar vuistje.
En Labour bevindt zich bij een en ander
nog in de gunstige omstandigheid, dat zij
in eigen land geen rekening behoeft te
houden met fascistisch gevaar. De partij
van Mosley, al roert zij zich nog zoo, vindt
in het Engelsche volk geen klankbodem.
Zulks in tegenstelling met Frankrijk, waar
het Volksfront zijn positie voelt ondermij
nen, weshalve scherp wordt opgetreden
tegen de partij van kolonel de la Rocque,
die daardoor eenigszins in martelaars-
Positie komt te verkeeren met de gunstige
gevolgen van dien en met België, waar de
Rexisten een accoord hebben gesloten met
de Vlaamsch-natlonalisten, hoe groot mon
sterverbond dit op zich zelve ook mag zijn.
Te midden van dit alles vergadert Genève
rustig voort. Het blijft evenwel bij een tas
ten en voelen zonder het aandurven van
belangrijke beslissingen. Men weet, dat let
terlijk alles in beweging is en meer dan
oo't speelt Midden-Europa daarbij een
hoofdrol. De dood van den Hongaarschen
premier Goemboes schijnt weinig verande
ring te zullen brengen, al zal zijn opvolger
waarschijnlijk minder stevig staan. In Oos
tenrijk is de breuk in den Heimatschütz
een factor van onzekerheid, al is die in
hoofdzaak van persoonlijken aard: Fey
contra Starhemberg!
te meer belangstelling wordt daar
om de komende ontmoeting der ministers
In 1932 moest de Volkenbond de
helpende hand bieden om een
dreigend staatsbankroet in het
Balkanland te vermijden.
V.
Bulgarije is een arm land. De munteen
heid is er de lew, theoretisch ongeveer zes
en vijftig cent. Voor Iets minder dan een
rijksdaalder heeft men in het grootste
hotel van Sofia een uitstekende kamer
met privé-bad en ontbijt. Doch dat is een
weelde, die zich maar weinigen kunnen
veroorloven. De salarissen zijn er laag, een
generaal verdient als hoogste salaris on
geveer honderd gulden per maand, een
minister niet heelemaal driehonderd. En
de koning ontvangt ruim 80.000 gulden per
jaar, hetgeen voor de in deplorabelen toe
stand verkeerende staatsfinanciën een on-
geloofelijk hooge som is.
Gelukkig land voor reizigers althans!
Want de Bulgaren zijn het armste volk van
Europa, en de crisis dreigde tot een staats
bankroet te leiden. Gelukkig stak in April
1932 de Volkenbond Bulgarije de helpende
hand toe door het een leening te ver
schaffen, nadat het in Maart van hetzelf
de Jaar reeds de betaling van zijn schulden
had moeten staken.
van buitenlandsche zaken van Italië, Oos
tenrijk en Hongarije te Weenen tegemoet
gezien; te meer, waar Ciano tevoren een
bezoek aan Berlijn zal hebben gebracht,
op uitdrukkelijke uitnoodiging van Duitsch-
land.
Moge het besef dat een oorlog geen uit
komst kan brengen, de leidende gedachte
blijven
■Ei-
Hoe komt men van Boekarest naar Sofia?
Dat is waarlijk geen eenvoudige kwestie.
Want Roemenië is een vredelievend land,
en ook Bulgarije koestert geen booze plan
nen, maar toch. men vertrouwt elkaar
niet. En bijgevolg is er geen brug over
den Donau. die een prachtige natuurlijke
grens tusschen beide landen vormt. En als
men dus van Roemenië naar Bulgarije
wenscht te gaan wordt men in een groote
roeiboot over de rivier gevaren. Hetgeen
een gevaarlijke expeditie was, niet zoozeer
wegens de rivier dan wel door de zeer
wrakke schuit. Maar de Balkan is nu een
maal arm, en dat merkt men telkens op
nieuw.
Sofia heeft ruim 200.000 inwoners, het
Ls beroemd om zijn Nieuwe Alexander ka
thedraal, een prachtig bouwwerk, dat met
zijn vele koepels een der schoonste
Grieksch-orthodoxe kerken van den Balkan
is. Het uiterlijk van de stad is zeer mo
dern, niet zoo echter dat der menschen,
die haar bevolken. Voor een groot deel
dragen ze nog dezelfde drachten, die er
ook voor honderd en twee honderd jaar
in zwang waren. Dikke, kleurige gewaden,
die helaas meestal te vies zijn dat men
van de bonte tinten kan genieten.
De souverein van dit land, koning
Boris m, is de eenlge vorst van den Bal
kan, die zich zonder zwaarbewapend ge
leide op straat durft te vertoonen. Als
een eenvoudig mensch wandelt hij te
midden van zijn onderdanen, groet
vriendelijk en kent er velen bij den
naam.
Soms shockeert hij zijn gansche hof
houding door een gemoedelijk praatje te
beginnen met een limonadeverkooper of
een van de weinige schoenpoetsers, die er
zijn. In 1933 is hij ln het huwelijk getre
den met een Italiaansche prinses, die hem
een dochtertje geschonken heeft.
Het zesde interview!
Alom bemind om zijn eenvoud, gaat deze
toch niet zoo ver dat men hem mir nichts,
dir nichts interviewen kan, Dat duurt een
langen tijd, en dan blijkt nog dat de jour
nalist zich uitermate gelukkig mag prijzen
dat hij ontvangen wordt. Want hij is de
zesde reporter, dien de koning gedurende
zijn twee en veertig levensjaren ontvan
gen heeft.
Z. M. heeft een uitermate sympathiek
uiterlijk. Een hoog voorhoofd, vriendelijke
donkere oogen, een volle snor onder een
langen, rechten neus. Hij was in 'n eenvou
dig colberteostuum gekleed en liet me te
genover hem in een fauteuil voor een der
vensters plaats nemen. De koning be-
heerscht een groot aantal talen, Fransch,
Duitsch, Engelsch, Italiaansch en diverse
Slavische.
Koning Boris is meer philisoof dan re-
geerend vorst. Dat kan hem eendeels ge
vaarlijk worden, nu door de crisis ook in
Bulgarije de verhoudingen zich toespitsen.
Hij geniet de oprechte liefde van zijn volk,
doch onder de politici "zijn er velen, die
gaarne misbruik zouden maken van zijn
besluiteloosheid, en reeds heeft hem een
paleisrevolutie bedreigd.
De koning heeft tijdens den oorlog zelf
aan het front gediend, en wat was natuur
lijker dan dat ons gesprek over de kansen
op een nieuwen oorlog ging?
„Moge God het verhoeden", zei Z. M„ en
aan zijn stem was te hooren, dat hij
meende wat hij uitsprak.
„Het is mij en mijn volk groote
offers waard om een nieuwen wereld
brand te voorkomen. Want wij kennen
zijn ellende. Bulgarije was bijna zes
en twintig maanden langer in oorlog
dan de andere landen, en het heeft
ons slechts schade en onnoemelijk
leed gebracht".
Ik vertelde hem van de meening
veler staatslieden, dat revisie van de
vredesverdragen oorlog zou beteekenen.
Hij luisterde opmerkzaam toe en gaf
toen als zijn oordeel te kennen:
„Het is mogelijk dat zij gelijk hebben.
Doch niemand zal kunnen ontkennen dat
het hard is voor een staat om groote ge-
biedsdeelen te moeten missen. En het
recht om op vreedzame wijze op herstel
van geleden onrecht aan te dringen zal
men toch niemand kunnen ontzeggen.Maar
een nieuwe oorlog daarvoor te riskeeren.
neen, dat zou niet goed zijn. Onrecht kan
(Speciale Berichtgeving).
DANTZIG, 8 October.
Men ziet veel geuniformde figuren op
straat. De agent, dien ik den weg vraag
brengt den Duitschen groet. Voor een
boekwinkel ln een der hoofdstraten hangt
een groot raambiljet.
In felle kleuren ziet men daarop een tot
de tanden gewapenden communist, een
pastoor en een aapachtige gestalte, die
blijkbaar een Jood moet voorstellen. Vóór
hen staat de figuur van Sean Lester, den
Hoogen Commissaris van den Volkenbond,
die hen met een schild beschermt.
„Fort mit dieser Schmach!", luidt de
In Juli, na de onvergetelijke zitting van
den Volkenbondsraad, kwam Greiser, de
voorzitter van den Dantziger Senaat, per
vliegmachine van Berlijn. Duizenden om
ringden zijn auto en brachten hem in
triomf naar huis. Lester kwam met den
trein en ging, niet herkend, te voet naar
zijn ambtswoning. Voor zijn deur stonden
twee mannen, gewapend met een fototoe
stel. die hem met wantrouwige blikken
gadesloegen.
Lester, een persoonlijke vriend van de
Valera, sinds bijna dertig jaar lid van den
Sinn Fein en sinds 1929 Ierlands vaste
vertegenwoordiger bij den Volkenbond,
werd 26 October 1933 tot Volkenbonds
commissaris voor Dantzig benoemd, nadat
er eerst sprake van wa.s geweest dat een
Nederlander voor dezen post in aanmer
king zou komen. Zijn taak was te waken
voor de naleiving van de door den Volken
bond vastgestelde grondwet van de
vrije stad.
Bijna drie jaar heeft hij in deze grijze
stad vertoefd, thans staat hij op het punt
haar te verlaten om als plaatsvervangend
secretaris-generaal van den Volkenbond
in Genève zijn intrek te nemen in het
trotsche nieuwe gebouw in het Pare de
l'Arlana.
Het soheeve lachje, dat iets cynisch
geeft aan zijn onregelmatige trekken wordt
zoo mogelijk nog nadrukkelijker als hij
mijn gelukwensch met de benoeming tot
op één na de hoogste functie van het Vol
kenbondssecretariaat in ontvangst neemt.
„Wanneer denkt u uw nieuwe functie te
aanvaarden?"
Zoodra mijn opvolger benoemd zal zijn.
Tot zoolang blijf ik hier op mijn post."
„Heeft uw werken in Dantzig beant
woord aan de verwachtingen, die u daar
van koesterde?"
„Dat ls een vraag, die moeilijk te beant
woorden is. Zooals u bekend zal zijn, was
het mijn taak te waken voor het naleven
van de grondwet en te beslissen in geschil
len tusschen Polen en Dantzig. Dergelijke
geschillen zijn er in mijn ambtsperiode
bijna niet geweest, hoewel het bij de deva
luatie van den Dantziger gulden een
cogenblik geleken heeft alsof er ernstige
moeilijkheden zouden ontstaan. Doch ge
lukkig is men. zij het ook na lang onder
handelen, tot overeenstemming kunnen
komen, waarbij Dantzig den Polen diverse
waarborgen heeft gegeven, o a. er voor te
zullen waken dat de devlezenmaatregelen
van den Dantziger gulden er niet toe zou
den leiden dat er een vermindering in het
goederenverkeer met Polen zou ontstaan.
Voorts is tr een sfeer van onderling begrij
pen tusschen Warschau en Dantzig ont
staan, die ook voor de toekomst goede
hoop geeft."
„En uw optreden in Dantzig's binnen-
landsche politiek, Your Honour?"
,,U moet me goed begrijpen: ik heb nim
mer in zuiver binnenlandsche aangelegen
heden ingegrepen. Iets anders is het ech
ter, waar ik aanleiding had de regeering er
op te wijzen dat haar interpretatie van de
grondwet niet ln overeenstemming was
met haar geest soms niet met haar
letter. Deze kwestie is een zeer moeilijke,
en het spijt mij te moeten zeggen, dat het
optreden van sommige verantwoordelijke
persoonlijkheden blijk gaf van een gebrek
aan wil tot samenwerken die mijn taak
zeer verzwaard heeft. Dat het noodig was
een uitspraak van het Permanente Hof
van Internationale Justitie in te roepen,
dat men zich in Genève herhaaldelijk met
deze moeilijkheden heeft moeten bezig
houden. zijn feiten, die ik uitermate be
treurenswaardig acht. Het heeft thans
geen nut hier verder oo in te gaan. Ik kan
slechts herhalen dat ik deze ontwikkeling
met diep leedwezen heb gadegeslagen, en
dat met beter begrip van een zekere zijde
een toestand als de huidige niet had be
hoeven te ontstaan. Misschien dat er in de
toekomst eenlge verbetering komt."
„Acht u het mogelijk dat Dantzig nog
eens tot het Duitsche Rijk terugkeert?"
„Op deze vraag kan ik u geen antwoord
geven, zij ligt buiten mijn competentie."
Vóór 1933 voelde men de aanwezigheid
van een Volkenbondscommissaris in Dant
zig niet als een „smaad". Doch sindsdien
zi.in de geesten in Dantzig zoo verhit, dat
zelfs een kalm politicus als Lester het uit
oefenen. van zijn functie practisch onmo
gelijk wordt gemaakt. Inwoners der vrije
stad, die zich met hem in verbinding stel
len, loopen groot gevaar in Schutzhaft ge
zet te worden, zijn deur wordt nauwlettend
bewaakt, zoodat niemand ongemerkt in- of
uit kan gaan.
In Juli maakte senaatspresident Grei
ser een langen neus tegen den Volken
bondsraad. Het antwoord van den Vol
kenbond op dit gebaar was de terugroeping
van Lester.K. A.
(Nadruk verboden). (Alle rechten
voorbehouden).
men niet door nieuw geweld ongedaan
maken".
Ook Bulgarije heeft door den oorlog veel
gebied verloren, onder meer Zuid-West
Thracië. en al de in het begin van den
strijd veroverde gebieden.
Het is dan ook van de grootste betee-
kenis voor de rust en vrede op den Balkan,
dat Bulgarije niet op een luidruchtige
wijze, zooals Hongarije, teruggave van het
verloren gebied eischt.
Integendeel, Bulgarije en Joego-Sla-
vië hebben de laatste jaren steeds
vriendschappelijker betrekkingen aan
geknoopt, zoodat ook hieruit de op
rechte vredeswil van het land blijkt.
Moge het, onder leiding van zijn ge
liefden monarch, ook de binnenland
sche moeilijkheden te boven komen!
K. A.
(Alle rechten voorbehouden).
