DE SPAANSCHE BURGERKRIJG.
LEIDSCH DAGBLAD - Tweede Blad
Maandag 27 Juli 1936
DE BESLISSENDE STRIJD OM MADRID.
VOORDEEL VOOR DE REGEERING?
VISSCHERIJBERICHTEN.
RECHTZAKEN
INGEZONDEN
/TUKKEN
CORRESPONDENTIE.
LUCHTVAART.
(UN/T EN LITTEKEN
FAILLISSEMENTEN.
Gezicht op het Alcazar te Toledo waar de opstandelingen zich nog handhaven.
A] wordt od vele plaatsen in Spanje ge
vochten. het zwaartepunt van den strijd
bevindt zich thans uit den aard der zaak
nabij Madrid Men heeft reeds kunnen
lezen, dat zich vier kolonnes der opstande
lingen op weg bevinden naar de hoofdstad:
uit Salamanca, uit Valladolid. uit Burgos
en uit Albacete. De zender te Sevilla die
den strijd tegen de regeéring in den
aether voert, meldt dat de afdeeling uit
Salamanca de hoogten van Leon (ten
noordwesten van Madrid I heeft bezet en
de republikeinen daar verdreven. Thans
tracht zü zich met de andere oprukkende
afdeelingen te vereenigen. De troepen uit
Burgos hebben volgens dezelfde bron
Segovia bezet en de vierde afdeeling onder
bevel van Primo de Rivera moet ook be
langrijk voortgang hebben gemaakt. Zij
heeft 'de verbinding tusschen Madrid en
Valencia verbroken.
Tot zoover de berichten van de zijde der
rebellen. Inmiddels meldt de minister van
binnenlandsche zaken, dat Albacete der
regeering in handen is gevallen. Dit moet
den druk. uitgeoefend door de vier opruk
kende legers, aanzienlijk hebben verlicht,
want Albacete. gelegen ruim 200 kilometer
ten zuidoosten van Madrid, wordt be
schouwd als de sleutel tot de havens in de
provincie Valencia, die de hoofdstad van
levensmiddelen moeten voorzien. Omtrent
de voorraden, die nog aanwezig ziin moet
men te rade gaan bij de rapporten, die de
Amerikaansche zaakgelastigde daaromtrent
geregeld aan het departement van staat te
Washington doet toekomen.
Zaterdag heeft Huil weer een telefoon
gesprek gevoerd met de legatie, die hem
meldde, dat men nog over een rantsoen
van ongeveer twee weken beschikte voor
de in het gezantschap ondergebrachte
Amerikaansche onderdanen Het is echter
niet meer mogeliik dezen weg te krijgen,
wegens de gevechten, die thans in den
geheelen omtrek worden geleverd.
Ondanks de groote spanning, vertoont
de stad uiterlijk een rustig beeld Men ziet
haast geen auto's meer vol zwaargewapen
de miliciens en ook de bewaking der open
bare gebouwen is verminderd. De weinige
miliciens, die nog zijn gebleven de
meesten zijn nu tegen de rebellen opge
rukt verzorgen de voedselvoorziening en
de noodziekenhuizen
De regeering houdt vol. dat haar troepen
de rebellen aan alle zijden terugdringen.
Cordoba, aldus verklaart zij. is door Astu-
risc'-e mijnwerkers bezet. Te San Sebastian
hebben de laatste opstandelingen zich
overgegeven.
Generaal Franco heeft daarentegen door
middel van de radio meegedeeld, dat de
berichten uit Madrid onjuist ziin. Hij
vraagt vertrouwen en kondigt een spoedige
overwinning aan.
De uittocht der buitenlanders.
Honderden vreemdelingen zijn weer uit
de kustplaatsen aan boord genomen van de
buitenlandsche schepen. Te Bilbao ziin 75
Franschen vertrokken met den Franschen
kruiser Emile Bertln. die te Santander nog
meer passagiers aan boord zou nemen
Te Parijs wordt vernomen, dat de
torpedojager Albatros te Valencia is
aangekomen en dat de torpedojager
Kersaint gisteravond Palma op Mal-
lorca zou aandoen om het vertrek mogeliik
te maken van de Fransche burgers. 30
vluchtelingen van verschillende nationali
teit zijn te Bilbao aan boord gegaan van
de Oklahama. een Amerikaansch schip.
Aan boord van een ander Amerikaansch
schip zijn 25 Duitschers uit Barcelona te
Marseille aangekomen vanwaar zij naar
hun land zulen teruakeeren. Zij verklaar
den. dat alle Duitsche gebouwen te Barce
lona beschadigd zijn. Bij de overbrenging
naar het schip is een Duitscher door een
kogel gedood. Andere Duitsche vluchtelin
gen uit Barcelona bevinden zich op een
Duitsch schip, dat op weg is naar Genua.
De Oostenriiksche regeering heeft den
Duitschen autoriteiten verzocht de Oosten
rijkers in Spanje voorloooig onder Duitsche
bescherming te willen nemen. Tevens heeft
de Zwitsersche regeerine de Duitsche re
geering verzocht aan de Zwitsers in de
Soaansche havens gelegenheid te geven
Spanje te verlaten. 'De Duitsche autoritei
ten hebben desbetreffende instructies uit
gevaardigd.
Britsche en Italiaansche oorlogsbodems
voor Barcelona zijn overeengekomen niet
de gebruikelijke saluutschoten te lossen, ten
einde geen noodeloos alarm te maken met
schieten.
Ook de Amerikaansche gezant heeft met
zijn gezin het land verlaten.
Te Gibraltar is een Britsche torpedojager
aangekomen met een 150 tal Britsche en
Amerikaansche vluchtelingen uit Malaga
aan boord. Zij verklaarden, dat te Malaga
minstens 500 dooden en 2000 gewonden ziin
gevallen. De 300 voornaamste gebouwen
van de stad zijn vernield. Een andere
Britsche oorlogsbodem zag bij het passeeren
van de straat van Gibraltar, dat twee
onderzeeërs Tarifa bombardeerden
Schenen, waarvan de bemanning op de
hand der regeering is. hebben de Marok-
kaansche kustplaats Ceuta beschoten. Er
waren 6 duik'oooten bij. die uit Malaga
waren gekomen en ook de Jaime I. die na
een tijdlang zich in handen der rebellen te
hebben bevonden» nu dus weer aan de zijde
der rceering strijdt. De kust'oatterijen van
Ceuta beantwoordden het vuur en hebben
om. de Jaime ernstig beschadigd. Toen
het weer voor de Punt van Europa ver
scheen kon men duidelijk de sporen van
het geschut der opstandelingen zien. Wat
de uitwerking op Ceuta zelf is geweest. Is
nog niet bekend.
Volgens een radiobericht uit Tetoean heb
ben twee regeeringsvliegtuigen de stad
Algeciras gebombardeerd. Een der vlieg
tuigen werd neergeschoten.
Strijd in de radio.
De socialistische leider en oud-minister
Prieto heeft in een radiotoespraak een
overzicht gegeven van het verloop van den
burgeroorlog en den rebellen verzocht, zich
over te geven, daar zij moesten inzien, dat
de strijd voor hen verloren was.
Vervolgens besprak Prieto den moeilijken
toestand, die in Spanje door dezen burger
oorlog, den grootsten in de Spaanschc ge
schiedenis. in buitenlandsch politiek op
zicht is ontstaan.
Spanje is door de omstandigheden ge
dwongen geworden, zijn internationale ver
plichtingen in Noord-Afrika te schenden.
Buitenlandsche oorlogsschepen bevinden
zich in Spaansche havens niet voor een be
leefdheidsbezoek, maar om het leven van
hun onderdanen te beschermen, omdat
Spanje daartoe niet ln staat is.
Tenslotte verklaarde Prieto, dat de „ver
raders" er niet op moesten rekenen, dat
Madrid zich vrijwillig zou overgeven. Zij
zouden in de hoofdstad geen gevangenen
maken, maar slechts Hjken aantreffen.
Over den zender Sevilla heeft generaal
Queipo de Llano Prieto van repliek gediend
en verklaard, dat diens radiorede een aan
fluiting van de feiten is. De beweringen
over een z.g. nederlaag van de troepen van
generaal Mola zijn van eiken grond ont
bloot.
Mola, als ervaren veldheer, rukt slechts
op, wanneer het achterland volkomen on
derworpen is. De opmarsch is daardoor
langzaam, maar voert met doodelijke ze
kerheid naar het doel.
Diverse berichten.
Officieel wordt medegedeeld, dat bij den
strijd in Barcelona 310 dooden zijn geval
len. Onder de gevangenen bevindt zich ook
generaal Lego Burmo, en kolonel Arenas,
de vroegere president van de Catalaansche
generaliteit na den opstand van 1934.
In de staatscourant van de generaliteit
is een decreet verschenen, waarbij een
werkweek van 40 uur wordt ingesteld met
een loonsverhooging van 15°/o voor de loo-
nen lager dan 6000 pesetas per jaar.
Lugo zou geheel in .handen der rebellen
zijn
In Biarritz zouden drie personen, w.o. een
Fransche dame. op Spaansch gebied zijn
gedrongen en toen gearresteerd.
Een der te Gibraltar aangekomen Brit
sche vluchtelingen heeft Reuter medege
deeld. dat hij heeft gezien, hoe te Malaga
een honderd tal personen, priesters, fas
cisten en anderen, werden neergeschoten,
in hoofdzaak door kinderen tusschen 14
en 17 jaar. die roode dassen en hemden
droegen en gewapend waren met pistolen,
geweren, bijlen en knuppels.
De minister van binnenlandsche zaken
heeft order gegeven, dat de leden van de
volksfrontmilitie geen arrestaties meer
mogen verrichten. Zij mogen van niemand
partijlidmaatschapskaarten of dergelijke
documenten vragen. Ieder burger moet
tegen willekeurige handelingen beschermd
zijn. indien hij een officieel legimltatie-
bewijs bij zich heeft. Overtreding van deze
beslissing wordt str^ijg gestraft. De door
de militie in beslag' §S?nomen auto's moeten
aan de eigenaars worden teruggegeven. De
militie te Madrid moét des avonds te tien
uur voor de kazernes aantreden en zich ter
beschikking der officieren stellen.
Berichten uit Lissabon.
De Portugeesche radio heeft berichten
uitgezonden welke uit goede bron afkom
stig zouden zijn. Ze behelsden, dat Marti
nez Barrio in een telefoongesprek met ge
neraal Mola den opstandelingenleider in
Navarre, welke naar Madrid oprukt., zou
hebben uitgenoodigd uit naam van Azana
de portefeuille van oorlog te aanvaarden in
een door de „midden- en rechtsche par
tijen te vormen ministerie. Mola zou heb
ben geweigerd en geantwoord hebben dat
er op het oogenblik geen sprake was van de
vorming in Spanje van een linksche of
rechtsche regeering. De militaire dictatuur,
zoo zou hij verder hebben geantwoord, is
afgekondigd en de strijd zal worden voort
gezet tot de uiteindelijke overwinning. De
aan de regeering trouw gebleven generaals
Gomez Carminero en Raphael Ramirez, be
nevens majoor Morais Olivia en verschei
dene communisten zouden, volgens in Lis
sabon ontvangen berichten, de Portugee
sche grens bij Moimenta, nabij Braganza
gepasseerd zijn. Zij zijn naar laatstgenoem
de stad gebracht, waar men thans op in
structies der regeering wacht.
Volgens uit Elvas ontvangen berichten
zou de toestand in Badajoz zeer ernstig
zijn. Leden van de roode militie zouden
zich er aan ernstige gewelddaden hebben
schuldig gemaakt en van werkgevers uit
betaling hebben geëischt van loonen voor
niet verrichte diensten. Verscheidene recht
sche elementen zijn erin geslaagd de Por
tugeesche grens te passeeren.
De Spaansche consul te Valencia, Mlnho,
is afgetreden wegens een meeningsverschll
met de Madrileensche regeering.
Ten slotte wordt ln Lissabon vernomen,
dat de Spaansche steden Tuy en Laguardia
door vliegtuigen der opstandelingen zijn
gebombardeerd.
Frankrijk blijft onzijdig.
In goed ingelichte parlementaire kringen
te Parijs verzekerde men dat de regeering
trouw blijft aan de traditioneele politiek
van nlet-lnmenging ln de binnenlandsche
aangelegenheden van vreemde mogend
heden. Dientengevolge zal van officieele
zijde noch direct, noch indirect levering
van krijgstuig geschieden.
Bovendien zal de regeering de levering
van wapenen door particulieren niet toe
staan. Hiertoe heeft de regeering de be
voegdheid. daar de handel in wapenen bc-
heerscht wordt door uitvoervergunningen,
die het ministerie van buitenlandsche za
ken, na raadpleging van de betrokken de
partementen, moet verstrekken. Dit geldt
ook voor militaire vliegtuigen. De uitvoer
hiervan naar Spanje zal eveneens worden
verboden. Daarentegen verbiedt geen en
kele wet den verkoop van vliegtuigen, be
stemd voor het vervoer van passagiers of
handelswaren.
DE HARINGVISSCHERIJ.
(Van onzen Visscherijmedewerkcr).
In het begin van de vorige week waren
de aanvoeren ruim. Dit kwam direct in de
prijzen tot uitdrukking; Maandag was de
markt reeds flauw gestemd en Dinsdag
trad een sterke prijsdaling in. Export-
maatjes daalden tot beneden f.8, voor
Volle haring werd tusschen f. 8 en f.9 be
taald. terwijl de Zuidmaatjes eveneens be
langrijk in prijs terugliepen.
Verschillende schepen hadden zeer groo
te vangsten gedaan, wat bleek uit groote
partijen steurharlng, die werden aange
voerd. Voor kleinere partijtjes steurharing
is er ook in den zomer steeds eenige
vraag. Zoodra er echter enkele honderden
tonnen op één dag worden aangevoerd,
loopen de prijzen meestentijds op een zeer
laag peil; zoo werd Dinsdag dan ook voor
deze soort haring omstreeks f. 5 per vat
betaald, een prijs, die voor de reederlj niet
loonend meer is.
Het weer werkte wel mee en dit bevor
derde de export. Tengevolge hiervan was
de markt Donderdag belangrijk vaster.
De nieuwe Hollandsche haring heeft de
afgeloopen weken wel de algemeene be
langstelling gehad. Het is een goede ge
dachte geweest van de Reedersvereeniging
een reclamecampagne ter bevordering van
het Zeebanket te beginnen. De reclame
wagens hebben goed propagandistisch werk
verricht en het haringlied valt overal goed
in den smaak; ook de radio-uitzending
heeft het hare bijgedragen, tot het wel
slagen van de haringweek.
Het is nog maar een bescheiden begin,
men zal echter met kracht door moeten
blijven gaan. Reclame is een van de be
langrijkste middelen, die tot vergrooting
van het haringverbruik kunnen leiden.
Het binnenlandsch verbruik neemt nog
steeds toe; er zijn echter nog tal van
plaatsen, waar haring een vrijwel onbe
kend artikel is. Deze plaatsen moeten ont
dekt worden en aan de menschen moet
geleerd worden, wat een kostelijk voedsel
do haring is, zoowel in gezouten, verschen
als in gerookten toestand.
DE TREILVISSCHERIJ.
De staking werkte de afgeloopen week
nog na, in het bijzonder in de vischprijzen,
die voor sommige soorte neen ongekend
hoog peli bereikten. Zoo werden voor ton
gen prijzen betaald tot over f. 2 per K.G.
De vangsten waren in het algemeen ge
ring. doch door de goede prijzen konden
r.og tamelijke besommingen gemaakt wor
den.
Deze week worden de eerste stoomtrei-
lers weer binnen verwacht en het leed
voor den vischhandel zal dan wel weer
spoedig geleden zijn.
BATA CONTRA BOND VAN SCHOEN
MAKERSPATROONS E.A.
Men zal zich herinneren, dat in kort
geding de N.V. Nederlandsche schoen- en
lederfabrieken Bata, hangende een proces
bij de rechtbank over de hoofdzaak, bij
den president der Haagsche rechtbank een
gebod had gevraagd tot staking van de
plaatsing van door haar beleedigend ge
achte artikelen in „de Schoen", het vak-
en advertentieblad van den Nederland-
schen bond van schoenmakerspatroons- en
schoenwinkeliersvereenigingen, en dat de
waarnemend president zich daarbij niet
bevoegd had verklaard, ten eerste, omdat
het buiten de competentie van een recht
bankpresident valt, om te beoordeelen of
en ln hoeverre de gewraakte artikelen be
leedigend. smadelijk of lasterlijk waren,
ten tweede, omdat een verbod tot publi
catie van nog niet verschenen artikelen in
strijd met de wet zou zijn.
Naar wij vernemen heeft Bata tegen
deze beslissing van den rechtbankpresi
dent hooger beroep aangeteekend bij het
gerechtshof, dat op 6 Augustus a.s. dit
beroep zal behandelen.
(Bulten verantwoordelijkheid der Red.).
Cople van de al of niet geplaatste
stukken wordt niet teruggegeven.
DE GEWELDDADEN BIJ KATZ.
Geachte Hoofdredactie.
In uw blad van Donderdag bespreekt dc
heer M. N. van Egmond het gebeurde bij
den horlogemaker Katz. Beleefd verzoek
ik u mij te willen toestaan, hierover in uw
blad het mijne te zeggen. Ik moet, van
zelfsprekend, kort zijn en zal mij daaraan
houden.
Voor een juiste beoordeeling van deze
droevige aangelegenheid moet men weten,
wat daaraan is voorafgegaan. Daarom
diene het volgende.
Eenige maanden geleden heeft men
reeds getracht den heer Katz moeilijkheden
in den weg te leggen. Ik laat ln het midden
of dit is geschied vanwege zijn concurren
ten. Een feit Is echter dat de heer Katz
beschikt over een aantal aanbevelingen
van cliënten, waarvan eenige voor zijn
winkelraam waren opgehangen. Bij de po
litie werd toen aangifte gedaan, dat en
kele dezer aanbevelingen van een valsche
onderteekening waren voorzien. Katz werd
toen op het politiebureau ontboden en de
schriftelijke tevredenheidsbetuigingen wer
den in beslag genomen.
Een oogenblik scheen het, dat de politie
hierin aanleiding zou vinden tot het ne
men van maatregelen en de familie Katz
over de grenzen zou doen zetten. Op ver
zoek van den heer Katz heb ik mij toen
daarover in verbinding gesteld met de po
litie en hiervan is het gevolg geweest, dat
de in beslag genomen bescheiden aan den
heer Katz zijn teruggegeven en hij verder
ongemoeid is gelaten.
Dit „opzetje" is derhalve niet geluki.
Toen werd een andere weg ingeslagen.
Het begon met den gevel van den horloge
maker te besmeuren met kalk. De daders
zijn onbekend gebleven. In den nacht van
13 op 19 Juli is men echter verder gegaan
en zijn eenige daden van terreur verricht;
de groote winkelruit van den heer Katz is
met een bus. inhoudende verf en kalk. In
geworpen en ziin winkelvoorraad waarde
loos gemaakt. Dank zij de activiteit van
een politieagent zijn de daders gegrepen
en is van het gebeurde proces-verbaal op
gemaakt.
De N.S.B., tot wier leden de daders be
hoorden. heeft daarna aan de politie ver
klaard dat zij als lid zijn geschorst. Let
.vel: geschorst, niet: geroyeerd. En als
klap op de vuurpijl stond Zaterdag ln een
hier ter stede verschijnend gekleurd week
blaadje een advertentie van de N. S B„
houdende dat binnenkort eenige onthul
lingen zouden geschieden omtrent den
heer Katz.
Wat hiervan zij, in een land als het onze
mogen daden van terreur als deze niet
worden toegelaten.
De heer M. N. van Egmond stelt nu drie
vragen en knoopt daaraan eenige opmer
kingen vast, die niet bepaald getuigen van
verdraagzaamheid, een karaktertrek,
waarvoor het Nederlandsche volk zich
reeds eeuwen heeft gekenmerkt. Vraag 2
is naar mijn meening zelfs strafbaar.
Overigens zijn de drie gestelde vragen
en de daaraan vastgeknoopte beschouwin
gen zoo naief en getuigen zij van zulk een
groote bekrompenheid van opvatting, dat
ik voor de beantwoording daarvan geen
plaatsruimte durf te vragen. Ten aanzien
van de eerste vraag, namelijk of de aan
wezigheid van de firma Katz te Leiden
gewenscht is als horlogemaker en of hU
dus in een behoefte, voorziet, zou ik de
wedervraag willen stellen, of de aanwezig
heid van alle Duitsche winkeliers e. d. ge
wenscht is en of zij ln een behoefte voor
zien.
Tenslotte moge ik nog wijzen op hetgeen
eenige dagen geleden te Winterswijk is ge
schied. Hier is een bejaard Joodsch inge
zetene. de heer Kan. een man, geboren
uit Nederlandsch-Joodsche ouders, op laf
hartige wijze aangerand. Door wie?
Met beleefden dank voor de plaatsing.
Hoogachtend, uw dw.,
Mr. L. WEYL
Ooggetuige Wij kunnen uw ingezon
den stuk niet ongeteekend opnemen, doch
zullen het aan de politie ter inzage geven.
M. N. v. E„ te L. Uw laatste stuk
kunnen wij niet opnemen, daar dit de
kwestie geheel in een politieke sfeer zou
brengen met Hetze over en weer, waaruit
nooit iets goeds kan voortkomen.
Een officier van het opstandelingen-leger van
generaal Mola verstrekt den journalisten inlich
tingen.
De bolsjewistische leidster Coridad Mercader met
haar ..getrouwen" in de straten van Barcelona.
DE POSTVLUCHTEN.
Qe Kievit (uitreis) is in Bandoeng ge
land.
GEDENKTEEKEN VOOR ALBERT VOGEL.
Plechtigheid in Den Haag.
Zaterdagmiddag is od het Frederik Hon-
drikplein aan het straatgedeelte, dat de
Frederik Hendriklaan verbindt met de
Aert van der Goesstraat, het door den heer
Ant. J Molkenboer ontworpen en uitge
voerde gedenkteeken voor wiilen den
woordkunstenaar Albert Vogel onthuld.
De plechtigheid werd bijgewoond door
mevr. de wed. Vogel en verdere familie.
De voorzitter van het comité, de kolonel
van den generalen staf .ihr. J. Th. Altlng
von Geusau. heeft een rede gehouden, ver
klarende dat. toen in November 1933 Albert
Vogel overleed, ziin vrienden, vereerders en
leerlingen aanstonds beseften, dat de Ne
derlandsche cultuur een harer beroemde
verdedigers verloren had en behoefte ga-
voelden om door stichting van een gedenk
teeken de herinnering aan den heen
gegane levendig te houden wat tot de vor
ming van een comité geleid had. De spre
ker noodigde een zoon van Albert Vogel
uit om het gedenkteeken te onthullen.
Toen deze aan de uitnoodigine gevolg
had gegeven, vervolgde kolonel Alting von
Geusau ziin rede.
Wethouder Feber heeft het momument
namens het Haagsche gemeentebestuur
aanvaard.
In de week van 20 t/m. 25 Juli 1936 wei
den in Nederland 126 faillissementen uit
gesproken.
L-3
