)e Nieuwe Hefbrue te Waddinxveen
ZATERDAG 6 JUNI 1936
No. 23372
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES:
STADSNIEUWS.
Ned. Historisch Natuur
wetenschappelijk Museum.
Eersfe Nederlandsche
IM. NOOMEN
Het voornaamste nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
3D ets: per .regel Voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. by maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewysnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zyn:
per 3 maanden f. 2.3S
per week f. 0.18
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden -f- portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.)
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD.
HERDENKING VAN HET VIJF-JARIG
BESTAAN.
TEVENS HERDENKING VAN
DEN HONDERDSTEN
STERFDAG VAN AMPÈRE.
In een der collegezalen van het voorma
lige academische ziekenhuis alhier heeft
hedenmiddag de herdenking plaats gehad
van het vijfjarig bestaan van het Neder-
iandsch Historisch Natuurwetenschappe
lijk Museum, bh welke gelegenheid dr. E.
J. Dijksterhuls uit Oisterwijk in een voor
dracht tevens André Marie Ampère (1775-
1836) heeft herdacht.
Ongeveer vyftig leden, correspondeeren-
de leden en belangstellenden waren aan
wezig. Dr. C. A. Crommelin, directeur van
het Museum opende de bijeenkomst met
«n toespraak, waaraan het volgende is
tntleend
Slaan wü den blik terug en trachten wy
tns rekenschap van de werkzaamheid der
ifgeloopen 5 jaar te geven, dan kunnen
tij constateeren, dat er door de stichting
rail het Museum en door zyn werkzaam-
ftid gedurende zyn eerste 5 levensjaren
ts van wetenschappelijk en cultureel be
nig tot ontwikkeling is gekomen. De be-
ordering van de studie van de geschiede-
is der natuurwetenschappen is, zeer al-
fmeen gezegd, ons doel, zooals spr. in
ijn toespraak by de opening van het
Juseum nader heeft besproken en toege-
icht. Wy meenen te .kunnen zeggen, dat
mede door het werk van het Museum
jrekend over „het Museum" bedoelt spr.
aarmede in dit verband het Bestuur, of
ie Directie of beide de belangstelling
die studie inderdaad is bevorderd, in de
jeleerde wereld, by het ontwikkelde pu-
iliek en In de pers; by de studenten ech
ter—de goeden niet te na gesproken
in slechts geringe mate. Dit laatste is zeer
te betreuren, immers de beoefenaar der
moderne wetenschappen verwaarloost niet
straffeloos de geschiedenis zyner weten
schap. Zoo zouden er uit de laatste 5 ja
ren nog meer teleurstellingen, sommigen
reer bittere, te vermelden zyn. Doch spr.
wil op dezen toon niet doorgaan. Liever wil
spr. in herinnering brengen, wat tot ver
heugenis en hoop stemt. Dit is in de eerste
ilaats de ongedachte groei der verzame-
ingen in de afgeloopen 5 jaar. Met Museum
is door geschenken, bruikleenen en aan
koop zooveel rijker en grooter geworden
dat daardoor 1161 nummers aan den cata
logus moesten worden toegevoegd; het aan
tal nieuwe voorwerpen is aanmerkelijk
grooter, aangezien dikwyls een aantal
voorwerpen onder één nummer worden
;ecatalogiseerd. Hierdoor vooral toont het
■luseum zyn recht van bestaan, hierdoor
vooral blykt het de nationale verzamel
plaats van wetenschappelijke instrumenten
Pit vroeger tyd te zijn geworden. Dat het
tatalogiseeren van alle nieuwe aanwinsten
op zichzelf al een omvangrijk werk is ge
weest. spreekt vanzelf. Op initiatief van
het Museum is tevens de catalogiseering
>sn de beroemde Leidsche anatomische
verzameling ter hand genomen en tot een
goed eind gebracht, een werk van groote
beteekenis voor de geschiedenis der ana
tomie. Het Museum heeft voorts tydens
zyn 5-jarig bestaan 2 tentoonstellingen
ingericht, in 1933 een tentoonstelling van
botanische incunabelen en post-lncunabe-
len, in 1934 een tentoonstelling van boe
ken, portretten en dergelyken betrekking
hebbend op den Nederlandschen 16de
eeuwschen anatoom Volcker Coiter, In 1933
werd aan het Museum verbonden een com
missie voor correspondentie en advies,
thans bestaande uit 47 leden, allen beoefe
naren van of belangstellenden in de ge
schiedenis der natuurwetenschappen. Aan
de ijverige bemoeiingen van vele dezer cor-
respondeerende leden heeft het Museum
menige belangrijke aanwinst en menig
juist advies te danken. De colleges over de
geschiedenis der natuurwetenschappen, die
sinds een aantal jaren aan de Leidsche
Universiteit gegeven worden, heeft spr.
reeds genoemd. Het Museum heeft echter
nog meer gedaan voor onderwys en voor
lichting; in samenwerking met het Leidsch
Universiteitsfonds heeft het in den nu
bijna afgeloopen academisohen cursus een
reeks van 10 lezingen over de ontluiking
der wis- en natuurkundige wetenschappen
in de Egyptische, Babylonische en Griek-
sche oudheid georganiseerd. Ten slotte ver
meldt spr., dat er in de laatste 5 jaren
in verschillende tydschriften een 17-tal
publicaties zijn verschenen, die men als
„Mededeelingen uit het Nederlandsch
Natuurwetenschappelyk Museum" zou
kunnen betitelen en waarvan de voortzet
ting ook zoo betitèld zal worden. Ziehier
dus een kort en objectief overzicht over
datgene, wat door het Museum tot stand
is gebracht.
Ten slotte een paar woorden over drie
groote wenschen, één gedeeltelyk vervulde,
één vervulde, en één nog onvervulde. Over
den gedeeltelyk vervulden wensch zou
lang te praten zijn, uit bescheidenheid,
ieder museumdirecteur aangeboren, zal
spr. dien wensch alleen maar met drie
woorden noemen, namelyk: vermeerdering
van inkomsten. De wensch, waarvan de
vervulling tot groote erkentelykheid
stemt, is de centrale verwarming; na 4V:
winter in het Museum te hebben overwin
terd en daar gewerkt te hebben, de ad-
junct-direhteur, dé bewaker en spr. zelf,
soms bij 1 gr. dooi; soms ook by 1 gr.
vorst, is midden in den afgeloopen winter
dc centrale verwarming aangelegd en in
functie gekomen, een nauwelijks te be
schrijven verbetering Een brandende,
maar nog onvervulde wensch tenslotte is:
meer ruimte voor een doeltreffender op
stelling der zich snel uitbreidende verza
melingen. Moge deze wensch, aldus besloot
spr., in een niet te verre toekomst in ver
vulling gaan.
Vervolgens was het woord aan dr. E. J.
Dijksterhuis, die sprak over den grondleg
ger der electrodynamica. André Marie
Ampère.
Het woord Ampère, aldus spr., komt wel
iswaar op ontelbare meettoestellen over de
geheele wereld voor, maar het is een
conventioneele klank geworden ter aan
duiding van een stroomsterkte, die met
nieter en kilogram op een lyn staat en
waarbij men in den regel heelemaal niet
meer denkt aan den levenden mensch, die
eens André Marie Ampère heette. Dit jaar
geeft echter de honderdste terugkeer van
zyn sterfdag aanleiding, nog eens weer op
zijn wetenschappelijke beteekenis te wyzen
en aandacht te vragen voor zyn persoon
lijk leven. Hij werd op 22 Januari 1775 te
Lyon geboren; zijn jeugd bracht hy in
stilte door in het naburige dorpje Poley-
Foto Van Vliet.
I^ionmorgen is de nieuwe moderne hefbrug, die gisteren uit Gorcum over Gouda
jfw Waddinxveen gesleept werd, tusschen de twee hooge heftorens te Waddinxveen
jj|: de Gouwe geplaatst. Deze brug zal in de toekomst het aspect van Waddinx-
£o geheel beheerschen en kan beschouwd worden als een belangryke nieuwe
voor het verkeer. - Voor nadere by zonderheden verwijzen wy naar de
rubriek Rijnstreek en Laatste Berücfaten.
mieux. Reeds vroeg toonde hij groote be
gaafdheid en een uitzonderlijk geheugen.
-Daardoor kon hij zich alles zelf leeren;
onderwys heeft hij eigenlyk nooit genoten.
Hy was een stille en verlegen jongen met
een fel bewogen innerlijk leven. Op zyn
18de jaar treft hem een groot ongeluk:
zyn vader wordt onder het schrikbewind
terechtgesteld. Dit brengt hem in een toe
stand van apathie, waaruit hij eerst na
een jaar weer ontwaakt. Hij wijdt zich nu
aan letterkundig werk en bestudeert daar
naast wis- en natuurkunde. In 1799 vestigt
hy zich als privaat-leeraar te Lyon en
huwt hy met Juiie Carron. Financieele
moeiiykheden dwingen hem echter al
spoedig een leeraarsbetrekking te Bourg
aan te nemen, terwyl zijn wouw en het
in 1800 geboren zoontje Jean Jacques (later
hekend als literator en historicus i te Lyon
moeten achterblijven. In 1803 gelukt bet
hem, een aanstelling te Lyon te krijgen;
de dood van zijn vrouw maakt echter een
einde aan het zeer gelukkig huweiyk. In
1303 komt hij als repetitor aan de Ecole
Polytechnique te Parijs, waar hy zich door
heimwee, moeiiykheden in zyn betrekking
en godsdienstige twyfelingen (hij was tot
dusver en werd later ook weer vroom
Katholiek) diep ongelukkig voelt. Een
tweede huwelijk loopt op een mislukking
uit. Zyn eenige troost in deze dagen be
staat in een diepgaande beoefening der
wijsbegeerte in samenwerking met Maine
de Biran. Intusschen breidt zich zyn
maatschappeiyke en wetenschappelijke
werkzaamheid voortdurend uit. Hy schrijft
verhandelingen over wiskunde, natuur
kunde en chemie, wordt Inspecteur Géné-
ral de l'Université (zooiets als inspecteur
M.O. hier te lande), hoogleeraar in analyse
en mechanica aan de Ecole Polytechnique
en lid van de Académie des Sciences. Tot
dusver heeft hy zich echter nog nooit be
paald beziggehouden met electriciteit en
magnetisme, de gebieden, waarop hij zyn
grootsten wetenschappelyken roem zou
verwerven.
De aanleiding daartoe krijgt hij in 1820,
wanneer hy in de Académie door Arago
verslag hoort doen van het kort geleden
ontdekte Oersted-effect (afwijking van
een magneetnaald uit den magnelischen
meridiaan onder invloed'van een electri-
schen stroom). In ze'er korten tyd doet hy'
nu zijn bekende ontdekkingen; hy vindt
de electrodynarnische verschynselen (wer
king van stroomen onderling)., leert het
magnetische beschouwen als eigenschap
van electrische stroomen en bevestigt die
verklaring door aan te toonen, dat de
aarde krachten uitoefent op streemvoe-
rende draden. Spr. reconstrueert den ge-
dachtengang. die Ampère tot die ontdek
kingen kan hebben geveerd en zet ver
volgens de beteekenis uiteen van de theo
retische beschouwingen, die hij naar aan
leiding daarvan heeft opgesteld en die
hem ook voor de mathematische physica
tot een historisch belangrijke figuur ma
ken. De ontwikkeling, die de electriciteits-
leer na hem onder invloed van het werk
van Faraday en Maxwell heeft ondergaan,
heeft er toe geleid, dat zijn theorieën, die
geheel gebaseerd zyn op de beschouwings-
v, ij zen van Newton, haar beteekents ten
deele weer hebben verloren. Daardoor is
het voor onzen tyd gemakkelijker, hem
als experimenteel physicus te waardeeren,
dan zijn positie in de theoretische natuur
kunde juist te bepalen.
De periode van intense beoefening van
electriciteit en magnetisme, die in 1820
zoo plotseling was begonnen, is ook weer
vrij plotseling geëindigd. Na de publicatie
van de groote „Mémoire sur la théorie ma.
thématique des phénomènes électrodyna-
miques. uniquement déduite de l'expé-
rience" heeft hij niet veel meer op dit
gebied gedaan. Uit wetenschappelijk oog
punt beschouwd is de periode van 1820 tot
1825 de rijkste van zyn leven geweest; veel
persoonlijk geluk heeft zij hem echter ook
niet gebracht. In de latere jaren van zijn
leven blyft hy steeds rusteloos bezig;
echter kost het hem hoe langer hoe meer
moeite, zich in het werk van anderen te
verdiepen; daardoor sluit hij zich steeds
meer in zijn eigen denken op. Hy keert
weer terug tot zijn philosophische onder
zoekingen, waaraan hij groote waarde
hecht. Spr. schetst in het kort zyn philo-
sophisch systeem en behandelt dan uit
voeriger zyn poging, om tot een classifi
catie van alle wetenschappen te komen,
waaraan de laatste jaren van zyn leven
by na uitsluitend gewyd zijn. Uit het werk,
waarin hy die classificatie uiteenzet, blykt
nog eens weer opnieuw de onbegrensde
veelzydigheid, die zyn wetenschappelijk
werk steeds heeft gekenmerkt en waarvan
ook tal van verhalen van.tijdgenooten ge
tuigen. Een merkwaardig symptoom daar
van vormt ook zyn ingrijpen in den stryd
tusschen Cuvier en Geoffroy Saint Hilaire
over de morphologie van het dierenrijk.
Spr. vertoont ten slotte eenige lichtbeel
den ter aanvulling van het gesprokene.
NATIONALE WONINGRAAD.
De Nationale Woningraad, Algemeene
Bond van Woningbouwvereenigingen, houd
op 3 en 4 Juli a.s. zyn jaarvergadering in
de Stadsgehoorzaal hier ter stede. In deze
byeenkomst zal het dezer dagen gepubli
ceerde rapport der commissie voor de
goedkoope woning aan een bespreking
worden onderworpen, nadat een inleiding
door den voorzitter der commissie, ir. M.
E. H. Tjaden, zal zyn voorafgegaan. Voorts
zal de heer J. Splinter, wethouder van
fabricage over „De ontwikkeling van de
volkshuisvesting te Leiden" spreken,
Is aan de betrekking, die ge
vervalt, een pensioen ver
bonden?
Indien dit niet het geval is
sluit dan een pensioen-ver
zekering bij de
Bijkantoor Leiden, Breesfraat 10a
4783
(Ingez. Med.)
WONINGBOUWVEREENIGING
„DE TUINSTADWIJK".
De veeeniging dringt aan op de
instelling van een commissie
van onderzoek.
De leden van de woningbouwvereeni-
ging „de Tuinstadwijk" kwamen Donder
dagavond in het Nutsgebouw in een ver-
volg-vergadering bijeen ter afwerking
van de agenda.
By het punt „beleid bestuur" kwam ter
sprake de door den heer Schiiller, als lid
van den gemeenteraad, in de zitting van
18 en 21 Febr. 1936 gedane beschuldiging
over niet capabel zijn van het bestuur om
den gang van zaken naar behooren te
kunnen leiden. Omdat noch van de zyde
van B. en W. noch van de zyde der
RyksregCering ooit eenige aanmerking
gemaakt werd over het niet naar behoo
ren uitvoeren van de taak als bestuur,
werd bij schrijven van 22 Februari 1936
aan het College van B. en W. verzocht
een commissie van onderzoek in te stel
len naar de gedragingen van het bestuur.
Tot op heden ontving het bestuur daar
op van B en W. geen antwoord.
Nu heeft de vergadering gemeend, dat
alvorens men tot goedkeuring van het
beleid bestuur" kan komen, uitgemaakt
dient te worden of het bestuur inderdaad
in de goede uitvoering van haar taak te
kort geschoten is.
Vervolgens werd een commissie van
onderzoek uit de leden benoemd. Door de
benoeming van deze commissie sprak men
geen enkel wantrouwen jegens het be
stuur uit.
Teneinde by B. en W. op spoedige be
handeling aan te dringen werd de vol
gende motie, aangenomen:
De vervolg-ledenvergadering der Wo
ningbouwvereniging „De Tuinstadwyk";
gehoord de besprekingen over de door
het lid van den raad, den heer J. H.
.Schiiller, in de raadszittingen van 18 Fe-
burari en 21 Februari 1936 uitgesproken
beschuldigingen inzake het beleid van
het bestuur;
dringt bij Uw College met klem aan op
onverwijlde instelling van de by bestuurs-
schryven van 22 Februari 1936 gevraagde
commissie van onderzoek;
spreekt de hoop uit, dat deze commis
sie zoo spoedig mogelijk haar taak zal
kunnen aanvangen;
en gaat over tot de orde van den dag.
WONINGBOUWVEREEN. „ONS BELANG".
Excursie naar den Hortus.
De gereorganiseerde Tuintjes-Commissie
uit bovengenoemde Vereeniging hield gis
teravond als inzet van haar werkzaam
heden naar buiten uit een excursie naar
den Hortus, waarvoor veel belangstelling
bestond. Haast te veel om alles te kunnen
hooren, hetgeen door den heer J. Smit,
beambte bij den Hortus, by de rondgelei
ding op interessante wijze werd verteld.
De voorzitter der Tuintjes-Commissie, de
heer Joh. v. d. Bos, heette de aanwezigen
welkom en sprak zyn voldoening uit over
de groote opkomst, waarin hy het bewijs
zag van waardeering van het werk der
Commissie.
Daarna werd een rondgang door den
Hortus gemaakt en vooral de aandacht ge
vestigd op bijzondere bloemen, planten en
boomen, waardoor eenige kennis werd op
gedaan van de groote verscheidenheid, die
er in de plantenwereld bestaat.
Na dezen rondgang, die bijna twee uur
duurde, dankte de voorzitter der Tuintjes
commissie den directeur van den Hortus,
die haar in staat had gesteld in de avond
uren de tuinen en kassen te bezichtigen
en nog wel onder deskundige leiding van
den heer Smit, die zich daartoe gaarne be
reid had verklaard. De voorzitter noemde
dezen avond zeer geslaagd en sprak nog
over verdere plannen, die de Commissie in
het hoofd had en vroeg daarby den steun
van de leden.
De voorzitter der Bouwvereeniging, de
heer J. Gerritsen, sprak tot slót een kort
woord van dank tot Commissie en aan
wezigen en hoopte, dat de Commissie zou
voortgaan op den ingeslagen weg, waar
door de band met de leden onderling nog
nauwer zou worden aangehaald.
De Tuintjes-Commissie kan met voldoe
ning op een geslaagde excursie terugzien.
Geslaagd voor het examen „Handels-
techniek" afgenomen door het Instituut
van Accountants te Amsterdam, de heer
Joost Parrqentier, leerling van Octavta
Barmqntier alhier.
BINNENLAND.
Het 75-jarig bestaan der Chr. Jonge
lingsver. „Prediker 12 la te Leiden.
(4e Blad).
De grondlegger der electrodynamica,
André Marie Ampère te Leiden herdacht.
(Stadsnieuws, Ie Blad).
Het vaste-lasten-ontwerp; de regeering
zal aan eventueele verwerping geen poli
tieke consequenties verbinden. (Pari. Over
zicht, 3e Blad).
Het congTes van den Centr. Ned. Ambte
narenbond. (Binnenland, 3e Blad).
De nieuwe regeling van de pacht;
memorie van antwoord aan de Tweede
Kamer. (Land- en Tuinbouw, 3e Blad).
BUITENLAND.
Vandervelde in België kabinetsforma
teur. (Buitenland en Tel., Ie Blad).
Nog steeds uitbreiding der staking in
Frankrijk trots de toezeggingen der regee
ring. (Buitenland, le Blad).
Sir Samuel Hoare benoemd tot Engelsch
minister van marine. (Buitenland, le BI
De Chineesch-Japansche spanning duurt
voort. (Buitenland, lé Blad).
Twee dooden en vele gewonden by een
treinramp in Oostenrijk. (Buitenl. Ge
mengd, 3e Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN,
EERSTE BLAD.
STORING BIJ DE RADIODISTRIBUTIE.
Verwacht wordt dat zij nog heden zal
/ijn opgeheven.
Tengevolge van een kabelstoring ziin de
abonné's van het Gemeentelijk Radio-
distributiebedryf. wonende in het stads
gedeelte begrensd door Korte Mare,
Langegracht Hoogstraat. Heerensingel.
Haven. Haarlemmerstraat Bouwelouwe-
steeg en Oude Vest verstoken van muziek.
Verwacht wordt dat deze storing, welke
gistermiddag is ontdekt en aan welker op
sporing men den geheelen nacht heeft
gearbeid, hedenmiddag zal ziin opgeheven.
ACADEMISCHE EXAMENS.
Geslaagd voor het artsexamen le deel
de heer G. P. C. Koolhaas (Heerlen) en
voor het voorbereidend kerkelyk examen
de heer D. van Heijst (Vlaardingen).
o
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Wijzigingen: N.V. Fabriek van Suiker
werken v.h. Gebroeders Pel. Morschweg
50/58. Leiden, Uittredend Directeur: A.
Pel. Oegstgeest. d.d. 1 Juni 1936,
H. Regeer. Haarlemmerstraat 105. Lei
den. in 2e hands meubelen. Wijziging uit
geoefend bedrijf: thans handel in nieuwe
meubelen en meubelstoffeerderij.
Naaml. Venn Visschery-Maabsc.ha.ppy
v.h. H. de Boer. Meerbur^kade 38. Katwiik
aan Zee. De zaak is met ingang van 8
Jan. 1936 in liquidatie getreden. Liquida -
teur: mr. G. H. E. Nord Thomson. Leiden.
Naaml. Venn. Kleiwarenfabriek „Nieuw-
Werklust". Rijksstraatweg A 24. Hazers-
woude. Uittredend Commissaris: P. M.
Stolk. Woerden.
o
WAARSCHUWING.
De Commissaris van Politie waarschuwt
de ingezetenen tegen een ongeveer 20-
jarigen. welbespraakten jongeman, die
langs de deur zeep te koop aanbiedt en
daarbij voorgeeft een vaste aanstelling
als reiziger bij een op te richten zeepfa
briek te zullen krijgen, wanneer hy erin
slaagt méér stukken zeep te verkoopen
dan zyn mede-sollicitanten.
Wanneer men, teneinde den jongeman
te helpen, tegen een vry hoogen prys een
stuk zeep heeft gekocht, komt men tot de
ervaring, dat de kwaliteit in geenen deele
evenredig is aan den prys.
Hedenmorgen omstreeks halftien is
de 28-jarige loodgieter J. B„ wonende aan
den Lage-Rijndyk, door eigen onvoorzich
tigheid op het kruispunt van Levendaal
en Kraaierstraat tegen een auto opgere
den. bestuurd door S. P. O. uit Den Haag.
Dr. Jasperse, dit het eerst ter plaatse was,
constateerde een ontwrichting van het
linkerssleutelbeen, waarna de E.H.D. het
slachtoffer overbracht naar het Acade
misch Ziekenhuis.
De N.Z H.T.M. organiseert in den a.s.
zomer twee fotowedstrijden om geldprijzen
waaraan iedere reiziger der N.Z.H. kan
deelnemen. Ds foto's moeten in beeld
brengen wat er langs en in de naaste om
geving van de tram-, boot- en busljjnen
der N.Z.H. te zien en te genieten is.
