Een halve eeuw Verkade's fabrieken 77*® Jaargang LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 25 April 1936 Vierde Blad No. 23338 De historie van een kerngezond bedrijf. bij VLASVELD MENU VOOR DE WEEK. ONZE HOUDING EN GANG. LAND- EN TUINBOUW. Een halve eeuw Verkade! Er ls alle aanleiding om bij dit gouden jubileum, fiat Zaterdag 2 Mei feestelijk herdacht zal worden, stil te staan. Immers, tot de industrieën, waarop Nederland met recht trotsch kan zijn, behooren ongetwijfeld Verkade's fabrieken te Zaandam. Het was 50 jaar geleden precies als nu. Ook toen lieerschte er een (hevige crisis, als gevolg waarvan vele zaken ten onder gingen. Wie zich staande wilde houden moest nieuwe wegen inslaan en moedig fie bakens verzetten. Het was om die reden dat de stichter van Verkade's fabrieken, de heer E. G. Verkade Sr., die een oliefabriek aan de Zaan had, op de gedachte kwam een broodfabriek van bescheiden omvang te stichten. Groote risico's moesten ver meden worden en brood zouden de men- schen immers altijd wel blijven eten. Gestaald door vele tegenslagen tot tweemaal toe had hij zijn zaken zien ver kwijnen begon de ruim vijftigjarige het hem geheel vreemde bedrijf en werd op den Zondagavond van 2 Mei 1886 de stoombroodfabrlek „De Ruyter" te Zaan dam geopend. Geleidelijk werd de tegenstand der plaatselijk bakkers overwonnen en toen fie oudste zoon van den eigenaar, de heer E. G. Verkade Jr. was teruggekeerd uit Londen, waar hij zich theoretische erf practlsche bekwaamheid had verschaft, werden in het bedrijf vele technische ver anderingen aangebracht. Als eerste in den lande begon de firma het gistingsproces op wetenschappelijke wijze te onder zoeken. Een paar jaar na de oprichting begon men met de productie van beschuit, met verpakking in blik, hetgeen een nieuwe methode van verzenden inluidde. Van de verpakte beschuit kwam men op de verpakte koek. Met één ruk had fie onderneming zich losgewrongen uit de kluisters van klein-plaatselijk bedrijf. In de ondernemingslust en durf van zijn zoons bleek de Iheer Verkade zich niet te hebben vergist. Arnold Hendrik Verkade had zich, evenals zijn oudste broer Ericus, reeds op jeugdigen leeftijd naar het bui tenland begeven. In een Schotsche bak kerij en beschuitfabriek had hij de ge heimen van het vak geleerd, in Amerika zijn blik op zaken en menschen verruimd. Dat was ook zeer noodig, daar de fabriek te Zaandam in de korte jaren van haar bestaan reeds een zoodanige uitbreiding had ondergaan, dat met kennis van plaat selijke en nationale toestanden alléén niet meer kon worden volstaan. Thuis gekomen van zijn omzwervingen door de wereld, werd A. H. Verkade met de leiding van de beschuitfabriek belast. Zijn oudste broer begon zich toen meer «n meer uit de technische leiding van de labrieken terug te trekken om zich inten siever te kunnen bezighouden met den verkoop, de administratie, vooral ook de reclame, terwijl Arnold allengs de leiding van het bedrijf als zoodanig voor zijn ZOOALS DE FABRIEK ER IN 1886 UITEAG. rekening begon te nemen. Met onverdroten energie werkten de broers voort aan den opbouw van de onderneming en het moet voor hen een groote vreugde zijn geweest, toen de eerste reclame-campagne van f. 5000 tot stand gebracht kon worden. Nu kon de oudste zoon ten volle zijn indus- trieele en commercieele talenten ont plooien. Pakkende reclames werden ont worpen, maar men bleef in alles de latere uitgaven van de albums getuigen daarvan immers beschaafd, hetgeen intusschen aan de pittigheid geen afbreuk deed. Hoewel de eerste jaren de onderneming geen winst afwierp werd de positie van 't personeel belangrijk verbeterd. Het venten met brood op Zondag werd bovendien afgeschaft en zoogenaamde wisselploegen werden gevormd om aan den doorloopenden nachtarbeid in het zoo zware bakkersbedrijf een einde te maken. De financieele uitkomsten werden al lengs beter en bij het tienjarig bestaan kon de eerste balans, met een batig saldo worden afgesloten. Op feestelijke wijze werd dit feit door het geheele personeel en de directie in Carré te Amsterdam her dacht en voor den ouden heer Verkade was dit tevens een welkome gelegenheid om het bedrijf aan zijn zoons over te geven. Aan stilzitten dacht hij evenwel nog niet. Onder den naam Waxinelicht- fabriek der firma E G Verkade Zoon, richtte de toen ruim 60-jarige heer Ver kade te Amsterdam de later eveneens zoo bekend geworden nacht- en theelichten- fabriek op. zulks ten behoeve van den derden zoon uit het zoo talrijke gezin, nl. Johan Anton Eduard Verkade, die evenals zijn beide oudere broers zijn technische opleiding in Engeland had voltooid. Voor Nederland was het maken van deze licht jes een geheel nieuwe bedrijfstak. De kaarsen verdwenen, doch de gezellige theelichtjes en de rustige nachtlichtjes vonden een gunstige ontvangst bij onze huisvrouwen. Ook deze zaken breidden zich weldra uit en in 1900 werd het be drijf van Amsterdam naar Zaandam over gebracht. In 1906 werd de oudste broer. Ericus, door den heer Waller, toentertijd directeur van de Nederlandsche Gist- en Spiritus fabriek te Delft, aangezocht om als mede directeur van dit groote industrieele be drijf op te treden. Voor de onderneming te Zaandam was dit heengaan een zware slag, doch hechte grondslagen waren ge legd voor verdere uitbreiding. Tot op den huldigen dag zijn de Ver kade's Fabrieken een familie-vennootschap gebleven ln den besten zin van het woord. Een leven van hard werken en hooge plichtsopvatting werd in 1907 voor den ouden heer Verkade voorgoed afgesloten. Nog vóór den oorlog werd de biscuit- fabricage ter hand genomen. De oorlogs jaren gingen aan de Verkade's fabrieken echter niet ongemerkt voorbij. De groote biscuitfabriek, die in 1916 gereed gekomen was, kon vanwege het gebrek aan grond stoffen niet aanstonds functionneeren, zooals men zich dat gedacht had. Eerst na den oorlog kon met den opbouw van deze zoo belangrijke bedrijfstak op grondige wijze worden begonnen. Het broodbakkersbedrijf, dat de eerste grondpijler van de onderneming had ge vormd, heeft men moeten opgeven, toen de sociale wetgeving 't verbod van nacht arbeid in broodbakkerijen bracht. De vrijgekomen fabrieksrulmte werd ingericht voor de fabricage van suiker werken, bonbons, toffees en chocolade. Aan het complex der Verkade's fabrie ken werken thans meer dan duizend menschen. Natuurlijk heeft ook dit bedrijf geleden van de crisis, maar prijsverlaging leidde tot uitbreiding van. het debiet en nog steeds werkt men op volle capaciteit. De tweede helft van de eeuw van Ver kade zal worden ingegaan met den bouw van een nieuwe chocoladefabriek, waar voor men dezer dagen den eersten steen hoopt te leggen. Naar wij vernemen, zal Zaterdag middag 2 Mei tusschen half vier en vijf uur een receptie worden gehouden in de recreatiezaal van de biscuitfabriek der jubileerende firma, gelegen aan het eind van de Valkstraat tejZaandam. DE TEGENWOORDIGE BISCUITFABRIEK TE ZAANDAM. VOOR HET MENU AARDAPPELEN direct besteld OUDE -TINGEL 120 Tcu 7*9 DoezarraooT 22 TCC28Z5 ILBDEN (Ingez. Med.) ZONDAG: Zalmschelp Gekookte kalfstong met zure eiersaus Doperwtjes (uit blik), aardappelen Caramelvla Recept: Gekookte kalfstong met eiersaus. Wasch de kalfstong goed jriioon en zout ze; zet ze een paar uur te J'eeken en daarna op mét ruim kokend •ater en zout; kook wat peterselie, wor thies, foelie en een stukje ui mee, gedu rende een uur. Doe dan het vel er af en de tong in schijven en leg deze *Hun op elkaar in den vorm van een ™g. Voor de eiersaus klopt men twee »n n met een theelepel zout, maakt een h^'zena aan met een half kopje '61 en doet dit bij de eieren. Dan voegt en nog een kwart liter water toe en laat steeds langzaam roerende aan de komen, even doorkoken, waarna de bii ï3" vuur genomen wordt. Roer er if, «ukjes een half ons boter door, tot K Slad en gebonden is. Eenvoudig menu. Zalmschelp Kalfstong ln gelei (uit blik) Aardappelen, sla MAANDAG: Staartstuk Jonge spinazie, aardappelen Koffiepudding Recept: Koffiepudding. Breng 4 d.L. melk aan de kook met 5 eetlepels suiker; meng 1 d.L. koffie-extract aan met 5 eet lepels custardpoeder tot een glad papje, desnoods met wat melk en giet dit bij de kokende melk. Laat de pudding op dikte inkoken, pl.m. 5 min., en afkoelen. Geef er vanillesaus bij. DINSDAG: Koud vleesoh Raapsteeltjes, aardappelen Appelkoekjes Recept: Appelkoekjes. Schil vier groote appels en snijdt ze, na ze geboord te hebben, in schijven. Haal deze door een mengsel van suiker en kaneel. Maak een beslag van twee ons bloem, 2 dL. melk, een theelepel bakpoeder en zout en dompel hierin de appelschijven, zoodat het deeg aan alle kanten aanhangt, Bak ze in de koekepan in heete sla- of boterolie aan beide kanten knappend en bruin en be strooi ze met poedersuiker. WOENSDAG: Tomatensoep met rijst Kalfslapjes, Brusselsóh lof, aardappelen Recept: Tomatensoep met rijst. Kook een liter bouillon en een ons gewasschen rijst gaar met een in stukken gesneden ud, wat laurierbladen, peper en kruidnagelen en laat ze langzaam stoomen. Verwijder de kruiden, doe er in stukken gesneden tomaten bij en een eetlepel fijn gehakte peterselie en laat alles nog een kwartier doorkoken. Doe er even vóór het opdoen wat soya door en een stukje boter. DONDERDAG: Runderbiefstuk Gestoofde bloemkool, aardappelen Appelbeignets Recept: Gestoofde bloemkool. Snijdt een mooie bloemkool ln klei ne stronkjes en kook ze gaar in kokend water met een eetlepel zout. Zorg dat de stronkjes heel blijven. Doe ze in een verwarmde schotel, giet er drie eet lepels gesmolten boter over en laat de schaal op de stoom van een pan kokend water nog even stoven. Rasp er desge- wenscht wat nootmuscaat over. VRIJDAG: Gestoofde schelvisch Aardappelen, worteltjes Bananen- met appelsla Recept: Bananen- met appelsla. Snijdt vier geschilde appelen en vier ba nanen in schijfjes; los een half ons bas terdsuiker op in het sap van 1 a lVt citroen, leg de schijfjes appel en banaan door elkaar in een glazen schaaltje en giet er het gesuikerde citroensap over heen. ZATERDAG: Uitgesneden roastbeef met pikante saus Gestoofde rabarber, aardappelen Flensjes Recept: Pikante saus. Verdun over gebleven jus met water tot een kwart liter vocht; doe hierin een in boter gefruit uitje, wat fijngehakte augurkjes, een eet lepel gehakte peterselie en wat Maggi- aroma of soya. Naar verkiezing kan men wat citroensap toevoegen. NUTTIGE WENKEN. De rooklucht, welke in een kamer blijft hangen, waar veel gerookt ls, verdwijnt door des nachts in het vertrek een schotel water neer te zetten. Hebt u wel eens opgemerkt, hoe weinig vrouwen goed loopen? Ik bedoel hiermee niet, dat ze geen lange wandeltochten kun nen maken daar zullen we 't heelemaal maar niet over hebben. Wat lk op 't oog heb is: een Juiste houding en een soepelen gang. Onlangs hoorde ik van medische zijde de uitspraak: „Op de tien vrouwen zijn er zeker negen, die verkeerd loopen." Dat leek me nu wel wat erg kras en als 'n soort intuïtieve verdediging van mijn eigen sekse zei ik dan ook: „En de mannen dan?" Wat natuurlijk als 'n echt vrouwelijke opmer king werd gekwalificeerd, omdat het hoe genaamd geen weerlegging was van de uit spraak over het verkeerd loopen van ons vrouwen. Bovendien was uitgemaakt, dat de man ln 't algemeen veerkrachtiger loopt en dat volgens de statistiek vrouwen meer met voetklachten bij den dokter komen dan mannen. Wa'ar de plechtige „statistlek- met-cijfers-dle-aantoonen" op het tooneel verschijnt, kunnen we natuurlijk niet an ders doen dan eerbiedig zwijgen. Maar toch bewijzen die cijfers nog niets: hebben wij vrouwen niet het privilege van de ijdelheid, van te nauwe schoenen en te hooge hak ken? Echter wordt ook weer beweerd, dat de Hollandsche vrouw 'n slechtere houding en gang heeft dan b.v. de Fransche, die toch ook niet op mannenschoenen loopt! Laten we dus maar deemoedig erkennen, dat er aan ons loopen nog wel wat ont breekt. En werkelijk, als we om ons heen zien: op straat, in schouwburgen, op ver gaderingen, en we letten eens (in plaats van op de kleedij!) op houding en gang van onze sekse-genooten, dan komen we tot de conclusie, dat er heel vaak leelijk geloopen en minstens even vaak leelijk ge zeten en gestaan wordt. Het groote verschil treedt onmiddellijk in 't oog. als we op 'n mode-show een toi let zien dragen door 'n goede mannequin en we er later Iemand mee zien loopen. wie het misschien prachtig past, die wellicht 'n goed figuur heeft, maar waar toch iets aan ontbreekt ja, de houding, ziet u, de „maintien", zooals de oude dansleeraren zeiden, die hun pupillen niet alleen op de hoogte brachten van de edele danskunst, maar ze ook onderwezen in het „gracieus gaan, staan en zitten", volgens 'n oud pro spectus van een dansschool uit de vorige eeuw. Nu wil ik hier zeker geen propaganda maLen voor een bepaald goede houding, die van „de" ideale mannequin; dat zou te onpersoonlijk worden: massa-artikelen zijn altijd vervelend. En al leven we in een tijd, dat in vele landen de „enkeling" niet meer van belang is en opgelost wordt in de „groep", iets individueels mogen we toch nog wel houden. Want zooals elke bewe ging: de manier van lachen, praten, schrij ven, zijn ook onze houding en onze gang uitingen van onze persoonlijkheid. Hoe gemakkelijk herkennen we b.v. iemand in schemerdonker aan z'n manier van loopen. Nog voor iemand 'n woord zegt. komen z'n karaktereigenschappen al ten dcele voor den dag in z'n houding en gang: de zelfverzekerde, die als 'n pauw rondstapt, de bedeesde, die loopt, alsof ze zich kleiner wil maken, alsof ze excuus vraagt vóór haar aanwezigheid op dit ondermaansche, de nerveuze, waarvan de onzekere loop de onevenwichtigheid duidelijk demonstreert. Ook allerlei uiterlijke omstandigheden be ïnvloeden onze houding: iedere vrouw kent de meerdere zekerheid van optreden, als ze zich goed gekleed weet, ieder examen slachtoffer loopt als met vleugels na den goeden afloop en draagt lood met zich mee in het tegenovergestelde geval. En ook ver- toonen we soms zoo leert het leven ons acteeren! een beslistheid in ons optre den, terwijl we ons in ons diepste binnenste kleiner dan de kleinste aardworm voelen. Zelfs raseigenschappen verraden zich in houding en gang: bewegen Indischen, zelfs zij, die maar 'n druppel Indisch bloed in de aderen hebben, zich niet heel anders dan Westerlingen, en onderscheidt het Joodsche ras zich niet in z'n loop van het Europeesche? Ondanks al deze verschillen kunnen we ons toch toeleggen op 'n goede houding en loop. De sport-enthousiasten zeggen: ,,'n Leelijke houding? Sport is het eenige mid del om die te verbeteren!" Ontegenzegge lijk hebben sport en dagelijksche lichaams oefeningen al veel bereikt op dit gebied. Maar als we de jongere, sportieve genera tie zien loopen, en vooral zien zitten en staan, dan vragen we ons wel eens af: „Waar is nu de „gratie", die het gevolg moet zijn van de soepelheid en beheer- sching der spieren, door de sport teweeg gebracht?" Hoevele jonge menschen hangen tegen Iets aan. als ze de bedoeling hebben te staan; is dat „iets" er niet. dan zakken ze door op één heup of wiebelen van den eenen voet op den andere. Ze zitten, b.v. als ze hun huiswerk maken, als 'n soort kurke- trekker op hun stoel, de ellebogen op tafel met opgetrokken schouders, de beenen om den stoelpoot gekronkeld. En nu zal dat niet onmiddellijk schade aan hun lichaam toe brengen. omdat ze nog op den beweeglij ken leeftijd zijn, waarop ze niet lang achter elkaar dezelfde houding kunnen aanne men. Maar later, als ze b.v. in een betrek king veel staand of zittend werk moeten doen, zal de verkeerde houding, die ze zich eenmaal aangewend hebben, wel degelijk 'n slechten invloed op de gezondheid heb ben, nog afgezien van de aesthetische en moreele zijde van de zaak. Want mooi is 't allerminst en het zich bewust wennen aan 'n goede houding is nog niet zoo'n gekke oefening in zelftucht die we toch niet heelemaal moeten verwerpen als „ouderwetsch". Gelukkig de kinderen, die opgroeien in een gezin, waar er wel dege lijk op gelet wordt, dat ze goed zitten, Een zijden lampekap reflecteert het licht veel beter dan een perkamenten. Kleine voorwerpen van ivoor maakt men schoon met een fijn kwastje mei, melk. Ivoor mag nooit met heet water worden gereinigd. Spijkers en schroeven gaan gemakkelijk in het hout en laten zich later ook beter verwijderen, als men ze vooraf met wat zeep, vet of olie insmeert. Te ruim gewor den spijker- of schroefgaten vult men eerst met wat natgemaakt kranten papier, waarna men de spijker er weer in kan slaan. Lichte brandwonden kan men uitste kend behandelen met zuivere goede huis houdzeep; wrijf de wond onmiddellijk zoo dik in, dat overvloedig schuim ont staat; na eenige minuten is de pijn ver dwenen en al heel spoedig de wond. Verfrischt en verkwikt Maakt de huid zacht en mat. De beste on derlaag voor poeder. '2587 (Ingez. Med.) staan en loopen; laat het desnoods alleen uit een oogpunt van conventie zijn, de ge zondheid is er tevens mee gebaat. En waar voorkomen altijd beter is dan genezen, kan men er niet te vroeg mee beginnen: 't is èn voor de portemonnaie der ouders èn voor de kinderen zélf niet leuk, als ze in hun jonge jaren al met heilgymnastiek ge plaagd moeten worden. Maar hoe kunnen we nu zelf onze hou ding en gang verbeteren? Allereerst door die verbetering bewust te „willen". Zegt u nu niet: „Dat wordt onnatuurlijk en aan stellerig". 't Is typisch Hollandsch om iets, dat naar élégance zweemt, al gauw aan stellerig te noemen. En onnatuurlijk, ge dwongen is 't misschien in 't begin, maar langzamerhand wordt ook hierbij de ge woonte 'n tweede natuur. Vele vrouwen hebben b.v. een eenigszins schommelen den gang 't schijnt zelfs ln sommige familie's erfelijk te zijn; heel veel kan men dat bewust tegengaan, al verdwijnt het misschien niet heelemaal. Goed zitten 't is iets, wat maar al te weinig menschen kunnen; misschien zijn de gemakkelijke, lage stoelen er schuld aan, dat velen meer zitten op 'n deel van de ruggegraat dan op het vlak, dat de natuur ervoor bestemd heeft. Voor 'n goeden gang is allereerst 'n goede houding noodig: rechtop, vooral niet met naar voren gebogen schouders, waardoor zooveel vrouwen de leelijke, kromme rug lijn krijgen, verder goede schoenen met die hakhoogte. waarbij u het gemakkelijk ste loopt en. niet het minst, soepele been- en voetspieren. Dat we die onvoldoende oefenen bij het wandelen, ligt voor de hand hoeveel loopen wij, kinderen van dezen auto-fiets-tramtljd eigenlijk nog? Boven dien behoeven we in ons vlakke landje onze beenspieren ook niet extra in te spannen, wat b.v. de bewoners van bergstreken op ons voor hebben. Dagelijksche lichaams oefeningen zijn dus niet 'n modegril, maar veeleer 'n noodzakelijkheid. Voor 't ver krijgen van een goeden, veerkrachtigen gang hebben we 't meest aan die oefenin gen, waartoe we de lenigheid en het even wicht, m. a. w. de beheersching van onze spieren, bevorderen. Het rechtop loopen met omhoog gestrekte armen en 't hoofd vooral óp, gedurende enkele minuten 's morgens en 's avonds, is 'n goed tegenwicht voor haar, die zittend werk verrichten of die neiging hebben voorover te gaan loopen; moeilijker wordt deze oefening, maar uitstekend voor de enkels, als we ze op de teenen doen. Diepe kniebuigingen zijn onbetaalbaar voor de kniespieren, 'n Heel goede evenwichts oefe ning is de rompbuiging voorover op één been, terwijl het andere achteruitgestrekt wordt en de armen zijwaarts geheven wor den. Maar, misschien zijn in dit blad al eerder 'n serie oefeningen gegeven, waaruit u 'n keus kon doen. Is dit niet het geval, dan wil ik graag de enkele voorbeelden, die ik u hier gaf, 'n volgenden keer aan vullen. CRITICA. VRAGEN EN ANTWOORDEN. Vraag Hoe is de naam en de behan deling van de plant, waarvan een blad hierbij gaat? J. G W. v. d. S. te L. Antwoord Bij uw vraag was geen blad aanwezig. Wil ons, door bemiddeling van de Redactie nog een blad toesturen. Vraag Hoe moeten leliebollen ge plant? Moeten deze worden opgenomen of laat men ze staan? J. G. W. v. d. S. te L. Antwoord De meeste Leliesoorten worden in het na- of voorjaar geplant; in het eerste geval met een weinig turfmolm gedekt. Bollen pl.m. 1015 c.M. diep planten. Bijna alle soorten laat men bij voorkeur meer jaren vast staan; mest eik najaar den grond met oude, verteerde stalmest, welke wordt ondergespit. Vraag Mijn Clivia heeft voor enkele jaren goed gebloeid en nu blijft de bloem tusschen de bladeren steken. Wat hier aan te doen? J. J. F. te L. Antwoord Vermoedelijk is het met de wortels van uw plant niet in orde. Laat uw Clivia eens door een bloemist verpot ten. deze kan dan de wortels nazien en de zieke wegsnijden. Snijd de bloem voor zichtig uit. Vraag In mijn tuin staan eenige pioenstruiken, waarvan van enkele de takken bij den grond zijn afgerot. Hoe dat te verhelpen? J. v. E. te R. Antwoord Strooi rondom de plant oude stalmest en spit deze ondiep onder. Dit verbetert de structuur, waardoor het overtollige water gemakkelijk wegzakt en de stengels beter wortelen. Strooi in het najaar per 10 sierk meter grond 2 kilo gebluschte kalk en spit deze ondiep onder. Vragen op Tuinbouwgebied aan de Redactie onder motto „Tuinbouw",

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1936 | | pagina 13