TE KOOP I
L
OPRUIMINGS-RESTANTEN
N.V. v.h. Fa. BERNARD
WANNEER HET U ERNST IS
OM TE BEZUINIGEN
Enorm Lage Prijzen!
ALBERT HEIJN
ZOMI5K
COINTECTIE
QjtMW
BOUWKUNSTIG SCHOON
KUNSTHANDEL
SEIZOEN-
E. R. BEULINK
De
RADIO
SOLISTEN
VERHUIZINGEN
LEIDSCH DAGBLAD - Vierde Blad
Vrijdag 17 Januari 1936
UIT DE BONTE WAERELD.
T. ZWANENBURG - Hoogewoerd 47 - Teief. 1272
Fa. PELTENBURG v. 1793, Breestr. 109
T'
dan naar ALBERT HE UN voor
uitsluitend prima kwaliteit en
ma MAAKT U HET LEVEN GOEDKOOPERI
ONGEKEND
LAGE Pit IJ ZE A
Stortplaats voor vuilnis,
HET ST. CATHARINA-GASTHUIS.
I.
Al was Leythen, of Leiden in het begin
der 12de eeuw nog geen ommuurde veste,
het moet. vergeleken bij de plaatsen uit
den naasten omtrek toch 'n vrij belangrijk
plaatsje zijn geweest ,aat door zijn gun
stige ligging aan een samenloop van
wateren voorbeschikt was. al spoedig
Leiderdorp. Zoeterwoude, Voorschoten,
Wassenaar en Oegstgeest boven het hoofd
te groeien.
De omstandigheid, dat hier sinds graaf
Aernoud. gestorven 992, reeds grafelijke
domeinen waren, waarop weldra een min
of meer versterkte grafelijke hoeve ver
rees: de omstandigheid, dat 1000 de
Burcht werd gebouwd, bestuurd door een
Castelein die een bezetting onder zich
had; het feit. dat op last van den pracht-
lievenden Floris II de Pieterskerk werd
gebouwd, die zooals men weet. op 11 Sep
tember 1121 werd gewijd door Bisschop
Godebald van Utrecht, natuurlijk als een
klein Romaansch kerkje, dat tot 1268 toe
door één pastoor werd bediend: en ein
delijk om nog een punt te noemen, dat
hier volgens de overlevering de geslachten
Van Steinvoorde en Van Boshuyzen reeds
eigendommen zouden hebben bezeten, dat
alles wijst er op. dat de vóór 1204 zeer
zeker nog niet ommuurde veste, deson
danks toch reeds een zeker belang moet
hebben gehad, vooral voor de omgeving.
Het eerste openbare gebouw, min of
meer van kerkelijk karakter, dat na de
Pieterskerk verrees, zou het St. Catharina-
gasthuis zijn geweest, dat zijn naam zou
geven aan het Gasthuisvierendeel tus-
schen Breestraat, Kort Rapenburg, Stille-
Rijn en Maarsmanssteeg. Het woord gast
huis hebben we hier in het eerst nog in
zijn letterlijke beteekenis op te vatten,
als een huis voor gasten, doortrekkende
reizigers.
Over de geschiedenis van die stichting,
waarvan we, zooais we die hier geven, de
volle betrouwbaarheid helaas niet kunnen
aantoonen, willen we het een en ander in
herinnering brengen.
In het begin der 12de eeuw behoorde
dan zoowat het geheele terrein, thans be
sloten tusschen Breestraat, Vrouwen-
steeg. Stille-Rijn en Mandenmakerssteeg.
aan de zeer vermogende familie Van
Steinvoorde, die ergens ten Z. van Voor
schoten een Stins bezat. Het werd inge
nomen door een groot huis en nog grooter
oppervlakte bedekt met boomgewas. In
112 dus luttele jaren nadat Leiden tot
zelfstandige parochie was verheven, be
stemde Heer Willem van Steinvoorde zijn
bezit ter plaatse om ter liefde Gods een
Gasthuis te stichten. Reeds vijf jaar later
liet hij bij zijn stichting een kapel bou
wen „mit eine groete toeren daeran", ge
wijd aan de Heilige Catharina.
Het is niet ondienstig even in herinne
ring te brengen, dat de H. Catharina,
maagd en martelares, volgens de legende
bij haar dispuut met een aantal heiden-
sche wijsgeeren, haar Christelijke belijde
nis niet prijs wilde geven. Zij werd daarop
te Alexandrië, tijdens de regeering van
Keizer Maxentius in 307 op een rad ge
marteld en vervolgens onthoofd. Haar na
gedachtenis stond onmiddellijk bij de
Christenen in hooge eere en zij werd ge
rangschikt onder de 14 noodhelpers.
Men ziet haar in de hagiografie steeds
afgebeeld met een staand rad aan haar
voeten.
Men herinnert zich. dat men om heiligen
aan te duiden meermalen alleen het at
tribuut gebruikt. Het voor Leiden be
roemde voorbeeld wordt gevormd door de
sleutels van St. Pieter, die het aanzijn
hebben gegeven aan het stadswapen. Zoo
vinden we voor de H. Elizabeth de drie
kronen, voor St. Agnes, het lam; voor St.
Cecilia, een speeltuig, enz. En om even op
ons onderwerp vooruit te loopen: zoo in
het gebeeldhouwde rad boven den toegang
tot de Waalsche Kerk nog altijd het sym
bool. het attribuut van de Heilige Ca
tharina.
De Bisschop van Utrecht. Andreas van
Kuyk, in de kerkgeschiedenis met bijzon
deren lof vermeld, die met welgevallen de
groeiende godsvrucht in de nieuwe pa
rochie zag, schijnt met de stichting bij
zonder ingenomen te zijn geweest, en hij
schonk aan de kapel eenige reliquieën van
St. Catharina. die in een kistje onder het
altaar werden bewaard.
Ik moet hier weer een kleine toelichting
aan toevoegen. Tegenwoordig is het voor
schrift. dat het sepulchrum. het reliquieën-
graf, zich in den altaarsteen bevindt. Dat
scheen in de Middeleeuwen, althans voor
kapellen, niet noodig te zijn. En hoe de
toestand bij het altaar in de St. Catha-
rinakapel geweest is, kan men zich 't best
voorstellen, wanneer men zich nog even
het oude altaar in de St. Annakapel her
innert, waar in den onderbouw van het
altaar, beneden den altaarsteen, zich een
holte bevindt, waarin een klein dood
kistje wordt bewaard, dat vroeger relieken
van de H. Anna bewaarde.
We zien het Gasthuis lntusschen spoe
dig groeien, waarbij wij voorlooplg aan
nemen. dat de inlichtingen juist zijn.
In 1140 bouwde Dieric van Steinvoorde,
de zoon van den stichter, een gebouw met
drie kamers voor arme menschen en even
later een ziekenhuis voor „aenne luden,
die hier vele worden gedragen".
Het Gasthuis, oorspronkelijk een ver
blijfplaats voor zwervende lieden en rei
zigers. kreeg nu meer het doel. dat het
gedurende vele eeuwen in hoofdzaak zou
hebben: armenzorg en ziekenvernleging;
een hofje, dat meteen ziekenhuis was
Trouwens bij verschillende oude stich
tingen in andere steden van het land
gingen die twee steeds samen.
In het jaar 1145 werd een „scoene hoege
toeren op die capelle gemaikt", wel 12
ellen boven het dak uitstekend. En deze
toren werd voorzien van een luiklok, die
naar de H Catharina was genoemd en
waarschijnlijk wel haar beeltenis zal
hebben gedragen, 'tls wel jammer dat we
van die klok niets meer weten. Klokken
uit de 12de eeuw zijn er in ons land niet
zoo heel veel meer, doch die er nog zijn,
zijn door haar Romaanschen vorm en ver
slering het bestudeeren dubbel waard.
En nu een aardige bijzonderheid:
In het jaar 1192 is in het Gasthuis over
leden Jan die Cramer.
Deze Jan die Cramer was geboren in 1121
kort na de wijding der Pieterskerk en hij
was de eerste wereldburger, die daar in de
doopkapel werd gedoopt Men heeft hem,
na zijn overlijden in het Gasthuis, weer
teruggebracht;naar de plaats, waar hij bij
Christus' gemeente werd ingelijfd en in de
doopkapel begraven, vlak bij de doopvont.
Bij zijn graf werd een houten bord aan
gebracht met het opschrift:
Hier leit gegraVet Jan die Cramer, die
was die eirste kynt, die in dese vunte es
gekerstent. Bit voer syne sicl.
Het is te begrijpen, dat deze houten ge
denkplaat den tand van bijna zeven en
een halve eeuw niet heeft kunnen weer
staan; wat toch eigenlijk heel jammer is.
Wij vervolgen de kroniek.
„In die jare 1205 was soe harde en grote
wynt uit die Zee, dat die toeren omme
wayde, en viel op die sleke huse, dair een
out siek man onder doet bleef. Godt hebbc
de siele."
Doch het interesse voor zaken van spe
ciaal Leidsch belang was toen ook al groot.
Er werd geld bijeen gezameld en twee ja
ren later werd een nieuwe toren gebouwd,
mooier dan de eerste. Dat was dus in de
tijdruimte van ruim 80 jaren al de derde
toren. Heer Diric van Steinvoorde, de zoon
van den stichter, overleed in 1209 in zeer
hoogen ouderdom en vermaakte opnieuw
uit zijn vele bezittingen vele goederen aan
het Gasthuis.
Trouwens ook de verdere loten uit het
geslacht Van Steinvoorde en schoon in
mindere mate de met hun vermaagschap-
le Boshuyzens, beschouwden het Gasthu s
als hun troetelkind. Diric's zoon Jan, die
eveneens uit minne en caritate de behoef-
tigen de hand boven 't hoofd hield, stierf
in 1223. Opnieuw volgde een Jan van
Steinvoorde, die eerst in 1275 overleed.
Dit jaar was een rampjaar voor de stich
ting, want door het uitbreken van een
brand werd de Regentenkamer vernield
en vergingen alle boeken, brieven en ver
dere bescheiden tot asch. We zullen laten
zien. dat hierdoor moeilijkheden ont
stonden.
Jans Zoon, Gerrit van Steinvoorde wist
in 1278 van Paus Innocentius V en den
bisschop van Utrecht, Jan I van Nassau,
gedaan te krijgen, dat 't Gasthuis voortaan
onder het geestelijk bestuur van een vas
ten Kapelaan zou staan, te benoemen door
den heer Van Steinvoorde, onder goedkeu
ring natuurlijk van de hooge kerkelijke
overheid en onder voorbehoud, dat de
Heer van Steinvoorde voor het onderhoud
van dien geestelijke zorg zou dragen.
Als eerste kapelaan werd aangesteld Heer
Jacob Claesz, die leefde tot 1282. Op hem
volgde tot 1304 Heer Pieter, daarna tot
1319 Heer Jacob Kistemacher en vervol
gens Heer Jan de Leyden tot 1331.
Tijdens diens kapelanaat werd in 1330
O.L. Vrouwenkerk in het Marendorp ge
sticht. dochterstichting van de Abdij van
Rijnsburg en kerkelijk onderhoorig aan
Oegstgeest. Aangezien de bodem ter plaatse
zeer slap was. heeft men de fondamenten
versterkt met de boomen uit den hof van
het St. Catharina-gasthuis. Dit kreeg daar
door meer terrein vrij hetwelk aan de
Aalmarkt met een muur werd afgesloten,
terwijl verder nog eenige kleine huisjes
werden gebouwd.
De historische feiten betreffende de
stichting en eerste opkomst van het gast
huis zijn ontleend aan een kort relaas, dat
door den Vijfden Kapelaan van het Gast
huis Heer Otto Herman even na 1331 zijn
opgesteld.
Wij zullen trachten in een paar volgende
artikelen nog iets uit de geschiedenis mede
te deelen en verder zoo mogelijk het ge
bouwencomplex nagaan.
N. J. S.
STATISTIEK BETREFFENDE
STANDBEELDEN.
Een Parijsch kunsthistoricus heeft in.
een boek een interessant hoofdstuk gewijd
aan de beroemdste standbeelden ter
wereld. De kunsthistoricus was het daarom
te doen, vast te stellen hoeveel beroemde
standbeelden van historische personen er
op de wereld zijn.
De statistiek begint met de optelling dei-
standbeelden van Adam en Eva. Gelijk
men uit het resultaat der onderzoekingen
van den Franschen geleerde vernemen
kan, heeft stamvader Adam door alle
eeuwen heen de belangstelling der kun
stenaars weten op te wekken. Niet minder
dan duizend beroemde standbeelden zijn
van hem op de wereld. Eva daarentegen
is zeer stiefmoederlijk bedeeld en moet
derhalve als een impopulaire historische
figuur beschouwd worden. Van haar be
staat tenminste volgens de gegevens
van den Franschen geleerde Slechts een
bekend historisch monument en dit bevindt
zich op de Zudd-Carolinen.
METHUSALEMS IN DE DIEREN- EN
PLANTENWERELD.
Dieren en planten bereiken somtijds een
zeer hoogen leeftijd. Zoo heeft men te
Schönbrunn (Oostenrijk) een adelaar, die
reeds honderdvier jaar in gevangen staat
leeft, terwijl in dezelfde dierentuin zich
een gier bevindt, die daar reeds honderd
twintig jaar is. Het viel helaas niet vast
te stellen, hoe oud deze dieren waren toen
zij gevangen werden.
De methusalem onder de vogels is wel
de zwaan, die een ouderdom van vijfhon
derd jaar bereiken kan. Voorts zijn het
de schildpadden die eveneens een hoogen
ouderdom kunnen bereiken: verschillende
dierentuin bezitten schildpadden, die twee
honderd en meer jaren oud zijn.
Ook de bewoners van het waterrijk kun
nen zeer bejaard worden. Snoeken worden
somtijds honderdvijftig Jaar oud, terwijl
karpers in den regel driehondend jaar oud
worden.
Betreden wij het plantenrijk, dan heb
ben wij met geheel andere getallen te
doen. De roode beuk sterft op jeugdigen
leeftijd. Deze wordt niet ouder dan drie
honderd jaar. Linden en eiken kunnen een
duizendjarigen leeftijd bereiken. Sparren
worden gewoonlijk twaalfhonderd jaar
oud, terwijl de witte dennen nog veel
ouder kunnen worden.
Tegen het einde van vorig jaar werd in
Amerika een reuze den geveld, die, zooals
uit de jaarringen viel op te maken, in alle
stilte den leeftijd van 1341 Jaar bereikt
had. Doch deze patriarch van het boomen
rijk wordt nog overtroffen door een eik,
die zich te Athene bevindt en die een leef
tijd van meer dan tweeduizend jaar moet
hebben.
18 JANUARI n. m. OPENING
Mijn 15-jarige ervaring op dit. gebied waarborgt IJ netteafwerking
BILLIJKE PRIJZEN
5547a
Zij spelen en zingen voor U den ganschen
dag en brengen vreugde in Uw huis.
Erres, Lorenz, Philips, Sinus, R.O.F.
Aile prijzen, alle modellen, groote keuze
Prospecti gratis, be'aling gemakkelijk. 5539a
r
Zijloordkade vanaf f. 3.250.
Zijllaan 3.500.
Spanjaardslaan 4.700.—
Te bouwen villa's 6.500.
V!
N.V. ONS El GENDOM
Tuindorp Zijloord Grens Leiden
Spanjaavdsbrug Lage Rijndijk
Zeer SOLIDE gebouwde Burger
woningen
Bevatten kamer en
suite, keuken, 3 a, 4
slaapkamers, zolder,
voor- en achtertuin
met schuur.
Vlak langs de grens van Leiden en dus lage belasting.
Voor soliden kooper^desnoodig 2e hypotheek beschikbaar.
Inlichtingen bij F. VERSTRAATEN, Rijn- en Scbiekade 121b
en op het werk. Telefoon 3261.
7278
<1
Lepels en Vorken, vlek vrij
16 stuks in Cassette 7.50
Tafelmessen, Herder,
per zes2.25
Notenkrakers 0.25
Voorsnijmes en Vork 1.60
Theelichten, vanaf 1.80
Broodtrommels 1.50
Beschuittrommels. 0.59
K.T.S.-Bussen, 7258
per stel 0,45
Yloerblikken .0.124
"Dweilen, 2 stuks voor 0.25
Werkborstels, 2 stuks
voor .0.10
Stoffers .0.174
Braadpannen 0.79
Broodbakovens 0.69
BREESTRAAT 55
Schuin tegenover de Gehoorzaal - Teief. 479
GOEDE KOFFIE, p. >/t pond 9 ct.
BAK- en BRAADVET, p. pondspak 29 ct-
ZUIVER RUNDVET, p. pondspak 37 ct.
BOTERHAMWORST, p. >/i pond 15 ct-
GELDERSCHE HAM, p. pond 29 ct-
GELDERSCHE WORST, p. pond 39 ct.
GROENE ERWTEN, p. pond 12 - 10 - 5 ct.
BRUINE BOONEN, p. pond 15 - 12 - 10 - g ct.
WITTE BOONEN, p. pond 15 - 12 - 9 ct.
TARWEBLOEM, p. pond ct.
PRIMA HAVERMOUT, p. pond 15 - 12'/. - g ct.
PRIMA VERMICELLI, p. pond 17 - 15 - 13 - 9 ct.
AARDAPPELMEEL, p. pak 5 ct.
HEERLIJKE JAMS, p. pondspot 30 - 21 ct-
PINDAKAAS, p. pondspot 10
PINK ZALM, p. groot blik 29 - 25 - jg ct.
ROZIJNEN, zonder pit, p. pond 25 - 20 - 16 - 12'/» - 9 ct.
MOOIE PRUIMEN, p. pond 25 - 20 - 17'/i - 14 - 9 ct.
STUKJES APPELEN, p. pond 32 - 25 ct.
PRIMA APPELMOES, p. groot blik 27 - 21 ct.
TAFEL AUGURKEN, p. groote Stoopflcsch 16 ct.
A. H. THEELICHTEN, p. pak ...a....,**.. 19
PRIMA LUCIFERS, p. pak y.— mft... 8 - Qi/2 ct.
GELE ZEEP, p. pond -tó.6ZA ct
ZOUT, p. pond V4 ct.
SODA, 4 pond voor 71 2 ct-
Tot en met VRIJDAG 24 JAN. EXTRA AANBIEDING KAAS!
VETTE GOUDSCHE KAAS p. pond 24 ct. 2 pond voor 43 ct.
VOLVETTE GOUDSCHE KAAS p. pond 32 ct. 2 pond voor 57 ct.
VOLV. GOUDSCHE KAAS, belegen p. pond 35 ct. 2 pond voor 62 ct-
VOLV. GOUDSCHE KAAS, extra belegen p. pond 40 ct. 2 pond voor 79 ct.
GOEDE GOUDSCHE KAAS 2 pond voor 29 et.
JONGE LEIDSCHE KAAS 2 pond voor 29 ct.
LEIDSCHE KAAS, belegen, p. pond22 ct. 2 pond voor 3g ct.
BOEREN LEIDSCHE KAAS p. pond 40 ct. 2 pond voor 74 ct.
FIJNSTE N.-HOLL. EDAMMERS per heele zware kaas g5 ct.
FIJNSTE N.-HOLL. EDAMMERS, belegenper heele zware kaas 92 ct.
ZUID-HOLL. LUNCHKAASJES p. stuk 23 ct.
Lelden: Haarlemmerstraat 188, Teief. 3140; Douzastraat 6, Teief. 1842. - Alphen aan den Rijn
Gedurende deze
dagen brengen wij
onze gehele voorraad
voor Dames- en
Kinderen tegen
in de verkoop
7264
Gemeentebestuur van Katwijk
zoekt 7233
waarheen het vuil door Kat-
wijksche arbeiders kan wor
den vervoerd. - Brieven aan
den Burgemeester.
vanaf f. 3.Dagdienst op
Den Haag. ALG. LEIDSCHE
DIENSTVERRICHTING, Pa
pengracht 20, Tel. 3685. 3849
BANKETBAKKERIJ
K. RAPENBURG - TEL. 342
MARE 40 en 44 - TEL. 1133
Groote sorteering Amandel
koekjes 35 ct. per Va pond.
Allerhande, Amandelkransjes,
Arnh. Meisjes, Koninginne-
koekjes, Janhagel, Kletskopjes
35 ets. per Va pond.
7259
