76sïe Jaargang
WOENSDAG 8 JANUARI 1936
No. 23247
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Leidsch Crisis-Comité.
STADSNIEUWS.
Oostersch Genootschap
in Nederland.
Uitslaande brand op de
Hoogewoerd.
Het voornaamste Nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 cis. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
,10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
Dit nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD.
Giro No. 188690.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd 2ijn:
per 3 maanden f. 2.35
per week f. 0.18
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden -f- portokosten.
(voor binnenland f. O.SO per 3 mnd.)
Ontvangen per giro 1 Jan.: f.5.— van
Ulcj. J. X., te Wassenaar.
VOORDRACHT VAN PROF. DR.
E. HERZFELD.
HET CONGRES HEDEN
GESLOTEN.
Gisteravond heeft prof. dr. E. Heizfeld
■uit Londen in het groot-auditorium der
Universiteit voor de deelnemers aan het
achtste congres van het Oostersch Genoot
schap in Nederland een belangwekkende
voordracht gehouden over „Godsdienst,
kunst en inscripties van Iran".
Het volgende is eraan ontleend:
Door de opgravingen van Pasargadae
(gebouwd 559550) en van Persepolis
(520460) heeft men geleerd, dat deze
twee perioden der oud-Perzische Kunst, een
oudere. Medische kunstperiode tot voor
gangster hebben, welke zich omstreeks 678
v. Ohr. in Agbatana ontwikkeld heeft. Daar
mede is bewezen, dat het kenmerkende in
deze kunst niet op Griekschen invloed kan
berusten. Er zijn ook nog oudere rotsgra
ven (van 810 tot 600 v. Chr.) en afbeeldin
gen van gebouwen op Assyrische reliefs,
waarvan de vormen zelfs nog meer op
Grieksche gelijken. De overeenkomst moet
dus uit gemeenschappelijke afstamming
verklaard worden. Het karakteristieke der
oud-Perzische kunst zijn de rotssculptuven,
de cyclopische steenblokkenbouw, de hou
ten zuilen, het veelvuldig gebruik van me
taal ook goud en zilver als houtbeki ceding
en steenversiering), muren van leemen
tegels met bogen en vooral in Susa
gebrande tegels. Al deze kenmerken be
halve de uit Babylonlë komende gebrande
tegels komen in laatste instantie ever
Medië en Armenië uit Klein-Azië. De oud-
Perzische bouwkunst is dus eerder een uit-
looper van oud-Oostersche kunst, hoewei
een aantal decoratieve details van Egypti-
schen. Syrischen of Griekschen oor
sprong Is.
In het licht van deze feiten bespreekt
spr. de bouwoorkonde, die voor eenige ja
ren gevonden is in de fundamenten van
het palels van Darius in Susa. Het eerste
deel van deze oorkonde noemt den fun-
deeringsarbeid, de bereiding der leemen te
gels en andere werkzaamheden, welke
door Babyloniërs werden uitgevoerd.
Het tweede deel behandelt de herkomst
en het transport der bouwstoffen, die uit
alle deelen van het rijk komen.
Het derde en laatste deel noemt de
verschillende groepen van arbeiders. De
in het tweede deel genoemde bouwstoffen
zijn: steen voor de groote zuilen, ceder
en teakhout voor de balken, goud en zilver
voor de houtbekleeding, en gebrande
tegels. Voor de bereiding der ingebrande
kleuren werden laplslazuli en cinnaber
genoemd; ook worden vermeld een reeks
van halfedelsteeenen, harsen en verschil
lende mineralen. Ook een soort metsel
kalk, welke waarschijnlijk een voor die
tijden nieuwe vinding was (nog niet in
Pasargadae)de kennis van specie heeft
inderdaad groote veranderingen in de
bouwkunst der volgende perioden teweeg
gebracht. De bouwmeesters, die in het
derde deel der oorkonde genoemd worden,
zijn Mediêrs en Egyptenaren. Op Egyp
tisch voorbeeld wijzen inderdaad de groote
muren in Susa en Persepolis; het eigen
lijke karakter van de oud-Perzische bouw
kunst is evenwel het werk der Medische
bouwmeesters.
In het tweede gedeelte van zijn lezing
behandelde prof. Herzfeld het nieuwe licht,
dat de inscripties werpen op den Perzi-
schen godsdienst in den tlid der Achae-
meniden. vooral in verband met het niet
langs directen weg oplosbare probleem
wanneer Zarathustra leefde. Volgens spr.
was er een oorspronkellike Dolytheistische
godsdienst met offers, tooverpraktiiken en
priesters, welke godsdienst werd bestreden
door de uit de Gatha's bekende leer vm
Zarathustra. Deze is een monotheïsme met
een dualistische wereldbeschouwing. Na
Zarathustra is de oudere godsdienst weer
opgeleefd, met bijbehouding evenwel van
de voornaamste ethische beginselen van
Zarathustra's leer De vraag is nu of dc
inscripties licht werpen op den datum van
Zarathustra's ontreden en op dien van de
opleving van den ouden godsdienst. Deze
laatste datum is vast te stellen door de
inscripties van Artaxerxes II (405358).
welke den dienst van de godin Anahita
weer Instelde: ook een passage in Berossus
wiist op dezen datum.
Wat de eerste erkenning van de Zara-
thuslrische gemeente betreft (waarvoor
volgens het boek Ezra een koninklijk edict
noodig was), deze wordt door de Ivesta
aan een wouw. genaamd Atossa toege
schreven. Volgens spr. is dit Atossa. de
dochter van Cyrus en echtgenoote van
Darius. Darius was inderdaad een Zara-
thustriër gelijk reeds kan blijken uit zijn
naam. maar ook uit de inleiding van zijn
nieuw-ontci.iferde grafinscriptie. De koning
wordt hier genoemd als bezitter der eigen
schappen .kracht-weten" en ..goedheid",
waarbij nog komen inzicht", oordeel" en
..barmhartigheid". Dit vijftal eigenschap
pen der ziel is ook later uit het Mani-
chaeisme bekend en is een oud bestand
deel van Zarathustra's leer Ook de In de
inscriptie voorkomende opvatting van den
Koning als hoogste aardsche rechter is
Zarathustrisch.
Dat ook Xerxes Zarathustriër was volgt
uit een nieuw ontdekte inscriptie van dezen
koning, waarin eenige typische Zarathus-
trlsche begrippen voorkomen. Ir. deze zelf
de inscriptie richt Xerxes zich tegen de
vereering der „daiva's". nl. de oude goden,
die door het Zarathust.risme als booze
goden gekenmerkt worden. Onder leiding
der oude priesters, de Magiërs, was 't volk
tegen Xerxes opgestaan, deze beveelt nu
de verwoesting van de tempels der daiva's
en verbiedt hen te vereeren. Ook Xerxes'
opvolger Artaxerxes I. moet nog Zarathus
triër zijn geweest, wat bovendien zijn
naam aanduidt.
Spr. concludeert, dat het reine Zarathus-
strisme omstreeks 520 v. Chr. is ingevoerd
door Darius, wiens vader Hystaspes-Vish-
taspa de beschermer van Zarathustra was.
Maar de periode van dit reine Zarathus-
trisme eindigt omstreeks 400 v. Chr, nadat
Xerxes poging de nieuwe godsdienstleer
met geweld in te voeren was mislukt.
Hedenmorgen hielden de Voor-Aziati
sche en Indisch-Indonesische secties in het
Botanisch Laboratorium een gecombineer
de vergadering, waarin door de navolgende
sprekers over het achter hun naam ver
melde onderwerp werd gesproken:
Prof. dr. G. Dossin (Luik) „Observations
sur la sém antique du mot accadien sadü
„montagne".
Pater Jos. Mullie (Luik), „De K'i-tan
inscripties van de graven der Liao-dynastie
(907—1125).
Prof. dr. E. Herzfeld (Londen), „Die Ein-
wanderung der Iraniër".
Mej. dr. A. Roes (Utrecht), „Over enkele
vroeg-Christelijke symbolen (met licht
beelden).
Het materiaal van Gemeentewerken is sedert gisteren verrijkt met een faecaliën-
wagen, welke op een Faunchassis vervaardigd werd in de werkplaatsen der Kon.
Ned. Grofsmederij alhier en die het eerste voertuig van dit type is, dat door deze
inrichting wordt afgeleverd.
Dr. R. Miedema (Amersfoort), Enkele
opmerkingen over hedendaagsche schilder
kunst In Abessinië. De silhouetten in de
Kerk van Zara Bronk (Godjam), (met
lichtbeelden).
Om halfeen werd het 8ste congres daar
na gesloten, waarna de deelnemers zich in
café-restaurant „In den vergulden Turk"
aan een koffiemaaltijd vereenigden.
DE STADHUISBOUW.
Naar wij vernemen zal hoogstwaar
schijnlijk tusschen het gemeentebestuur en
den eigenaar van het perceel Vischmarkt
6, den heer B. E. Feld een overeenkomst
woeden gesloten, waardoor laatstgenoemde
gedurende drie maanden de beschikking
krijgt over het aangrenzende perceel
Vischmarkt 5, waarin vroeger de kleer
makerij der firma van Zwieten was geves
tigd en dat in eigendom toebehoort aan de
gemeente.
Personeel van Gemeentewerken is mo
menteel druk bezig dit pand in bewoon
baren staat te brengen. Zoodra dit het ge
val zal zijn vermoedelijk in het begin
der volgende week zal de heer Feld er
tijdelijk zijn zaak en woonplaats vestigen,
waarna met den afbraak en het stutten
van het perceel Vischmarkt 6 kan worden
begonnen.
Met het sloopen en stutten van het pand
van den heer Zandvoort in de Maarsmans-
steeg zal vermoedelijk morgen een aanvang
worden gemaakt.
Het bedrijf kan hier nog worden voort
gezet, doch behalve de winkel zal van dit
huis wel heel weinig intact blijven!
NIEUWE AANWINST VAN
GEMEENTEWERKEN.
Een faecaliënwagen.
Toen in onze gemeente in 1932 de Ge
meentelijke Reinigings- en Ontsmettings-
dienst werd gereorganiseerd en huisvuil-
ophaalwagens moesten worden aange
schaft, viel de keuze op de roltrommel-
wagens van het systeem Faun, waarvan wij
destijds "n met reproducties verduidelijkte
uitvoerige beschrijving gaven en die wij
thans dagelijks in onze straten zien rijden.
Men zal zich herinneren, dat op initiatief
van den directeur van den voornoemden
dienst, den heer J. H. de Jong, de Faun-
Werke te Nürnberg toentertijd een con
tract hebben gesloten met de directie der
Kon. Ned. Grofsmederij alhier, waarbij
werd overeengekomen, dat alle reinigings
wagens voor Holland en Koloniën bij de
Grofsmederij zouden worden vervaardigd.
In den loop van de laatste jaren werden
niet minder dan dertig wagens van ver
schillend type voor diverse gemeenten in
ons land, o.a. Den Haag, Groningen en
Leeuwarden uit de werkplaatsen der Grof
smederij afgeleverd.
Het is dan ook een verblijdend feit, dat
door de krachtige medewerking van deze
gemeentelijke instellingen het mogelijk is
gebleken de werkgelegenheid in onze stad
te vergrooten, daar tot voor korten tijd alle
reinigingswagens uit Duitsehland werden
Ingevoerd.
Aan die samenwerking dankt onze stad
thans weer de nieuwe aanwinst, waarmede
het materiaal van Gemeentewerken dezer
dagen is verrijkt in den vorm van een
faecaliënwagen.
Ook deze wagen werd vervaardigd in de
werkplaatsen der Kon. Ned. Grofsmederij
alhier op een chassis van de Faun-Werke,
Men zal er zich wellicht over verwonde
ren. dat deze wagen deel uitmaakt van het
materiaal van den dienst van Gemeente
werken en niet van dat van den Reini
gingsdienst. De oorzaak daarvan Is gelegen
in het feit, dat deze wagen ook wordt ge
bruikt voor het schoonhouden van riolen,
welke werkzaamheid in onze stad behoort
tot het arbeidsterrein van Gemeente
werken.
Zooals gezegd dient het voertuig voor het
ledigen van beerputten, terwijl tevens uit
riolen gezogen kan worden.
De faecaliën worden uit de put door
middel van slangen in de tank gezogen,
waartoe een vacuum-luchtpomp aan de
motoras wordt gekoppeld.
Door dit nieuwe werktuig is de hygiëne
dus wel zeer bevorderd. Zonder morsen op
de straat worden de faecaliën direct in de
tank gezogen en kan de put daarna weder
gesloten worden.
Als men bedenkt, dat tot heden de put
met emmertjes geleegd werd in kruiwagens
of althans gedeeltelijk open wagens, dan
zal men ongetwijfeld deze nieuwe hygiëni
sche verwerking van het ledigen van de
niet geheel reuklooze en dikwerf niet
onschuldige substantie ten zeerste toe
juichen.
De aandrij fmotor van den faecaliën
wagen, welke eveneens de vacuumpomp
bedient, is een viercylinder Ford-motor
van het normale type.
De pomp is tevens ingericht voor persan,
zoodat verstopte riolen met water door
gespoeld en bij het ledigen van den vollen
wagen de faecaliën uit de tank kunnen
worden geperst.
Wij waren hedenmorgen in de gelegen
heid den wagen in werking te zien en
kunnen niet anders getuigen dan dat alles
uitstekend functioneerde. In zeer korten
tijd was de inhoud van een geheel gevulde
beerput overgebracht in de tank, welke
twee kubieke meter kan bevatten.
Maar vóór alles is de hygiënische zijde
van deze gewijzigde methode belangrijk.
Het bedienend personeel en de omwonen
den ondervonden van de werkzaamheden
minimale overlast!
DE VERBETERING DER
HAAGBRUG.
NADERE BIJZONDERHEDEN.
Zooals gisteren reeds gemeld, zal binnen
kort als gevolg van een overeenkomst tus
schen B. en W. en het Werkfonds een
voorstel worden gedaan tot verbetering
van de Haagbrug en omgeving. Daarom
trent kunnen wij nog het volgende mede-
deelen:
De thans bestaande draaibrug over het
Rijn- en Schiekanaal, de Haagbrug gehee-
ten, zal een vaste brug worden. Daartoe
zal de brug echter 1.60 M. worden ver
hoogd, zoodat tusschen water en brugdek
een ruimte zal ontstaan van pl.m. 2 M. 54.
De brug, 25 M. lang, zal in 't geheel 13 M.
breed worden, 9 M. rijweg en aan weers
zijden een trottoir van 2 M. Tengevolge
van de ophooging, zal aan weerszijden van
de brug en ook naar de zijde van Witte
Singel en Rijn- en Schiekade een glooiing
moeten worden aangebracht. Al, deze
glooiingen zijn berekend op 1 30. Aan de
zijde van het Noordeinde zal deze glooiing
beginnen pl.m. 1 M. achter de Wittepoorts-
brug, die overigens ook op een breedte van
13 M zal worden gebracht volgens de ver
houdingen der Haagbrug. De overige
glooiingen nemen natuurlijk eenzelfde af
stand in beslag.
De huizen aan het Noordeindsplein, die
een gedeelte der voortuinen verliezen, ko
men, evenals de Ambachtsschool en ons
gebouw eenigszins in de laagte te liggen.
Aan de Rijn- en Schiekade komt een
trottoir langs de huizenrij, niet langs den
waterkant.
Zooals ree^s vermeld, zullen de kosten
pl.m. f. 100.000 bedragen.
DRIE PERSONEN SLECHTS MET MOEITE
IN VEILIGHEID GEBRACHT.
EEN BRAND IN ÉTAPPES.
Gistermiddag omstreeks tien minuten
voor vijf werd de politiebrandweer gealar
meerd voor een brandje dat zou zijn ont
staan in het perceel Hoogewoerd 72.
Toen de autospuit aldaar arriveerde,
bleek dat het telefonische alarm niet juist
was overgekomen of wellicht ook niet juist
was opgegeven maar dat er een brandje
was ontstaan op de bovenverdieping van
het perceel Hoogewoerd 42. waarin gelijk
vloers is gevestigd een slagerli van de fa.
I. Zandvoort. terwijl de bovenverdieping
wordt bewoond door de familie M. Laman.
De oorzaak bleek te zijn gelegen in een
japon, die blijkbaar te dicht bii de kachel
had gehangen en daardoor vlam had ge
vat. De vrouw des huizes had evenwel bil
aankomst van de brandweer de vlammen
zelf reeds met eenige emmeTs water ge
doofd. zoodat de motorspuit onverrichter-
zake naar de kazerne terugkeerde.
Nauwelijks een kwartier later volgde een
tweede alarm, wederom voor hetzelfde
perceel.
Opnieuw rukte de brandweer uit en dit
maal droeg de brand een ernstiger ka
rakter.
De vuurhaard schuilde in dezelfde tus-
schenkamer. waar een half uur geleden
het brandje was uitgebroken. De vlammen
sloegen fel om zich heen en werden nog
aangewakkerd door een sterken lucht
stroom welke ontstond doordat men alle
deuren en ramen in huis had opengezet
om de rooklucht te verdrijven.
De vrouw des huizes had zich met haar
dochter en haar zoon naar de achterkamer
begeven, toen zij od een gegeven oogenblik
naar voor wilden gaan, vonden zti de
tusschenkamer vol rook en vlammen zoo
dat ze de trao niet meer konden bereiken.
Zij schoven toen een raam op aan de zijde
van den Nieuwe Riin en riepen luidkeels
om hulp.
Dit werd opgemerkt door den expedi
teur, den heer Planjer van den Nieuwe
Rijn, die zich geen oogenblik bedacht,
een voor zijn deur liggende schuit los
maakte en met zijn neef en een tiental
andere burgers naar den overkant voer.
Hier legden zij een breede loopplank
tegen het kozijn van het vertrek, waarin
de drie personen zich bevonden en hier
langs gleden alle drie veilig naar beneden.
Aan de voorzijde van het huis bevonden
zich nog een 60-jarige kostganger, de
heer A. J. Halbmeijer. Deze kon ongedeerd
via de trap het huis verlaten
Zooals gezegd, liet de brand zich aan
vankelijk ernstig aanzien, vooral toen de
zoldering van de tusschenkamer instortte
en het vuur zich ook aan de tweede ver
dieping mededeelde.
De brandweer onder leiding van in
specteur Couzy vatte het vuur met vier
stralen energiek aan en na verloop van
drie kwartier was alle gevaar voor uit
breiding geweken. De nablussching nam
echter nog geruimen tijd in beslag; eerst
tegen negenen kon de motorspuit inruk
ken.
De tusschenkamer met naaste omgeving
brandde totaal uit; de brandschade is vrij
aanzienlijk, aangezien het vuur ook op de
tweede verdieping nog zijn vernielend werk
heeft verricht. De sohade wordf door ver
zekering gedekt. Het geheele pand is eigen
dom van den heer Laman. De slagerli van
de firma Zandvoort bekwam waterschade.
BINNENLAND.
De cumulatiewet door de Eerste Kamer
goedgekeurd. (Pari. Overzicht, le Blad).
Prof. Diehl te Delft over arbitrage in
het architectenvak. (Binnenland, 3e BI.).
De duur der eerste oefening voor dienst
plichtigen in enkele gevallen verlengd.
(Binnenland. 3e Blad).
Overleden is de bekende beeldhouwer
August Faiise, 60 jaar oud. (Kunst, 3e Bi.).
BUITENLAND
Aan het front nog rust. (3e Blad).
De Spaansche Cortes zijn ontbonden.
(Buitenland, 2e Blad).
Voortzetting in Amerika van het onder
zoek naar den wapenhandel. (Buitenland,
2e Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN,
EERSTE BLAD.
Het blusschingswerk werd o.a. gadegesla
gen door de wethouders Splinter en Van
Stralen, door den commissaris van politie,
den heer Meijer en door eenige raadsleden.
Teneinde ongelukken te voorkomen werd
de stroom van de electrische tramleiding
uitgeschakeld, waardoor niet alleen op de
Hoogewoerd. maar ook op de Korevaar-
straat en de Breestraat tramverkeer on
mogelijk was. Het locale en interlocale
verkeer ondervond hierdoor geruimen tijd
vertraging. Het gewone verkeer werd over
het gedempte Levendaal geleid.
GOUDEN DOCTORAAT.
Maandag a.s. zal het 50 jaar geleden
zijn, dat mr. W. H. van Nes van Meerkerk
te Haarlem aan de Leidsche Universiteit
promoveerde tot doctor in de rechtsge
leerdheid.
ZILVEREN JUBILEUM VAN DEN HEER
P. A. VERKERK.
Heden herdacht de agent van politie P.
A. Verkerk het feit dat hij voor 25 jaar in
dienst van het Leidsche korps trad. Te
ruim half twaalf arriveerde het politie-
muziekkorps onder leiding van den heer
Bolderdijk in de Seringenstraat voor de
woning van den jubilaris, waar vele be
langstellenden zich reeds hadden verza
meld.
Nadat eenige vroolijke wijsjes ten ge-
hoore waren gebracht, werd het geheele
gezelschap uitgenoodigd binnen te komen
om den jubilaris persoonlijk geluk te wen-
schen.
Allereerst werd het woord gevoerd door
den voorzitter der muziekvereeniging, den
heer Dragt die den heer Verkerk prees als
een trouw en hard werkend lid der ver-
eeniging. Spr. herinnerde er aan, dat het
ook 25 jaar geleden is, dat de heer Ver
kerk lid werd van de muziekvereeniging en
bood hem namens zijn collega-muzikanten
een fraaie rookstoel aan.
Vervolgens sprak de heer J. Zwart na
mens het Leidsche politiekorps zijn ge-
lukwenschen uit en bood den jubilaris een
dressoir aan.
Ook de heer Bolderdijk wenschte den
heer Verkerk gehik en dankte hem voor de
prettige wijze waarop hij altijd met zijn
collega's en superieuren had samenge
werkt.
Tevoren had de heer Bruins reeds na
mens de af. Leiden van den Bond van po
litiepersoneel eenige hartelijke woorden
tot den heer Verkerk gesproken.
Tot slot dankte de heer Verkerk voor de
belangstelling hem op dezen onvergete-
iijken dag betoond.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Wijzigingen: Firma PelLenburg van 1793,
Breestraat 109, Leiden, piano's, vleugels,
orgels, radio, muziek, afd. fijnmeubelen en
kamerbiljards. Het filiaal Pieterskerkkoor-
steeg 16. afd. muziek, is thans onderge
bracht in de zaak Breestraat 109.
B. J. Huurman Zoon, Heerengracht 12,
Leiden, aannemersbedrijf, taxatie en ad
ministratie van onr. goederen enz. Over
leden vennoot: B. J. Huurman Sr., dd. 3
Dec. 1935.
In de onder voorzitterschap van prof.
dr. J L. Palache gehouden algemeene le
denvergadering van het Centraal Jsraëlie-
tisch Wees- en Dor-gangshuis alhier zijn
tot bestuursleden benoemd mevr. Van
HertzfeldPhilipse, Rotterdam; de heer S.
Hymans, Rotterdam en de heer S. Hyman,
Schiedam.