HET 150-JARIG BESTAAN VAN
HET GENOOTSCHAP „M.S.G.".
Handel op onze Veemarkt.
76'fo Jaargang
VRIJDAG 20 SEPTEMBER 1935
No. 23157
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
STADSNIEUWS.
Aan het genootschap is het praedicaat „Koninklijke" verleend
Mej. dr. W. C. de Baat en de heeren P. J. M. van Oerle, A. M. Biegman
D. C. Schuit tot leden van verdienste benoemd.
en
I Het voornaamste Nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES»
3D ets. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons BLad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
.Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
iVaji 30. Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
J10 ets. porto te betalen, - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummer* voor
Directie en Administratie 2SOO Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden yyt: '-2'35
per week .1.7' f.0.18
per 3 maanden -p portokosten,
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.)
Franco per post f. 2:35
Dit nummer bestaat uit ZES bladen
EERSTE BLAD.
„DE" OVERWEG.
Een groote verbetering in uitzicht gesteld.
Naar wU vernemen is bij de directie der
Ned. Spoorwegen momenteel een plan voor
verbreeding van den overweg nabij het
station in voorbereiding, dat zijn wij
wel ingelicht groote kans heeft tot uit
voering te worden gebracht. De verwezen
lijking van dit plan zou een groote ver
betering beteekenen voor het doorgaand
verkeer in beide richtingen. Het ligt n.l. In
de bedoeling de tramsporen te verleggen
naar het midden van den rijweg met vol
doende ruimte aan weerszijden voor het
gewone rljverkeer. De doorgaande trams,
komende uit de richting Oegstgeest. maken
dus niet langer voorbij den overweg een
bocht naar rechts en kruisen dus niet
langer den rijweg, doch rijden rechtuit,
terwijl het rljverkeer ongestoord rechts
van de trambaan kan plaats vinden. Alleen
voor het niet-dooxgaand verkeer uit de
richting Oegstgeest blijft de aftakking
naar het stationsgebouw der N.Z.H.T.M.
gehandhaafd. Ook het verkeer uit de rich
ting Leiden behoeft niet langer te worden
opgehouden door een den rijweg kruisen
de tram. doch kan ongehinderd ter rech
terzijde passeeren. Het plantsoentje naast
den overweg zou In verband hiermede ver
dwijnen, Wij herinneren eraan, dat deze
oplossing al brengt zit ook geen defini
tieve regeling van den wantoestand daar
ter plaatse 'gevolg van de aanwezig
heid van den overweg) reeds eerder
js aanbevolen door den inspecteur voor
het verkeer, den heer van der Wal.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Wijzigingen:
American Foto Company. Breestraat 3a,
Leiden. Fotografisch atelier. Uittr. Eige
naar: A. H. M. Bouwens, Den Haag, dd.
1 April 1934. Wijz. handelsnaam in: Ame
rican Foto Studio. Nieuwe Eigenaar: J.
P. A. Bouwens, Lelden.
o
Vandaag is het de groote dag van de
viering van het 150-jarig bestaan van het
Genootschap „Mathesis Scientiarum Genl-
trix". Om elf uur vanmorgen kwamen
reeds vele oud-leerlingen in „Zomerzorg"
bijeen, zoodat er al spoedig een opgewekte
stemming heerschte. Herinneringen uit
vervlogen tijden werden opgehaald, „The
Dutch Players" kwamen met hun vroo-
lijke muziek de gezelligheid nog verhoo-
gen. Om halftwee vanmiddag trokken zij
in optocht en voorafgegaan door het Har
moniegezelschap „De Post" naar de Stads
gehoorzaal, waar de buitengewone alge-
meene vergadering werd gehouden.
Vele leerlingen sloten zich aan bij den
stoet, waarin ook de beide vaandels van
het Genootschap werden meegedragen.
In de Stadszaal
bevonden zich reeds vele autoriteiten en
genoodigden. Onder hen merkten wij o.a.
op den minister van onderwijs, kunsten en
wetenschappen, prof. dr. J. R. Slotemaker
de Bruine, den inspecteur-g^eraal, den
heer P. Hofstede en den inspecteur van
het Nijverheidsonderwijs, den heer Groote
Haar, het gemeentebestuur van Leiden,
een vertegenwoordiging van het curato
rium der Universiteit en vele anderen.
De voorzitter van „M.S.G.", de heer ir.
P. Hoogenboom heette allen hartelijk wel
kom en gaf daarna een uitvoerige be
schouwing over de geschiedenis dc-r school,
welke werd gesticht door Pieter van Cam-
pen, Landmeter, voorzitter, Bartholomeus
van den Broek, kunstbeeldhouwer, later
secr., Arnoldus van Gennep, student ln de
Rechten, onder-voorzitter, J. Renier, stu-
Handjeklap bij de nuchtere kalvererf op onze Veemarkt.
In onderhandeling over een koebeest.
dent in de Godgeleerdheid, secretaris tot
7 December 1785, A. de Bruine de Neve,
student in de Geneeskunde, Pieter Rijk,
metselaar.
Door de oprichters werd een wet of
reglement ontworpen.
Het eerste leerplan.
Een reglement van 1787 bevat het eer
ste leerplan. Dat reglement verdient de
bijzondere aandacht daar, in de inleiding,
over het doel van het Genootschap o.a.
wordt gezegd:
..Het Genootschap vermeent, dat het
heil des volks niet beter kon bevorderd
worden, dan door dat ieder ingezetene,
zooveel hij kan, toebrengt tot bekwaam
heid dier lieden der burgerlijke maat
schappij. welke tot een zekere trap van
kundigheid gevorderd zijn; en daarenbo
ven. uit een staat van soberheid en ar
moede. tot meerder geluk en aanzien wor
den opgetrokken. Het Genootschap acht
zich dien plicht verschuldigd, omdat men
door zulke maatregelen bij de hand te
nemen de voorspoed der zoodanigen als
hier bedoeld worden, niet alleen, maar ook
die der geheele natie verhaast."
Dit doel, verdere bekwaamheid, het ver
der opleiden van leden der burgerij, heb
ben de oprichters direct op de meest on
baatzuchtige wijze betracht, zeker niet het
minst de geestdriftige oprichter de heer
Rijk, die geheel belangeloos 2 kamers in
zijn woning aan de Heerenzracht 53 voor
het geven van het onderwijs beschikbaar
stelde.
In den eersten tijd was het onderwijs
ten nutte van het Vaderland gericht in
de richting van de Krijgs- en Zeevaart
kunde, gevolg van de bijzondere omstan
digheden waarin ons land in het laatst
der 18de eeuw verkeerde.
De oprichters zagen spoedig in dat voor
hen het een te zware taak was om die
geheel belangeloos te blijven vervullen en
dat de toekomst van de school moest wor
den verzekerd door de aankv.eeking van
bestuurders en onderwijzers. Zij zagen
daarom uit naar jongelieden die door hun
aanzienlijken stand en talent tot bestuur
ders of onderwijzers konden worden op
geleid.
Hierdoor wordt verklaard het onder
scheid, dat onder de toen als aankweeke-
lingen, aangeduide leerlingen werd inge
voerd, waardoor, naast de leerlingen,
waarvoor het genootschap eigenlijk was
opgericht, worden aangetroffen: aankwee-
kelingen van eer uit de studeerende jeugd,
begaafde studenten, en ook aankweeke-
lingen van eer uit den burgerstand, welke
dan later als bestuurder of anderzijds zou
den kunnen optreden.
De andere leerlingen toen aangeduid
als: de Begunstigde aankweekelingen,
waren de jongelieden voor wie het Ge
nootschap eigenlijk was opgericht: waezen
en kinderen van minvermogende burgers
binnen Leiden. De toegelaten weezen wa
ren de schranderste knapen uit de wees
huizen, zij werden onderwezen m de
Reken-, Wis-, Teeken-, Bouw- en Werk
tuigkunde.
In 1787 betrok de school eenige vertrek
ken in het van de Lokhorststraat tot aan
de Pieterskerkgracht strekkende gebouw,
de Latijnsche school van de gemeente
Leiden.
Van 1787 tot het einde van den cursus
1864 werden de lessen in dat gebouw ge
geven, en op die zelfde plaats is de school
nog gevestigd.
Nadat spreker vervolgens gememoreerd
had met welke moeilijkheden de school
in den loop der jaren te kampen heeft ge
had en hoe de school zich in de belang
stelling van het Koninklijk huis steeds
had mogen verheugen vond hij hierbij ge
legenheid een nog verblijdender mededee-
ling te doen.
Een goede tijding.
Op initiatief van onzen eere-voorzitter,
den heer A. M. Touw, werd, aldus spr.,
na de door onzen vorigen voorzitter prof.
dr. W. Keesom en onzen secretaris mr. C.
J. Goudsmit bij de betrokken autoriteiten
afgelegde bezoeken, in begin Juli 1935
door het bestuur van ons genootschap bij
request aan Hare Majesteit de Koningin
het verzoek gedaan om aan ons genoot
schap het praedicaat „Koninklijk" te wil
len verleenen.
Daarop werd door ons bestuur, op 14
Sept. 1935 namens Hare Majesteit per te
legram de mededeeling ontvangen, dat het
Hare Majesteit heeft behaagd ons verzoek
in te willigen, nader bevestigd bij het
schrijven dat ais volgt luidt:
Hare Majesteit de Koningin droeg mij
op het bestuur van het Genootschap Ma
thesis Soientiarum Genitrix te Leiden te
berichten, dat het Hare Majesteit behaagd
heeft aan dit Genootschap het Praedicaat
„Koninklijk" te verleenen, zoodat dit Ge
nootschap zich voortaan noemen mag:
Koninklijk Genootschap Mathesis
Scientiarum Genitrix.
De Particulier Secretaris van
H. M. de Koningin,
(get.) S. HEEMSTRA.
Deze zeer verblijdende, met de herden
king van het 150-jarig bestaan van ons
Genootschap samenvallende mededeeling,
zal u allen zeker ten zeerste verheugen en
moge worden begroet met een; lang leve
Onze Beschermvrouwe, Onze Geëerbiedig
de Koningin Wllhelmina, waarmede allen
van harte instemden.
Het bestuur van ons nu „koninklijk'
Genootschap heeft zich gehaast deze
mededeeling te beantwoorden door aan
Hare Majesteit de Koningin voor deze
Koninklijke onderscheiding, als hernieuwd
bewijs van waardeering van de zijde van
Ons Koningshuis voor ons Genootschap
onzen bijzonderen dank te betuigen en de
hoop uit te spreken dat de hechte band
die ons Koningshuis met ons Genootschap
verbindt in lengte van dagen moge blij
ven voortbestaan.
Ik meen op de instemming dezer ver
gadering te mogen rekenen door u voor
te stellen aan H. M. de Koningin onze
Beschermvrouwe een telegram van hulde
te zenden, luidende:
Het Koninklijk Genootschap „Mathesis
Scientiarum Genitrix" te Leiden, in bui
tengewone vergadering bijeen ter herden
king van het 150-jarig bestaan van het
Genootschap, dat vanaf 1788 de be
scherming der Vorsten van Oranje geniet,
brengt uwe Majesteit, ais onze Hooge Be
schermvrouwe hulde en tevens bijzonderen
dank dat het Uwe Majesteit bij deze her
denking van het 150-jarig bestaan van
het Genootschap heeft behaagd aan het
Genootschap het praedicaat „Koninklijk"
te verleenen, en spreekt den wensch uit,
dat het Genootschap nog vele jaren
Uwer Majesteits bescherming zal mogen
genieten.
Daverend applaus getuigde van aller
instemming.
Hierna vervolgde spr. de geschiedenis
der school, herinnerende aan de uitbrei
ding van onderwijs en leerlingen-aantal.
Rekening houdende met de voortgaande
eischen van het vakonderwijs, deed in
1911 ons bestuur zich de vraag stellen of
herziening of uitbreiding van het aan
onze school gegeven onderwijs wensche-
lijk en mogelijk was.
Reorganisatie gewenseht.
Die reorganisatie beoogde aan het
onderwijsprogramma eenjarige dagcur
sussen toe te voegen voor bouwkunde,
voor waterbouwkunde en voor werktuig
kunde, toegankelijk te stellen voor leer
lingen, die met goed gevolg de avond
lessen van M. S. G. hadden gevolgd en
ook voor hen, die de school van M. S. G.
niet gevolgd hadden, maar dezen dan na
een afgelegd toelatingsexamen.
Voor de eventueele uitvoering waren 2
moeilijkheden te overwinnen n.l. de finan-
cieele en ten tweede het verkrijgen van
meerdere schoolruimte.
Zij zouden niet kunnen worden opgelost
zonder steun van Rijk, Provincie en Ge
meente door verhooging hunner subsidie.
De plannen werden door de voorzitters
van het bestuur van de schoolcommissie
nader met den toenmaligen Inspecteur-
Generaal van het Vakonderwijs, den heer
de Groot, en met B. en W. van Leiden
besproken en vonden daarbij een gunstig
gehoor.
De teleurstelling was dan ook groot toen
van den minister de mededeeling werd
ontvangen dat 's Lands middelen geen
verhooging van de Rijkssubsidie toelieten,
gevolg van den uitgebroken wereldoorlog.
Herhaalde ook bij de Tweede Kamer
der Staten-Generaal gedane pogingen
hadden eveneens geen gunstig resultaat.
In 1917 kwam echter de heugelijke tij
ding, dat op het ontwerp-begrooting van
1918 een verooging van de Rijkssubsidie
met f. 32.800 als door ons aangevraagd,
was uitgetrokken; ook de Provincie zegde
voor 1918 verhooging van subsidie toe,
mits de gemeente haar subsidie ook ver
hoogde, wat het geval was.
Er bleef toen over, de noodige school
ruimte te verkrijgen. Dat bleek niet anders
mogelijk dan door het bouwen van een
nieuw schoolgebouw, raming f. 300.000
Dit plan is door den wereldoorlog niet
verwezenlijkt kunnen worden en ook na
der opgemaakte plannen om ons te hel
pen door verbouwing van de bestaande
BINNENLAND
EEN DER DRIE DE HAVILLAND-VLIEG-.
TUIGEN, WELKE OP WEG ZIJN NAAR)
INDIE, WORDT VERMIST; DE BEMAN.
NING BESTAAT UIT EEN NEDERLAND-
SCHE LUITENANT J. VONK EN TWEE
ENGELSCHEN (le Blad).
Bekroningen der Leidsche Veetentoon
stelling (le en 3e Blad).
Aan het Genootschap „M. S. G." te Lei
den is ter gelegenheid van zijn 150-jarig
bestaan het praedicaat „Koninklijke" ver
leend (Stadsnieuws, le Blad).
Het Iandbouw-crisisfonds; memorie van
antwoord aan de Eerste Kamer (4e Blad).
De begrooting voor onderwijs (Kerk en
School, 3e Blad).
De reisbelasting zou geheven worden
door middel van zegels (Binnenland, 5e
Blad).
Mislukte roofoverval te Groningen; een
der daders gearresteerd (Gemengd, 3e BI.).
De inbraak bij Wilton-Feyenoord opge
helderd; drie arrestaties: bijna het ge
heele bedrag is terecht. (Gemengd 3e
Blad en Laatste Berichten, le Blad).
BUITENLAND
Pessimisme overheerscht inzake het
ItaliaanschAbbessynische conflict (4ö
Blad).
Het Memelconflict niet in den Volken
bond (Buitenland, le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN,
EERSTE BLAD.
oude H.B.S. (de HBS. was in 1915 naar
een op het Raamland geheel nieuw ge
bouwde H.B.S. verhuisd! zijn door den
oorlog en de naweeen daarvan gestrand.
Het in 1915 vrijkomen van het ouda
HB.S.-gebouw gaf ons de verwachting,
dat wij dit gebouw dan tenminste geheel
ten dienst van onze school zouden kun
nen gebruiken. Nieuwe teleurstelling, daar
door de gemeente een aantal lokalen ter
beschikking waren gesteld van het Rijk
ten behoeve van de Ned. Indische Post-
school. nagevolgd door het in Maart 1917
in beslag nemen van diverse schoolloka
len van ons Genootschap door de militaire
autoriteiten ten dienst van de opleiding
van officieren, met het bevel binnen
enkele dagen die lokalen te hebben ont
ruimd.
Er was niets aan te doen. Twee lokalen
bleven voor M S G. over. Wij hebben ons
toen moeten redden en onderdak gevon
den in twee lokalen in het gebouw „Nut
en Genoegen" aan de Pieterskerkgracht
en in de lokalen in de Jongensschool
tweede klasse aan de Pieterskerkstraat,
terwijl het electrotechnisch onderwijs
werd overgebracht naar een lokaal van
het Natuurkundig laboratorium, daartoe
welwillend door prof. Kamerlingh Onnes
afgestaan.
Eindelijk tegen het einde van den win-
tercursus in Maart 1919 werd de militaire
cursus opgeheven, waardoor de zomer
cursus van 1919 weder geheel in het oude
gebouw der H B S. kon worden gehouden.
Nadat in 1925 ook de Nederl. Indische
Postschool was opgeheven, kreeg M.S.G.
sedert Mei 1925 van de gemeente de alge-
heele beschikking over het oude gebouw
der H.B.S.
Eindelijk alleen!;
140 jaar na zijn oprichting is ons Ge
nootschap dus eindelijk in het genot ge
komen van een gebouw, voor geheel eigen
gebruik.
De voornoemde zeer moeilijke periode
van 1915 tot 1925 heeft ons Genootschap
doorstaan, gelukkig zonder al te groote
benadeeling. door de ook toen groote toe
wijding van directeur en leeraren en ook
van onze leerlingen om zich zoo goed
mogelijk door de moeilijkheden en bezwa
ren heen te slaan, waarvoor hun allen
onze lof toekomt.
Het in 1925 dan geheel in gebruik ge-
kregene is een oud gebouw; wij hebben
het van de gemeente in huur. Verbeterin
gen aan het gebouw,, inwendige verbou
wing. andere indeeling. betere verlichting,
enz. zou wenschelijk zijn, doch ook wij
staan al jaren in het teeken der van hoo-
ger hand geboden bezuiniging.
Door een,, onder medewerking van velen
lot stand gekomen verbouwing, kunnen
zooals reeds gezegd de practise! e oefe
ningen bij het onderwijs in e'.ectro-tech-
nielt sindsdien in het schoolgeteuw in een
goed ingerichte practicumzaal worden ge
houden.
Andere verbeteringen zullen moeten
wachten tot gunstiger tijden.
De vorenvermelde uitbreiding van hei
