'6ste Jaargang
VRIJDAG 13 SEPTEMBER 1935
No. 23151
DAGBtADIVOOR' LEIDEN EN'OMSTREKEW
STADSNIEUWS.
BUITENLAND.
Het voornaamste Nieuws
van heden.
NIEUWE BURGEMEESTER
VAN TER-AAR.
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER, ADVERTENTIES»
30 ets.' per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons BLad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
J10 ets. porto te betalen, - Verplichtbewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein -.Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn?
Franco per post f. 2:35
per 3 maanden '-2-3S
per week .'.'.TV."... f.0.18
per 3 maanden -f- portokosten,
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd.>.
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD.
VEERTIG JAAR LEIDSCH
PREDIKANT.
Ds. C. HARTWIGSEN.
A.s. Zondag zal het veertig jaar gele
den zijn, dat ds. C. Hartwigsen, thans de
nester der Leidsche predikanten, zijn in
trede deed in de Ned. Herv. Gemeente
alhier.
Ds. Hartwigsen werd in 1886 in Gronin
gen candidaat. Het volgend jaar. 17 April
1887, werd hij bevestigd en deed hij zijn
intrede als predikant der Ned. Herv. Gem.
te Nieuwpoort, welke gemeente hij in 1889
met Oud-Beijerland verwisselde. In 1895
werd hij naar hier beroepen, aan welke
roeping hij gehoor gaf, zoodat hij op 15
Sept. van dat jaar zijn intrede deed met
een predikatie over: Efeze 6 11: „Doet
aan de geheele wapenrusting Gods".
In 1920 herdacht hij zijn 25-jarige
werkzaamheid in de Leidsche gemeente
onder zeer groote belangstelling. Op 17
April 1927 werd hij gehuldigd ter gelegen
heid van zijn 40-jarige ambtsvervulling en
op 9 Januari van het vorige jaar kwamen
zeer velen hem gelukwenschen aanbieden
ter gelegenheid van zijn 70sten verjaardag.
Hij is praetor van den ring Leiden.
Welk een mutaties heeft ds. Hartwigsen,
tijdens zijn werkzaamheid in Leiden in
het ministerie van predikanten reeds mee
gemaakt. Toen hij zijn intrede deed, wa
ren er nog een tweetal predikanten bij de
Ned. Herv. Gem. alhier, die aanhangers
waren van het modernisme, n.i. ds. Hagen
en ds. Koopmans van Boekeren, beiden
reeds op gevorderden leeftijd. Met tal van
medebroeders in de bediening heeft de
thans 71-jarige samengewerkt, van wie de
meeste reeds overleden zijn. We noemen
4e predikanten de Wolff, v. d. Lip, Ober
man, Briët, de Hoest, van Herwaarden,
Oorthuys, v. Meer, Vethake. Roscam Ab-
bing, Schokking, Plooy en Hoogenraad.
Ds. Hartwigsen is in zijn gemeente bij
zonder gezien en geen wonder: nimmer
deed iemand tevergeefs op hem een be
roep. Hij heeft niet alleen zijn eigen wijk,
maar beschouwt de geheele gemeente als
zoodanig.
Van het oogenblik af, waarop hij zijn
persoon volledig in dienst der Leidsche
gemeente stelde, heeft hij steeds volle ker
ken getrokken en ook de talrijkheid zijner
cathechisanten bewijst, hoezeer hij zich de
liefde van zijn gemeente heeft verworven.
Moge hij die nog vele jaren deelachtig
blijven.
Ds. Hartwigsen, die tot den Geref. Bond
in de Ned. Herv. Kerk behoort, bracht al
zijn dienstjaren in de prov. Zuid-Holland
door. Hij is voornemens zijn gedenkdag
in den huiselijken kring dan te vieren en
er alleen Zondagavond om 6 uur in de
godsdienstoefening in de Pieterskerk met
de gemeente uiting aan te geven.
MILITARIA.
De volgende week zal door den Com
mandant van de Ie Artillerie Brigade voor
het front van het 6e Regiment Veld-Ar-
tillerie aan den Luitenant-Kolonel
Haitsma-Mulier. commandant van dit
regiment het Officierskruis van de Oranje-
Nassau orde worden uitgereikt. De muziek
van 6e R.V.A. zal hierbij haar medewer
king verleenen.
De plechtigheid zal op de Maaldrift
Plaats vinden De datum zal nog nader
worden vastgesteld.
De onderstaande reserve-officieren zul-
ien in het tiidvak van 16 t.m. 28 Septem
ber by het 6e Regiment Veld-artillerie
onder de wapenen komen voor het volgen
van een voorbereidenden schletcursus: C.
ff. V. Wijlick H C. M. v. Gilse M. J. Evers,
I. Bogaerts. M. v Gillicum. J. de Nooy,
van Son. A. v. Ark, C. W. Candor. D.
Spierenburg, D. J. F, van Gilse en J,
Broekema.
DE ALGEMEENE TOESTAND.
Frankrijk achter den Volkenbond.
Laval heeft zijn zoo vurig verbeide rede
gehouden! Men zie op een volgende pagina.
Zooals te verwachten was, heeft Laval
zijn uiterste best gedaan om voor Mussolini
zoo verzoeningsgezind mogelük te spreken
en heeft hy zelfs nog gewag gemaakt van
een kans op verzoening; die blykbaar nog
gaande is, doch tenslotte moest hy toch
kleur bekennen en hy heeft zich uitge
sproken voor overeindhouden van alle
verplichtingen van den Volkenbond.
Frankrijk zal zich aan zijn verplichtingen
niet onttrekken.
Dat is het beslissende woord waarnaar
zoo lang is gesmacht. Mussolini weet thans
den Volkenbond aaneengesloten tegen
zich te hebben! Moge dit zoo belangrijke
feit hem op het laatste nippertje nog tot
inkeer brengen.
De begrotingscommissie van den Vol
kenbond heeft zich bezig gehouden met
de kwestie der achterstallige contributies
aan den Volkenbond, in verband waarmee
de rapporteur Hambro mededeelde, dat de
achterstand steeds grooter werd en van
13 procent in 1930 reeds is gestegen tot
28 procent in 1934. In totaal zün 16 staten
achterstallig met betalingen.
De Fransche afgevaardigde Bastid las
een brief van Laval voor, waarin deze de
hoop uitspreekt, dat de Volkenbond er
door bezuinigingsmaatregelen ijl zal sla
gen, zyn budget zoodanig in te krimpen,
dat een verlaging der contributies met 10
procent mogeiyk wordt. Bastid legde er
den nadruk op, dat dit voorstel geen de
monstratie voor of tegen den Volkenbond
of zijn werkzaamheden bedoelde te zijn.
Een land, dat zelf diep-ingrypende bezui
nigingsmaatregelen heeft genomen, mag
echter eischen, dat ook de internationale
organisaties hetzelfde doen.
De Oostenrijksche minister van buiten-
landsche zaken Von Berger V/aldenegg
heeft gisteren Genève voor enkele dagen
verlaten. Tijdens zijn verblyf te Genève
heeft hij zoowel met den Franschen mi
nister-president Laval als met den Brit-
schen minister van buitenlandsche zaken
Hoare besprekingen gehouden over de
vooruitzichten voor het Donaupact. In
Oostenrijksche kringen verklaart men, dat
met het oog op het dreigende gevaar in
Oost-Afrika de wensch naar voren is ge
komen, byzondere aandacht te wijden aan
een spoedige regeling voor het Donau-
gebied.
De Hongaarsche minister van buiten
landsche zaken Kanya is gisteravond
eveneens uit Genève vertrokken.
VEREENIGDE STATEN.
Stijging der levensmiddelenprijzen.
Volgens een officieel regeeringsrapport
zijn de prijzen der levensmiddelen in de
Vereenigde Staten sedert 1933 gemiddeld
met 15 pet. gestegen. Bepaarde levens
middelen liggen echter zeer ver boven dit
gemiddelde,. Zoo is de prijs van bacon ge
stegen met 94 procent, van spek met 86
procent, van reuzel zelfs met 122 procent.
Opgemerkt wordt, dat de prijzen van tar
wemeel. bacon, spek en reuzel, de be
langrijkste elementen van de voeding der
arbeidersbevolking momenteel aanzienlijk
hooger zijn dan in 1930.
In het geheele land nemen de protest-
betoogingen tegen de hodge nrijzen der
levensmiddelen toe en boycotten comité's
van huisvrouwen verschillende zaken,
waarvoor gepost wordt.
Aan den sergeant v. d. Ham van het
6e Regiment Veld-artillerie alhier is de
zilveren medaille uitgereikt voor 24-jarigen
dienst. De muziek van het 6e R.V.A. was
hierbij tegenwoordig.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Wijziging.
J. Pama Jr., Voorstraat, Katwijk a. Zee.
Handel in chocolade en suikerwerken.
De filialen te Katwijk, Voorstraat en
Noordwijk, Oude Zeeweg 24, zijn opgehe
ven.
DE WERKLOOSHEID.
Bij de Gem. Arbeidsbeurs stonden giste
ren 3993 werkzoekenden ingeschreven te
gen 3436 op 14 September 1934.
Maandag 16 dezer herdenkt mej. W.
H. N. Falke den dag, dat zij vóór 25 jaar
bij de firma B. N. J. Th. Molkenboer al
hier in betrekking kwam.
De Staatscrt. van gisteravond bevat
de statuten betreffende het Modehuis v.h,
firma H. Mack alhier.
Vanwege Gemeentewerken worden
momenteel opmetingen verricht aan den
Haagweg. in verband met de voorgenomen
verbreeding en vevhooging van de Haag-
brug over het Rijn.- en Schiet""iaal. Het
is nog niet bepaald of dit werk reeds bin
nenkort in uitvoering zal worden gebracht.
DUITSCHLAND.
De Rijksdag bijeengeroepen
Nazi-congres.
Het
De Duitsche rijksdag is tegen Zondag
avond om 21 uur te Neurenberg bijeenge
roepen tot het aanhooren van een regee-
rings\ c rkaring.
Bijkans alle leden zijn daar reeds aan
wezig vanwege het congres. Over de be
doeling van deze bijeenroeping gist men
braaf, noch alle zekerheid ontbreekt. Zelfs
verluidt, dat de Rijksdag voor goed ont
bonden zou worden, doch dit is al zeer
onwaarschijnlijk. Waarschijnlijk is, dat de
verklaring in de eerste plaats de wettelijke
regeling van het jodenvraagstuk zal be
treffen en ook nog eenige bepalingen zal
bevatten tegen de politieke werkzaam
heid van zielverzorgers. Daarnaast wellicht
nog een serie wetten, welke niet anders
dan een logische voortzetting zijn van de
gewone wetgevende werkzaamheid.
Anderzijds verluidt nog, dat een scherpe
verklaring over Memel zou worden afge
legd, benevens een protest nopens het
incident van de Bremen te New York.
Het Nazi-congres was 's morgens gewijd
aan den rijksarbeidsdienst.
Op het groote groene veld der „Zeppe-
linwiese" was een geweldig groot blok met
het symbool van den rijksarbeidsdienst
opgericht, op welks treden mannen met
spaden aan den schouder de eerewacht
hielden.
Een uur vóór het begin van het voorby-
marcheeren der 54.000 arbeidsmannen
waren de hoofdtribunes en de aansluiten
de lager gelegen tribunes op de frontzijde
van het veld reeds dicht bezet. Maar ook
de tribunes, die het veld aan de andere
zijden omgaven, telden een record-aantal
bezoekers.
Weinige minuten na 10 uur kondigden
fanfares en tromgeroffel de aankomst van
den Fuehrer aan, die door den rijksar-
beidsleider werd ontvangen.
Toen de Fuehrer in zyn auto steeg om
de voorby-marcheerenden de revue te
laten passeeren, donderden hem van de
groote tribune en van alle zyden van het
veld opnieuw stormachtige „Heil"-kreten
tegemoet.
Daarna trokken in 11 marschcolonnes
met meer dan 400 vlaggen de arbeidsman
nen in ryen van twaalf-in prachtige hou
ding, elk met de blinkende spade aan den
schouder, langs de eeretribune.
Drie uren lang trok groep na groep
voorbij
Nadat de Fuehrer zich naar den Fuehrer-
toren had begeven, weerklonken de com
mando's: „Op de plaats rust! Spaden in de
hand! Presenteert de spaden!" en 54.000
spaden fonkelden in de zon een zee van
staal.
Spontaan gejubel bruiste over het veld.
De Fuehrer kwam aan den rand van den
Fuehrertoren en groette: „Heil arbeids
mannen!"
Uit 54.000 kelen schalde hem het ant
woord tegemoet: „Heil, mijn Fuehrer!"
Daarop zongen de arbeidsmannen,
waarna een spreekkoor van jongelieden,
gehuld in de kleeding van den arbeids
dienst, den Fuehrer voor zijn werk dankte.
Nu volgde de hulde aan de dooden. De
hoofden werden ontbloot en men zag de
mannen van den arbeidsdienst het monu
ment van den arbeidsdienst met vier
lauwerkransen versieren.
Daarna trad de Fuehrer zelf voor de
soldaten des vredes tot 't houden van een
redevoering.
Hij zeide o.a.:
Tot de stoutste programmapunten van
de nationaal-socialistische beweging be
hoort dit: de tot nu toe in klassen ver
scheurde natie uit haar verscheurdheid op
te heffen en tot een uniform lichaam te
maken.
Heden zien wij, dat deze poging meer
en meer verwezenlykt wordt. Wy hebben
er nooit aan getwyfeld, dat zulk een stout
programmapunt niet in weken of maanden
zou kunnen worden verwezenlykt. Doch
zie, een jonge Duitsche generatie is reeds
nabij het doel, streeft reeds de voleinding
tegemoet. De arbeidsdienst moet alle
Duitschers omvatten en een gemeenschap
uit hen vormen Tot dat doel moet hy
allen hetzelfde werktuig van den arbeid
in de hand drukken, het werktuig, dat
een volk het meest eert: de spade.
Wanneer gij thans zoo als gemeenschap
voor mij staat, dan weet ik, hoe zwaar de
weg was om via den vrijwilligen arbeids
dienst de tegenwoordige positie van den
nationalen arbeidsdienstplicht in 't leven
te roepen.
Hitier bracht in dit verband hulde aan
den ryksarbeidsleider Hierl.
Aan liet slot van zijn rede zeide de
Fuehrer: Een jaar later zullen weer
50.000 man als afgevaardigden en getui
gen van de Duitsche arbeidsmannen hier
staan en dit zal zich herhalen elk jaar,
elk tiental jaren, in de eeuwen door, tot
eindelijk uit al onze inspanningen, uit de
onafgebroken opvoeding van ons Duitsche
volk een ware Duitsche volksgemeenschap
geboren is, onverscheurbaar en ondeelbaar,
een blok, zooals gy thans hier staat (lang
durige by val).
De gevolmachtigde van Hitier voor het
toezicht op de geestelijke en wereldbe-
schouwende opvoedine der N.S.D.A.P.,
Rijksleider Adolf Rosenberg, heeft op het
partycongres nog eens weer een redevoe
ring gehouden, waarin hy zeer felle aan
vallen deed op de Joden.
Nieuws kwam daar uit den aard dei-
zaak niet meer in voor.
Vervolgens sprak dr. Wagner over ras
senpolitiek, waarin hij scheïpe critiek
oefende op het beginsel van de gelykheid
der menschen, dat werd aangehangen
door het. liberalisme en in nog sterker
mate door het Marxisme. Het Duitschland
van heden erkent daartegenover weer de
door de natuur geschapen ongelykheid
der menschen. Cultureel voert deze leer
noodzakelijk tot vernietiging van de
grondslagen van elke cultuur, en biolo
gisch leidt zij tot bevoorrechting en in
standhouding van de zwakken en ontuch-
tigen en derhalve tot degeneratie van een
volk. Deze gelijkheidsieer loochent ook de
rassengrenzen en in Europa in het bij
zonder de grenzen tusschen Europeanen
en Joden, wat dr. Wagner noodlottig acht
te, omdat de misdadigheidsstatistiek wees
op de rassen-eigenschap van misdadig
heid van het Joodsche volk.
Het nationaal-socialisme erkende de
van God gewilde en door de natuur ge
schapen ongelykheid der menschen als
grondslag van het cultureele leven. De
politieke consequentie hiervan was het
leidersprincipe, de biologische de strijd
tegen de degeneratie door bewuste ver
sterking van het gezonde volksdeel en
stryd tegen vermenging. Dit laatste zal
men o.a. trachten te bereiken door de in
voering van officieele huwelijkslicenties
en wettelijke huwelyksverboden in be
paalde gevallen. Ter voorkoming van
voortplanting van erfelijke ziekten is de
sterilisatie ingevoerd.
Bovendien zal de nationaal-socialisti
sche staat binnenkort door een wet ter
bescherming van het Duitsche bloed de
verdere bastaardeering door gemengde
huwelyken met Joden verhinderen. Ook
het terugdringen van den Joodschen in
vloed in het openbare en bedrijfsleven,
zal binnen het raam der practische moge-
lykheden onverbiddellyk worden voort
gezet.
Scherp veroordeelde dr. Wagner ook de
daling van het geboortecijfer in andere
landen, waarbij hij wees op het toegeno
men aantal huwelijken in Duitschland in-
het afgeloopen jaar in vergelijking met
de voorafgaande jaren. Het aantal levend
geborenen steeg van 957.000 in 1933 tot
1.181.000 in 1934 of met 23 procent. Dr.
Wagner eindigde met de verklaring, dat
het het nationaal-socialisme gelukt was,
een volk van den rand van den biologi-
schen dood terug te houden.
Vervolgens hield de Rijksboerenleider
Minister Darré een rede over de positie
van den landbouw. Hij wees op den wan-
hopigen toestand op het oogenblik, dat
het nationaal-socialisme de macht over
nam. De wederopleving van de boeren-
cultuur kon het nationaal-socialisme in
de eerste twee jaren van zijn bewind in
daden toonen. De organisatie van den
boerenstand in beroepsstand-organisaties
heeft daartoe veel bygedragen. Men moest
trachten het afzetprobleem te overwin
nen, waarin men geslaagd is door de uit
schakeling van de speculatie en de orde
ning van de markt. Door een synthese
van het individualisme in de productie en
een planmatige ordening van de distribu
tie der landbouwproducten is het natio
naal-socialisme er niet alleen in geslaagd,
den Duitschen landbouw te saneeren, doch
ook de pryzen te regelen op een voor het
Duitsche volk aannemelijke basis. Darré
oefende critiek op de Russische landbouw-
maatregelen en vergelijkt de prijzen der
Russische levensmiddelen met die der
Duitsche. Het bolsjewistische principe
heeft de boeren prijsgegeven, terwijl het
nationaal-socialisme in twee jaar tyds
een bijna vernietigden landbouw nieuw
leven heeft ingeblazen.
Te 10 uur 's avonds hebben plm. 10.000
politieke leiders, 300 uit elk van de 32
gouwen, een nachtelijke parade voor Hit-
Ier gehouden. Voor dezen fakkeloptocht
bestond zeer groote belangstelling. De in
bruin gekleede troepen marcheerden in
ryen van 10. De vaandels aan den kop
van den stoet werden door schijnwerpers
fantastisch verlicht, en elke groep werd
beschenen door het licht van Bengaalsche
fakkels in verschillende kleuren. De pa
rade duurde ongeveer drie kwartier, gedu
rende welken tyd nationale liederen ge
zongen werden. Hitier werd voortdurend
luide toegejuicht.
POLEN.
Onrust over de landgenooten in
Tsjechisch Siiezië.
Reeds geruimen tijd bestaat er ernstige
wrijving tusschen Polen en Tsjecho-Slo-
wakije over de behandeling der Polen,
wonende in Tsjechisch Siiezië.
De „Polska Zbrojna" verklaart nu, dat
de spanning haar hoogtepunt heeft be
reikt.
Massa-arrestaties van Polen, ontslagen
van Poolsche arbeiders, sluiting van bu
reaux van Poolsche organisaties en ver
volgingen van allerlei aard zijn aan de
orde van den dag. In Tsjechisch Siiezië
heerscht een volslagen chaos. Indien men
de Tsjechische pers gelooven mag, is de
onmiddellijke aanleiding tot den stryd te
vinden in de verbrijzelde ruiten van een
Tsjechische school in de omgeving van
Traznietz. In dit verband dient evenwel
te worden herinnerd aan een dergelyk
geval in Karpentina, waar indertijd we
gens het ingooien van een paar venster
ruiten eenige Poolsche padvinders werden
gearresteerd, terwijl het onderzoek had
uitgewezen, dat de dader een Tsjechische
provocateur was.
Het doel van de tegenwoordige vervol
gingen en chicanes is de minderheid in
Tsjechisch Siiezië van haar nationaliteit
te berooven, welk doel met alle middelen
.wordt nagestreefd.
BINNENLAND
Prinses Juliana bezocht hedenmorgeiï
de kaasmarkt te Alkmaar. (Laatste Be-
richten, le Blad).
De geschiedenis der Leidsche Veemarkt,
(4e Blad).
Goede resultaten der Jaarbeurs. (3e B1.)J
Schiphol wachtte tevergeefs op Rickett,
(Binnenland, 3e Blad).
Werkverschaffing in Zuid Holland;
installatie der Prov. Commissie van Ad
vies door minister Slingenberg. (Binnen
land, 3e Blad).
Een bedrijfsraad voor het bloembollen-
bedrijf? De regeering; wensch t advies.
(Land- en Tuinbouw, 4e Blad).
De dader van den moord te 's-Graven-
hage is te Muiden gearresteerd. (Laatste
Berichten, le Blad).
BUITENLAND
Laval verklaart, dat Frankrijk zich niet
aan zijn verplichtingen als Volkenbonds
lid zal onttrekken. le Blad).
Nog een laatste verzoeningspoging der
Commissie van Vijf. (4e Blad).
Volgens een interview zal Mussolini
doorzetten, zelfs ten koste van een oorlog
met Engeland, (le Blad).
De Duitsche Rijksdag tegen Zondag
avond bijeengeroepen te Neurenberg.
(Buitenland, le Blad).
Het verder verloop van het Nazi-congres
te Neurenberg. (Buitenland, le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN,
EERSTE BLAD.
DE HEER B. J. HOOGEBOOM BENOEMD.
Bij K. B. is met ingang van 1 October
benoemd tot burgemeester van de gemeente
Ter Aar, de heer B. J. Hoogeboom.
Men zie onder Laatste Berichten.
MEXICO.
De schietpartij in de Kamer.
De schietpartij in de Kamer heeft een
tweede slachtoffer geëischt want een der
gewonde afgevaardigden is aan zyn kwets
uren bezweken.. De beide lyken zijn in de
Kamer opgebaard.
In politieke kringen heeft het incident
in het parlement groote beweging veroor
zaakt. Naar verluidt zal de Kamer bijeen
komen om te besluiten tot opheffing der
immuniteit van de schuldigen en hun ver
wijdering uit het parlement, zoodat zij ter
beschikking van de justitie gesteld kunnen,
worden. Een delegatie uit de meerder
heids-fracties hebben een bezoek gebracht
aan president Cardena. teneinde hem of
ficieel van het gebeurde op de hoogte te
stellen.
De aanleiding tot de schietpartij was
dat de voorzitter een afgevaardigde van de
minderheidsparty niet het woord had
verleend.
