BOUWKUNSTIG SCHOON
LEIDSCH DAGBLAD - Vijfde Blad
Zaterdag 1 Juni 1935
KERK- EN SCH00LN1EUWS.
AMERIKAANSCHE NOTITIES
f=
1
i1
|0ibu0thgca.
DE THYSIUSBIBLIOTHEEK.
In het „Leidsch Jaarboekje" van 1934
(heeft prof. dr. J. W. Muller een uitvoerige
studie geschreven over de geschiedenis
van de Thysiusbibliotheek, op den hoek
van Rapenburg en Groenhazengracht.
Wie de geschiedenis der stichting wil
kennen, diene deze verhandeling benevens
het artikel van wijlen prof. P. J Blok „De
Bibliotheca Thysiana te Leiden" in het
Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheek
wezen. deel V. Jrg. 1907 te bestudeeren.
Aangezien het ons om het fraaie barok-
gebouw begonnen is en niet om de lot
gevallen der stichting, hebben we geens
zins de bedoeling, de beide studies, waarop
we hierboven nog eens de aandacht van
belangstellenden vestigden te plunderen.
Slechts enkele gegevens, die we ter in
leiding meenen noodig te hebben mogen
hier plaats vinden.
Naar het vermoeden van prof. Blok zou
de familie Thijs het Latiinsche verleng
stuk van den naam is toegevoegd toen de
kooplieden geleerden werden oorspron
kelijk uit Antwerpen afkomstig zijn. En het
ligt haast voor de hand, dat ze dan na
het beleg van Antwerpen door Parma hl
1580 de wijk hebben genomen naar andere
streken. Een der uitwijkelingen vestigde
zich als koopman te Danzig Diens zoon
begaf zich naar Amsterdam en werd daar
schatrijk. Hij huwde er met een Antwerp-
sche en uit dit huwelijk werd Jan Thys of
Johannis Thysius geboren in het jaar 1621.
Na den dood van den vader in 1634 werd
Johannis Thysius in Augustus 1635 te Lei
den ingeschreven als student, waar hij
gehuisvest werd bij zijn oom van moeders
zijde, den hoogleeraar in de Oostersche
talen, prof. Constant lTSmpereur.
Dit was niet de eenige familiebetrekking
welke hij te Leiden bezat. Zijn oudoom
Anthon Thysius was hier hoogleeraar in
de theologie en diens zoon professor in
de welsprekendheid en later, sinds 1653,
directeur van de Universiteitsbibliotheek.
Toen hij in 1646 zijn academische stu
diën. voorloopig althans, hier had voltooid,
dged hij zoo als bij de aanzienlijken uit
dien tijd gebruikelijk was een studiereis.
Deze voerde hem naar Parijs, Caën, Tours.
Orleans, Bordeaux, Marseille en toen weer
naar Engeland, waarbij hij voor diverse
universiteiten door middel van zijn ge
leerde familieleden de hoogst welkome
introducties wel zal hebben gehad. Op deze
reis behaalde hij ergens het licentiaat in
de rechten en keerde in Augustus 1648
naar Lelden terug. Daar nam hij opnieuw
zijn intrek bij de weduwe van prof. l'Em-
pereur. In 1652 promoveerde hij te Leiden
tot doctor in de rechten en in 't begin van
October 1652 is hij te Leiden overleden.
In September had hij zijn testament
gemaakt hetwelk hij op 3 October met
stervende hand nog aanvulde. Op 8 Octo
ber werd hij in de Pieterskerk begraven.
Het belangrijkste punt van dit testa
ment is, voor ons doel althans, dat zijn
geheele met zorg verzamelde boekerij niet
verloren mocht gaan. Integendeel! Zijn
neef Jonkheer Marcus du Tour, kreeg ais
executeur-testamentair opdracht, door
een jaarlijksche som van f. 300 die boekerij
nog aan te vullen en uit te breiden. Ver
der droeg hij op. aan de boekerij een ge
schikte plaats te bezorgen en dat de execu
teur uit zijn kapitaal f. 20.000 zou nemen
„ende daer uyt eerst ende vooral besorgen
de bouwinge van een bequame plaets tot
bewaringe der voorsz. Biblioteque en de
woningen eeniger studenten, mitsgaders
van den custos of te opslener van deselve
Biblioteque".
Wij lezen verder, dat jhr. du Tour in
Januari 1654 begon met de uitvoering van
dit testament. De voorbereiding tot den
bouw van het Bibliotheek-gebouw moet
dus reeds heel spoedig begonnen zijn, om
dat de zorg voor de boekerij wel een der
voornaamste bepalingen van het testament
was. Een stuk grond waarop twee huisjes
stonden is toen voor dien bouw bestemd.
Van wien kan het ontwerp zijn van het
alleraardigst gebouwtje, dat nu noe een
sieraad van het Rapenburg is?
Het wordt veelal toegeschreven aan Pie-
ter Post. doch Galland in zijn „Geschich-
ten der Niederlandischen Baukunst im
Zeitalter der Renaissance" vermoedt.dat
het wel van Arend van 's Gravenzande
zou kunnen zijn. Ik voor mij acht het
hoogstwaarschijnlijk dat Galland gelijk
heeft, al is twijfel niet uitgesloten.
Naar tijdsorde is het althans nog moge
lijk, dat 's Gravenzande het plan ontwierp.
Zooals we zagen werd in Januari 1654
met de uitvoering van het testament be
gonnen. Eerst op 3 December '54 werd
's Gravenzande naar aanleiding van een
geschiedenis buiten zijn vak om, geschorst
in zijn betrekking als „fabrijck". Op 13
Januari 1655 volgde zijn ontslag. Hem werd
gelegenheid gegeven zijn zaken alsnog te
regelen. Op 26 April vroeg hij Burgemees-
teren om de uitbetaling zijner jaarwedde,
waarop ham tweemaal f. 200 werd uitge
keerd en in Mei schijnt hij uit Leiden ver
dwenen te zijn. In 1656 was hij te Middel
burg voor den bouw der Oostkerk. In 1655
werd ook de Thysius-blbliotheek vonooid
en het lijkt mij niet te boud aan te nemen,
dat het plan dus reeds in 1654 klaar was.
Het zou dus van 's Gravenzande kunnen
zijn.
Voor Pieter Post is evenwel ook een
historische mogelijkheid aanwezig.
Reeds op 29 Januari 1655 schreef Con-
stantijn Huygens aan prof Golius een
brief, waarin o.a. stond ..Nu de stads
architect Gravesand van zijn post is ont
slagen, moet de Leidsche magistraat Pie
ter Post kiezen, naar mijn oordeel de beste
architect in ons land en een geschikte
man. Kunt gij daartoe medewerken? Er
zijn zeker wel invloedrijke menschen in
Leiden, die in deze zullen willen helpen."
We weten ook dat Pieter Post in den
loop van 1655 als zoodanig Is benoemd.
Toen was men waarschijnlijk reeds met
den bouw van de Bibliotheek bezig. Had
Post den gevel ontworpen, dan zou dit,
moeten gebeurd zijn nog tijdens de werk
zaamheid van 's Gravensande hier ter
stede. Ofschoon wij dat niet gelooven, zou
het niet onmogelijk zijn geweest.
Post kon men overal vinden. In 1637
werkte hij voor Huygens in Den Haag, in
1643 te Haarlem, van 1648'50 aan 't Huis
ten Bosch, van 1656'64, hij was toen al
aan Leiden verbonden, aan 't Stadhuis te
Maastricht; in denzelfden tijd ook aan
„Rijksdorp" te Wassenaar, „Swanenburch"
bij Halfweg. „Vredenbuxch" in De Beem-
ster. Hij had vorstelijke protectie en kende
door middel van Huygens tal van aan
zienlijken, geleerden en magistraatsperso
nen. Men krijgt den indruk dat hij in den
omgang met zijn lastgevers een zeer bruik
baar man is geweest, wien de opdrachten
toestroomden Het zou op grond zijner
connecties mogelijk zijn geweest, dat Post
hier reeds in 1654 een opdracht had ge
kregen
Billijkheidshalve moeten we deze histo
rische mogelijkheid even constateeren.
Doch 's-Gravenzande had sedert 1638
toen hij werd aangesteld, voldoende ge
toond waartoe hij in staat was Zijn
Lakenhal, zijn Marekerk, een coup de
maitre! Zijn Noordpoort van de Sint
Jorisdoelen. wijders naar alle waarschijn
lijkheid zijn. Hofje van Brouchoven, ter
wijl hij buiten Leiden in dien tijd de ont
werpen leverde voor het Raadhuis te Mid-
delharnis, de Wittevrouwenpoort te
Utrecht, den nieuwen toren op de kerk te
Maassluis.
Inderdaad, 's Gravensande was geens
zins de mindere van Pieter Post. Deze zag
zijn gaven door vorstengunst gesteund;
's Gravensande wist men ondanks 't ge
mis van een dergelijke hooge protectie
toch ook wel te vinden. In Leiden kende
men hem als bouwmeester voldoende van
hoogen rang en ging men hem niet ge
makkelijk voor een ander voorbij, zoo
lang een vroeger reeds aangeduid voorval
uit zijn particuliere leven hem niet in
discrediet bracht.
N. J. S'.
PREDIKBEURTEN.
VOOR ZONDAG 2 JUNI.
LEIDEN.
Doopsgez. Gem.: Voorm. half elf, ds. ten
Ca te
Eglise Wallonne: dix heures et demie,
mr. J. Arnal, pasteur 5 Amsterdam.
Evang. Luth. Gem.: Voorm. half elf, ds.
Makkink.
Marekerk: Nam. 6 uur f jeugddienst)
dr. Riemens.
Prediker: Maandagnam. 8 uur, ds. De
Groot van Delft.
Rem. Geref. Gem.: Voorm. half elf, ds.
Mispelblom Beijer.
Ver. van Vrijz. Hervormden (Volkshuis):
Voorm. half elf, dr. Boersema.
Vrije Kath. Gem. (Vreewijkstraat 19):
Voorm. half elf, Gez. H. Mis.
AARLANDERVEEN.
Ned. Herv. Kerk: Voorm. half elf, de
heer H. Groenendijk van Boskoop; nam.
half acht, ds. G Th. van Beusekom.
Geref. Kerk: Voorm. half elf en nam
half acht, ds. Moolhuizen.
ALPHEN 4AN DEN RUN.
Ned. Herv. Kerk (Julianastraat)Voorm.
10 uur, ds. Johs. Stehouwer (Bed. HD.);
nam. half zeven, ds. J. de Bruin.
Hulpkerk Gouwsluis: Nam half zeven,
ds. J. Schoneveld.
Kinderkerk „Bethel": Voorm. 10 uur,
de heer W. M. Offringa.
Ned. Herv. Kerk (Oudshoornscheweg)
Voorm half elf, dr. J. P. Cannegieter (Bed
H.D
Evangelisatie (Hooftstraat)Voorm. 10
uur en nam. half zeven, ds. van Willigen
van Rijssen.
Geref. Kerk (Hooftstraat): Voorm. 10 u.
en nam. half zeven, ds. J. Hartkamp.
Chr. Geref. Kerk (van Reedestraat)
Voorm. 10 uur en nam. 6 uur, ds. Mole-
nsiar van Rotterdam
Geref. Kerk (Raadhuisstraat) Voorm.
10 uur, de heer L. Berger van Rijswijk;
nam. 6 uur, ds. G. Mulder.
Geref. Kerk (De Ruyterstraat) Voorm.
10 uur, ds. G. Mulder nam. 6 uur de heer
L. Berger van Rijswijk.
Lokaal v. Mandersloostraat: Voorm. half
tien en nam. 6 uur, de heer Bisschop van
Rouveen.
Martha-StichtingVoorm. 10 uur, ds.
Cjeems van Delfshaven.
BODEGRAVEN.
Geref. Kerk: Voorm. 10 uur en nam.
half zeven, ds. Dam.
Geref. Gem.: Voorm. 10 uur en nam
half zeven, leesdienst.
Evang. Luth. Kerk: Voorm. 10 uur, ds.
Th Scharten
Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 uur, de heer
J. J. Poot; nam. half zeven, ds. Geerling
van Oude Wetering.
HAZERSWOUDE.
Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 uur, ds.
Schoneveld van Alphen; nam. 7 uur, ds.
Kiehl.
Geref. Kerk: Voorm. half elf en nam.
half acht, ds. Heuzenveldt.
HILLEGOM.
Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 en nam.
5 uur, ds. Eerhard.
Geref. Kerk: Voorm. 10 uur, ds. Krabbe;
nam. 5 uur, ds. Kuiper van Sassenheim.
Chr. Geref. Kerk: Voorm. 10 en nam
5 uur, ds. Hendriksen.
KATWIJK AAN ZEE.
Geref. Kerk: Voorm. 10 en nam. 6 uur,
ds Ingwersen.
Geref. Gem. (Remisestraat): Voorm. 10
en nam. 5 uur, leesdienst.
KOUDEKERK.
Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 uur en nam.
half zeven, ds. Odé.
Geref. Kerk: Voorm. 10 en nam. 7 uur,
ds Kaspers.
LEEVIUIDEN.
Ned. Herv. Kerk: Voorm. half elf, ds.
Jongens.
Geref. Kerk: Voorm. half elf, ds. Aal-
ders; nam. half acht leesdienst.
NIEUWVEEN.
Ned Herv. Kerk: Voorm. half elf, ds.
Pattist van Den Haag
Geref. Kerk: Voorm. 10 en nam. 7 uur,
ds. Speelman.
Evangelisatie: Voorm. 10 en nam. 7 uur,
de heer van Soherpenzeel.
NOORDEN.
Ned. Herv. Kerk: Voorm. half elf, ds.
van Beusekom van Aarlanderveen.
Geref. Kerk: Voorm half elf. leesdienst;
nam. half acht, dr. Cremer van Zeven
hoven.
NOORDWIJK-BINNEN,
Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 uur, ds.
Siddré.
Geref. Kerk: Voorm. 10 en nam. 5 uur,
ds. Visser.
Ned. Prot. Bond: Voorm. half elf, prof.
Sevenster van Leiden.
NOORDWIJK AAN ZEE.
Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 en nam.
5 uur, ds. Cupedo.
Geref. Kerk: Voorm. 10 uur en nam.
5 uur, ds. Bouma
Geref. Kerk in H.V.: Nam. 3 uur, ds.
P. v. d. Vloed.
OUDE WETERING.
Ned. Herv. Kerk: Voorm. half elf, ds.
Geerling.
Geref Kerk: Voorm. half elf en nam.
half acht, ds. van den Bos
Remonstr. Kerk: Voorm. half elf. ds. L.
W. van Wijngaarden.
RIJNSATERWOUDE.
Ned. Herv. Kerk; Voorm. half elf (Dankz.
H.A.), ds. van Dijk.
Chr. Geref. Kerk: Voorm. half elf en
nam. 7 uur, leesdienst.
RIJNSBURG.
Ned. Herv. Kerk: Voorm. half tien, ds.
Peter; nam. 5 uur, ds. J. J. Kloots van
Maassluis.
Kerkzaal: Voorm. half tien, de heer J.
de Bruin van Alphen; nam. 5 uur, ds.
Peter.
Geref. Kerk (Rapenburg): Voorm. half
tien, ds. Broekstra; nam. 6 uur, ds. van der
Loo.
Geref. Kerk (Voorhouterweg)Voorm.
half tien, ds. van der Loo: nam. 6 uur, ds.
Broekstra
Chr. Geref. Kerk: Voorm. half tien en
nam. 5 uur, leesdienst.
SASSENHEIM.
Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 en nam.
5 uur, ds. Krijkamp.
Geref Kerk: Voorm half tien en nam.
5 uur, ds. Kuiper.
Ohr. Geref Kerk: Voorm. 10 en nam.
5 uur, ds. Binee van Zaandam.
Pinkstergemeente: Voorm, 10i/4 uur en
nam. half acht, dienst; Maandagnam. 8 u.
paster van der Woude van Rotterdam.
TER AAR.
Geref. Kerk: Voorm. half tien en ndm.
half acht, ds. Hoeufft van Velsen.
Geref. Kerk: Voorm. half elf en nam.
half acht, ds. Warnink.
VOORSCHOTEN.
Ned. Herv. Gem.: Voorm. 10 uur (Bed.
H.D.) en nam. 5 uur, ds. H. P. Fortgens.
Geref. Kerk: Voorm. 10 en nam. 5 uur,
ds. J. C. Houtzagers.
Geref. Gem. (Ambachtshuis)Nam. 5
uur leesdienst.
Ver. van Vrijz. Hervormden: (Gym.zaal
Raadhuis); Geen dienst.
WOUBRUGGE.
Ned. Herv. Kerk: Voorm. 10 uur, ds.
Kiehl van Hazerswoude; nam 7 uur, ds.
Stdhouwer van Alphen.
Geref. Kerk: Voorm. 10 uur en nam.
half acht, ds. Nauta.
ZEVENHOVEN.
Ned. Herv. Kerk: Nam. half drie, ds. A.
J. van Wijngaarden van Nieuwkoop.
Geref. Kerk: Voorm. half elf, dr. Cremer;
nam. half acht, leesdienst.
Chr. Geref Kerk (Folder): Voorm. half
elf en nam. half acht, leesdienst.
o-
NED HERV KERK.
Drietal: te Kampen (vac. v. Schaick) A.
Hijmans te Nijverdal; C. G. H. Bos te
Beekbergen en M. Groenenberg te Vlaar-
dingen.
(Van onzen correspondent).
HET LYNCHEN BLIJFT DOORGAAN.
Federale wet afgewimpeld. Ongelooflijke
toestanden gehandhaafd.
New-York, Mei 1935.
Toen eenige weken geleden in Amerika
bekend werd, dat de Nazi-beul in rok en
witte das twee dames het hoofd had afge
slagen op een Berlijnsche gevangenisbin
nenplaats, was het commentaar hier te
lande alles behalve malsch. Zooiets liep
toch wel alle spulgaten uit! Dat was
toch een barbaarsche geschiedenis, ook al
had de beul witte handschoenen aan en
boog hij hoffelijk alvorens de bijl te laten
neerkomen! De verontwaardiging hier te
lande over dit teruggaan tot de middel
eeuwen was groot, waarmee opnieuw aan
getoond werd, dat de vergelijking van de
splinter en de balk over de geheele wereld
opgaat. Want terwijl de hoofden der belde
Duitsche aristocraten op den grond rolden
en de pers meldde, dat de terechtstelling
in alle stilte had plaats gevonden en de
vrouwen pas eenige uren tevoren met hun
lot in kennis waren gesteld zit hier in
Sing Sing Mrs. Eva Coo geduldig de dagen
te tellen tot zij op den electrischen stoel
zal gaan. Zij zit er al eenige maanden en
juist dezer dagen is bekend geworden, dat
zij den 27sten Juni als haar laatsten
levensdag moet beschouwen. Eva Coo is
wel geen spionne, want zij overreed expres
een ouden knecht om in het bezit van
diens levensverzekering te komen, maar zij
is een vrouw en zij zal ook ter dood ge
bracht worden.
Weerzinwekkend gedoe.
Wat betreft de publieke afkeer van
terechtstellingen hebben wij de vorige
week het bijna ongelooflijke staaltje be
leefd van een openbare hangpartij in
Kentucky, waar een 23-jarige jonge man,
op het schavot staande, eerst drie kwartier
tot de verzamelde menigte sprak. Aanran
ding wordt in dien staat met ophangen
gestraft zoo dicht mogelijk bij de plek
waar de misdaad heeft plaats gevonden.
En aangezien de kleine gevangenis in de
buurt geen ruimte noch gelegenheid bood,
werd een schavot opgericht in de open
lucht. Van heinde en ver kwamen de pic
nickers toestroomen om het schouwspel bij
te wonen en daaronder bevond zich nie
mand minder dan het slachtoffer zelf. Van
de gelegenheid om te mogen spreken ge
bruik makend, riep de man, met vastge
bonden handen en achter wiens rug de lus
van het touw heen en weer schommelde, of
de vrouw, die hem aangeklaagd had ook
onder het publiek was. Toen hij haar ge
vonden had, ontspon zich een twistgesprek
over de vraag of hij wel dan niet schuldig
was en natuurlijk ontkende hij alle schuld.
Onder aan de trap van het schavot ston
den de oude vader en de jongere zuster van
den ter dood veroordeelde. Later vroeg een
verslaggever aan een jonge vrouw, die tot
de toeschouwers had behoord, hoe zij het
gevonden had: „Het was een mooie hang
partij en ik was er heelemaal niet akelig
van"
Met dit alles wilde ik alleen maar zeg
gen, dat de federale wet tegen lynchpar
tijen afgestemd is in den Senaat te Was
hington en men dus in de komende Jaren
Beroepen: te Sluipwijk (toez.) J. de
Lange, cand. te Huizen (N.H.).
Aangenomen: naar Vollanhove: J. F.
Uitman te Moerkapelle.
Bedankt: voor Borne G. Bos te Dedems-
vaart.
GEREF. KERKEN.
Aangenomen: naar Blokzijl B. D.
Smeenk, cand. te Arnhem.
CHR. GEREF. KERK.
Bedankt: voor Nieuwpoort P. de Groot
te Gorinchem.
HERST. EVANG. LUTH. KERK.
Drietal: te Harlingen A. Klinkenberg;
P. Neydeck en C. F. Westerman, allen te
Amsterdam.
Dr. F. W. C. L. SCHULTE.
As Maandag herdenkt dr. F. W. C. L.
Schulte, em. predikant te Hilversum, den
dag waarop hij vóór 40 Jaar het predik
ambt aanvaardde.
Frederik Willem Christiaan Lode wijk
Schulte werd 13 Febr. 1868 te Bijsteren ge
boren. Hij studeerde aan het gymnasium
te Amersfoort en aan de Universiteit te
Utrecht en werd In 1894 candidaat in
Friesland, om op Pinkstermaandag van
1895 te Cothen (U.) in zijn eerste ge
meente te worden bevestigd door ds. W. J.
Immink van Amersfoort, waar de jubilaris
intrede deed met Hand. 2 14-21. In 1898
vertrok dr. Schulte naar Muiden, welke
standplaats hij in 1905 met Groningen
verwisselde. Hier heeft dr. Schulte ge
werkt tot 1917, toen hij naar Hlerden ver
trok. Tijdens zijn verblijf aldaar promo
veerde de jubilaris op 54-jarigen leeftijd
aan de Leidsche Universiteit tot doctor in
de theologie op een dissertatie getiteld:
„Het Heidendom bij Tertullianus", bij
prof. Pijper. In 1925 vertrok dr. Schulte
naar Bergeijk, waar hem om gezondheids
redenen 22 April 1929 eervol emeritaat
werd verleend. Met een predlcatle over
Lukas 24 29 legde dr. Schulte zijn ambt
neer en vestigde zich metterwoon te Hil
versum. Voornamelijk in Groningen heeft
de jubilaris zich op onderscheiden gebied
bewogen. Hij was om. president-curator
van het Willem Lodewijkgymnasium al
daar; voorzitter van de Voogdij van het
Groene Weeshuis; voorzitter van de Prov.
Ver. „Kinderzorg"; voorzitter v. de Evan
gelisatie in de buitenwijken „Daubanton"
en redacteur van het Groninger Kerk
blad.
Van de hand van dr. Schulte verschenen
o.m. bijdragen in het Ned. Volksblad; Ons
Tijdschrift en Troffel en Zwaard. Thans
is hij nog medewerker aan het tijdschrift
der Confessioneelen „Troffel en Zwaard"
Van tijd tot tijd gaat de jubilaris in den
omtrek van Hilversum nog voor in den
dienst des Woords. Dr. Schulte wenscht
zijn gedenkdag onopgemerkt te zien voor
bijgaan.
dergelijke gebeurtenissen nog verwachten
kan. Het zichzelf recht verschaffen dn
de massa is in Amerika altijd popular
weest, omdat de omstandigheden daartn
niet weinig bijdroegen. Het langzaam v
overen en bewonen van dit kolossale
relddeel in de laatste paar eeuwen is j
geen enkel opzicht te vergelijken met i
lang daarvoor bestaande geordende maat
schappij in de Oude Wereld. In de wilder
nis, waar de voortrekkers zich vestigdl
was geen politie en justitie om de mlsdai
te straffen en dus deden zij het zelf.
Koning lynch regeert noj
Nu komt het op dit Noordelijke vastl
land nog hoogstens onder de Eskimo's!
Alaska en Canada voor. maar ook dal
reikt de lange arm van de wet, al is fc
dan soms te laat. In de Ver. Staten ken
het lynchen wel niet zooveel meer voor a,
een halve eeuw geleden toen er ongevd
200 menschen, blanken zoowel als negei
zonder rechterlijke uitspraak ter dood t
bracht werden, maar over 1933 waren 1.
er toch nog 8, van wie vier blanken i
de overigen negers waren. Waarschijn
zal het jaar 1934 niet veel van dat aanj
verschillen. Het opmerkelijke van
Amerlkaansche lynchen is. dat de StatJ
ln het Noorden en Oosten er geheel
van zijn, maar die ln t Westen en vooj
in het Zuiden er nog aan doen. Vot
Louisiana, Tennessee, Georgia, Alabai
Mississippi e.d. hebben in dit opzicht 1
wat op hun geweten. Hoe hebben dj
lynchpartijen plaats? Het slachtoffer wol
eenvoudig opgepakt voor hij nog met J
politie in aanraking is gekomen en om
leven gebracht of een gewapende ben]
overvalt het Huis van Bewaring of de i
vangenis, dwingt den sheriff tot overgï
en speelt dan voor eigen rechter en bef
In beide gevallen komt het hoogst zeldf
tot vervolging van hen, die aan deze l
peditie hebben deelgenomen, omdat iedl
een ieder ander beschermt en de shen
ten slotte ook zijn baantje aan de kiezq
te danken heeft. Even hoogst zelden kor
het voor, dat een sheriff zich niet laat 1
timideeren, maar een kogel klaar he
voor den eerste den beste, die durft dii
terbij te komen. Dikwijls is het ook geb
ken, dat de handhavers van de wet
meer met de bevolking eens zijn en al
oogluikend toelaten.
Ingewikkelde toestand
Om hier voorgoed verandering ln
brengen werd in den Senaat een wet vo
gesteld om het lynchen een federaal stj
bare quaestle te maken, waardoor dus
Bondsregeering te Washington de ven
ging in handen zou gaan nemen in pla
van als tot nu toe de plaatselijke gom
nementen van de Staten, waarin het 1
chen gebeurd was. In de laatste paar j
heeft de Bondsregeering zeer veel re)
taten bereikt met het uitroeien van n
daad. zooals bijvoorbeeld het achterha
van Dilllnger. Hamilton en zulke aai
schurken eenvoudig door de natioi
eenheid ln optreden en de onbegren
hulpmiddelen die haar ten dienste sta
Politieke beletselen en onderlinge naij
tusschen politie en Justitie van dort
en districten, provincies en wat niet id
die elkaar liever in de wielen rijden
zelf de eer te behalen dan het groote
na te streven: het tegengaan en bestral
van misdaad, hebben bi.i elkaar gemai
dat er in Amerika zulke ongelooflijke
standen kunnen bestaan en blijven
staan.
Nu dient men niet te vergeten, dat
V. S. wel naar buiten den indruk
één land maakt, maar dat het bestaat
48 Staten, die zich souverein verkla
hebben en dat ook gevoelen. Vandaar
er altijd zoo veel mogelijk tegen gevoch
wordt om de bondsregeering interne a
gelegenheden van de staten zelf te
uitmaken. Het beruchte Drankverbod 1
er een voorbeeld van, dat een staat
New-York moest bukken voor Kansas,
zes maal minder inwoners bezit. Ver
bestaat in het Zuiden sinds den Burg
oorlog in 1864 nog altijd een zekere w
tegen het Noorden, Yankeeland bij
naamd en deze oorlog ging om het
maken van de negerslaven, wier afsta
melingen het grootste aandeel voor
tegenwoordige lynchpartijen oplevei
Het negervraagstuk in het Zuiden is
veel omvattend, dat er niet met een p
woorden over gesproken kan worden, m
dat staat onomstootelijk vast. dat de kif
lingen daar niet dien trap van besc
ving en ontwikkeling bereikt hebben
hun broeders en zusters in de rest van
land en deze bewering gaat ten opzie
van de blanken evenzeer op Het is er
elk opzicht veel grover en primitieve^
vandaar, dat het lynchen er veelJB'
voorkomt, er zelfs als een soort amusef
beschouwd wordt.
Het lynchen blijft bests
Niet dat men er ln 't algemeen zoo 0
denkt en waar het lynchen vooral
soort bescherming van blanke vrouj
wordt geacht zijn zij het. die er zich
het hardst tegen uitspreken en zelfs b
den zijn gaan vormen om het tegen
gaan. De opschudding, die in de Sen
verwekt werd bij het voorstellen van
federale wet. was vooral groot en bel
bij de volksvertegenwoordigers uit
Staten, waar het lynchen plaats heeft.
voorgestelde wet verbood het lynchen n
want het is immers al een massale ma
maar de ambtenaren werden gestraft,
dien zij geen poging hadden gedaanJ
het te voorkomen of de bedrijvers gev"
gen te nemen. Het eenige wat de sen
ren met goed succes konden doen was f
obstructie te voeren door over allerleij
nog wat te oreeren en ondertusschen r
voorstel op langen termijn verdaagd!
krligen. Senator Smith van South ca:
zei o.a.. dat het een treurige maar B
nederende noodzakelijkheid was om ^4
achter de wet om te gaan ten emaea
rust van onzen hulselijken haard en r
ongereptheid van onze vrouwen te r
schermen. Hit riep zijn medeleden vaiM
Amerikaansche Hoogerhuis toe zich mek
vermoeien of te willen oordeelen over uj
standen waarvan de meesten geen d<r
hadden. De wet werd dus afgewlmpei
het lynchen zal dus wel doorgaan,
men vooral niet denken dat a' |ïi-
stige vergrijpen de aanleiding tot zua
volksbereehüng ziin kunnen Ik vind
lijst over 1933 o a zulke oorzaken a»
stelen van sterken drank een klap J
ooren van een longen dreigement
spreken en van drie gevallen been j
zelfs niet kunnen uitvinden waar j
slachtoffer opgehangen of doodga-
werd.
