bouwkunstig schoon
VictorHugo
«jit* Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Vrijdag 24 Mei 1935
Vijfde Blad
No. 23058
li» xL t'. 'k van cle Waard bewesten
11. 'htrsloot f i eindelijk moest Zoe'er-
Ij, e een fljrv missen Van de
LN/T IN IIÏIEKIN
UIT DE BRUSSELSCHE
TENTOONSTELLING
Steunt met Uw gaven
het Leidsch Crisis-Comité.
THIJS IJS EN DE KONINGSKROON
OPuiiie- Sflictf
Jüjj.rtn ÓSt)6s -K)20
V.
|ln onze artikelen over de Leidsche
orten hebben we laten uitkomen,
t deze alle dagteekenden uit den tijd
i het Beleg. De destijds aanwezige poor-
ihadden veel te lijden gehad en konden
zonder herstelling niet blijven ge-
idhaafd Herstelling of herbouw waren
akelljk bij Koepoort, Witte Poort en
(luwe Poort. Hoogewoerdspoort en Zljl-
t moesten bij den uitleg der stad meer
rts worden herbouwd. Als nieuwe
ten verrezen in de 17de eeuw Morsch-
rt, Rijnsburgerpoort en Marepoort. En
■lotte werd ten behoeve van boeren en
ieniers ln het laatst der 17de eeuw
Heerenpoortje gebouwd.
"I de verschillende stadsuitbreidingen
^I7de eeuw werden aanvankelijk hou-
orten opgericht. In 1592 werd de
iste Wittepoort en in 1631 de Rijns-
!rpoort in bak- en bergsteen ge-
Doch onze poortenbouwer bij uit-
|»ndheid was ln het derde kwart der
eeuw Willem van der Helm, voor
j rekening Marepoort, Zijlpoort,' Hoo-
«rdspoort, Koepoort en Morschpoort
len.
de resoluties tot den bouw dezer
rten, deed de Stedelijke Regeering
Jrrkuitkomen, dat zij vooral moesten die-
Ie tot verfraaiing der stad. Practisch
zij tot verdediging nooit noodig ge-
Jten. Zelfs werden in de 18de eeuw de
innen van de wallen verwijderd.
[Meen in 1813 heeft men nog eenmaal
yde bastions bij de Hoogewoerdspoort de
ten weer aangebracht en alles
ains in staat van verdediging ge-
Kht. aangezien men vreesde, dat de
hen van uit Woerden de stad zou-
beleggen. Doch de Franschen trokken
1 toch liever maar een anderen kant
Toen in 1815 het rijk van Napoleon
Minitief ten einde was en ln 1816 de
'jge Alliantie zoo iets als een wereld-
't beloofde, werd te Leiden en trou-
in meerdere plaatsen besloten, de
ingwerken te slechten, met uitzonde-
lig der poorten.
|h 1840 scheen dit zijn beslag te hebben
bjegen. En ook toen ln 1851 het poort-
'1 was afgeschaft, bleven de poorten
aan. Uit practisch oogpunt waren zij
altijd onmisbaar.
[De stad vormde een economische kern,
baar eigen tarieven van ln. en uit-
bezat. haar eigen accijnzen hief.
kelen naar buiten en naar binnen
N al even ongeoorloofd als thans aan
k landsgrenzen.
I -n de stedelijke beambten, die geves-
T?d waren in de accijnshuisjes bij de
pjren zorgden wel, dat de stad steeds
Pt hare kreeg.
[Deze stedelijke accijnzen werden, zooals
*b zich zal herinneren, in 1865 afge
eft. Daarmee verdween de laatste uti-
«tsbeteekenis der poorten. En we zien
ia over geheel Nederland een ware af-
[hakwoede vaardig worden. Niet het
- te Lelden. Zes van de acht Leid-
stadspoorten moesten bezwijken on-
s'oopershanden, ook al gingen er in
•Leldsch Dagblad" destijds krachtige
Sn*» °P tegen dit ..schandelijk van-
I Toch al werd de vesting ontmanteld,
^"bij de wallen ln plantsoenen werden
.'i^bapen. de bastions herschapen in
I .'moven en fabrieksterreinen of op
V -lere wijze ter bebouwing uitgegeven, al
"oen de poorten gesloopt, er kwam
Mrlmpig niet. meer vrijheid en ruimte.
L~™en bleef besloten binnen de singels.
EU Kon. Besluit van 13 Juli 1896
|i, besloten een flinke stadsuitbreiding
tnks s"aan Zoo werden in 1896 opnieuw
™tken van de aangrenzende gemeenten
l'annexeerd.
«do ^btscest een deel tusschen Gal-
ia en Haarlemmervaart. De grens
iet» u voortaan van de spoorbrug der
Ir» e 'Un rondom de Vrouwenge-
li'. D het laatst in gebruik geweest
lmi»H chopaten-asyl langs de Poel-
Irij naar de Trekvaart. Door een
It??! n heb ik de nieuwe grens op het
I Vp aangegeven.
lath 0 moest Leiderdorp een stuk
IfinHi a.' De Erens liep daar voortaan een
liZim 8S de „Stinksloot", dan langs de
lta>i naar Sasfabriek en slachthuis.
IsiiH s 'khgs de rinesloot van den
I 'ott ':-ngs de Drift en nam ten-
liin i "eP de l.i'ens langs den Nieuwe
K°W dan de Roomburgerwetering
I net snijpunt met den spoorweg naar
Utrecht, liep hier langs tot even over den
Vliet en volgde tenslotte een wetering,
welke parallel aan den spoorweg liep tot
aan het Galgewater toe.
Het Nieuwe Verbindingskanaal, tcn-
deele een kanaliseering van de Roombur
gerwetering werd later gegraven.
Het grondgebied binnen de singels, dat
223 morgen en 291 roeden bedroeg, wat
neerkomt op ruim 190 H A werd door deze
annexatie uitgebreid tot 564 H.A. Het werd
dus bijna driemaal zoo groot. Een enorm
voordeel, omdat men nu ruimere straten
kon projecteeren. Aan Witte, en Zoeter-
wousche Singel verrezen heerenhuizingen,
terwijl de Noord- en Oostkant van het
nieuwe gebied vooral werden benut voor
arbeiderswoningen en voor den kleinen
burgerstand.
Toen de stad evenwel gevoelde, wat het
bezit van meerdere ruimte beteekende, en
tot de overtuiging kwam, dat er eigenlijk
maar half werk was verricht, begon men
al spoedig te spreken over weer nieuwe
gebiedsuitbreiding. Reeds op 29 Mei 1907
werd daartoe een nieuw plan bij Ged.
Staten van Zuid-Holland Ingediend.
Doch het duurde 13 jaren, tot 1 Januari
1920, voor deze wenschen practisch wer
den verwezenlijkt.
De grens met Oegstgeest loopt thans van
de brug even benoorden de Vink naai- den
Lage Morschweg, waarvan een deel nu
tot Leiden behoort, vervolgens langs En-
degeester Wetering. Warmonderweg, de
Molensloot in den Kikkerpolder, een lijn
daarvan doorgetrokken naar de verbin-
dingsspoor met de gasfabriek.
Dan wordt de oude grens met Leider
dorp een poosje gehandhaafd, n.l. de
Ringsloot van den Stadspolder. Doch het
Oostelijk deel van dien polder tot aan de
Zijl behoort nu ook aan de stad. Men
weet hoe daar de laatste jaren ten O. van
de Drift is gebouwd. Verder verloor Lei
derdorp nu de geheele Waard tusschen de
beide Rijn-armen.
Van de punt van het Waard-eUand
loopt thans de grens met Zoeterwoude in
een wijden boog om Cronensteinpolder,
Gasthuispolder en Boshuizerpolder, verder
langs den Vliet naar Allemansgeest en
vandaar langs den Kleinen Vliet naar de
plaats, waar deze ln het Galgewater
uitloopt.
Zoo werd het grondgebied der stad van
564 H.A. uigebreid tot 689 H.A. Hoezeer
Hijnsburgerweg, Haagweg, Morschweg na
dien tijd zijn veranderd en nog veran
deren. weten we. En het sterkst is de
bouwwoede wel tusschen Heerenstraat en
Hooge Rijndijk.
Het spreekt wel haast vanzelf, dat Lei
den op den duur nog niet tevreden kan
zijn. En de tijd zal zeer zeker komen, dat
ook „Rhijnhof" en het deel van Oegst
geest waarin de gestichten liggen, bij
de stad zal worden getrokken.
N. J. S.
Vorig artikel geplaatst in ons Blad van
Vrijdag 17 Mei j.l.
RECLAME-
Nu de officieele inwijdings-plechtigheden
der verschillende vreemde afdeelingen
bijna alle (hebben plaats gevonden en elk
paviljoen den bezoeker nieuwe indrukken
geeft van het hooge peil der moderne be
sdhaving, blijkt de Brusselsche Wereld
tentoonstelling een schitterend en onge
ëvenaard succes te zijn.
Nauwelijks zijn veertien dagen verloopen
of de „World's Fair" telt reeds 1.200.000
bezoekers. Allen zijn verrukt en nemen er
een buitengewoon goeden indruk van
mede: nooit zag men een zoo grootsch en
indrukwekkend geheel.
Het publiek staat vol bewondering voor
de grootsohe scheppingen van het men-
schelijk vernuft op alle mogelijke gebied
ter wereld: kunst, wetenschap, nijverheid
en handel; kortom alle uitingen van het
Denken en Handelen zijn er vertegen
woordigd en op een imposante en feërieke
wijze tentoongesteld. 4911
Alle gewenschte inlichtingen betreffende
België, Brussel en de Tentoonstelling zijn
te verkrijgen bij de Belgische Consulaire
Agenten en bij alle Reisbureaux.
BEGRAFENIS VAN IVANS.
Onder groote belangstelling is gister
middag het stoffelijk overschot van mr. I.
van Schevichaven. den bekenden schrij
ver Ivans, op Oud Uk en Duinen te
's Gravenhage ten grave gedragen.
Vele bloemen dekten de baar. In de
rouwkapel werden op het orgel gespeeld
het Lorgo van Handel, „Es ist bestimmt"
en „Wen ich elnmal soil scheiden".
Allereerst voerde de heer Ariens Kap
pers het woord en voorts de heer A. W.
Bruna te Utrecht namens de Uitgevers-
Mij. van dien naam.
Vervolgens sprak de heer R. Schroder
namens het kapittel Gooi- en Eemland en
de Loge „In Vrijheid Een" van de vrij
metselaren.
Oud-kolonel Groen herdacht den ont
slapene als mensch en als talentvol schrij
ver.
Prof. van Haaften, sprekend als vice-
voorzltter van de Vereeniging voor Le
vensverzekering. herdacht het vele dak
van Schevichaven op dit gebied heeft tot
stand gebracht.
Voorts spraken de heer Hendrik Muller
namens de Ver. „Hou en Trouw" van oud
leerlingen der Handelsschool te Amster
dam, en Hijmans namens de redactie van
het orgaan der Ned. Ver. van het Verze
keringswezen.
Tenslotte trad nogmaals de oud-kolonel
Groen naar voren, om aan de tragiek
uiting te geven, dat iemand van wien zóó
veel lof kon worden getuigd, in de laatste
jaren heeft moeten bedelen om een be
trekking te verkrijgen.
Nadat de baar grafwaarts was gedra
gen, dankte een familielid voor de belang
stelling.
BOEKBESPREKING.
Drogon door Arthur van Schendel.
Tweede druk uitgegeven bij J. M.
Meulenhoff aan het Rokin. te
Amsterdam.
Ongeveer veertig Jaar geleden schreef
Arthur van Schendel zijn Drogon En dat
dit boekje toen een daad in de lteratuur
beteekende. bewijst wel het woord van
den schrijver/componist Alphonse Diepen-
brock. die in die jaren leeraar in de
klassieke talen was ln den Bosch.
Van Schendel heeft namelijk den moed
gehad om over het probleem van de
schuld en het zondebegrip, de basis van
de Grieksche tragedies en van de Middel-
eeuwsche-Christelijke moraal, zijn mee
ning te zeggen.
In de noodlotstragedies der antieke,
zoowel .als in de Middeleeuwsche dra
ma's verleefden de menschen hun levens
rechthoekiger en onvertroebelder dan nu.
Zij werden niet afgeleid door de duizend
een 'n zenuwsloopende nietigheden van 't
moderne leven. Vervuld van hun liefde of
haat, van een levensoffer of een wraak
neming. konden zli aan hun alles over-
heerschende gevoeféhs sterven. Zoo sterft
ook Drogon, de rampzalige, die het goede
wilde, maar steeds onheil stichtte, in
wanhoop; omdat hij het mysterie van het
leven en de duistere machten die hem
drijven, niet kan doorgronden.
Wij mogen erkentelijk zijn voor dezen
tweeden druk, die het boekje uit de ver
getelheid heeft, gehaald. Het wordt ge
kenmerkt door een verhevenheid van stijl
en uitbeelding, en een beheerschtheid van
taal. die voor een long schrijver, hij was
toen 19 jaar. merkwaardig zijn.. Deze
schoone kenmerken kan men ook nu nog
ten volle genieten en al leest men dit ver
haaltje in een uur uit, met taal en strek
king blijft men nog dagenlang bezie
Jammer, dat bij dezen tweeden druk de
teekeningen van Bauer niet voorkomen,
die hr den eersten druk stonden.
Muziek in den Meinacht door
Marie Gevers. Nederlandsche be
werking van Dr. Martin J. Prem-
sela. Verschenen bU de Zuid-
Hollandsche Uitgevers Maatschap
pij den Haag Prijs ingen. f. 2.90
en geb. f. 3.50.
Het eigenaardige van dit boek is. dat
men het noch onder de Vlaamsche, noch
ondere de Waalsche literatuur kan rang
schikken. Men zal misschien denken, dat
het er weinig toe doet of het een
Vlaamsch of een Waalseh boek genoemd
moet worden Maar het bevreemdt wel dat
een Vlaamsche. die zoo uitnemend de
Vlaamsche ziel en het leven op het land
in Vlaanderen weet te vertolken, wier
ouders ook Vlaamsch spraken, haar boek
in het Fransch schrijft en uitgeeft. Dat
moet dan wel zijn omdat beter gesitueerde
Vlamingen Fransch als de omgangstaal
beschouwden en vaak nog beschouwen!
De Fransche taal doet dit boek ongetwij
feld afbreuk, want niettegenstaande de
voortreffelijke Nederlandsche bewerking
van Dr. Martin Premsela. is het pijnlijk
de personen uit deze geschiedenis hoog-
Nederlandsch te hooren spreken en niet de
sappige taal van een Streuvels of een
Timmermans
Het is overigens een boek vol van fijne
gedachten en oorspronkelijke zegswijzen,
met treffende beschrijvingen van het
leven der dieren en van de natuur, door
een twaalfjarig meisje verteld. Het is wel
het knappe talent van deze schrijfster,
dat voorkomt, dat dit verhaal van een
kind over groote menschen (hetwelk ln-
tusschen geen kinderverhaal is) zoo aan
nemelijk en zoo aandoenlijk is. Het boek
werd bekroond met den Prix Populiste.
Stoere Zwoegers door Caroline
Miller. Geautoriseerde vertaling
door G. van Nes-Uilkens. Uitgege
ven bij de Zuid-Hollandsche Uit
gevers Maatschappij, den Haag.
Prijs Ingen. f3.75 en geb. f. 4.50.
Als men dit boek bekijkt en doorbladert,
wijst niets er op dat het in den Ameri-
kaanschen staat Georgië speelt, ln de
eerste helft der vorige eeuw. hetgeen een
verzuim van den uitgever genoemd moet
worden. Want zelfs de bekroning van dit
werk met den Pulitzerprljs en den Fran
schen Prix Fémina zou ons niet verkla
ren. dat we met. een Amerikaansch boek
te doen hebben. Het vertelt ons van enkele
boerenfamilies meest afstammelingen van
geïmmigree'de Ieren en Engelschen die
zich ln de onherbergzame eenzame oer
wouden. diep ln het binnenland van
Amerika, een bestaan trachten te ver
schaffen met het bebouwen van land het
fokken van vee en het jagen op wild. Alles
maken deze menschen zelf: hun huis.
meubels, eetgerei, kaarsen, hun kleeren
die ze weven en verven Eigenlijk is het
verhaal slechts een eentonige herhaling
van huwelijk, geboorte en dood van mais
planten en varkens slachten en van ruil
handel aan de kust. En zoo natuurlijk
schijnt de schrijfster dit leven te vinden,
dat ze ons niets vertelt, van den dagelijk-
schen strijd die deze menschen zeker ge
voerd moeten hebben tegen een onbarm
hartige wildernis en tegen even zoo on
barmhartige roofdieren. De beet van een
ratelslang en de onverwachte aanval van
een panter ziin de eenige voorvallen die
de opsomming van steeds weerkeerende
gebeurtenissen wij zouden haast, zeggen,
fleurig onderbreken Toch staan deze
menschen met hun purltelnsche begrippen
over zonde en trouw, met hun leed en
tegenslag zeer levend voor ons; de beko
ring van het werk ligt in het eentonige
rhythme van stijl en handeling. Alles kab
belt rustig verder als een traag stroomend
riviertje.
Al te vaak doet dit boek denken aan
Kristin Lavran's Dochter van Sigrld
Unset, die hiermede den Nobelprijs ver
wierf zij het ook veel minder grootsch van
opzet veel minder krachtig, veel minder
hartstochtelijk van taal. Voor een eerste
werk van een jonge schrijfster verdient
het echter zeker de volle aandacht.
De voorplaat van Anton Pieck stemt niet
geheel overeen met de beschrijving in het
verhaal.
C. N.
o
NIEUWE UITGAVEN.
Het Handboek 1935 der K.N.A.C.
Sinds 1932 geeft de K.N.A.C. ieder jaar
een handboek uit. Dit steeds omvangrijker
wordende boekwerk (het telt niet minder
dan 440 bladzijden i blijft zich in de steeds
stijgende belangstelling van autorijdend
Nederland verheugen. Dit is nu werkelijk
een handboek in den waren zin des woords
een vraagbaak op automobllistisch ge
bied, welke aan alle daaraan te stellen
eischen beantwoordt. De K.N.A.C. leden,
die dit boek leder Jaar gratis en franco
ontvangen zouden het dan ook slechts
noode willen missen.
De talrijke verbeteringen, welke reeds
het vorig jaar de voornaamste kenmerken
vormden van het toen verschenen hand
boek, hebben ook nu weer de basis gevormd
voor de veranderingen, welke in de uit
gave voor 1935 noodzakelijk waren.
De kaarten der provincies en die van de
plattegronden der steden met de door
gaande verbindingen zijn alle weer geheel
vernieuwd en tot het laatst toe bijgewerkt.
Aanvullingen en verbeteringen bleken
ook noodig in de opgaven der voor het
publiek opengestelde landgoederen, de af-
standstabellen voor Binnen- en Buiten
land en bij vele andere hoofdstukken.
De wijzigingen in Motor- en Rijwiel-
Reglement en -Beschikking, benevens de
daarbij ingevoerde nieuwe verkeersborden
zijn uitvoerig vermeld.
Voor het eerst zijn in deze uitgave door
middel van kaartjes de uren van openstel
ling der douanekantoren voor het voor
naamste reisgebied van Europa vermeld,
een aanvulling, welke door haar handig
heid in een behoefte voorziet.
Deze kaartjes zijn in kleurendruk uit
gevoerd en door een uiterst practisch
systeem kan de autotoerist, die op een ge
geven moment, hetzij overdag of 's nachts
de grens over wil, in één oogopslag zien,
welke grenskantoren hem hierbij nog kun
nen helpen en langs welke wegen hij op
de snelste wijze het door hem uitgezochte
grenskantoor kan bereiken Het is handig
bedacht en vele automobilisten zullen al
leen hierom reeds het handboek waardee-
ren.
Alles bijeen zal het Handboek 1935 weer
een betrouwbare en veel geraadpleegde
gids voor den automobilist zijn.
Voor nlet-leden der K.N.A.C. is dit
Handboek verkrijgbaar tegen den prijs van
f. 4,50 per stuk.
Verschenen bij Uitgevers Mij. Gebr.
Kluitman Alkmaar een zestal aardige boe
ken voor jongens van 1016 Jaar:
„De Schat van den Zeekapitein" door
Percy F. Westerman;
„De Lotgevallen van Jonker Hans van
de Sparrenborgh" door J. E. Hoving;
RECLAME- 4f*
'v
zacAé vtutJntatif
KWAIITEIT5 SIGAREN
„De Club der Vliegende Hollanders" door
Joh. C. Mulders;
„Op goed Geluk naar Mexico" door Wal
ter Tomson;
„Drie Jongens en een Auto" door Wouter
Walden;
„Onder de Gulden Ster" door Jac. van
der Klei.
Bij de Zuid-Hollandsche Uitgevers Mij.
te Den Haag:
„Uit de Wereld van het Onderbewuste"
door Phyllis Bottome, vertaald door J. E.
GorterKeyser.
Bij Uitgevers Mij. Andries Blitz te Am
sterdam
„Tien jaren onder den Grond", ontdek
kingstochten van een eenzamen onder
zoeker, door Norbert Castert, bewerkt door
dr. G. G. Ellerbroek.
Bij N.V. Em. Querido's Uitgevers Mij. te
Amsterdam
„Voor toekomstige Moeders" door dr. Th.
H. van de Velde.
Bij Erven J. Bijleveld te Utrecht:
„Post"jagers te voet naar Indië" door-
T. A. van Heyningen, met een voorwoord
van dr. P, H. Ritter Jr. en teekeningen
van Hans Borrebach.
Bij Nijgh Van Ditmar N.V., Rotterdam:
„Hoe moet ik mijn Haar wasschen en
verzorgen" door dr. P. H. van der Hoog.
Bij J. B. Wolters te Groningen:
„Ezra en Nehemia" door dr. A. v. Selms,
pred. bij de Ned. Herv. Gem. te Hansweert.
„De Commune Trek in het Indonesisch
Rechtsleven" door mr. F. D. Holleman.
Rede uitgesproken bij de aanvaarding van
het ambt van buitengewoon hoogleeraar in
het Adatrecht van Nederlandsch-Indië aan
de Rijksuniversiteit te Lelden.
De V.V.V. „Zandvoort" heeft een door
den heer J, de Bruin geschreven boekje
het licht doen zien. dat bedoeld is om
Zandvoort nog meer als vacantie-oord en
woonplaats te propageeren.
Het Nationaal Chr. Comité tot geeste
lijke en Cultureele Verzorging der door
de regeering tewerkgestelden, heeft een
brochure het licht doen zien, getiteld:
„Naar het Kamp", waaruit men een in
druk krijgt van den door haar verrichten
arbeid. Uitgever is La Rlvière en Voor
hoeve te Zwolle,
Wij ontvingen van den Nederl. Jeugd
herberg Centrale een boekske, waarin het
onderwijzend personeel wordt aangespoord
er met hun klassen op uit te trekken. Het
geschrift bevat tal van oordeelvellingen
van hen, die dat reeds deden en daarbij
gebruik maakten van de jeugdherbergen.
28. „Maar", zoo vroeg aan 't jongetje nu onze Thijs, „als je
vader nu een echte prins was, waarom woon jij dan niet in het
palels? En waarom draag jij dan zoo'n goedkoope jas?"
„Toen de koning hoorde, dat mijn vader deze kroon bezat, werd
hij bevreesd, dat hij den langsten tijd nu op de troon gezeten had.
Hij liet mijn vader door soldaten overmannen en heeft hem toen
uit 't land verbannen. Hij kwam nooit t'rug en bovendien hebben
wij sindsdien de kroon niet meer gezien. U begrijpt nu zeker wel,
hoe erg verbaasd ik was, toen ik hem liggen vond in 't gras."
Er ging een licht nu op in Thijs' verstand, en hij greep den ander
bij de hand.
„,Kom!" riep hij, „vlug mee naar binnen, dan gaan wij eens
een proef beginnen!"
