INAUGUREELE ORATIE VAN
PROF, MR. F. D. HOLLEMAN
uden jubileum „Chrysostomus".
Jaargang
VRIJDAG 10 MEI 1935
No. 23046
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
STADSNIEUWS.
I
f e J f-«f' h"
S *'S Wi
Over: „De commune trek in het Indonesisch
rechtsleven"
Het voornaamste Nieuws
van heden.
EIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
ntschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
vertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
er tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
ensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
n 30. - Incasso volgens postrecht Voor opzending van brieven
ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANTt
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zllnr
3 maanden.
f. 2.35
per 3 maanaen
per week*-f.0.18
Franco per post f. 235 per 3 maanden -f- portokosten^
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mnd
ummer bestaat uit ZES bladen
EERSTE BLAD.
EID VAN DEN HEER J. KOOME.
a 40-jarige werkzaamheid in
gemeentedienst.
:nmorgen vond in het Marktgebouw-
i de Turfmarkt het afscheid plaats
.n heer J. Koome, laatstelijk con-
bij de vee- en marktdienst alhier,
40-jarige werkzaamheid, waarvan
"3 bij gemeentewerken. Vele leden
et personeel waren aanwezig toen
r Koome met zijn echtgenoote en
binnentrad, waar hij op uiterst har-
wijze werd toegesproken door zijn
den heer L. A. Mennes, directeur
-n Markt- en Havendienst. Deze wees
hoe hij in Januari, den heer Koome
telend dat zijn tijd van gaan geko-
■as, ten antwoord kreeg: „Het spijt
at ik dan mijn 40 jaren niet vol
ken".
had spr. getroffen en hij dacht toen:
e zal zijn 40-jarig jubileum nog
;aken". Nu is het zoo ver. aldus ver-
spr., die er in vriendelijke woorden
-s, hoe hij hem de grootste hoog-
g toedraagt. Ook huldigde spreker
e als een bijzonder goed voorbeeld
het personeel. Vervolgens bood hij
beidende, mede namens het perso-
-n groepsfoto van het personeel aan
'n fraaien wandelstok, door welke
ux Koome prettige herinneringen uit
ensttijd zou mogen behouden. Ten-
wenschte de heer Mennes den heer
nog vele jaren van gezondheid en
d toe. Met een kort woord dankte
r woorden en mooie geschenken,
p de heer Galjaart Sr., werkzaam
n Plantsoenendienst, getuigde van
^leizierlge samenwerking met aller
„Jaap" en de gedurende de afge-
jaren ontstane vriendschapsban-
rtelijk memoreerde
op bestond gelegenheid den heer
e de hand ten afscheid te drukken,
an een spontaan gebruik gemaakt
E LEIDSCHE MIDDENSTANDS
CENTRALE.
'anisatic der Kamers v. Koophandel
en verlichting maar verzwaring
n lasten voor het bedrijfsleven.
verband met de voorgestelde reor-
tie der Kamers van Koophandel, is
e Leidsche Middenstandscentrale net
de adres gericht aan Z.Exc. den
er van Economische Zaken:
Leidsche Middenstandscentrale, ver-
'oordigende: de Vereemging van
Christelijken Handeldrijvenden en
rieelen Middenstand in Nederland
g Leiden, den R.K. Middenstands-
„De Hanze" afdeeling Leiden en den
klijken Nederlandschen Midden-
bond afdeeling Leiden,
zonder groote verwondering kennis
en hebbende van de plannen om de
van Koophandel en Fabrieken
Rijnland te Leiden te combineeren
de Kamers van Koophandel te
venhage, Gouda en Delft, zulks in
d met de voorgestelde verlaging der
iksche bijdragen voor het Handels-
overwegende, dat vooral in dezen zoo
ernstigen crisistijd het een groot voordeel
is om een goed geoutilleerd gemakkelijk
bereikbaar centraal punt te hebben waar
men zijn moeilijkheden kan bespreken.
dat de Leidsche Kamer inderdaad is
gebleken een vraagbaak te zijn voor den
handeldrijvenden en industrleelen midden
stand in Leiden en omstreken,
dat daarentegen het voordeel van de
verlaging van de bijdragen voor het Han
delsregister niet opweegt tegen het onge
rief en de financieele nadeelen welke de
handeldrijvende en Industrieele midden
standers zullen ondervinden als deze zich
in voorkomende gevallen tot Den Haag
zouden moeten wenden.
dat dit inzonderheid blijkt uit de om
standigheid dat één reis naar of zelfs één
telefoongesprek met Den Haag reeds de
geheele bezuiniging in haar tegendeel kan
doen omslaan,
dat zulks inzonderheid klemmend moet
worden geacht ten aanzien van de alge-
meene adviezen welke aan de Kamer wor
den gevraagd, van de inlichtingen welxe
bij het Handelsregister kunnen worden
verkregen en van de hulp welke bij de
uitvoering der contingenteeringsmaatrege-
len wordt verleend, terwijl bij de regeling
van het afbetalingsstelsel en van de uit-
verkoopen en opruimingen aan de Ka
mer van Koophandel een belangrijke rol
wordt toebedeeld.
Besluit bij dezen aan Uwe Excellentie
met verschuldigden eerbied te berichten:
dat de nadeelen van een dergelijke reor
ganisatie aanmerkelijk grooter zullen zijn
dan de voordeelen.
dat deze reorganisatie geen verlichting,
maar verzwaring van lasten voor het
bedrijfsleven zal beteekenen,
dat in Leiden als centrum van het Rijn
land een Kamer van Koophandel onmis
baar geacht moet worden.
dat de handeldrijvende en industrieele
middenstand gebaat is met een goed
functionneerende gemakkelijk te bereiken
Kamer van Koophandel en dat zij daarom
Uwe Excellentie eerbiedig verzoekt de
Kamer van Koophandel te Leiden te hand
haven en het betreffende gedeelte van het
bezuinigingsplan geheel achterwege te
laten.
w. g.: C. Schout, voorzitter,
w. g.: P. van der Tas, secretaris.
EET MEER MELKBROOD.
Een propaganda-comité opgericht.
In hotel „Centraal" werd gisteren de
oprichtingsvergadering gehouden van een
Comité tot bevordering van het verbruik
van melkbrood, in den geest zooals deze
reeds bestaan in het geheele land.
Aanwezig waren personen uit het bak
kersbedrijf, uit den melkhandel, veehou
ders, vertegenwoordigers van het Crisis-
zuivelbureau en wethouder Romijn.
In principe werd besloten hieruit een
comité samen te stellen en contact te
zoeken met de Ver. van Huisvrouwen en
verschillende instanties, die voor propa
ganda van het verbruik zouden kunnen
zorgdragen.
Het woord werd o.a. gevoerd door de
heeren Hendriks ambtenaar aan het
Crisiszuiveibureau en Vos directeur van
genoemd bureau.
Maandag 13 Mei a.s. zal de agent van
politie J. Houwer den dienst met pensioen
verlaten. Des namiddags om 2.45 uur, zal
hij in de theorie-zaal van het politie
bureau afscheid nemen van het Corps.
Foto Jonker.
tftmf -®i Hf,-
-i
-4
Belegenheid van net 10de lustrum van het Theologisch Collegium „Chrysos-
lus" werd een lustrumvergadering gehouden, waarvan na afloop deze foto
J1 genomen. Zittend v. 1. n. r. de eerevoorzittersprof. dr. J. de Zwaan,
ér. F. w. A. Korff, dr. W. Th. Boissevain, prof. dr. L. Knappert, prof. dr. L. J.
van Hoik, prof. dr. G. Sevenster.
Prof. mr. F. D. Holleman, benoemd tot
buitengewoon hoogleeraar aan onze Uni
versiteit en belast met het geven van
onderwijs in het adatrecht in Ned. Indië
heeft hedenmiddag in het groot-audito
rium van het Academiegebouw dit ambt
aanvaard met 't uitspreken van een rede.
Tot onderwerp van zijn rede koos spre
ker de Commune trek in het Indonesisch
rechtsleven, een van de eigenaardigheden
in dp structuur van het adatreoht. waar
door dit recht zich van het Romeinsch
recht en daarop gebaseerde rechtssyste
men onderscheidt. Op dien typischen trek
wees reeds van Vollenhoven in 1917 bij
de uiteenzetting van het Javaansch adat-
recht. Het commune schuilt niet alleen in
de merkwaardige rechten, die het dorps
bestuur ontleent aan het beschikkings
recht der gemeente of in de gebruikelijke
samenwerking der dorpsgenooten, zich
uitend in het bezit van gemeenschappelijke
veekralen of schuren of in gemeenschap
pelijke werken: ook maakt dat commune
besef allerlei regelingen ter bescherming
van de rechten van het individu overbodig,
omdat alle rechten niet scherp individueel
worden uitgeoefend, doch het belang der
samenleving drukt op alle gebruik van
eigen goed Dit commune in het recht is
geen constante waarde, doch het verliest
aan kracht naarmate net proces van
individualiseering voortschrijdt, zonder
echter geheel te verdwijnen. In 1931 noemt
van Vollenhoven dién communen trek als
één. naast nog andere kenmerkende trek
ken van het Indonesisch recht: het magi
sche, het traditioneele en het emotioneele
en het visueele, doch nimmer heeft hij aan
dit onderwerp een aparte en samenvat
tende studie gewijd.
Spreker stelt dan voorop, dat men dien
communen trek als bijzonder verschijnsel
in Indonesisch rechtsleven en recht niet
isoleeren mag, niet mag beschouwen als
een op zich zelf staanden factor, doch dat
men dien factor moet zien in zijn tegen
stelling en zijn verhouding tot het in in
dividu en samenleving zich ook voort
durend openbarend individualistisch ele
ment. Het merkwaardige ligt dan ook niet
in het commune op zich zelf, maar eener-
zijds daarin, dat in die streken de
minst ontwikkelde waar het commune
het sterkst spreekt, de individueele factor
niet ontbreekt, en anderzijds daarin, dat
omgekeerd daar waar individualiseering
het sterkst doorwerkte, individu en onder-
deelen van groepen niet zelfstandig wer
den, dcch doordrongen blijven van com-
muun groepsgevoel en gemeenschapsbesef
en ook het recht daarvan blijft getuigen.
Aan de hand van verschillende rechts
instituten in Midden-Celebes (Toradja) en
Centraal-Borneo (Kenja-Dajak) toont
spreker aan, hoe in de ordening der groep
en haar bestuur, in de volksrechtspraak,
in het huwelijk en zelfs in de bouw- en
woonorde bij deze volken de individueele
factor wel een belangrijke rol speelt, doch
bevangen blijft in de greep van het com
mune. Zoo is het groepshoofd nog maar
weinig onderscheiden van zijn mede-
groepsgenooten en brengt hij het inzake
bestuur en rechtspraak niet verder dan een
leider van zijns gelijken te zijn. omdat zijn
wil in overeenstemming blijft met den wil
der groepsgenootengezag verkrijgt hij
door gebrek aan distantie niet meer dan
hij zich vermag aan te matigen. Wordt
een geschil niet door bemiddeling opge
lost, dan is in het geding, dat volgt, elk
der partijen gedekt door haar verwanten;
maar ook de geheele groep leeft en deelt
daarin mede. Het groepshoofd is bij de
berechting meer leider dan zelfstandig
rechter. Hem geldt het. op den voet van
het adatrecht, den juisten modus in zijn
beslissing te vinden, die niet alleen over
eenstemt met 'het rechtsgevoel van de
onmiddellijk belanghebbende geheele groep
maar waarbij ook beide partijen zich moe
ten kunnen aansluiten. Het geding is tus-
schen partijen, maar is tevens groepszaak
en onder leiding van het hoofd als rechter
wordt met het individueel veroorzaakte
leed in commuun streven oak geheeld de
scheur, die de twist in de gemeenschap
bewerkte.
In dat deel van het rechtsgebied, dat
door handel en verkeer, door Islamisee-
ring, kerstening of bestuurszorg is beïn
vloed, is de Individueele factor meer naar
voren gekomen in enkeling en samen
leving; de individuen hebben gewonnen
aan zelfstandigheid en vrijheid, onder
ling en jegens hun hoofd en de samen
leving vertoont een meer gemaskeerde dif
ferentiatie in structuur en rechtsvormen.
Het commune heeft echter niet opgehou
den te bestaan, doch het is alleen relatief
zwakker geworden en op den achtergrond
i gedrongen Het blijft als groepsgevoel in
j individu en samenleving een factor van
belang en blijft ook op het re: -ven zijn
stempel drukken. Ieder ine"" 'n blijft,
hoezeer ook zijn vrijheid en ze.'-.^n iigheid
zijn toegenomen, groepslid en .eder in
dividueel belang of recht blijft toet belane
of recht van de gemeenschap gebiedend
doorklinken.
Bij de vraag naar de verklaring van dit
typisch verschijnsel in het adatrecht,
geeft spreker dan eenige richtlijnen, welke
naar zijn oordeel tot die verklaring kun
nen lelden.
Prof. mr. F. D. Holleman.
Uitgangspunt moet zijn het inzicht, dat
het adatrecht niet is een samenstel van
objectief-voorhanden regels, maar dat dit
recht levend verband houdt met het sub
ject van dit recht, de groep, die 't schept
en daaraan haar eigen vorm geeft. Dan is
ook te begrijpen, dat de eigenaardigheden
in de structuur van het recht samenhan
gen en correspondeeren met eenzelfde
eigenaardige gesteldheid van geest en
psyche van het rechtssubject, de individu
en de groep. Hiermede komt men op het
terrein van het z.g. „primitieve" denken
en handelen.
Dat die correspondentie van vormen,
waarin het commune in het rechtsleven
verschijnt en de gesteldheid van den z.g.
primitieven geest inderdaad bestaat wordt
aannemelijk dcor de voorlichting van den
Hamburgsche hoogleeraar Heinz Wesner,
die de typische structueele kentrekken
van den primitieven geest in al zijn func
ties uiteenzet; waarbij deze dezelfde blij
ken te zijn als die, welke het adatreoht
vertoont.
In antwoord op de vraag waarin dan
dat „primitieve" bestaat, dat, als bijzon
dere gesteldheid van den geest van indi
vidu en groep, aan de scheppingen van
dien geest en in het bijzonder aan rechts
leven en rechtsvormen' die, zoo onge
wone gestalte verleent, zet spreker in een
uitvoerig betoog uiteen, dat primitief hee-
ten moet die geestelijke gesteldheid bij
denken en handelen, waarbij het verstand,
dat is het criterische, onderscheidende en
differentieerende vermogen van den geest,
in het algemeen nog minder ontwikkeld is,
althans zich in beperkte mate doet gelden.
Aanvaardt men dit, dan is daarmede ook
de verklaring gegeven van het verschijn
sel, dat levens- en rechtsvormen zich ont
wikkelen en in het bijzonder, dat dit ge
schiedt door den invloed van verkeer en
handel. Islam, Christenem en bestuurszorg.
Immers juist dat critisch vermogen van
den geest is vatbaar voor verdieping, ver
breeding en ontwikkeling en juist het aan
gebrachte vreemde en nieuwe werkt, in
een proces van wrijving en toetsing, be
vruchtend en regenereerend op het con-
servatief-eigene. dat in isolatie stagneerde,
terwijl vermeerderde kennis en ervaring
met verruimd oordeel des onderscheids en
en grootere vrijheid van denken en han-
elen, in het rechtsleven hun weerslag vin
den in grootere differentiatie en een ge
leidelijk zich loswikkelen van het individu
eele uit het commune element.
Na nog een enkel woord gewijd te heb
ben aan de studie van het adatrecht, waar-
ook behoort de buitenissige taak om door
te dringen tot het eigen begrip van dit
vaak zoo exotisch recht, volgden de ge-
gebruikelijke toespraken.
TEGEN LUCHTBESCHERMINGS-
PROPAGANDA.
Opgericht is alhier een plaatselijk
comité van voorlichting en actie tegen
luchtbeschermingspropaganda en -oefe
ningen op initiatief van het landelijk
comité voor dit doel. Het comité bestaat
momenteel uit Algemeene Nederl. Vrou
wen Vredebond, Jongeren Vredes Actie en
Studenten Vredes Actie.
Het voorloopig secretariaat is gevestigd
Jan van Goyenkade 24.
BINNENLAND.
Inaugureele oratie van prof. mr. F. D,
Holleman te Leiden. (Stadsnieuws le Blad),
De laatste tiendaagsche op de Flora te
Heemstede. (4e Bladl.
Minister Oud over de economische posi
tie van ons land. (6e Blad),
De architectuur-tentoonstelling te Am
sterdam geopend. (Binnenland, 3e Blad),
Het conflict in de venen geëindigd.
(Binnenland, 3e Blad).
De moord te Hoofddorp. (Rechtzaken, 5e
Blad).
BUITENLAND.
Rond de komende besprekingen. (Bui
tenland, 6e Blad).
Paul Boncour te Boekarest gehuldigd.
(Buitenland, 6e Blad).
Rede van den Turkschen leider. (Bui
tenland, 8e Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
lste BLAD.
PROPAGANDA-AVOND C.J.V.
PREDIKER.
Een goed geslaagde bijeenkomst.
De oudste jeugdvereeniging in onze
stad, de C.J.V. Prediker 12 :1a, heeft
gisterenavond in het gebouw Prediken
haar jaarlijksche propaganda-avond ge
houden. Zooals alle propaganda-samen-
komsten kenmerkte ook deze zich door
een gezellige sfeer.
De voorzitter, de heer D. van 't Zelfde
heeft bij den aanvang een kort welkoms
woord gesproken in het bijzonder tot den
eere-voorzitter, den heer Mazurel, die on
danks zijn jaren, jong met de jongeren
blijft. Het lid Van der Tuin heeft ditmaal
de propaganda-speech uitgesproken. Dui
delijk heeft hij hierin laten uitkomen, dat
de Vereeniging, niet zooals bij velen ten
onrechte gedacht wordt, van jonge men
sehen oude mannetjes maken. De vereeni
ging wil de leden jong houden en hun een
frisschen kijk op het leven doen krijgen.
Naast bijbelkennis doen de leden dan ook
veel levenswijsheid op. Dat niet alleen
geestelijke maar ook maatschappelijke on
derwerpen op de vergaderingen worden
behandeld werd hierna door spr. aange
toond.
Spr eindigde met op te wekken lid van
een der onderafdeelingen van Prediker te
worden.
De leden Hijmans en Vergunst gaven
daarna eenig proza en poezië ten beste,
waarna een aanvang werd gemaakt met
de opvoering van het blijspel in drie be
drijven: „Gebrs. Kalkoen".
Dit stuk, dat door de tooneelclub van
Prediker voor de eerste maal werd opge
voerd en dat een alleraardigst gegeven op
dol-komische wijze behandelde, is een zeer
groot succes geworden, waarin de spelers
alle vorige prestaties op dit gebied verre
overtroffen.
Een speciale vermelding verdienen zeker
de twee hoofdpersonen, de Gebrs. Kalkoen
(de heeren De Kier en Heijmans) voor hun
spel.
Mede door dit stuk heeft de vereeniging
weer velen aan zich verplicht en gezorgd
voer een avond van gepaste vreugde, 't
Was echter wel laat afgeloopen.
Vermelden wij tenslotte dat de meube
len in het derde bedrijf welwillend waren
afgestaan door de firma Poptie en dat de
grimage in goede handen was bij den heer
Hoppezak.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Nieuwe inschrijving:
S. de Jong, Zoeterwoudsche Singel 81,
Leiden Groothandel in voedings- en ge
notmiddelen. Eigenaar: S, de Jong, Leiden
(H.V.i. Procuratie: G. de JongVisser,
Leiden.
Wijzigingen:
W. A. van Lith en Zoon. Witte Rozen
straat 2 a, Lelden. Assurantie, administra
tie en makelaardij. Wijziging handelsnaam
in: D van Lith
Pluimveebedrijf H. van Klaveren, Molen
straat 13. Sassenheim. Pluimveehouderij,
mach. kuikenbroederij, graan- en fourage-
handel. Vestiging filiaal: Voorschoten,
Paoelaan o/d. naam: Hoenderpark „La
Callina".
Opheffing:
T. H B. Vis, Raadhuisstraat 157, Alphen
a/d Rijn. Sigarenwinkel: bodebedrijf.
Alphen-Gouda-Rotterdam.
