De politie; wat zij was en is
flit» Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Vrijdag 1 Maart 1935
Negende Blad No. 22988
door R. J. Meyer,
erinneringen aan de Leidsche giftmengster.
QL.LE.iÖSCH£
Masseer gelaat en hals
met het overvloedige
tyaQnio&oz. schuim.
Commissaris van Politie.
fnfmfrmrilfsteljjKwit'
an rófr toll! teiiyn.
fenrWbii Kr' ta.TtWwr; »n t boocl
vt figteprrïftff.tocrft üafium «Ut
.-l.r jrulfjslïülirn
'Sr hry! feit ft. ra hrtrfta^r
.'2!«r!ftnyrttjht. no tot» Hm tol!
De ingang van het oude politiebureau in het Stadhuis Deze foto dateert van 1880
stelt voor de agenten (van links naar rechts) Llnschoten. Kuiper en Schreuder.
laatstgenoemde, bijgenaamd Bismarck, was o.a. tegenwoordig bii de arrestatie
ran de Leidsche giftmengster. waarover ln bijstaand artikel wordt geschreven.
Dit artikel, dat zal handelen over de
Utie in de jaren 1860/1935 moge aan
lagen met de navolgende zinsnede uit
gemeenteverslag 1859: „De meermalen
maakte aanmerkingen betreffende het
«reikend personeel der politie, hebben
leiding gegeven tot het nemen vaneen
wenschten maatregel, tengevolge waar
in sedert 1 January 1860 de politie wordt
geoefend door een eersten en een
eden commissaris, bijgestaan door twee
nten van de eerste en zestien van de
eede klasse, mitsgaders eene nacht-
icht, bestaande uit twee hoofdlieden en
rakers, zoodat het getal agenten met
is vermeerderd."
De gemeente Leiden besloeg toen eene
ipervlakte van 170 H.A. en telde ruim
000 inwoners. Het aantal processen-ver-
al, dat door het aldus samengestelde
ilitiecorps van 1860 bij het Kantonge-
'.ht te Leyden werd ingeleverd, bedroeg
1100, waaronder 522 voor dronkenschap,
'«der werden in datzelfde jaar 72 pro-
'".sen-verbaal terzake „aanranding van
tsonen" (manslag, laster en beleediging
(d.) en 79 terzake „aanranding van eigen-
"rnimen" (braak of opensluiting, oplig-
e.d.) opgemaakt. Deze zaken werden
tht door de toen nog in onze ge-
itente gevestigde Rechtbank (met ingang
I'm 15 Mei 1878 opgeheven).
Ingaande 1 Januari 1868 verdween de
slaande nachtwacht en werden in
taats daarvan twee inspecteurs en 32
Wen 4e klasse aangesteld, zoodat het
bntal agenten toen 52 bedroeg. De orga-
jbatie van dat jaar kan als basis, waarop
|"t tegenwoordige politiecorps is gebouwd,
Men beschouwd. Zooals vanzelf spreekt
tin in den loop der daarop volgende jaren
fierdere malen zoowel in het aantal als
J de benaming van het superieure en
«feieure personeel wijzigingen gebracht.
werd bij Koninklijk Besluit van 7
«gustus 1878 No. 35 bepaald, dat slechts
commissaris van politie te Leiden zou
«Seeren; in 1883 deed de rang van
|*iinspecteur z'n intrede in het corps.
1895 werd tusschen inspecteur en agent
de rang van „controleur" ingelascht.
Mam duidt reeds aan, welke diensten
functionarissen hadden te verrichten
e behoeft het geen betoog, dat zij bij het
k'bneel niet al te zeer bemind waren,
'«aart 1905 werd deze functie opgeheven
de controle over het op straat dienst
ede personeel opgedragen aan de met
";inS van dien datum benoemde hoofd
tooien.
verbetering van de Zondagsrust van
Personeel en mede in verband met de
.'«tiding der gemeente door annexatie
53000) werd het corps dat jaar ver
sterkt met 10 agenten. In 1919 vond nog
eene aanzienlijke personeelsuitbreiding
plaats met 40 agenten, waardoor de
diensttijden aanmerkelijk konden worden
verbeterd. Toen in 1920 het gebied der
gemeente wederom door annexatie meer
dan verdubbelde (van 560 op 1250 H.A.),
was uitbreiding van personeel niet nood
zakelijk. Momenteel bestaat het corps uit
1 commissaris, 1 hoofdinspecteur. 7 in
specteurs en 143 hoofdagenten, brigadiers
en agenten van politie le en 2e klasse.
Ter vergelijking van de bovenvermelde
cijfers van 1860 met die van heden, zij hier
vermeld, dat in 1934 door het politiecorps
5500 processen-verbaal terzake overtre
ding. waarvan 116 terzake openbare dron
kenschap, werden opgemaakt; het aantal
in 1934 opgemaakte processen-verbaal ter
zake misdrijf (diefstal, mishandeling, be
leediging e.d.) bedroeg 625.
De taak der politie is in de laatste
decennia in vele opzichten aanmerkelijk
verzwaard. Deze verzwaring is alleen al
gemakkelijk te verklaren, wanneer men
bedenkt, dat de politie van 1860 o.m. had
toe te zien op de naleving van de bepa-
ljngen van 14 bizondere wetten, welk aan-
.1 heden ten dage 50 a 60 bedraagt. Ik
'ehoef slechts Motor- en Rijwielwet,
Arbeidswet, Drankwet e.d. te noemen om
U te overtuigen, dat niet alle wetten van
even eenvoudige strekking zijn. Voegt men
daarbij een groot aantal gemeentel, veror
deningen, waarmede het aantal van 1860
is vermeerderd (de op 1 Maart 1935 in te
voeren verordening op het „Verkeer te
land" alleen bevat 90 artikelen); de
uitbreiding van de bepalingen van het
Wetboek van Strafrecht (ingevoerd 1886)
met stakingswet, kinderwetten, zedelijk-
heidswet, helingswet psychopatenwet,
uniformverbod enz enz."; het nieuwe Wet
boek van Strafvordering (ingevoerd 1926),
waarin o.m. geheel nieuwe inzichten om
trent de strafprocedure werden opgeno
men, dan zal het geen bevreemding wek
ken, dat aan de ontwikkeling van den
politieman van heden hoogere eischen
moeten worden gesteld dan aan dien uit
vroegere jaren. De verschillende politie
vakbonden. daarbij gesteund door de
overheid, verrichten in dit opzicht, nuttig
werk, o.m door het houden van vakcur
sussen, afgifte van diploma's e.d. De taak,
die de politie in het hedendaagsche maat
schappelijke bestel verricht, vindt —zulks
ln tegenstelling met vroeger thans
velerwegen waardeering, zeer zeker bij de
overheid. Die waardeering uit zich in
betere bezoldiging, goede huisvesting e.d.
Welk een verschil met nog niet zoovele
jaren geleden. De oudere lezers herinne
ren zich nog ongetwijfeld de lage loonen
van het politie-personeel (in 1910 ver
diende een agent f 10f. 12 p. week bijeen
wekelijksch dienstverband van 80 uur).
Nog meerdere lezers weten, hoe de huis
vesting der politie hier ter stede was tot
1927, in welk jaar het politiebureau aan
de Zonneveldstraat in gebruik werd ge
nomen.
Niet meer, zooals dat vroeger toch in
derdaad het geval was, staat de politie
man, dank zij de waardeering, welke zijn
medeburger voor de politietaak heeft, af
zijdig van de samenleving. In dit verband
moge gewezen worden op het bestaan van
het Leidsch Politie Muziekgezelschap en
de Leidsche Politie Sportvereenigingbeide
vereenigingen staan temidden van de
Leidsche burgerij. Politie en muziek,
zwemmende en voetballende agenten; hoe
zou de burgerij in 1910 b.v. daarover nog
gedacht hebben?
In de hulpmiddelen van welke de politie
zich bij de uitoefening van haar taak be
dient, is in het tijdvak, dat hier behan
deld wordt, groote verandering gekomen.
Thans ziet men dagelijks den agent per
rijwiel en motor surveilleeren, den politie
auto ter assistentie uitrukken of personen
vervoeren. De recherche maakt bij haar
onderzoek gebruik van fotografie, dacty
loscopie, enz. In 1917 werd hier op be
scheiden voet begonnen met het nemen
van foto's en vingerafdrukken. Thans zijn
in een behoorlijk geoutilleerd atelier
3900 foto's en 2600 dactyloscopische
signalementen van personen, die zich aan
misdrijf schuldig maakten, volgens een
bepaald systeem geclassificeerd, opge
borgen.
Aan dit overzicht mag m. i. niet ont
breken de vermelding van eenige feiten,
welke in de jaren na1860 uit politioneel
oogpunt het meest op den voorgrond zijn
getreden.
Als de grootste crimineele zaak worde
hier vermeld die van de „Leidsche gif
mengster", een zaak, die niet alleen in
onze gemeente, maar tot vèr over de
grenzen des lands groot opzien verwekte.
De hierbij geplaatste afdruk van een
plaat, welke in die dagen vervaardigd en
verspreid werd, demonstreert eenigszinsde
verontwaardiging van het publiek, toen
de feiten aan het licht kwamen. Deze
Leidsche ingezetene bijgenaamd „Leid
sche Mie" of „goede Mie" heeft in de
jaren 18691883 getracht ruim 100 perso
nen met vergif arsenicum of ratten-
kruid van het ieven te berooven. Van
dit aantal zijn er 27 overleden en 45 zwaar
ziek geweest. De drijfveer tot haar mis
drijf was in 't bezit te komen van de
verzekeringsgelden der overledenen, die
zich bij hun leven meestal op haar ver
zoek hadden verzekerd. Den 22en Septem
ber 1884 werd de misdadigster, die toen
45 jaar oud was. tot levenslange gevan
genisstraf veroordeeld. In 1915 overleed
zij in de gevangenis te Gorinchem.
De jaren van de opkomst van het socia
lisme (1886 en volgende) baarden de poli
tie heel wat zorg. Vergaderingen, waarin
mannen als Domela Nieuwenhuis en Hels-
dingen optraden, hadden niet altijd een
even ordelijk verloop. De politie-rapporten
uit die jaren maken meerdere malen mel
ding van ernstige orde-verstoringen (in
zalen en op straat) met alle gevolgen
van dien.
In 1900 werd de rust in onze gemeente
gedurende eenigen tijd ernstig verstoord.
De politie achtte strengere handha/ving
der „Verordening op het wielrijden" nood
zakelijk. Het publiek was het daarmede
niet eens. Vooral 's avonds kwam dit tot
uiting. De opgeschoten jongens en het op
relletjes beluste deel der burgerij maakten
het zoo bont, dat de militairen van het
garnizoen in de kazernes geconsigneerd
bleven. In 1906 moest meerdere malen de
hulp van bereden militairen ingeroepen
- (het grondgebied kwam dien ten-
':Se van 170 op 560 H.A.; het inwoner-
tolal werd met 8000 vermeerderd tot
In het laar 1905 deden de eerste hoofdagenten hun intrede in het Leidsche
politiekorps. Hierboven de eerste functionarissen. v.l.n.r. S. Wijnands. J. de Swart,
A. Maartense en C. A. Slierings, van wie de laatste drie nog in leven zijn.
KNIPSELPRIJSVRAAG.
worden. 28 April van dat jaar brak een
staking onder de timmerlieden uit tenge
volge van een niet door de timmerpatroons
ingewilligde looneisch. (De timmerlieden
verdienden toen 18 ets. per uur; zij eisch-
ten 23 ets. per uur en een 10-urigen
Een ernstige ramp als de brand van
het Stadhuis in Februari 1929, diene als
bewijs voor welke zware taak de politie
onverwacht kan worden geplaatstde poli
tie moet te allen tijde paraat zijn.
De oorspronkelijke opzet van dit artikel
Bovenstaande plaat werd uitgegeven tijdens het „monsterproces" tegen „Goede
Mjp". Men ziet achtereenvolgens de giftmengster haar onheilspellend werk ver
richten. haar laatste slachtoffers, de arrestatie, haar woning in de Singelstraat,
het opgraven der lijken en de begrafenisstoet der slachtoffers.
werkdag). De werkwilligen werden op eene
dusdanige wijze gemolesteerd, dat om hen
te beschermen de politie moest worden
bijgestaan door militairen. De overheid
kondigde het verbod tot samenscholing af,
dat echter na korten tijd weer werd inge
trokken. De staking, welke door de pa
troons met eene uitsluiting werd beant
woord, eindigde 23 November 1906.
Gebeurtenissen van meer vredelievenden
aard, welke extra diensten van de politie
vroegen en ook nu nog telkens weer vra
gen, zijn de periodiek terugkeerende
lustrumfeesten van het Leidsch Studenten
corps en het j aarlij ksche 3 Octoberfeest.
Buitengewone inspanning om alles in
goede banen te leiden werd van het poli
tie-personeel gevergd, toen H. M. de
Koningin den 3en October 1924 (het was
dien dag 350 jaar geleden, dat Leiden
werd ontzet) en den 9en Februari 1925
(350-jarige herdenking van den stichtings
dag van de Universiteit) onze gemeente
bezocht.
moge dan niet gericht zijn geweest om te
wijzen op de veelomvattende en belang
rijke taak der politie, wanneer deze regels
echter kunnen bijdragen tot het verkrij
gen van een beter inzicht in die taak,
dan zal dit schrijver dezes tot groote
voldoening stemmen.
Zoudt U dan voor de verzorging van Uw
huid daags geen vier minuten kunnen vin
den? 's Morgens en 's avonds twee minuten
Paimolive massage is het behoud van een
jeugdig en frisch uiterlijk.
fi]aQmedac.. .de zeep der jeugd
2 voor 25 3»
U denkt er niet aan Uw haar te verwaar-
loozen! Ofschoon het veel van Uw tijd
vergt er iederen dag flink den borstel
door te halen - die opoffering getroost U
zich graagf
Een der beste cosmetische middelen is de
olijfolie. Zij reinigt de poriën en maakt
de huid zacht en soepel. In Paimolive
zeep wordt een groote hoeveelheid van
deze olie verwerkt.
