Hef lief en leed der wereld in 1934.
W
Waf het afgeloopen jaar ons bracht en ontnam.
LEIDENAARS
DIE
HEENGINGEN...
75*fe Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Maandag 31 December 1934
Vijfde Blad
No. 22937
De voornaamste gebeurtenissen in Leiden en Omgeving, Binnen- en Buitenland.
WmÊRmÉÈMM L
Prof. dr. W. de Sitter.
Prof. mr. A. J. Blok.
INLEIDING.
Nog eenige uren en ook het jaar 1934
behoort weer tot het verleden. Evenals de
Immer voortschrijdende technische ont
wikkeling het geografisch begrip „afstand"
steeds duidelijker omlijnd binnen ons
menschelijk voorstellingsvermogen brengt,
zoo heeft het er ook den schijn van alsof
bij het klimmen der jaren de tijdruimte,
die wij met den naam „jaar" plegen te
betitelen, hoe langer hoe kleiner wordt.
Hoe konden wij niet als kinderen hunke
rend uitzien naar dien éénen geweldigen
dag in elk kinderleven, onzen verjaardag
en hoe onmetelijk lang duurde het niet,
voordat wij weer een jaartje ouder wer
den. Die tijden zijn voorbij. Alles gaat
tegenwoordig sneller dan vroeger, ook de
jaren. En zóó snel volgen de groote ge
beurtenissen in het wereldbestel elkander
op, dat ons bijna geen tijd wordt gelaten
om ze te overdenken. De hedendaagsche
mensch moet om te kunnen leven, een
groote physische reactie-snelheid tot zijn
beschikking hebben; hij moet zich in her.
labyrinth van vele en velerlei natio
nale en internationale politieke en
economische vraagstukken snel kunnen
oriënteeren én zich een bepaalde
situatie vlug kunnen indenken. Bezit hij
die gave niet, dan ontgaat hem een groot
deel van hetgeen zich rondom hem af
speelt en lééft hij niet, maar wordt hij
geleefd. Oudere menschen noemen dat
karakteristiek: het leven is zooveel „moef-
1 ijker" geworden
31 December 1934 Hoe kort lijkt het
nog slechts geleden, dat wij op deze plaats
de voornaamste gebeurtenissen uit 1933 de
revue lieten passeeren en toch: wat is er
in dat afgeloopen jaar niet ontzaglijk veel
gebeurd I Niet alleen in het kleine krin
getje van naaste verwanten en goede
vrienden, waarin we ons dagelijks bewe
gen, maar vooral in wijderen omtrek; in
de eigen stad, in het dierbare vaderland,
in Europa, ja, over de geheele wereld. Wat
al ingrijpende wijzigingen hebben zich
daarin voorgedaan; hoevele voortreffelijke,
vooraanstaande personen, geadeld door
geboorte of geest, hebben het wereldtoo-
neel verlaten, betreurd en geëerd door
allen, die van hun bestuur of verstande
lijke gaven de zegeningen ondervonden.
Het is de taak van den overzichtschrij
ver al het lief en leed van het ten einde
spoedende jaar op den laatsten dag des
jaars in beknopt bestek te releveeren en
het is logisch, dat hij zijn journalistieke
overpeinzingen aanvangt met te herinne
ren aan de voornaamste wederwaardig
heden in
DE EIGEN STAD.
En daarbij geraakt hU al dadelijk met
zich zelf in tegenspraak, want in tegen
stelling met de tot laaiend enthousiasme
opzweepende prestaties van onze kranige
vliegers die helaas ook weer
reden gaven tot diepe droefheid I
met de vele politieke verwikke
lingen in Europa en de gansche Interna
tionale felle bewogenheid, ging het leven
hier in de Sleutelstad rustig en kalm zijn
gang. Het is moeilijk om in het stadsge-
beuren een beeld op te roepen, dat ka
rakteristiek mag heeten voor het afgeloo-
voorts de leden der Ver. van Gasfabrl-
kanten in Nederland, wier 52ste alge-
meene vergadering ontijdig werd beëin
digd door het overlijden van Z.K.H. Prins
Hendrik. Van de verdere bijeenkomsten
van bijzonderen aard hier ter stede noe
men wij nog de 79ste algemeene verga
dering der Kon. Ned. Mij. voor Tuinbouw!
en Plantkunde op 25 October. Een zeer
speciaal karakter droeg ongetwijfeld ook
de bijeenkomst op 18 Mei In den Leidschen
Hout, waar ter blijvende nagedachtenis
aan den oprichter van dit zich steeds
schooner ontwikkelend wandelpark en
HET TOEKOMSTIGE LEIDSCHE STADHUIS, GEZIEN VANAF DE KOORNBEURSBRUG.
pen jaar. Of het moest zijn het vraagstuk
van ons vergane Stadhuis, dat dit jaar een
belangrijke schrede tot zijn oplossing
naderde, maar waarover het nageslacht
den woeden vaderen van thans toch be
zwaarlijk het verwijt zal kunnen maken,
dat zij er zich met een „Jantje van Lei
den" hebben afgemaakt. Ruim 5 jaar na
den rampzaligen brand in de raads
zitting van 9 Juli werrP-'het gewijzigd
plan van den architect C. 1J. 'Blaauw ein
delijk goedgekeurd en zij h> 'wij wel inge
licht dan kan omstreeks Mëi 1986 de aan
besteding van den bouw Worden tegemoet-
gezien. Met verscheidene "omwonenden
werd bij minnelijke schikking bereids over
eenstemming verkregen ihzüifeé''öe onteige
ning van hun perceelen, "doch met een
aantal anderen wordt daarover nog een
proces gevoerd. In beider belang is het
gewenscht, dat spoedig overeenstemming
wordt bereikt. Het zl) zoo! Met dat al zal
het nog wel eenige jaren duren, voordat
wij in dit kader melding kunnen maken
van de officieele opening van ons nieuwe
Leidsche Stadhuis. Pessimisten beweren,
dat zulks niet vóór 1940 het geval zal zijn.
Terwille van het prestige van onze stad
tegenover de buitenwereld hopen wij van
harte, dat het zoo'n vaart niet zal loopen.
Kort geleden kondigde mr. Marchant aan,
dat de regeering maximaal f. 110.000.
beschikbaar stelt voor de restauratie van
den ouden gevel aan de Breestraat, zijnde
vijftig procent van de maximumkosten.
Zou een dergelijk bedrag niet al te opti
mistisch geraamd zijn, gezien den toe
stand, waarin de gevel na zes jaar lang
aan weer en wind te zijn blootgesteld, zich
bevindt?
De beslissing in de Stadhuiskwestie was
trouwens niet het eenige belangrijke be
sluit, dat de gemeenteraad dit jaar moest
nemen.
Op 19 Februari maakte het snorverbod
een einde aan een hoogst ongewenschten
toestand in onze stad, die volgens uitla
tingen van den geestigen Melis Stoke in
ons Blad, bezig was zich op verkeersgebied
een bedenkelijke reputatie te verwerven.
De plaatselijke gesteldheid is inderdaad
niet wel vereenigbaar met de eischen van
het moderne verkeer, doch wij zijn er van
overtuigd, dat deze zaak de volle aan
dacht heeft van de betrokken autoritei
ten. Daarvan getuigt trouwens ook het
raadsbesluit tot demping van het Leven
daal en tot de inrichting van een par
keerterrein bij de Steenstraat en op het
Schuttersveld. De uitvoering van het eer
ste besluit, dat tegelijk met de doortrek
king van de Oegstgeesterlaan naar den
Maredijk in werkverschaffing, zal ge
schieden laat helaas weer langer op zich
wachten dan aanvankelijk gedacht en door
velen gehoopt werd. Behalve op verkeers
gebied hebben de bewoners van het Leven
daal trouwens nog wel andere motieven
om zich over de voorgenomen demping
van deze vieze gracht te verheugen. Hun
vreugde, welke zij op een warmen zomer
avond zoo uitbundig tot uiting brachten,
wordt slechts door twee factoren getem
perd; lo. de Baatbelasting en 2o. de ge
vaarlijke toestand, welke door den beruch-
ten trechter nabij het Plantsoen dreigt te
ontstaan.
In rechtstreeksch verband hiermede staat
de verbreeding van de Utrechtsche brug,
terwijl voorts nog dient genoemd het be
sluit tot uitbreiding van het veemarkt
terrein. Wanneer men daarbij nog in aan
merking neemt, dat de uitvoering van het
centrale rioleeringsplan werd voortgezet,
dat voortgang werd gemaakt met de
asphalteering van onze singels en dat nog
vele andere, minder belangrijke werken
werden uitgevoerd, dan moet men erken
nen, dat de afdeeling „Gemeentewerken"
dit jaar niet met de handen in den schoot
heeft gezeten.
Aan den heer de Blauw en zijn staf
brengen wii op dezen Oudejaarsavond
dankbaar ons compliment voor de be
toonde activiteit.
Maar daarmede zijn wij nog geenszins
aan het slot gekomen van onze opsomming
der werkzaamheden van den Leidschen ge
meenteraader resten nog de in uitvoering
zijnde verbouwing van het Slachthuis,
waartoe de raad besloot, de reorganisatie
van de brandweer, welke onder den politie
dienst komt te ressorteeren en waardoor
de commandant, de heer P. J. Verhoog na
een 42-jarige dienstvervulling op pensioen
werd gesteld en last not least, de recente
verlaging der lichttarieven. door velen met
ongeduld en nog meer blijdschap begroet.
Waar wij hierboven eenige regels wijd
den aan het verkeer, mogen wij ook niet
verzuimen melding te maken van de
opening der nieuwe provinciale Span
jaardsbrug op 18 Mei, de overname van de
Stadsverkeerdiensten door de N.V. Eltax en
van den cursus, welke ten behoeve van
„veilig verkeer" door de politie-autoriteiten
aan onderwijzend personeel wordt gegeven.
Van brandweer gesproken: veel werk gaf
1934 den heer Verhoog en den zijnen geluk
kig niet. Onze aanteekeningen vermelden
als de voornaamste branden die in den
nacht van 23 op 24 Mei in de parapluie-
fabriek „Pluvius" aan de Hoogewoerd en
die in de tabaksfabriek der firma Wijten-
burg op den Nieuwe-Rijn op 4 December.
Bij geen van beide waren menschenlevens
te betreuren. Helaas was dat wel het geval
bij de ontploffing op 28 September in de
vuurwerkfabriek der firma Kat, waarbij de
44-jarige meesterknecht van Wezel het
leven liet en een 22-jarige jongeman zwaar
letsel bekwam en bij een aanrijding op
den Rijnsburgerweg, waarbij twee jeugdige
personen den dood vonden.
Op kerkelijk gebied vinden' wij in
chronologische volgorde vermeld, dat dr.
P. D. Tjalsma tot groote teleurstelling van
de Leidsche Remonstrantsche Gemeente
het besluit nam Leiden als standplaats te
verwisselen met Rotterdam. Op 11 Februari
nam hij officiéél afscheid, doch zijn veel
vuldig optreden voor zijn oude gemeente,
bewijst, dat de banden nog allerminst ver
broken zijn. Kort voor de jaarswisseling
werd bekend, dat ds. H. J. Mispelbloem
Beijer uit Boskoop-Waddinxveen het be
roep naar hier had aangenomen.
De Doopsgezinde Gemeente ver
loor eveneens haar voorganger, ds. L.
Bonga, die naar Leeuwarden werd beroe
pen. Ds. F. ten Cate uit Sappemeer zal
zijn plaats innemen. Ook een der beide
predikanten der Geref. Kerk, ds. A. de
Bondt gaf gehoor aan een beroep en ver
trok naar Den Haag. Ds. H. A. Wierslnga
uit Vlissingen werd uitverkoren om hem op
te volgen.
De Ned. Hervormde Gemeente had reden
tot vreugde door de uitbreiding, welke
haar werk onderging in den vorm van de
opening der Kooikapel op 13 Juli en van
het daarbij behoorend wijkgebouw op 19
September.
Ook voor de Remonstrantsche Gemeente
was 1934 een feestjaar. In het eind van
October werd hier ter stede op waardige
wijze het 300-jarig bestaan van het Re-
monstrantsch Seminarium herdacht, ter
wijl op 9 November de Leidsche Gemeente
het gedenkwaardige feit herdacht, dat zij
voor 250 jaar door de overheid officieel
werd erkend
Als gevolg van het bisschoppelijk be
sluit tot samensmelting der parochies van
O. L. Vrouwe Hemelvaart en Sint Joseph
werd op 8 Juli de Mon-Père-kerk geslo
ten. De nieuwe Petruskerk aan den Lam-
menschansweg, welke het afgebrande
kerkgebouw aan de Langebrug zal ver
vangen, komt, naar verwacht wordt, om
streeks Kerstmis van het volgende Jaar
gereed.
Kéeren wij nog even terug tot de bur
gerlijke gemeente. Het gemeentebestuur
ontving wederom verschillende gasten. In
de eerste plaats de deelnemers aan de ex
cursie van het Ned. Instituut voor Volks
huisvesting en Stedebouw, die den 23sten
Juni in de „Lakenhal" te gast waren;
een hoogst verdienstelijk stadgenoot, do
B. F. Krantz-bank werd onthuld.
Behalve de brandweercommandant, de
heer Verhoog verlieten nog drie verdien
stelijke ambtenaren den gemeentedienst,
nJ. de heeren P. A. Hibma, hoofd der
openbare Ulo-school aan de Pieterskerk-
straat, dr. A. H. Oort, eerste geneesheer
aan het gesticht „Rhijngeest" en de heer
W. van der Laan, hoofd der Ulo-school
aan den Maresingel.
Den oud-voorzitter der Ambachtsschool,
den heer A. M. Touw. werd bij zijn af
scheid als zoodanig op 20 Maart het eere
voorzitterschap der vereeniging aangebo
den uit erkentelijkheid voor het vele. wat
hij gedurende vele jaren voor deze school
had gedaan. De herdenking van Leiden's
ontzet op 3 October droeg ditmaal een bij
zonder tintje In verband met de omstan
digheid. dat het dit jaar 50 jaar geleden
was, dat 't standbeeld van P. A. van der
Werff werd onthuld.
Van de verdere acties der burgerij me-
moreeren wij ten slotte de beide petition
nementen. georganiseerd door de S.D.A.P,
en de door den middenstand op touw ge
zette licht- en winkelweek in October j.L
De Leidsche middenstand bewees daar
mede zich te willen ontworstelen aan den
greep der malaise, welke zich ook in onze
stad maar al te sterk doet gevoelen.
Het aantal werkloozen is nog steeds ab
normaal hoog; vele kleine zaken-men-
schen kunnen slechts met de allergrootste
moeite het hoofd boven water en hun
winkels geopend houden en ook vele gToo-
tere bedrijven, w.o. N.Z.H.T.M. en H.T.M,
zien zich genoodzaakt hun personeel ge
deeltelijk te ontslaan of tot loonsverla
ging over te gaan.
De „Nutrix" moest haar bedrijf zelfs tij
delijk geheel stopzetten. Temeer verheu
gend, dat de wethouder van financiën er
in geslaagd is de begrooting voor het jaar
1935 sluitend te maken zonder verzwaring
van lasten. Waarlijk, voor velen is de nood
bitter hoog gestegen en het Crisiscomité
en andere nuttige instellingen van liefda
digheid hebben de handen vol om de
ergste ellende te verzachten.
Moge ons volgend jaaroverzicht gewa
gen van gunstiger perspectieven, dan
waarmede 1935 zijn intrede doet.
Jubilea.
Gelukkig was het afgeloopen jaar voor
vele stadgenooten ook een jaar, waarin
met dankbaarheid het een of andere jubi
leum werd herdacht. Wij volstaan met de
vermelding der belangrijkste. Allereerst
de onpersoonlijke. Het nieuwe Jaar was
nog slechts drie dagen oud. toen regenten,
oud-verpleegden en bewoners van 't Hei
lige Geest- of Arme Wees- en Kinderhuls
de 350-jarige huisvesting van dit Huis op
de Hooglandsche Kerkgracht herdachten.
De firma P. de Wilde en Zn. aan de Bree
straat vierde op 10 Januari haar 125-jarig
bestaan; de N.V. Gebr. van Hoeken's
Houthandel op 24 Augustus haar eeuw
feest.
Ook de Maatschappij voor Toonkunst
mocht dit jaar haar honderdsten verjaar
dag herdenken. Eenige maanden na dit
zeldzame jubileum werd haar Muziek
school verplaatst van het Nutsgebouw
naar den Nieuwe Rijn No. 19, waar zij een
waardige hulsvesting vond. De bekende
Leidsche Muziek- en Tooneelvereeniging
„Nut en Vermaak" vierde haar diamanten
jubileum met een drukbezochte receptie
en een tooneelwedstrijd, welke op dit
oogenblik nog in vollen gang is. Van de
zakelijke jubilea noemen wij nog het 50-
jarig bestaan van de N.V. Meelfabriek „De
Sleutels" voorheen De Koster en Co., dat
In intiemen kring werd gevierd en het zil
veren bestaansfeest van de Leidsche Coö
peratieve Keuken, dat eveneens zonder
festiviteiten naar buiten uit verliep en
van het Kinderhuis „Voordorp",
