)e Zenuwen van den Vrede.
5<fe Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Dinsdag 18 December 1934
Vierde Blad
No. 22928
door Sir Norman Angell.
tt- EN SCHOOLNIEUWS
SCHEEPSTIJDINGEN.
„Op den lOen December ontving
Sir Norman Angell den Nobelprijs
voor den vrede".
Win Jameson, de Engelsche schrijfster,
Jlt eenigen tijd geleden op zeer sehoone
et een waarheid uitgesproken, waarvan
[itrwaarloozlng, zooals ik altijd begre-
heb. ten grondslag ligt aan het feit,
wij niet met succes den oorlog en de
npenlng kunnen bestrijden Sprekend
iovertuigd pacifiste zelde zij: „De
,;og blijft, niet omdat de menschen
tit, maar omdat zij goed zijn. Wie dit
f begrijpt, begrijpt niets van den
Jog".
Uclfisten vermijden in den regel deze
irheid, als een te groote concessie aan
js die schijnbaar maar niet lnder-
id beteekent, dat om den oorlog af
rhaffen, de menschen moeten ophou-
goed te zijn.
j bijna alles wat over het ontwape-
•sprobleem geschreven en gezegd wordt
tt de meening tot uiting dat. als de
tld oprecht vrede wenschte, ontwape-
i automatisch zou volgen, dat het
omatlek gekonkel van andere landen
dun vijandigheid en hebzucht, hun
nch onrecht te handhaven, waarvan
voordeel hebben, de voornaamst» hin-
jalen zijn voor het bereiken van vrede
ontwapening. Maar de macht, die oor-
veroorzaakt, ontleent haar kracht niet
de egoïstische motleven van slechte,
i aan de belangelooze overwegingen
goede menschen,
r zijn, natuurlijk, slechte beweegrede
onder die welke de kracht vormen,
den oorlog veroorzaakt. Evenals ook
Me beweegredenen kunnen leiden tot
bouwen van cathedralen en hosplta-
bljvoorbeeld de winst, door de aan-
trs te behalen. Maar Europa is niet
bet ware overdekt met cathedralen,
at aannemers geld wenschten te ma
il omdat geestelijken een betrekking
k-hten. Hoe konden de bouwers of
gij wilt de geestelijken de men-
n bewegen, afstand te doen van hun
en de kerk te steunen? Er Is niemand
niet weet. dat de wapenfabrikanten
worden door den bewapeningswed-
c. Maar de ggwone burger laat zich
hooge belastingen welgevallen, stelt
niet bloot aan dood en vernietiging,
Ulo van de wapenfabrikanten! Wat Is
toch, dat hem beweegt, zijn geld, zijn
en dat van zijn zoon te geven, als
aan den Oorlogsgod?
Het vraagstuk der nationale I
verdediging.
t antwoord ls niet twijfelachtig. De
me burger wil ten koste van alles zijn
rland verdedigen. Voor dit doel kan
n elk land te allen tijde ofschoon
a het gewone leven- volstrekt niet
nder zelfopofferend of heldhaftig ls
r toe gebracht worden zijn geld als
f te laten vloeien, onuitsprekelijke
de en doodsangsten uit te staan, zelfs
leven te geven. Dit ls niet maar een
gde zonder grond, zooals blijkt uit de
iglngen van millloenen „gewone
schen", van deze generatie en van de
zan voorafgaande. Zeg aan die mll-
en van welke natie ook, dat wapenen
!i{ zijn, om te verhinderen dat vreem-
igen in hun land den scepter zullen
ai zwaaien en hen zullen onderdruk-
en vernederenzij zullen die
men betalen, hoe rijk ook de wapen-
tomten mogen zijn. Terwijl, als de
ons beschreven beweegredenen ont-
in, de „gewone man" geen stuiver,
i uur arbeid zal geven, zal hij ondei
genoemden Invloed duizenden beta-
zlch onderwerpen aan jarenlangen
■Uren dienst, ja: zUn leven offeren.
I« die ééne beweegreden bij de mil-
en, die de intrigeerende diplomaten
!e wapenfabrikanten ln staat stelt
macht uit te oefenen,
i om dat zelfde motiefden wensch
len gewonen burger, zijn vaderland
Wdedlgen, moet de vrede-maker zijn
ibouwen. Wanneer wij, ln plaats van
Ontwapehlngs conferentie bijeen te
<n, een conferentie voor een betere
raale verdediging hadden bljeenge-
w en niet van ontwapening en wat
bij behoort waren uitgegaan, zouden
J( behaalde resultaten en de vooruit-
ton voor de ontwapening veel beter
tt het ééne wat wij vóór alles de
nallsten en „patriotten" moeten
zien ls dit: bewapenlngswedstrljd,
Kwapening van elk Individu, kan en
4e verdediging van het vaderland
t verzekeren. Integendeel: zil zal die
j verhinderen. De vaderlandslievende
Mijn eerste Plicht ls, de verdediging
Wn vaderland te verzekeren". Zoo zij
laat ons deze toegewijdheid waar-
maar laat ons het hem tevens
«lijk maken, dat hl! ln dien plicht
®«H1k te kort schiet: dat hij zich
Wbeheerscht temperament en ruwe
dierlijke vechtlust laat verblinden, zoodat
hij de veiligheid van zUn land niet ziet.
Moeilijke vergelijkingen.
Wat brengt de bewapeningswedsuyd
met zich mee? A. •egt: „Om werkelijk
veilig te zijn, moet lk sterker zijn dan B."
Maar wat wordt er dan van B.? Moet hij
het maar zonder verdediging stellen?
Onder den bewapeningswedstrijd vragen
wij allen aan Iemand anders een positie
ln te nemen, die wij zeuden weigeren als
hij het ons vroeg. Deze methode zou niet
kunnen werken, indien elk van twee par
tyen sterker kon zijn dan de ander. Dat
wil zeggen: sterker ln elkanders oogen,
want er bestaat geen absolute maat voor
kracht Zoo kan zich het geval voordoen,
dat -A. meer kruisers heeft, maar B. meer
kolenstations. Hoe wegen deze twee waar
den nu tegen elkander op? Dat weet
niemand en kan niemand weten. Toen de
Engelsch-Amerikaansche vloot-pariteit
besproken werd, demonstreerden deskun
digen te Washington het feit, dat, als het
weer mistig was, een met een slx-inch
kanon bewapende kruiser, dank zij zyn
vlugheid van manoeuvreeren, een voor
deel had boven een kruiser met een acht-
lnch kanon, maar dat het omgekeerde het
geval was bU helder weer. „Het feit, dat ln
Engeland zoo vaak 'n dikke mist heerscht",
zoo betoogden de deskundigen plechtig,
„moest in aanmerking worden genomen
by het vergelyken van zes- en acht-inch
kanonnen". Hoeveel kruisers zyn evenveel
waard als een bepaalde hoeveelheid mist?
En daar dus kracht niet met absolute
zekerheid kan gemeten worden, hebben
wy het voordeel van den twijfel aan onzen
kant. En ln leder geval bestaat er niet zoo
Iets als „nationale" verdediging. Elke ver
dediging berust ln onzen tyd op alliantie,
op samenwerking met vreemdelingen by
internationale actie. De vraag is niet. of
onze verdediging Internationaal georgani
seerd zal worden, maar wat de aard van
de Internationale organisatie, de alliantie
zal zyn. Zal zy zyn van de soort die den
wedstryd ln bewapening altyd gekenmerkt
heeft en die den bondgenoot van vandaag
maakt tot den vyand van morgen en
omgekeerd? Of van de soort die, door niet
deze of gene natie te verdedigen, maar by-
voorbeeld een principe van internationaal
leven als het recht van arbitrage, aan de
verdediging van elke natie Iets geeft van
de vereenïgde kracht der beschaving?
Nationale veiligheid kan alleen verzekerd
worden door een alliantie, waarvan het
deel ls het een of ander rechtsprincipe te
ondersteunen dat voor alle partijen geiyk
zal gelden
En dat niet alleen omdat de „nationale"
methode de rekenkunde trotseert maar
om den aard van de zaak die wij wenschen
te verdedigen.
Wat het meest noodig ls.
Wanneer wij spreken over „nationale
verdediging", wat wenschen wy dan
eigeniyk te verdedigen? De economische
veiligheid en de welvaart van ons volk, ons
dageiyksch brood moeten er zeker onder
begrepen worden. Zy zyn niet alles, dat
is waar, maar als deze dingen niet veilig
zyn, zijn weinig andere zaken het.
Want als een volk gebukt gaat en bitter
ïydt onder economische moeilykheden,
wanneer het maand na maand, jaar na
Jaar, de ellende en de benauwenis der
werkloosheid ondervindt, als de kinderen
honger lUden en de ouden van dagen niet
kunnen krygen wat zij noodig hebben, dan
zijn de gevolgen (die we zoo ongeveer heb
ben gezien) revolutie, dictatuur, tyrannle
en chaos. En wy weten dat oorlog, zelfs in
de rykste en zelfgenoegzaamste landen,
als de Vereenïgde Staten, deze dingen met
zich brengt, onverschillig of het land den
oorlog wint of verliest. Men kan de natio
nale welvaart niet verdedigen door mili
taire overwinningen over vijanden; want
zoowel een overwinning als een nederlaag
vernielen die welvaart. Voorspoed, ln de
wereld onzer dagen berust niet op het
bezit van goederen, die anderen kunnen
Wegnemen (volken zijn bezig door alle
mogelyke middelen te trachten de goede
ren van andere buiten de grenzen te hou
den); maar voorspoed berust op het vlotte
verloop van zekere processen ln de ge-
heele wereld, op het aan den gang houden
van hét Internationaal verkeer. Want leder
die de groote wegen berijdt, roepend om
een auto die grooter ls dan die waarmede
hy waarschynlyk ln botsing zal komen en
om het recht om te rijden zooals hy het
wil zal op die manier geen botsingen of
verkeersopstoppingen voorkomen. Alleen
samenwerking om de verkeersregels
practlsch uitvoerbaar te maken kan 'be
werken, dat de rykdommen der wereld
beschikbaar komen voor de volken der
wereld en dat de beschaving kan biyven
bestaan,
(Nadruk verboden).
PREDIKBEURTEN.
."OH WOENSDAG 19 DECEMBER.
AARLANDFiRVEF.N
Geref, Kerk: Nam. halfzeven, ds.
'■tr Meyden van Den Haag.
U ALPHEN AAN DEN RIJN.
'bal van Mandersloostraat: Nam. 7 1/4
l w heer Bchoonerbeek van Lunteren.
BOSKOOP.
'Geref. Kerk: Nam. 7 uur, ds. Byde-
i, 1111,1,LOOM
f Geref. Kerk: Nam. 7 uur, ds, Hen-
ton.
KATWIJK AAN ZEE.
J' Kerk: Nam. 8 uur, (jeugddienst),
G. Verheul van Gouda.
a, RtJNsRHRG.
«erv, Kerk: Nam. 7 uur, ds. D. A.
(5 Bosch van Den Haag.
t|a A AS
.-"«v. Kelk: Nam. 7 uur, ds. Hoeufft
ulsen.
waddtnxveen.
Chr, Afg, Gem.: Nam, 7 uur, ds. Grisnigt.
o
nëd. herv. kerk.
Beroepen: Te Oude-Pekela (toez.) P. J.
van Leeuwen te Heveskes-Oterdum (Qron.)
Bedankt: Voor Rotterdam (vac. W C.
Posthumus Meiyes) J. H. W. Warners te
Alkmaar.
geref. kerken.
Beroepen: Te 'sGravenhage-Oost (vac. dr.
S. O. Los) W. H. v .d. Vegt te Goes.
CHR OEREF KERK.
Tweetal: Te Assen L Floor te Ulrum en
M W. Nleuwenhuize te Franeker.
Bedankt: Voor Sneek D. Biesma te Dro-
geham.
GEREF KERKEN H V.
Bedankt: Voor Middelburg M. Hinlopen
te Amstelveen. Voor Oosterend op Texel
E. C. B Kok te Oudemirdum (Fr.).
INDISCHE KERK.
Aangenomen: Q. W. O. Vunderlnk te
Zeeryp (Gr.).
(Van onzen correspondent).
BERLIJN December.
NU OOK KUNST-STRIJD.
Sinterklaas vieren we hier niet ln
Duitschland. Zoo goed als niet. Want het
eigeniyke, het klasslek-Duitsche feest der
geschenken en verrassingen voor oud en
jong ls het Kerstfeest, waaraan zich nau-
weiyks eenlge vrUdenkende procenten der
bevolking plegen te onttrekken. Voor Kerst
mis bewaren we de surprise's niet zelden
ook op het thans zoo hevig ln de mode
zynde gebied der politiek!
Maar het Nieuwe Duitschland heeft dit
maal een uitzondering op den regel ge
maakt wellicht omdat het nu eenmaal
alles anders wil doen dan het verwenschte
verleden en bracht een verrassing kort
vóór het St. Nlcolaasfeest. En deze verras
sing ls een nieuwe scherpe actie tegen een
kleine groep staatsburgers: de producee-
rende en reproduceerende „atonalen" in
het wereldje der hypermoderne muziek.
De feiten kent men natuuriyk. Ze komen
in 't kort op het volgende neer. Het cultu-
reele politiek aanvoerende lichaam ln de
Dultsche natlonaal-soclallstlsche partij, die
tevens regeerlng-en-staat ls en bygevolg
almachtig, meent het oogenblik voor geko
men om af te rekenen met een soort mu
ziek, en de daaraan innig vastgeklonken
componisten en uitvoerende kunstenaars,
die het natlonaal-soctalisme om verschil
lende redenen eenvoudig niet luchten kan.
Het kiest zich als eerste slachtoffer den
nog niet 40-Jarigen, ln Berhjn wonenden,
professor Paul Hindemith, eischt diens af
treden als hoogleeraar aan de Pruisische
Hoogeschool voor muziek en ls op het punt,
dit aftreden ook door te zetten. In dit kri
tieke stadium verschynt Dultschlands
grootste en wereldberoemde dirigent Wil
helm FurtwSngler, evenknie van Bruno
Walter, Willem Mengelberg, Arturo Tosca-
nlnl en andere kopstukken, ongevraagd op
het tooneel. schrijft een verdedigend arti
kel voor Hindemith ln een der grootste
niet nationaal-soclallstlsch-partljdlge)
Berlljnsche dagbladen, uit zich daarin op
weinig waardeerende wyze over de organi
satie. die Hindemith wil wegwerken, bekent
zich moedig en mannelijk tot het beginsel,
dat kunst en kunstenaar niet door „poli
tieke aangevery" belemmerd mogen wor
den. en waarschuwt, dat men op dezen weg
voortgaande Duitschland spoedig van zijn
laatste muzikale talenten berooven zal. Met
het gevolg, dat de actie der kleine zielen
zich nu ook tegen hem richt, door de al
machtige regeerlngslnstantles als de hare
wordt beschouwd, en FurtwAngler genoopt
wordt uit al zyn hooge muzikale functies
ontslag te nemen. Met nog een ander ge
volg, n.l. dat de evenzeer aangevallen,
eveneens beroemde dirigent Erich Kleiber,
ook al in staat van demissie ls en voorloo-
pig zyn concerten en opera-dlrigeer-avon-
den heeft afgezegd, (zyn ontslag-aanvrage
ls echter geweigerd. - Red. L. D.).
We willen eerst eens nagaan, welke stroo
mingen hier eigeniyk met elkaar ln botsing
gekomen zyn.
De natlonaal-Socialistlsche „totale" staat
ls in zyn wereldbeschouwing van een ont-
penende eenzijdigheid. Hy kent maar één
richting: de eigene, en wenscht voor de
toekomst maar één levensideaal: de visie
op alle dingen, die ln het brein van den
heer Adolf Hitler geboren ls. Op 30 Januari
1933 heeft deze kijk op het Dultsche (ln
werkelijkheid echter op 't algemeen-men-
schelijke) leven de macht ln het Dultsche
Ryk veroverd. Sindsdien wordt deze macht
ingezet op letteriyk alle gebieden van het
leven van den staatsburger ln den vorm
van een voogdy, die theorethisch gezien
geen grenzen kent en, om een term te ge
bruiken, die in het godsdienstig leven vaak
toegepast wordt: den sterveling begeleidt
van de geboorte tot het graf.
Deze voogdy ls van bijzondere betee-
kenis op cultureel gebied. Immers, men ls
niet zoo naïf ln Hltleriaansche kringen,
dat men zich voorstelt, 65 mlllloen zielen
alleen door een reeks wetten en verorde
ningen. met een propagandistisch sausje
overgoten, binnen enkele maanden of
zelfs jaren tot overtuigde natlonaal-socia-
llsten te kunfien maken. Maar men zoekt
ziin heil in twee middelen: ontneemt den
staatsburger dat wat voor het „zuiverings
proces" nadeellg ls, en voedt vooral den
jeugdigen staatsburger op volgens een
leerprogramma, waarin niets voorkomt,
dat hem op andere dan Hltleriaansche
ideeën brengt, maar alles onderstreept
wordt, wat hem straks tot fanatiek natlo-
naal-soclallst moet maken.
Om dit doel te benaderen beschikt men
Inderdaad over vrijwel alle machtsmid
delen. Als daar zyn: de school, de pers, de
radio, de film, ,het tooneel, het podium,
de concertzaal, het boek, de foto, de
brochure, het aanplakbiljet. En op al deze
gebieden verkondigt men volledige vrij
heid. Met één beperking echter: vrijheid
binnen de perken van de natlonaal-socla
llstlsche ideologie. (Wy Nederlanders,
zouden daarom liever van „volledige on
vrijheid" spreken).
Biyven we ln dit geval bij de muziek;
om het actueele.
Het natlonaal-soclalisme heeft zeer
nauwkeurig omschreven denkbeelden over
de muziek. Het zijn merkwaardige denk
beelden voor een.... revolutlonnalre be
weging. Men zou ze zelfs op goede gron
den reactionnalr kunnen noemen. Ze
gaan natuurlijk alweer van den heer Adolf
Hitier uit. Hitler is iemand, die zekere
artistieke neigingen meegekregen heeft.
In zijn prille jeugd wilde hij kunstschilder
worden, en architect. Maar zyn Weensche
leermeesters waren van oordeel, dat zyn
talent daartoe toch te bescheiden was.
Daarom werd hy, ook wel uit nood, huls
schilder. Zyn vurige wensch echter, het
toch nog tot kunstenaar te brengen, werd
door deze critlek, waarin hij een misken
ning zag, slechts te meer geprikkeld. De
zeldzame ontwikkeling, welke hy ln tater
iaren doormaakte en die hem ln zoo kor
ten tijd tot een machtspositie bracht,
welke ln moderne tyden zelfs monarchen
niet meer bereikt hebben, stelde hem in
de gelegenheid der wereld te bewijzen
hoezeer men indertijd zijn talenten onder
schat had.
Sindsdien zien we ln Duitschland enorme
bouwwerken verryzen. als de volkshallen
in Neurenberg en het Berlljnsche Olym
pische Stadion, die Inderdaad straks we
reldwonderen zullen blijken. Hier Is een
stuk wraakneming van den miskenden
architect op de wereld, die hem slechts
voor metselaars- en hutsschilderswerk ge
schikt achtte.
Hitler heeft zich ook steeds der muziek
toegew-no en op dit bijzonder gebied al
spoedig party gekozen. Zijn ideaal werd
Richard Wagner, In wiens tekst en muziek
hij het heldhaftige, militaire, boven het
menschengedoe verhevene aanvoelde En
het hinderde hem niet. dat Wagner's meest
geliefde kapelmeester, aan wlen hij de
eerste onvoerlng van zijn heilig muziek
drama ..Parclfal" toevertrouwde, den voor
een natlonaal-soclallst. toch minder sym
pathieken naam Levi met zich door het
leven droeg. De opleving in Bayreuth, de
enorme toename van Wagner-voorstellln-
gen in het geheele Riik, ls In hoofdzaak
Hitlers werk geweest. Maar hy bepaalde
zich niet uitsluitend tot den grooten
Richard Ook de groote klassieken vonden
genade ln zijn ooren. en zelfs onder de
levenden erkende hij een genie Richard
Strauss. Ofschoon ml) niet bekend ls, dat
hy zich ooit als toehoorder van ..Salome"
of „die Frau ohne Schatten" heeft aange
meld
Heftige vyandschao gevoelde het natlo-
naal-sociallsme dat zijn macht met Wag-
nermuzlek met eindeloos-vele militaire
marschen en uit de vergetelheid opge-
i graven boeredansen begeleiden Het, voor de
I zoogenaamde „atonale richting". Gisteren
nog heeft minister Göbbels ln een groote
meeting de aanhangers dezer richting
„geen componisten maak geralschmakers"
genoemd. Wat niet zoo erg ware. als men
zich alleen maar herinnert, welke heftige
ODnositie grooten als Beethoven. Brahms.
Brückner, Wagner en Richard Strauss te
overwinnen hadden, ook van officieele
i zijde, voordat ze in hun werkelijke betee-
j kenis gewaardeerd werden. Maar hier ls de
i antipathie van geheel andere consequentie.
Want ze beteekent de verbanning, niet
alleen van een kunstgenre, maar ook van
i zijn beoefenaars!
Immers: hier komt de kunstgenre ln bot
sing met de cultuurpolitiek van een al-
machtige dictatuur Deze dictatuur zegt
niet alleen: lk veracht een muziek, die op
1 dissonanten ls opgebouwd, die naar mijn
meening niet gevoeld maar gedacht ls, die
het volk niets zegt, maar alleen een be-
1 paalde kleine kliek uit mode-motleven be
valt maar zij decreteert' ln mijn rijk
mag deze muziek niet meer worden uitge
voerd. en wie ze componeert, heeft ln mijn
rijk als leeraar en voorganger niets meer
te zoeken.
I Deze draconische doorvoering van een
streng-omlijnde „regeerings-smaak" be
paalt zich intusschen en dat geeft fel-
teiyk den dnorslag niet tot het cultu-
reele standpunt. Het Dultsche natlonaal-
socialisme gaat verder, en redeneert aldus:
j de ervaring heeft geleerd, dat zoowel de
t componisten als de aanhangers van dit
„kattengemlauw" geboren vijanden van de
j fascistische staatsidee zijn (Mussolini
denkt daar héél anders over!) De atonale
componisten zyn of zelf joden, dan wel
I vrienden, echtgenooten, familieleden van
joden, en waar ze aan politiek doen, zoeken
ze hun idealen by het communisme of by
de sociaal-democratie. Schönberg. Alban
I Berg, Weill. Hindemith, Strawinsky
om het bli enkele voorbeelden te laten,
werden sinds lange jaren in zulk verband
gezien. En het viel niet te bestrijden, dat
deze verbindingen meer dan een toeval
schenen.
Blijven we bli Paul Hindemith. zyn
echtgenooto is de dochter van een jood-
schen musicus uit Frankfort a. d. Main.
Dientengevolge verkeerden en verkeeren by
hem thuis vele joden. En de omstandig
heid, dat de jonge arts dr. Flesch, even
eens uit Frankfort, een zuster van mevr.
Hindemith huwde, en na eenige jaren al
machtig Intendant weTd van de Berlitn-
sche radio, leidde er toe, dat Hindemith
steeds meer ln joodsche verbindingen ge
raakte, joodsche tekstdichters kreeg, anti-
Christelllke motieven ging behandelen
en daardoor weer byzondere sympathieën
in Sovjet-Rusland wekte, waarheen hy ook
eenige langdurige concertreizen onderno
men heeft.
Was het een wonder, dat de politieke
tegenvoeters van het communisme, de
haters van alle atonale klanken, de eigen
lijk- reactionnaire kunstliefhebbers, die
naar Wagner en de boerendansen, naar
volkslied met harmonicabegeleiding en
heldenballade terug wilden, ten slotte tot
de ontdekking moesten komen, dat een
Paul Hindemith tot een soort cultureel ge
vaar geworden wasl
Ja, en zoo ls een nieuwe stryd dus weer
in vollen gang. Een strijd, waarin Duitsch
land alweer zijn soreekwoordeltjken pech
heeft, die het Duitsehe volk alweer meer
dreigt te isoleeren. Want deze strijd wordt
gevoerd tusschen onverdraagzaamheid en
tolerantie, tusschen ant-semltlsme en libe
rale gelijkstelling der rassen, tusschen na
tionalistisch cultuur-egoïsme en interna
tionale artistieke bevruchting. En ln zulk
een strUd staat Duitschland weer eens
onder de volken alleen.
ROLAND.
KON. NED. STOOMBOOT MIJ.
JUNO, 15 Dec. van Middl. Zee te Amst.
BODEGRAVEN, 16 Dec. v. Antwerpen te
Amst.
AMAZONE, 17 Dec. van Hamburg te Amst.
POSEIDON, R'dam n. Middl. Zee, pass. 18
Dec. Dungeness.
TRAJANUS, R'dam n. Middl. Zee, pass. 16
Dec. Dungeness.
BOSKOOP, 14 Dec, v. Arica n. Mollendo.
CERES, 16 Dec. v. Istanboul te Bourgas.
COLOMBIA, uitr., pass. 16 Dec. n.m. 3 uur
Lizard.
CRYNSSEN, 16 Dec. van Amst. te Barbados
MEDEA, 14 Dec. Van New York n. Port au
Prince.
ODYSSEUS. 16 Dec. van Musel n. Oporto.
PERSEUS. Amst. n. Kopenhagen, pass, 17
Dec. Holtenau,
RHEA. 16 Dec. v. Tarragona te Valencia.
SATURNUS, Amst. n. Middl. Zee, pass. 16
Dec. Gibraltar.
SIMON BOLIVAR. 16 Dee. v. Cristobal naar
Cartagena.
8TELLA, 16 Dec. van Kiuluk n. Amst.
TRITON. 15 Dec. v. Famagusta n. Burriana
ULYSSES. 16 Dec. van Gibraltar n. Algiers.
VENEZUELA, 16 Dcc. v Amst. te Hamburg.
TITUS. R'dam n. Middl. Zee, pass. 15 Dec.
Gibraltar.
AUROF A December v. Triëst te Fiume.
VULOANUS. 1(J Dec. van Faro n. Oran.
OBERON, 1" Dec. v. Gibraltar n. Am
sterdam.
THESEUS, 17 Dec. v. Kopenhagen naar
Stettin.
ACHILLES. Amsterdam naar Mlddell. Ze%
pass. 15 December Dungeness.
NEREU8 Rotterdam naar Mlddell. Zee,
pass. 15 December Dungeness.
GANYMEDES. 16 December van Patras n.
Algiers
ORESTES. 17 December van Varna te
Istanboul.
BERENICE, 17 Dec. van Aalborg te Am
sterdam.
KON. HOLL. LLOYD.
ORANIA, thuisr., 16 Dec. 12 u. 's middags
van Las Palmas.
AMSTELLAND. thuisreis, 15 December te
Liverpool.
ZEELANDIA. uitreis, 17 December n.m.
1 uur van Lissabon.
MIJ. NEDERLAND.
ENGGANO, 16 Dec. v. Hamburg te Amst.
POFLAU LAUT, thuisr., 16 Dec. v. Makal-
lah.
SALEIER. thuisr., 15 Dec. y. Liverpool.
SALABANGKA. thuisreis, pass. 14 Dec.
Perim.
MARNIX VAN ST. ALDEGONDE, uitreis,
pass. 15 December Perim.
JAVA—NEW YORK LIJN.
PALEMBANG. 15 Dec. v. New York n. Java.
SALAWATI, New York n Java, 16 Dec. van
Suez.
DJAM3I, 16 Dec. v. Belawan n. New York
HOLLAND—WEST-AFRIKA LUN.
HELDER, 15 Dec. v. Las Palmas n. Fres-
town,
HOLLAND—AFR1KA-L1JN.
BLOEMFONTEIN, 15 Dec. van Kaapstad n.
Las Palmas.
HEEMSKERK, 17 Dec. van R'dam n. Ham
burg.
NIJKERK, 17 Dec. v R'dam n. Hamburg.
KLIPFONTEIN, uitr., pass. 15 Dec. Perim.
STREEFKERK, thuisreis, 17 Dec, te Beira;
vertrekt 19 Dec. naar Mozambique.
ROTT. LLOYD.
KOTA BAROE. uitreis, pass. 16 Dec. n.m.
1 u. Ouessant.
MODJOKERTÖ, uitreis, pass. 16 Dec. v.m.
10 u. Kaau del Armi.
KOTA OEDE, thuisreis, 17 Dec. v. Sabang..
BLITAR, 17 December van Java te Rot
terdam.
KOTA AOOENG, 15 Dec. van Batavia te
Soerabaya.
SIANTAR. 15 December van Batavia n.
Rotterdam.
BALOERAN, thuisreis, pass. 17 December
Perim.
ROTTERDAM—Z. AMERIKA LIJN.
ALDABI, thuisr., 15 Dec. van Santos.
ALCHTBA, 16 Dec. van R'dam te Hambure
ALWAKI, uitreis, pass. 16 Dec. Dungeness.
HOLLAND—AMERIKA LIJN
VÖLENDAM, New York n. R'dam, 17 Dec.
v.m. van Plymouth,
DINTELDIJK, R'dam n. Pacific Kust, 16
Dec, te Londen.
BREEDIJK, 15 Dec. van Philadelphia te
Baltimore.
BURGERDIJK, 15 Dec. van R'dam naar
Philadelphia.
ROTTERDAM, Rotterdam naar New York,
pass. 15 December Lizard.
HOLLAND—AUSTRALIË LIJN.
ALMKERK, thuisreis, pass. 16 Dec. Perim.
JAVA—CHINA—JAPAN LIJN.
TJIKEMBANG, 15 December van Macassar
naar Manilla.
TJISALAK. 14 December van Hongkong
naar Miike.
TJIBADAK, 14 December van Hongkong
naar Amoy.
HALCYON LUN
MAASBURG, naar Porto Ferrajo. was 16
December 12.35 u. v.m. 85 mylen Z.O,
van Lands End.
HOLLAND—O. AZIË LIJN.
QAASTERKERK, uitreis, pass. 15 Dec.
Perim.
ZUIDERKERK, thuisreis, 14 December v.
Hongkong.
SEROOSKERK, thuisreis, 16 December
ven Genua.
ARENDSKERK, uitreis, 16 December van
Hongkong.
DIVERSE STOOMVAABTBERICHTEN.
LEERSUM, 15 Dec. van New-York naar
Calais.
BEVERWIJK, 15 Dec. van Vlissingen naar
Savona.
AMSTERDAM, tank, 16 Dec. voorm. van
Aruba te R'dam.
NIEUWLAND, 17 Dec. van R'dam te Gran
gemouth.
ORANJEPOLDER, 16 Dec. van R'dam to
Londen.
BATAVIER V, 16 Dec. van R'dam te Gra-
vesend,
HONTESTROOM, 16 Dec. van Amst. to
Londen.
DELFSHAVEN, 15 Dec. van Ferdlnandlna
te Tampa.
EMMAPLEIN, Rotterdam naar Narvik,
pass. 15 December Udslre.
GALGEWATER, Rotterdam naar Santa
Fe, pass. 15 December Pernambuco.
JONGE ELISABETH, 16 December van
Antwerpen te Genua,
KATENDRECHT, Constanza naar Helslng-
fors, pass. 16 December Ouessant,
PARKHAVEN, Bahla naar Havre, pass. 1#
Dec. St. Vincent.
8LIEDRECHT, Grangemouth n. Constanza
pass. 16 Dec. Gibraltar.
KATWIJK, 15 Dec. v. Vlaardlngen te Hull.
RIJNSTROOM, 17 Dec, van Amsterdam
te Lelth.
VECHT, gjass. 14 December Skagen.
BERKEL, 14 December van Libreville to
Rochefort.
JONGE ANTHONY, Rotterdam n. Algiers,
pass 15 December Ouessant.
NAALDWIJK. 11 Dec. v. Cardiff te Bilbao.
DORDRECHT 13 December van Port
Harcourt naar Matadi.
WOENSDRECHT. Thameshaven n. Con
stanza, pass. 16 December Dover.
BEVERWIJK, pass. 16 Dec. Dungeness.
VEERHAVEN, naar Baltimore, was 15 Dec.
10.30 u. v m. 60 mijlen Z.W. v. Lands End
ZONNEWIJK 14 December van Necochea
te New York
WESTPLEIN, 16 Dec, van Rotterdam te
Narvik.
BEURSPLEIN. 16 December van Oxelosund
naar Rotterdam.
