acobus Arminius
L
Het 300-jarig bestaan van het
Remonstrantsch Seminarium
Gedenksteen voor Arminius.
u
75sle Jaargang
MAANDAG 29 OCTOBER 1934
No. 22885
Leidsch Crisis-Comité.
STADSNIEUWS.
Gedenkrede van Prof. Dr. G. J. Heering.
Het voornaamste Nieuws
van heden.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
30 Cts. per regel voor advertentlën uit Lelden en plaatsen
waar agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle
andere advertentlën 35 Cts. per regel. Kleine advertentlën
uitsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts.
bij een maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht. Voor eventueele opzending van
brieven 10 Cts. porto te betalen. Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque* en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT:;
Voor Lelden per 3 maanden f. 2.35; per week 1.0.18
Bulten Lelden, waar agenten gevestigd zijn, per week „0.18
Franco per post f. 2.35 portokosten.
Dit nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD.
diro No. 188690.
Beden ontvingen wij per ka<s: 34e collecte
Tan een H.B.s. voor Meisjes f. 53.95.
centrale bond van werkmeesters
Het derde lustrum van de
aldeeling Leiden.
Zaterdagavond heeft de afdeeling Leiden
van den Centrale Bond van Werkmeesters
en ander Opzichthoudend Personeel haar
15-jarig bestaan gevierd in café-restau
rant „Zomerzorg".
De Voorzitter der feestcommissie opende
de feestelijke bijeenkomst en heette de
talrijke aanwezigen hartelijk welkom. Er
waren verscheidene afgevaardigden aan
wezig van andere afdeelingen en van
organisaties, aangesloten bij den Bestuur-
dersbond Leiden van de Ned. Vakcentrale,
die ook een deputatie gezonden had.
Als eerste spreker trad op de Algemeene
Bondsvoorzitter, de heer Jeronimus. Spre-
fcer gaf in zijn rede een overzicht van de
otgeloopen 15 jaren. Hij herinnerde er
hierbij aan, dat de afdeeling Leiden dik
wijls met moeilijke tijden te kampen heeft
gehad en wekte tenslotte de leden op steeds
met hun bestuur samen te werken om de
aldeeling te versterken.
De verschillende afgevaardigdenboden
vervolgens het bestuur van de jubileerende
aldeeling hun beste wenschen aan en lie
ten die vergezeld gaan van bloemen, zoo
dat na al deze gelukwenschen het podium
één en al bloemenpracht was.
De heer Buschgens, voorzitter der afd.
leiden, bedankte hierna de sprekers voor
hun goede wenschen.
Het muziekgezelschap „The Blue Rhythm
Boys" bracht er toen door eenige pittige
nummers de stemimng in en droeg den
geheelen avond bij tot het slagen van het
leest.
Na een welgeslaagd optreden van het
duo Matron werd er een ruim gebruik ge
maakt van de gelegenheid tot dansen en
al spoedig ging het er toen vroolijk
aan toe.
Om 1 uur vereenigden de aanwezigen
ith aan een gezellig souper. Ook hierbij
voerden nog verschillende sprekers het
woord.
Een extra verrassing was nog het op-
heden van het duo Speenhof Jr. ter op
luistering van het souper.
Na afloop van den maaltijd bleef men
oog eenigen tijd gezellig bijeen, totdat om
ongeveer halfvier het feest besloten werd
met een kort woord van den voorzitter.
DE ZONNESTRAAL-COLLECTE.
Het comité voor de Zonnestraal-collecte
bericht ons met groote erkentelijkheid
voor de van vele zijden ondervonden me
dewerking dat de Zaterdag j.l. gehouden
bloempjesverkoop ten bate der t.b.c-be-
strijding het prachtige bedrag van 1613.
heeft opgebracht. Het vorige jaar bedroeg
de opbrengst ruim f. 1200.—.
be LOONSVERLAGING BIJ DE H.T.M.
Het personeel kan er zich niet mee
vereenigen.
De leden van den Personeelraad der
H.T.m. hebben aan de Directie medege
deeld, dat zij zich niet kunnen vereenigen
net een verlaging der loonen met 12 pet
en een gelijktijdige verhooging van de
Pensioenbijdrage met VU
Prof. dr. G. J. Heering.
In het groot-auditorium der Universiteit
aan het Rapenburg is hedenmiddag in te
genwoordigheid van de ministers Kalff en
Slotemaker de Bruine, curatoren van het
Seminarium der Remonstrantsche Broe
derschap, vele vooraanstaande personen en
predikanten dier gemeenschap, vertegen
woordigers van het college van curatoren
der Leldsche Universiteit, der rector-mag-
nificus, prof. dr. W. van der Woude en den
secretaris van den Academischen Senaat,
prof. mr- A. S. de Blécourt en veie andere
belangstellenden, op plechtige wijze het
driehonderdjarig bestaan van dat Semi
narium herdacht. Prof. dr. G. J. Heering
sprak hierbij een gedenkrede uit.
Nadat prof. Heering de vertegenwoordi
gers der regeering (de ministers Kalff en
Slotemaker de Bruine) en den burgemees
ter van Leiden had begroet, verwelkomde
hij de curatoren, professoren en studenten
der universiteit, de afgevaardigden van
bevriende seminaria, van zusterkerken en
andere godsdienstige corporaties, de be
stuurders en predikanten der Remon
strantsche Broederschap, de vertegenwoor
digers harer gemeenten, enz.
Zijn rede aanvangende, wees prof. Hee
ring op de ironie der geschiedenis, die het
Remonstrantsch Seminarium naar Leiden
had teruggebracht, waar het den grooten
voorgangers (Arminius, Episcopius) zoo
slecht was vergaan. Doch hierin schuilt
meer dan ironie, o.a. gerechtigheid. De
verkettering heeft opgehouden en de
Leidsche hoogeschool beantwoordt weer
aan de bedoeling van den grooten Stich
ter, dat zij zou strekken tot zetel en be
scherming der vrijheid.
Een woord van dankbaarheid wijdde
spreker aan het oude Amsterdam, dat door
zijn Athenaeum Illustre de stichting van
het Remonstrantsch Seminarie mogelijk
maakte en deze kweekschool tegen de op
dringende vijandschap heeft verdedigd.
Dat de Amsterdamsche Universiteit zich
op deze herdenking heeft willen laten ver
tegenwoordigen, verheugt hem.
Van 1634 af, toen Episcopius het open
de. heeft een onafgebroken rij van profes
soren het Seminarium bediend. Spr. noemt
Foto Rameau.
FUiT IN BATAVIA Vip. qUEM QUI NORANT NON POTUERUNT SATIS AFSTIMARE
QUI NON AESTIMAVERUNT NUNQyAM SATIS COGNOVERUNT
1603-1609 PROFESSOR IN DE THEOLOGIE
AAN DE LEIDSCHE UNIVERSITEIT
IC) OCTOBER l60C) (S^ALHiER BEGRAVEN
in eerbiedige herinnering aangebracht
dook leerlingen en oud-leerlingen van het
seminarium der remonstrantsche broederschap
bij het derde eeuwfeest zs october 19^4.
van den Arminius-gedenksteen, welke hedenmiddag ter gelegenheid van de her-
"ring yan het 300-jarig bestaan van het Remonstrantsch Seminarium in de
Pieterskerk werd onthuld.
en schetst de meest bekende en ten slotte
spr.'s naaste voorgangers, Tideman, Tiele,
en Groenewegen, die met eerbied werden
herdacht. Toen prof. Heering in 1917 hun
taak overnam, voldeed hij aan een be
hoefte zijns harten en richtte hij het Con
vent van Remonstrantsche predikanten op,
zoodat de hoogleeraar voortaan in gere
geld contact bleef met de voorgangers der
Broederschap.
Bij het tweede eeuwfeest in 1834 heeft
prof. Des Amorfe van der Hoeven den
wensch uitgesproken, dat het Seminarie
geen derde eeuwfeest meer noodig zou
hebben. In optimistische verwachting zag
hij de evangelische Christenheid vereenigd
in één kerk, die geen anderen naam zal
dragen dan dien van Christus. Verbroede
ring rondom den Heiland, in gehoorzaam
heid aan Gods Woord, zóó zag hij, „het
morgenrood van een nieuwen beteren tijd".
Deze profetie is echter niet vervuld. Wij
vragen ons af, of wij niet het avondrood
eener geestelijke bescnaving aanschouwen.
En wat het Remonstrantsch beginsel be
treft, van „vrijheid en verdraagzaamheid"
dit voelt zich in de groote kerken nog niet
veilig. Bovendien heeft de Broederschap in
dezen tijd voor nog andere goederen te
waken.
Het historisch en wezenlijk beginsel der
Remonstranten kan volgens spr. het best
gedefinieerd worden als: „Erkenning van
de godsdienstig zedelijke autonomie der
persoonlijke consciëntie": een autonomie,
die tevens theonomie is, omdat zij inner
lijk gebonden is aan de eeuwige wetten
Gods, aan het Evangelie van Jezus Chris
tus, dat in den Bijbel en in het heiligdom
des harten spreekt. Het Evangelie, beleden
naar persoonlijke opvatting, was 't richt
snoer. Uit dit hoofdbeginsel kunnen vrij
wel alle trekken van den hardnekkigen
strijd, dien de Remonstranten te voeren
hadden, worden afgeleid:
1. Hun strijd tegen den formulierdwang.
2. Hun ijveren voor 't vrije bijbelonderzoek.
3. Hun opstandigheid tegen de leer der
praedestinatie, die volgens hen de verlos
sing mechanisch maakte, en die in strijd
was met de universeele liefde Gods. 4. Het
sterk ethisch karakter van hun godsdien
stigheid en theologie. Dit laatste is een der
gewichtigste punten, en thans weer van
bijzonder belang.
Het Remonstrantisme, zei spr., is een
verzet eensdeels tegen de scholastische op
vatting der theologie, die telkens tot een
dialectiek van spitse en splinterige begrip
pen voert, anderzijds tegen een opvatting
van godsdienst, die het heil en de zeker
heid van heil boven de heiliging van per
soon en leven stelt. Overal, waar deze ge
varen rijzen, zagen de Remonstranten de
eer van God bedreigd en de theologie mis
vormd tot „nuda speculatio", bloote be
spiegeling, waardeloos voor God en voor
menschen. Hiertegen heeft de persoonlijke
consciëntie te waken, die naar niets of
niemand anders te luisteren heeft, dan
naar Gods stem. Zooals het oude Remon
strantsche Reglement het uitdrukte: „in
zaken van leer en leven onder géén pretext
iemand anders dan Gode subject". Hierin
zagen zij ook in Christen-humanistischen
zin ,de beteekenis der menschelijke per
soonlijkheid, in welke het beeld Gods wel
verduisterd, maar niet verdwenen is, en die
daardoor, zoo God haar roept, bevrijdt en
bijstaat, kan worden tot een mensch in
hooger Dienst, ,.in zelfstandige afhanke
lijkheid van God" (Tidemani. In de scha
duw van het ontzag voor God en bij vol
strekten ootmoed ten opzichte van eigen
persoon, leefde in het Remonstrantisme de
eerbied voor den mensch, voor ieder men-
schenkind. Men verheft God niet door den
mensch te vernederen.
Het Remonstrantsch beginsel van de
autonomie der persoonlijke consciëntie
heeft onder Gods leiding doorgewerkt in
de geschiedenis. Spr. verwees naar de uit
gewerkte schets door ds. G. J. Slrks van
de geschiedenis der Kweekschool gegeven,
welke schets, tezamen met prof. Heering's
rede als Gedenkboek heden is verschenen.
Het- beginsel heeft invloed gehad in de
Nederlanden, maar ook bij andere volken.
De staatkundige en godsdienstige vrijheid,
die thans de burgers van beschaafde lan
den genieten, is méé te danken aan het
strijden en lijden onzer vaderen. Er schuilt
waarheid in de getuigenis van James
Nichols: .The Dutch Remonstrants were
the real Fathers of our civil and religious
liberty".
Dit beginsel heeft niet uitgediend; het
ziet in onzen tijd slechts nieuwe wegen
voor zich Opnieuw wordt de persoonlijke
vrijheid bedreigd. Met alle macht heeft
zich hier het persoonlijke geweten te ver
zetten. Gods leiding bedient, zich van dat
geweten, vooral als het zich richt op den
van God gegeven Leider. Jezus Christus,
onzen Heer. De leuze ran Pius XI Chris
tus Rex", zij ook onze leuze. Christus
koning op alle gebieden des levens. De
christelijke kerk. die te conserveeren heeft,
wat God haar in 't verleden schonk, let
echter vaak te weinig op heden en toe
komst. Het objectieve element, vooral in
de groote kerken sterk, verdringt vaak het
persoonlijke en daarmee de profetische
HULDIGING
VAN DE UIVER-BEMANNING.
goedkoope reisgelegenheid
verzekerd.
Aangezien nog niet vast staat waar de
huldiging der Uiver-bemanning zal plaats
vinden kunnen door ons op 't oogenblik
nog geen reisbiljetten verkrijgbaar worden
gesteld. Wel kunnen wij mededeelen dat
door ons reeds gezorgd is voor een goed-
koope reisgelegenheid per autobus naar de
plaats van de huldiging.
DE DIRECTIE.
getuigenis en houding. Het is niet toevallig,
dat het juist de Quakers waren, bij wie
het beginsel der autonomie der persoon
lijke consciëntie (the inner light) wordt
erkend, die een eeuw geleden den strijd
tegen slavernij en slavenhandel aanbon
den. Op cultuxeel-sociaal gebied, waarmee
de ware .zielszorg meer dan ooit te maken
krijgt, kunnen kleine, bewegelijke licha
men. gelijk ook onze Broederschap is,
pionierswerk verrichten.
Toen spr. met zijn overleden vriend Roes-
singh 't Leidsche ambt aanvaardde, stond
de wereld in brand. Zij voelden: 't eerste
wat noodig is, is geloofsbezinning, bezin
ning op de centrale waarheden der chris
telijke waarheid. Maar zij voelden tevens:
een theologie, die geen rekening houdt
met de maatschappelijke en staatkundige
vragen en nooden, zal meer en meer ver
worden tot een „nuda speculatio", zonder
waarde voor God en voor menschen. Wan
neer de kerk niet meer het geweten der
samenleving is, wie moet het dan zijn?
Vooral het vraagstuk van het geweld, dat
culmineert in het oorlogsvraagstuk, is be
nauwend, daar hierdoor letterlijk alles
met ondergang wordt bedreigd. Doch
reeds voor Erasmus, daarna voor den Ar-
miniaan Grotius was het een knellend
probleem. Grotius, Remonstrantsche na
zaat Van Vollenhoven heeft met een ver
kwikkende geestdrift den pacifist Grotius
doen herleven. De taak van den theoloog,
van de kerk, is echter nog een andere dan
die van den jurist.
De geweldssfeer wordt vooral versterkt
door het staats-absolutisme dat in een
vertwijfelde wereld het hoofd opsteekt.
Laat Holland zei spr. zich spiegelen aan
Duitschland, waar de kerk te laat be
merkte de waarheid van Harnaek's profe-
tisdi woord: als de kerken hün idealen
niet weten te planten in de wereld, dan
zal straks de wereld haar idealen planten
in de kerk. Spr. is blij te mogen zeggen,
dat de Remonstrantsche Broederschap in
deze beweging onmiddellijk heeft gezien
(haar predikanten-convent gaf unaniem
hiervan blijk) den vijand van haar begin
sel de godsdienstig-zedelijke autonomie
der persoonlijke consciëntie. Dit is geen
individualisme, maar onmisbaar deel der
christelijke vrijheid.
De groote christelijke en reformatorische
begrippen van de souvereiniteit Gods, van
Zijn liefde, in Jezus Christus geopenbaard,
de begrippen van zonde en genade, van
bekeering en opstanding, van Oordeel en
Godsrijk, vormen ook in het onderwijs aan
het Remonstrantsch Seminarie, evenals in
in onze prediking, de centrale onderwer
pen. Maar het praktisch-ethisch-persona-
listisch karakter onzer religie en theologie
dwingt ons ook de toepassing te zoeken
van het christelijk beginsel in de wereld;
Gerechtigheid, barmhartigheid, solidari
teit der geloovigen en eerbied voor de men-
schenziel, over alle grenzen heen.
Dit praktisch christendom, deze Dienst
van God, op alle terreinen des levens, is de
taak der gansche christelijke kerk. Het
gaat niet alleen voor de wereld, maar ook
voor haar om leven of dood. In dien goe
den strijd des geloofs heeft de Remon
strantsche Broederschap haar bescheiden
maar eigen plaats, vlak bij het historisch
beginsel, dat zij heeft te verdedigen: de
theonome autonomie der persoonlijke
consciëntie Daar is haar post, die zij niet
mag verlaten. Wanneer dit beginsel met
vernietiging wordt bedreigd, is het beter
om, evenals onze Remonstrantsche vade
ren in ballingschap of gevangenschap te
gaan, dan de „acte van stilstand" te tee
kenen.
Een groot voorrecht achtte spr. het, om
te behooren tot een Broederschap, die in
dezen tijd van geweldig gebeuren en van
kentering der ideeën den vuurproef van
uiteenloopende meening glansrijk heeft
doorstaan. Het verschil van inzicht betreft
niet het geloof der Remonstranten, (dat
is juist, wat hen ondanks alles vereenigt),
maar de oepassing van sommige geloofs-
gedachten in de wereld. Dit verschil van
inzicht verlamt echter niet. maar bevor
dert de kracht en spanning van ons ge
meenschapsleven. Krachtens ons beginsel
eerbiedigen wij elkanders persoonlijke
overtuiging, in godsdienstige vrijheid en
verdraagzaamheid. De overwinning zal ook
hier zijn niet aan ons, maar aan Christus
en Zijn waarheid. Wij zijn en blijven, wat
onze Beginselverklaring zegt: „een ge
loofsgemeenschap", die tot nog toe nooit
gebroken is. Hier is hooger Leiding dui
delijk te bespeuren. Moge door deze
Leiding in de komende jaren de Broeder
schap groot zijn in datgene, waarin ook een
klein kerkgeoontscimn groot kan wezen.
In die taak heeft het Seminarium, dat
thans drie eeuwen in haar midden heeft
gearbeid, haar bij te staan. Gesteund door
het onderwijs der heele theologische facul-
BINNENLAND.
Het 300-jarig bestaan van het Remon
strantsch Seminarium te Leiden Stads
nieuws, le Blad).
Bezoek van H. M. de Koningin aan
Culemborg (Binnenland, 3e Blad).
Te Amsterdam is een gedenkteeken ont
huld voor wijlen den heer G. J. A. Smit
(Binnenland, 3e Blad).
Het smokkelen van Sperrmarken; zware
straffen voor een achttal Nederlanders te
Kleef (Rechtzaken, 3e Blad).
Vrachtauto bij Bedum in het Boterdiep
geraakt; twee dooden (Laatste Berichten,
le Blad).
De LondenMelbourne-race; de Miles
Hawk als vijfde aangekomen. (Sport 2e
Blad).
BUITENLAND.
Koning Leopold van België verdedigt
uitbreiding der weermacht (Buitenland,
3e Blad).
Zal de Koning van Siam aftreden? (Bui
tenland, 3e Blad).
Slotresolutie van het congres der Fran-
sche radicaal-socialisten (Buitenland, 3e
Blad).
teit, is het Seminarium het historisch-aca-
demisch studie-centrum der Broederschap,
ter bezinning op haar taak en ter opleiding
harer predikanten. Zijn hoogleeraren, nu
reeds door drie eeuwen heen, komen en
gaan. Doch het is hier, als in de gemeen
ten: „de dienaars gaan voorbij de dienst
Dlijft ongeschonden".
In grooten dank aan God. die ons tot
hiertoe heeft behoed en geleid zoo ein
digde prof. Heering zijn rede gaat het
Seminarium der Remonstranten zijn
vierde eeuw in met de bede, dat het de
wijze van studeeren door Arminius aan de
orde gesteld, zich steeds meer moge toe
eigenen: „die oude mannelijke en gespierde
wijze van studeeren", die overal ontstaat,
waar wetenschap en geloof, waarheid en
leven, vereering en dienst elkaar eerlijk en
vurig zoeken. Zoo deze bede wordt ver
hoord, zal de Eeuwige dit Seminarium,
zoolang Hem dit goed dunkt, kunnen ge
bruiken als een klein en gebrekkig, maar
gewillig instrument in Zijn eeuwige Hand.
Hij wende het aan tot Zijn dienst, terwille
van Zijn rijk, dat komt en ter eere van Zijn
heiligen Naam.
Na deze met groote aandacht aange
hoorde rede, bracht de rector-magnificus,
prof. dr. W. van der Woude namens den
Academischen Senaat gelukwenschen over,
waarna in de gewelfzaal der Universiteit
een korte receptie werd gehouden.
Vervolgens had in de Pieterskerk de
plechtige onthulling van Arminius' ge
denksteen plaats, waarbij het woord ach
tereenvolgens gevoerd werd door dr.
Haentjes, die de samenkomst opende, jhr.
ir. G. de Graeff, voorzitter der Broeder
schap en den heer J. P. Mulder, voorzitter
van de gemeente-commissie der Ned Herv.
Kerk. Om halfvijf werd in de Lakenhal de
historische tentoonstelling door ds. G. J.
Sirks geopend, waarna dr. H. C. Diferee
uitleg gaf. terwijl tenslotte prof. dr. L. J.
van Hoik in de bovenzaal, waar het inte
rieur van het oude Remonstrantsche
kerkje van Bleiswijk bewaard staat, het
officieele gedeelte der herdenking sloot.
Wij komen op een en ander nader terug.
LITTHERHERDENKING
DER VRIJZ. CHR. FEDERATIE.
Het is een verheugend verschijnsel, dat
de Federatie der Vrijzinnig Doopsgezin
den. Hervormden, Lutherschen en Remon
stranten en de Jongeren en Studenten
bonden nu voor de zevende keer in een
dracht den Lutherdag willen vieren.
Het is de avond van het Protestantsch
eenheidssymbool, en wij mogen zeggen,
waar protestantenvervolging ook vandaag
nog plaats vindt, dat bezinning op de
woorden van het protestantsch geloof, een
ernstiger en dieper beteekenis voor velen
zal hebben dan zij hadden kunnen den
ken. De spreker is ds. N. Padt, voorheen
te Zandvoort, thans te Zutfen, terwijl ds.
J. Ph. Makkink alhier den avond hoopt te
leiden.
Het vierstemmig Federatiekoor zal een
drietal liederen te gehoore brengen.
Voor bijzonderheden zie de advertentie
in dit nummer.
