Dobbelvnann
lebber... vncsn!
PROF. DR. J. HUIZINGA
OVER DE NIEUWE SPELLING.
allerkostbaarste taalmiddelen
worden roekeloos prijsgegeven
75»le Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Vrijdag 19 October 1934
Vijfde Blad
No. 22877
KUNST EN LETTEREN.
VRAGENRUBRIEK.
SCHEEPSTIJDINGEN.
Prof. Huiiinga.
Prof. dr. J. Huiztnga, hoogleeraar In de
faculteit der Letteren en Wijsbegeerte al
hier, heeft den heer H. A. Höweler. te Hil
versum, op diens verzoek een openbaar
schrijven gezonden, waarin hU zijn moe
ring ten best» geeft over het spelling
vraagstuk. Hij schrijft:
„U vraagt mijn persoonlijke meening
over het spellingvraagstuk. Ik geef U die
gaarne, ook met verlof tot openbaarmaking
niet omdat lk een praktische en gave op
lossing zou weten, maar omdat het mij
voorkomt, dat ln breede kringen het ge
vecht en de neteligheid van het vraagstuk
niet ten volle worden onderkend.
Vergun mij, den aard van het Ingewik
kelde vraagstuk wat dieper op te halen,
om te doen uitkomen, hoe wanhopig en
schier onoplosbaar het ls. Het had dit niet
behoeven te worden, indien de vereenvou
digen van de Jaren negentig der vorige
eeuw toen hadden geweten, wat zij thans
behoorden te weten.
De taalwetenschap had ln de negentien
de eeuw met moeite tot een algemeener
inzicht doen doordringen, dat klanken en
niet letters haar object zijn. Het heer
tellende naturalisme (dat immers volstrekt
niet alleen kunst en letteren gold) bracht
als een bij-product een afkeer van stijve
taal en taalkundige toadile mee. Zoo kon
het gebeuren, dat er een overschatting van.
het goed recht der spreektaal tegenover
dat der schrijftaal intrad. Ondoordachte
fcuzen als „taal is klank" en .schrijf zoo
als je spreekt" gingen opgeld doen. Op die
punten zette de vereenvoudigingsbeweging
ln. Onze spelling vertoonde traditloneele
onregelmatigheden, die ln den klank van
he; gesproken woord geen basis meer had
den. Het geschreven Nederlandse h gaf de
spreektaal niet weer. Dus moest de spelling
hervormd worden. Eenvoud, natuurlijkheid
en praktisch gemak schenen redenen ge
noeg.
Men zag daarbij drie dingen over het
hoold. Het eerste was. dat de schrijftaal
ah Instrument eener nationale cultuur
eTen hooge rechten heeft als de spreektaal.
Het tweede was, dat de verhouding van
schrijftaal tot spreektaal in het Neder
landsch buitengewoon ingewikkeld ls, zoo
volstrekt eigenaardig, dat zij bijna als twee
talen kunnen worden beschouwd, waarvan
de ontwikkelde Nederlander zich met ge
lijk gemak bedient. Het derde en beden-
keajkste punt was dit, dat men, zoo als de
toestand ten opzichte van onze taal was,
de spelling nauwelijks kón wijzigen, zonder
de taal zelf aan te tasten. Het diep over
tuigd verzet tegen deze laatste consequen
te verklaart, dat, terwijl de vereenvou
digde spelling gedurende lange jaren voor
al onder de taalkundigen en de onder
ijzers (als een soort beroepsziekte, zou lk
bijna geneigd zijn te zeggen) voortgang
■naakte, naast de ambtelijke kringen juist
de voortbrengende letterkundigen (deze
-latsten de taalgebruikers in hoogste In
stantie) de gebruikelijke schrijfwijze
wenschten te handhaven.
Veertig jaren taal volhouden van de ver-
«nvoudigers hebben thans de oude veste
van het geschreven Nederlandsch onder
mijnd. Toch zou zij nog lang niet op be
zwijken staan, ja wellicht eerlang op ont
zet hebben kunnen hopen, als den vijand,
raar Homerischen trant, niet machtige
hulp van den Olympus zelf was komen
opdagen.
Er ls zeker iets sympathieks ln het feit
dat Minister Marchant de zaak ter hand
genomen heeft. Het moest eindelijk eens
Pit zijn met de hopelooze verwarring. De
minister liet zich voorlichten door een
raad van wijzen, en werd. tot dusver zelf
voorstander van het oude, bekeerd tot een
gematigd standpunt van hervorming. Met
de spontane voortvarendheid van den pas-
bekeerde stelde hij zijn levendige energie
ln dienst der zaak, en bracht haar, meer
met het militaire élan van den kruisridder
dan niet de behoedzaamheid van den
staatsman, belangrijk verder dan een
zijner ambtsvoorgangers wellicht hadde
gewaagd. De oude veste staat op vallen.
Gaan Ministerraad en groote dagbladen
om. dan zal het pielt ten gunste van de
•nmlsterieele beschikking beslecht zijn.
En dan zal er, naar mijn meening, vrij
«at goeds verloren gaan. Laat mij trach
ten aan te duiden wat.
1. Het schriftbeeld der Nederlandsche
wal zal onduidelijker zijn geworden Het ls
mgemeen bekend, dat men lezende geen
•otters opneemt, zelfs geen woorden, maar
heele zinsneden.
Af1 4't Psychologisch proces van op-
,™esomt een zekere mate van gedif-
„Jl? Pptt'hcid in het schriftbeeld ten
Hik té - "fifferentieerlne kan natuur
yor gaan. In onze taal bestaat zuIk
Cp- V/Hd-C baai ucooaao im-ait
welkome dlfferentieering in het con
trast e-ee, o-oo, s-sch, alles ónderschelden,
die, in vele gevallen op zich zelf niet meer
redelijk, het herkennen van het geschre
ven woord vergemakkelijken Dit geldt met
name, bij de overmaat van e's, die onze
schrijftaal eigen is, van de onderscheiding
e-ee. Men zegge niet: dat is een kwestie
van wennen Het uniformeeren van de c
zal een positief prijsgeven van een nuttig
onderscheidingsmiddel beteekenen. Men
maakt het schriftbeeld eentoniger en daar
door minder licht toegankelijk.
2. Het gevoel voor den bouw der taal,
toch al betreurenswaardig zwak ontwikkeld
en onvoldoende gekweekt, zal schade lijden
Ik bepaal mij tot één voorbeeld. Men zal
in het vervolg krijgen Duits naast Prui
sisch (dit laatste donk zij 's Ministers
goedertierenheid, die aan het afschuwelijke
-ies geen toegang gaf). Het gevoel voor
de functloneele gelijkwaardigheid der uit
gangen -sch en -isch sterft daarmee af.
3. Allerkostbaarste taalmiddelen worden
roekeloos prijsgegeven. Weer beperk ik mij.
Men zal bij het gebruik van den vorm
der zich hebben te richten „naar het be
schaafde spraakgebruik". Het beschaafde
spraakgebruik kent der alleen in staande'
uitdrukkingen. Met andere woorden: der
verdwijnt als algemeen gangbare vorm. en
daarmee wordt ons de gelegenheid om een
opeenhooping van van de's naar belleven
door der te voorkomen, ontnomen. Ge
volg: stijlverslapping. De Engelsche stijl ls
op vermijding van een herhaald of the
Ingesteld, de onze kan waarlijk geen enkele
afzakking dn de richting van het vulgaire
verdragen. Met verbijstering heb lk on
langs vernomen, dat het Nederlandsche
episcopaat zich heeft laten belezen, om in
het gebed de woorden „Moeder Gods" door
„Moeder van God" te doen vervangen. In
dien lk Katholiek was. zou het mij genoeg
zijn. om zoo spoedig mogelijk ,te verhuizen
naar een land waar de uitdrukkingsvorm
■van mijn geloof voor dergelijke ingrepen
gevrijwaard was.
4. Het Nederlandsch wordt (dit is na
tuurlijk een bijkomstig argument) minder
begrijpelijk voor vreemden. Tot nu .toe kon
de vreemdeling met eenlge kennis van het
iDuitsch uit onze geschreven taal meer of
min wijs worden. Daarbij diende hem tot
steun de correspondentie van Nederlandsch
-e -ee, -o -oo, met Duitsch -e -ei, -o -au,
evenzoo van geschreven -sch in visch enz.
met Duitsch -sch. Deze steun wordt hem
ontnomen, wij isoleeren onze taal iets
meer. Ik herhaal: het is een argument van
geringe beteekenis. maar een argument
niettemin.
Ziedaar eenlge nadeelen vaen het nieuwe
stelsel. Bij het nazien van een drukproef
heb lk er mij onlangs rekenschap van ge
geven, of lk de spelllng-Marchant zou
kunnen gebruiken. De conclusie was: vol
strekt niet. In mijn schrijfgewoonten bezig
ik voortdurend allerlei vormen als levend
taalmiddel, die het nieuwe systeem ver
biedt: den voor den accusatief, bij wijlen
zelfs uwe en eene wegens den klank.
Men zal mij blijven tegenwerpen: maar
het onderwijsargument, de moeite, die er
nutteloos (beet het) aan al die rudimen
ten van een vroegere taalphase wordt be
steed! Ik erken het géwicht van het onder
wijsargument, maar beslissend acht ik het
niet. Laat inij alweer met een concreet
voorbeeld antwoorden. In het Spaansch
worden de teekens b en v bijna in alle ge
vallen volkomen gelijk uitgesproken, even
zoo c (voor e en i) en z, evenzoo g (voor
e en i) en j. Men herkent er den goed
onderwezen Spanjaard aan, dat hij die tee
kens bij het schrijven niet verwart. Het
zou ongetwijfeld eenvoudiger zijn, als men
hier uniformeerde, bij voorbeeld tot b, z
en j. Ik heb echter nooit gehoord van een
Spanjaard of Latljnsch Amerikaan, die
voorstond, om in het vervolg jeneral en
bictoria te gaan schrijven.
Het zou een verduistering van de door
zichtigheid der taal beteekenen. een ver
minking. Zoo erg zal het bij ons niet zijn,
maar in den grond is ons afschaffen van
-sch, -ee en -oo hetzelfde. Terwille van
het onderwijs schaadt men de taal.
Wordt de bedreiging van een algemeen
overgaan tot de spelling-MaTchant niet
afgewend, dan zal, vrees ik, den Minister
zelfs nog eens zijn daad berouwen. Zij,
die voor hun persoonlijk gebruik de oude
spelling kunnen opgeven, zullen op den
duur plaats maken voor een geslacht, dat
niet anders dan de nieuwe regels heeft ge
leerd. Maar de radicale vereenvoudigers
zullen zich lang niet allen onderwerpen,
en ies- en -lik en 'n en ie (van dat ie)
zullen als hongerige wolven voor de poort
blijven staan, totdat zij nog eens open
gaat.
Gelukkig de talen, waar als in het
Fiansch. en Engelsch. de uitspraak zoo ver
van de schrijfwijze is afgeweken, dat aan
spellinghervorming nauwelijks ernstig kon
worden gedacht.
IlFzei het U in den aanhef: een werke
lijk afdoende oplossing voor het inderdaad
ongemeen moeilijk vraagstuk zie ik niet.
Van een nationale uitspraak ovier de
vraag, zooals U die voorstaat, verwacht ik
voorloopig weinig heil. Een meerderheids
opinie zegt in zaken als deze tenslotte zoo
weinig Het zijn dingen, die zich. vooral
bij ons volk U kent het evengoed als ik
niet dwingen laten. Mijn raad zou daar
om zijn: handhaaf (indien terugkeer nog
mogelijk ls) bij het onderwijs De Vries en
Te Winkel, met die matigingen van den
regel die de praktijk, lang vóór Kollewijn
opstond, reeds als veroorloofd had doen
doordringen.
En laat de rest aan den tijd over. Ik
leerde reeds omstreeks 1880 op de lagere
school te Groningen, dat ik .geenen Mi
nister" behoefde tegen te komen Voor zijn
frisschen moed niet voor zijn mzicht in
de zaak, neem ik niettemin .mijnen" of
ter keuze „mijn" hoed af".
BOEKBESPREKING.
„Celibaat", van Gerard Walschap met
teekenlngen van Jozef Cantré, uitgegeven
door Nljgh en van Ditmar te Rotterdam.
Gerard Walschap behoort tot de beste
Vlaamsche jongeren van het oogenblik, die
ln korten tijd een serie boeken schreef,
zonder climax van zijn merkwaardig ta
lent, maar alle gelijk boelend, gelijk
menschkundig, gelijk krachtig, gelijk im
poneerend. Het onderwerp van Celibaat ls
een min of meer pathologisch geval. De
laatste van een oud, sterk boerengeslacht,
dat langzaam ontaardt en verwijft, is een
leelljk, ziekelijk kind. Uit een mengelmoes
van erfelijke belasting, degeneratie en
minderwaardigheidscomplexen ontwikkelt
zich een gluiperig, afschuwelijk mensch,
een soort weekdier, met een rechtaf slecht
karakter. Een kind, dat tien jaar oud een
volleerd hypocriet ls en van volmaakte be-
heerschtheid; dat uiterlijk een schijn van
vroomheid en gehoorzaamheid weet te
vertoonen, maar innerlijk slechts broeit
over pijniging van dieren en het leed be
rokkenen aan menschen. Een kind dat
stelselmatig zijn kanarie uithongert en dit
proces met vreugde aanziet; dat stelsel
matig zijn zieke moeder tergt en kwetst.
De moeder is de eenige die hem doorziet,
maar die in een onbevredigd huwelijk al
haar liefde op dit eene kind blijft con-
centreeren. De studies van den jongen
mislukken. Zijn boereninstincten zijn ster
ker, na den dood van zijn ouders trekt hij
naar de geboortestreek van zijn geslacht,
koopt er een kasteeltje en kippen en gaat
rentenieren. Zijn liefde voor een boeren
meisje blijft door een samenloop van mis
verstand en vertroebeling onbegrepen,
zonder resultaat. Misschien zou een geluk
kig huwelijk deze verduisterde ziel tot be- j
vrijding gebracht hebben, nu sluit de man
zich in de stallen op, om al zijn verkropt-1
heid en verbetenheid op weerlooze dierenl
te wreken. Dan breekt de oorlog uit en hij/
die niets van het leven te verwachten]
heeft, is een der eerste vrijwilligers; de
geestelijke en physieke ellende in de loop4
graven en op het slagveld is voor herd
slechts een verwezenlijking der koortsfanr
tasiën uit zijn ziekelijk brein. En dan tolt
slot: afschuwelijk verminkt, afstootend oh
onherkenbaar, slechts in staat om onbf -
grijpelijke klanken uit te stooten, leeft hij,
dood gewaand door zijn oude omgevid
ergens aan de Riviera. En prachtig worfi t
ons duidelijk gemaakt hoe langzamerhand
de vrede en klaarheid tot dezen menfc a
komen. Hoe hij vreugde leert kennen ^ap
een mooie bloem, het genot van de koes
terende zon, dankbaarheid voor wat teen
oude werkster hem aan huiselijkheid en
genegenheid nog wil schenken.
Walschap is onmiskenbaar een talentvol
schrijver, die zijn onderwerp en zijn pen
volkomen beheerscht. Zijn figuren zijn
scherp omlijnd, zijn proza is als brons-
De moeder is misschien het eenige „wéeke"
in dit verhaal, waarvan de woordeh tot
zinnen gehamerd lijken, de zinnen tot
hoofdstukken, zóó geserreerd, zóó beltnopt,
zóó gewikt en aSgemeten, geen gedachte
te weinig, geen uitdrukking te veel; dat
is wel de kracht van dit meesterschip. Bij
lezing van dit boek ls men van de eerste
tot de laatste letter gevangene van den
schrijver, wiens figuren bijna alle ohsym-
pathlek, maar alle levend-menschelijk,
onvergetelijk en hoogst belangwekkend
worden.
„De Zes Zusters" door Mrs. Alfred
Sidgwick, uitgegeven door de Tijdstroom.
Prijs ingen. f. 2 25, geb. 1. 2-90.
Er zijn van over de zee verscheidene
boeken tot ons gekomen, die de belevenis
sen vertellen van eenigszlns rommelige
families, gezinnen, die het gewoonlijk niet
breed hebben, zelfs armoedig en waarvan
de verschillende leden alle min of meer
een persoonlijk cachet dragen. Wij denken
daarbij aan de boeiende „Constant Nymph"
aan de onvergetelijke „Pam" en aan „Ze
ven Kleine Australiërs" met hun vervolgen
om een boek voor de jeugd te noemen,
dat thans misschien verouderd, toch nog
vaak een plaats in de boekenkast van onze
jongeren inneemt en ook bij ouderen har
telijk ontvangen werd. En zoo zijn er
meer, maar ze stammen altijd uit Engeland
of zijn koloniën.
De Zes Zusters, door den uitgever aan
gekondigd als „een boek voor oudere
meisjes" valt onder bovengenoemde cate
gorie en de kundige, vlotte vertaling van
Anna van GoghKaulbach ware een be
tere zaak waardig geweest. Wij kunnen
ons tenminste niet goed voorstellen, dat
dit boek zoo vol conventie en verouderde
begrippen, met een dergelijk langzaam
tempo, hier veel succes zal hebben.
Dit priegelige leventje van zes meisjes,
waar overigens geen haar kwaad bij zit,
maar ook geen haar belangwekkends, zal
onze Jeugd zeker niet Interesseeren; even
min als de moeder van dit zestal, die men
taal even goed twintig als vijftig jaar zou
kunnen zijn, die het verhaal ln ik-toon
schrijft en wier eenige zorg dag en nacht
bestaat in het aan-de-man-brengen van
haar kroost; evenmin als de zoetsappige
jonge mannen en de traditloneele erf
tante die lastig is of als de vele, veel te
vele dienstmeisjes, die zoo'n groote ge-
wicht-looze rol in dit boek spelen. Wan
neer ouderen misschien uit dit alles zich
nog een beeld zouden kunnen vormen over
kleinsteedsche toestanden ergens in Corn
wall, onze meisjes zal dit waarschijnlijk
minder belang inboezemen.
En waarom is op het boekomslag een be
kende foto uit de film „Madchen in Uni
form" afgebeeld, die met dit verhaal dan
ook niets te maken hebben? De uitgave is
smakeloos en onverzorgd- Het verhaal ein
digt nogal bruusk en men kan aan de wijze
van drukken niet zien of het werkelijk uit
is of dat er nog een paar bladzijden ver
geten zijn.
„Pau-Li. de kleine Chinees", door Henri
van Woude.
De firma Paul C Kaiser te Rotterdam,
die veel succes oogstte niet haar „Benito"-
serle, is in die richting voortgegaan en
heeft thans een kinderboek uitgegeven,
waarvan de plaatjes door Willy Sluiter
geteekend, zeker fraai te noemen zijn.
Misschien zelfs te fraai, want het is de
vraag of kinderen de fijne kleuren en uit
beeldingen van deze aquarelletjes naar
waarde zullen weten te schatten. Als wij
het goed begrijpen is het de bedoeling dat
deze plaatjes verzameld en zelf opgeplakt
worden. Het zoeken en plakken boven de
daarvoor bestemde onderschriften, is on
getwijfeld een animeerende bezigheid, die
RECLAME.
9584
IBIS SHAG LICHTE PIJPTABAK
Rctokt Dobb»lm»nn's Tabak »n géén ander»!
de kinderen tevens wat nauwkeurigheid
kan leeren als ze willen dat hun boek er
netjes uit zal zien. De tekst is vlot en
boeiend en het geheel ls smakelijk en met
veel zorg uitgegeven.
„Friesland door de Eeuwen heen" door
Dr H. G. W. van der Wielen.
De uitgever G- W. den Boer, uit Middel
burg zendt ons aflevering No. 4 van dit
omvangrijke werk, dat rijk aan studiema
teriaal, de geschiedenis van Friesland ver
haalt van uit de grijze oudheid tot op
heden.
Hier vindt met alles hétgeen geschiede
nisboeken ons' gewoonlijk niet leeren; be
schouwingen over den invloed der Noor
mannen en den ondergang hunner heer
schappij in het Karolingenrijk.
Zeden en gewoonten der Frie
zen, hoe zij een Gods-oordeel hielden en
hoe zij hun vloten bouwden. Foto's van
sieraden, gebruiksvoorwerpen en wapens.
Alles kennelijk met veel zorg en voorbe
reiding samengesteld en zeer leesbaar ge
schreven. Een werk dat in zijn geheel aan
te bevelen zal zijn voor ieder die zich voor
de geschiedenis van een der belangrijke
provincies van ons land Interesseert.
C. N.
O
TOURNEE LOUIS DAVIDS.
Na triomfale successen in het Kurhaus-
cabarct te Scheveningen zal Louis Davids
met zijn troep op Zondag 28 October ln
den Schouwburg in Leiden optreden. Het
wordt een avond van vreugde, waaraan
o.a. medewerken behalve de leider Louis
Davids, Johan Kaart Jr. (de bekende too-
neelspeler en „Schele" uit de film de
((Jantjes") Matthieu van Eysden de
populaire revuekomieje, en een keur van
Nederlandsche artisten.
Behalve schetsen, scènes, zal Louis
Davids ejjn laatste liedjes en praatjes
lanceeren.
N. H. de H., te L. Wij zijn er niet
achter kunnen komen. Wie weet waar het
secretariaat van de Ned. Jeugdige Natuur-
onderzoekers-vereeniging is gevestigd?
C. J. v. W. te L. De film „De Groote
Parade" werd vertoond in het Trianon-
theater.
De in 't afgeloopen seizoen gespeelde
voetbalwedstrijd D.H.C.K.F.C. werd met
3—2 door D.H.C. gewonnen.
A. v. G. te L. Wendt u tot den heer
Vilders, Breestraat, die u zal kunnen in
lichten.
F. D. O. te L. Het huurcontract ver
valt niet.
B. te L. Dit is een kwestie van ge
meente -politiek.
D. J. te H. Zoo iets is ons niet bekend.
Abonné te L. Dergelijke vragen kunnen
wij niet beantwoorden.
S. S. S. Voorzitter, tijdelijk secretaris
van de vereeniging „De Friesche Elf
Steden" is de heer mr M. E. Hepkema,
Willemskade No. 12, Leeuwarden. Wanneer
de elf-steden-tocht gehouden wordt kunt
u misschien beter aan De Bilt vragen. An
ders kunt u rustig de berichten daarom
trent in ons Blad afwachten. Er zal in
ieder geval eerst ijs moeten zijn!
F. G. H. Er is slechts één auto-fabriek
in ons land; dat is de Fordfabriek. Hem-
brug, Amsterdam. Dat adres (met vermel
ding „directie") is voldoende.
R. R. te L. Afnemen meit een zwakke
sublimaat-oplossing.
A. H. te L. Het veld van „Scheve
ningen" is gelegen aan den Achterweg te
Wassenaar nabij de renbaan Duindigt.
HOLLAND—AMERIKA-LIJN.
BREEDIJK, 17 October van New York te
Philadelphia.
STATENDAM. 17 October van New York
naar Rotterdam.
DAMSTERDIJK, Rotterdam naar Pacific
Kust, 15 October van San Francisco.
ROTTERDAMZUID-AMERIKA LIJN.
ALDABI, 19 October van B. Aires te Rot
terdam verwacht.
ALPHACCA, 18 Oct. van Harnb. te R'dam.
HOLLAND— WEST-AFRIKA LUN.
MAASKERK, 18 Oct. van W. Afrika te
Rotterdam.
MIJ NEDERLAND.
POELAU LAUT, uitreis, pass. 16 October
Gibraltar.
JOHAN VAN OLDENBARNEVELT, uitreis,
18 October te Southampton.
CHR. HUYGENS, thuisreis, 18 Oct. van
I Algiers.
SILVER—JAVA—PACIFIC LIJN.
TAWAII, 16 October van Humboltbay t»
Westminster.
BINTANG, 15 October van Macassar n.
Calcutta.
MADOERA, 17 October van New Orleans
te Durban.
JAVA—NEW YORK LIJN.
KOTA RADJA, 16 October van Batavia
te New Orleans.
KON. PAKETV. MIJ.
SAWAHLOENTO, 17 October van Bangkok
te Durban.
LE MAIRE, 17 October van Mahe naar
Singapore.
STAGEN, 16 October van Colombo naar
Singapore.
JAVA-CHINA-JAPAN LIJN.
TJL3AROEA, 16 October van Shanghae
te Batavia.
TJISALAK, 15 October van Manilla naar
Hongkong.
TJISADANE. 16 October van Hongkong
naar Manilla.
HALCYON LIJN.
STAD ARNHEM, 17 October van Lulea te
Rotterdam.
FLENSBURG. 18 October van Narvik te
Vlaardingen.
STAD ZAANDAM, 17 October van Vlaar
dingen naar Spezia.
STAD DORDRECHT, 17 Oct. van R'dam
te Bagnoll.
KON. HOLL. LLOYD.
SALLAND, thuisr., 17 Oct, van Bahia.
CRANIA, thuisr., 18 Oct. voorm. 1 uur van
Corunna, wordt 20 Oct. voorm, 10 uur te
LJmuiden verwacht.
MAASLAND, 18 Oct. van B. Aires te Amst.
KON. NED. STOOMBOOT MIJ.
STELLA 18 ,Oct. van Midd. Zee te Amst.
MARS, 18 Oct, van Mldd. Zee te Am3t.
COSTA RICA, 18 Oct. van Amst. n. Hamb.
VULCANUS, Amst. via R'dam naar Midd.
Zee, 18 Oct. te Velsen.
BERENICE, arr. 17 Oct. te Huelva.
CERES, 17 Oct. van Samos naar Algiers.
OBERON, 18 Oct. van W. Indlë te Amst.
ORESTES, 17 Oct. n.m. 8 uur van Amst. te
Hamburg.
TIBERIUS, 17 Oct. van Danzig naar Ko
penhagen.
VENUS 17 Oct,, van Cadix naar Ceuta.
VESTA, arr. 17 Oct. te Napels.
CRYNSSEN, uitr., 16 Oct. te Cristobal.
BENNEKOM, thuisr., 15 Oct. van Valpa
raiso.
ORION, 18 Oct. van Hamburg te A'dam.
MIDAS, IS Oct. van Curacao n. Puerto
Plëlt£l
BODEGRAVEN, 17 Oct. van Payta naar
Guayaquil.
ATLAS, 11 Oct. van Ouracao n. Santa
Marta.
TRITON, 17 Oct. van Salonlca te Yerakinl
BARALT, 13 Oct. van Curacao naar de
Windwar-eilanden
SIMON BOLTVAR, 17 Oct. van Barbados
naar Amsterdam.
TRAJANUS, 18 Oct. van Messina naar
Catania.
HERCULES, 18 Oct. van Istanboul te Izmir
BACCHUS, 18 Oct, van Setubal n. Lissa
bon.
IRENE, 18 Oct. van Napels n. Savona.
SATURNUS, 18 Oct. van Candla naar
Piraeus.
PERSEUS, 18 Oct. van Gijon n. Oporto.
ROTT. LLOYD.
KOTA BAROE. thuisr., 17 Oct. v. Padang.
TAPANOELI, uitr., pass. 17 Oct. nam. 5 u.
Gibraltar.
BLITAR, 18 Oct. van Batavia te Soerabaya.
KOTA PINANG, 18 Oct. van Liverpool to
Macassar.
KOTA NOFAN uitr,., 17 Oct. van Belawan.
HOLLAND—AFRIKA LIJN.
MELIS KERK, 17 Oct. van Mombassa naar
Port Soudan.
RANDFONTEIN, uitr., 18 Oct. voorm. 7 uur
te Antwerpen.
SPRINGFONTEIN, uitr., pass. 17 Oct.
Ouessant.
HEEMSKERK, uitr., 18 Oct. te Mombassa;1
vertrekt 19 Oct. naar Tanga.
HOLLAND—OOST-AZIE LIJN.
GAASTERKERK, thuisr., pass, 17 October
Gibraltar.
MEERKERK, thuisr., 16 Oct. v. Hongkong.
GROOTEKERK tjiuisr., pass. 17 Oct. Gi
braltar.
MIJ. OCEAAN.
PEISANDER, A'dam n. Java, pass. 18 Oct.
Gibraltar.
POLYDORUS, 18 Oct. van Bremen te
Amsterdam.
POLYPHEMUS, 17 Oct. van Padang naam
Amsterdam.
HOLLAND—BRITSCH INDIE LIJN.
HOOGKERK, thuisreis, 18 Oct. van
Madras.
DIVERSE STOOMVAARTBERICHTEN.
BOEKELO, 17 Oct. van R'dam te Taranto.
WINSUM, R'dam n. B. Aires, pass. 17 Oct.
Madeira.
TELA, Antwerpen n. B. Aires, pass. 16 Oct.
Fernando Noronha.
TOWA, 17 Oct. van Havre te Antwerpen.
ROTTERDAM, tank, naar R'dam, pass. 17
Oct. Ouessant.
SCHOKLAND, pass. 17 Oct. Flamborough
Head.
VEERHAVEN, 16 Oct. v. Tampa n. Mobile.
BUSSUM, naar Amsterdam, was 16 Oct. 4
u. 35 n.m. 300 mijlen O. van Wick.
DELFSHAVEN, naar Bremen, was 17 Oct.
9 u. v.m. ca. 200 mijlen W. van Bishop
Rocks.
EXPORT, 17 Oct. van R'dam te Londen.
THEANO 18 Oct. van Dublin te Belfast.
LINGESTROOM, 17 Oct. van Newport to
Swansea.
WITTE ZEE. sleepboot, 16 Oct. door Gi
braltar gesignaleerd.
MANVANTARA. naar Kopenhagen, was
17 Oct, 9 u. 35 v.m. 300 mijlen Z. van
Lands End.
ZWARTE ZEE, sleepboot, 17 Oct. ter
hoogte van Louisburgh, met het s.s.
Viking op sleeptouw; zet koers naar
Limerick.
ALBIREO. 17 Oct. v. R'dam te Archangel.
ST. ANNALAND, pass. 17 Oct Elseneur.
SCHOKLAND, 18 Oct van Delfzijl td
Methil.
OUDEWATER, R'dam naar Archangel,
pass. 17 Oct. Róst.
GALGEWATER. B Ares naar R'dam, 17i
Oct. van Pernambuco.
ST. PHILIPSLAND, 18 Oct. van Methil n.
