75**® Jaargang
WOENSDAG 5 SEPTEMBER 1934
No. 22840
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
STADSNIEUWS.
VERKEERS-PUZZLE
BUITENLAND.
Het voornaamste Nieuws
van heden.
binnenland.
buitenland.
LEIDSCH
DAGBLAD
PJRIJS DER ADVERTENTIENt]
60 Cts. per régel voor advertentlën uit Lelden en plaatsen
waar agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle
andere advertentlën 35 Cts. per regel. Kleine advertentlën
uitsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts.
bij een maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht. Voor ëventueele opzending van
brieven 10 Cts. porto te betalen. BewUentummer 6 Otè.
s»
Bureau NoofSeinekpMn -■» Telefoonhummuts voor
Directie eb Administratie 2500 Redactie 1507.
PoetdkèsfWt»-«« Girodienst No. 57055 Postbus No. 54.
DEZER €OÜR"ANT>!
.Voor Leiöeta pér 3 niaaniSen f.2.35; pier week 1.0.18
Bulten Lelden, waar agenten gevestigd zijn, per Week „0.18
Franco per post f.2.35 ^-portokosten.
nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD.
VOLKSZANGAVOND „EX ANIMO".
Een enthousiaste stemming.
Nauwelijks ls het nieuwe seizoen be
gonnen. of de Chr. Zangvereenlglng „Ex
Animo" trad met Kerk- en Kinderkoor
veer ln volle actie, terwijl ditmaal ook
publiek daarin betrokken werd. Naar
meenen iets nieuws voor onze stad, al
Sadden wij hier wel eens Arnold Spoel op
gezoek, die op het gebied van volkszang-
avonden een algemeene en ongeëvenaarde
reputatie heeft!
Is van den heer de Wolff, den ijveri-
dlrlgent van „Ex Animo" goed gezien
een dergelijke uitvoering te organi
seren. De lust tot zingen wordt er bij
velen, die zich tot nu toe slechts tot de
toehoorders rangschikten, door aangewak
kerd en ook zij gaan begrijpen hoe heer-
het zèlf-zingen eigenlijk is.
Met een kort inleidend woord van den
beer de Wolff werd, na de marsch „Goede
Kameraden", gespeeld door de Chr. Harm.
.Devote" uit Leiderdorp, die voor de
begeleiding zorgdroeg, begonnen. Het
waren meerendeels zeer bekende psalmen,
gezangen en liederen, die op het program
stonden, zoodat een ieder onmiddel-
uit volle borst kon meezingen, 't
Stemde tot groote voldoening, dat men
zoo kranig deed: het „Frisia non
tantat" bleek gisterenavond wel zeer
problematisch!
De moeilijkheden op een avond als deze
tullen voor den dirigent echter pas komen,
wanneer hij minder bekende liederen zal
moeten instudeeren. Ook nu gaf hij hier
tn daar reeds enkele nuttige aanwijzingen,
r.n. wat het tempo en de nuanceeringen
betrof en deed daarmee goed opvoedend
werk. Zijn frissche, opgewekte tempi vie
len op, hoewel op den duur absoluut naar
meerdere verfijning aangestuurd moet
worden, zonder dat de zang lijzig" be
hoeft te zijn.
Een zeer groot bezwaar hebben wij
echter tegen het beleiden door een har-
moniegezelschap. hóe verzorgd dit overi
gens op zichzelf door „Devote" gedaan
werd. Doch de bezetting en daardoor de
klank ls veel te zwaar, dan dat het als
accompagnement voor ongeoefende, Ja
zelfs geoefende stemmen zou mogen gel
den. Op zulk een wijze gaat elk streven
naar verfijning teloor; men zingt te hard
en van eenigeriei nuanceering kan tè
moeilijk sprake zijn. Gelijk op andere door
ons bijgewoonde volkszangavonden is
vleugel of piano hier het aangewezen
instrument. Wij hopen dan ook stellig, dat
met deze opmerking in de toekomst reke
ning gehouden zal worden!
Immers: de zang moet hoofdzaak blij
ven en met een flink aangepakte pianobe
geleiding behoeft men geen angst te
hebben, dat deze in het massale geluid
verloren zal gaan. Na bestond af en toe
het gevaar, dat het omgekeerde het geval
was.
Voor het overige konden wij deze eerste
proeve als geslaagd beschouwen, al zal de
leider nog voor meer discipline moeten
zorgen. De gewenschte stilte trad nog
lang niet onmiddellijk in, doch bij meer
dere ervaring, zoowel bij den dirigent als
het publiek, dat de Stadsgehoorzaal ge
heel vulde zal dat wel losloopen. Voor het
welslagen van een avond als deze hangt
veel, zoo niet alles af van den organisator.
Wij mochten constateeren, dat het den
heer de Wolff reeds aardig is gelukt, de
juiste enthousiaste stemming op te wek
ken: nog wat meer routine en 't kan met
de volkszangavonden „crescendo" gaan!
LEIDSCHE SPEELTUINVER. „ZUIDER
KWARTIER" EN VER. „ONZE TUIN".
Potplanten-tentoonstelling.
De Vereeniging „Onze Tuin" ontstaan
uit leden-bewoners van de Bouwvereeni-
ging „Ons Doel", welke sedert 1928 met
groote energie en succes den tuinwedstrijd
ln genoemde bouwvereeniging organi
seert, ls in 1932 overgegaan tot het orga-
niseeren van een potplanten-kweekwed-
strijd voor kinderen van 6 tot 14 jaar.
Het eerste jaar bij wijze van proef met
éénjarige zaadpianten; het succes hier
van was zoo groot dat het bestuur besloot
voor het jaar 1933 stekken aan te koopen
van Geraniums, Fuchsia en Begonia's.
De wedstrijd 1933 waaraan wat meer
bekendheid was gegeven, had een aller
verwachtingen overtreffend succes.
Op 16 October 1933 werd met het be
stuur van de Leidsche Speeltuinvereeni-
ging „Zuiderkwartier" een gecombineerde
bestuursvergadering gehouden, waarin het
besluit werd genomen om den kweëkwed-
strijd 1934 te combineeren, zoodat deze
thans uitgaat van de Vereeniging „Onze
Tuin" en de Leidsche Speeltuinvereeniging
•■Zuiderkwartier" en gehouden zal worden
?P Vrijdag 7 Sept. en Zaterdag 8 Sept. a.s.
de Speel- en Theetuin „Oud-Hortus-
öcht" aan den Witte Singel.
Vrijdag 7 Sept. te 8 uur namiddag wordt
tc tentoonstelling van dezen wedstrijd
geopend en zal op Zaterdag van 10 uur
v.m. tot 8 uur n.m. voor belangstellenden
gratis toegankelijk zijn.
.Zaterdagavond te 8'/i uur heeft de prijs
uitreiking plaats door den heer .7. Jonker,
opzichter bij de Gemeente-plantsoenen.
Hierna zal voor alle aanwezigen een
gratis bloemen verloting plaats hebben.
OUDERAVOND CHR. FRÖBELSCHOOL
HEERENSINGEL.
Herdenking van het 10-jarig bestaan.
In het gymnastieklokaal van de School
Lusthoflaan is een ouderavond gehouden
ter herdenking van het tienjarig bestaan
van de Chr. Fröbelschool aan den Heeren-
singel.
Geen plaats was onbezet, toen de voor
zitter, de heer T. S. Goslinga, den
avond opende door te laten zingen Ps. 77:7
en het lezen van Ps. 8. waarna hij voor
ging in gebed.
In een kort openingswoord heette hij
alle aanwezigen hartelijk welkom en zeide
verheugd te zijn over de groote opkomst,
welke getuigde van liefde en medeleven
met de school.
Nadat het personeel der school op ver
dienstelijke wijze een tweetal liederen ten
gehoore had gebracht, sprak de voorzitter
een herdenkingswoord, waarin hij de op
richtingsgeschiedenis der school releveer
de. Op 16 Mei 1924 werd mej. N. de Rave
tot hoofd der school benoemd en op 1 Sep
tember 1924 werd de school geopend met
116 leerlingen, welk aantal spoedig tot het
maximum van 150 werd opgevoerd. Sedert
dien ls de school vrijwel steeds door het
maximum-aantal leerlingen bezocht en
zijn er zelfs tijden geweest, dat meer dan
50 kinderen ingeschreven stonden op de
wachtlijst. Wel was dus in een behoefte
voorzien, De school heeft zich in dit stads
kwartier een plaats veroverd in de harten
van vele ouders, die niet licht kan worden
uitgewischt. Spr. eindigde met hartelijke
woorden van gelukwensch te spreken tot
mej. de Rave, die nu 10 jaren hoofd der
school is en tot mej. v. d, Brink, die ook
10 jaar aan de school verbonden is. eerst
als kweekelinge en later als onderwijzeres.
Door een der bestuursleden werden
hartelijke woorden van dank gesproken
tot den voorzitter, die 10 jaar lang het
presidium waarneemt. Namens bestuur en
ouders dankte hij hem voor het vele werk
in die Jaren verricht en hij hoopte, dat de
wensch zijns harten in vervulling moge
gaan dat ook in een ander stadskwartier
een Fröbelschool moge worden gesticht.
Een daverend applaus bewees de instem
ming van de vergadering met deze woor
den.
Na een pauze kreeg mevr van Zullen
het woord om namens de dameskrans
„Clara Dozy" haar gelukwenschen over te
brengen. Zij memoreerde de hartelijke
genegenheid, die „Clora Dozy" voor de
Fröbelschool koestert en deelde mede, dat
als geschenk van de krans werd aange
boden de verbouwing van het „spreek
kamertje van mej. de Rave tot 'n „spreek
kamer". terwijl zij tevens een pianokruk
aanbood.
Uit de ouders der school had zich een
commissie gevormd om het 10-jarig be
staan der school niet onopgemerkt te la
ten voorbijgaan. Namens deze commissie
voerde de heer Laman het woord. Als re
sultaat van het werken der commissie kon
aan het bestuur de stoffeering van de
nieuwe kamer van het hoofd der school
worden aangeboden. Bovendien verraste
de commissie uit de ouders de dames, die
10 jaar lang haar beste krachten en gaven
aan de school hadden besteed, de dames
de Rave en v. d. Brink, elk met een schit
terende bloemenmand.
Nog hield de stroom van gelukwenschen
en geschenken niet op, want namens de
familie de Rave werd bij monde van een
der dochters aan het bestuur een schil
derij aangeboden.
Namens de dameskrans „Clara Dozy"
huldigde daarna mevr. Goslinga haar pre
sidente mej. de Rave en de andere jubi-
laresse mej. v. d. Brink en bood hen een
prachtige tuil rozen aan.
Het personeel der school gaf daarna 'n
bijdrage .Set wandelend Museum", dlat,
gehoord de daverende lachsalvo', zeer in
den smaak viel.
Vervolgens was het woord aan mej. de
Rave, die allereerst allen, die haar gehul
digd hadden, hartelijk dankte voor de
goede woorden en gelukwenschen tot haar
en mej. v. d. Brink gericht.
Zij gaf een kort overzicht der school,
waarvan het eerste gedeelte werd toege
licht met plaatjes uit de tooverlantaarn.
Na een pauze, waarin wederom versna
peringen werden rondgediend, zong het
personeel nog een tweetal liederen en
droeg de heer Laman een gedicht voor,
waarnaar met onverdeelde aandacht werd
geluisterd.
Tenslotte werd nog door het personeel
een tableau vertoond, dat schitterend
slaagde.
Nadat de heer De Ble in dankzegging
was voorgegaan, sloot de voorzitter dezen
buitengewoon goed geslaagden ouder
avond.
SCHOOLKINDERVOEDING.
De verhoogde subsidie door G. S.
goedgekeurd.
Zooals bekend, besloot de Gemeenteraad
de subsidie aan de Vereeniging School
kindervoeding en -kleeding met f. 5000.
te verhoogen Naar wij vernemen, is de
goedkeuring van Ged. Staten thans inge
komen en zal vanaf Maandag a.s. weer
dagelijks voeding worden verstrekt aan
degenen, die daarvoor in aanmerking
komen.
a
■o
Rapenburg
P
Kort Rapenburg
ID
ID
4)
O
Een lezer vraagt onze meening omtrent
het bovenstaande probleem; een situatie,
welke zich tientallen malen per dag op
het kruispunt van Breestraat, Rapenburg
en Noordeinde voordoet en waarvoor geen
logische oplossing mogelijk schijnt.
Wanneer A, B, C en D inderdaad precies
gelijktijdig aan het kruispunt arriveeren,
heeft geen hunner het recht van voor
rang en moet dus de verkeersagent P in
grijpen.
Zoodra deze het verkeer uit het Noord-
einde heeft vrijgegeven, zou hij gevoege
lijk kunnen verdwijnen, aangezien daar
na achtereenvolgens B, C en D aan de
beurt zijn om hun weg te vervolgen.
Men verlieze evenwel niet uit het oog,
dat de regel „het verkeer van rechts gaat
voor" aUeen geldt, wanneer twee wegge
bruikers op hetzelfde tijdstip
aan het kruispunt naderen.
Is in het hierboven geschetste geval D
het eerste aan het kruispunt en bevindt
C zich nog op eenigen afstand van den
hoek. dan heeft D het recht van den weg
ondanks het feit, dat C van rechts komt!
Bij minimale verschillen in het tijdstip
van aankomst, verdient het evenwel aan
beveling aan het rechtsche verkeer voor
rang te verleenen!
DE ALGEMEENE TOESTAND.
Rusland en de Volkenbond Fransch
memorandum over de Saar
Minderhedencongres.
De Zwltsersche bondsraad heeft één
stemmig, op voorstel van zijn politiek de
partement en van de delegatie voor buiten-
landsche aangelegenheden, besloten, dat
de Zwitsersche volkenbondsdelegatie bij de
stemming ter Volkenbondszitting over de
opneming van de sovjet-unie in den Vol
kenbond. „neen" zal zeggen.
De Grieksche minister-president Tsal-
daris heeft in een interview met de
„Joumal de Genève" verklaard, dat ook
Griekenland beslist tegen de opneming
van Rusland in den Volkenbond zal stem
men, daar die opneming het internationale
communisme zou legaliseeren en sanction-
neeren.
In Griekenland is bovendien groote ver
ontwaardiging ontstaan wegens een be
richt uit Moskou, dat de historische Griek
sche kerk van Sint Nicolaas aldar op last
van de Sovjet-autoriteiten moet worden
afgebroken.
De kerk en de bijgebouwen, die eveneens
moeten worden afgebroken, behooren tot
het beroemde klooster op den berg Athos.
De geestelijkheid der kerk en de Grieksch-
Orthodoxe kerk hebben bij de Sovjet-
regeering geprotesteerd op grond van het
feit, dat deze order der autoriteiten een
schending beteekent van de waarborgen,
die gegeven zijn voor de godsdienstvrijheid
in de Sovjet-Unie en voor de bescherming
van de minderheden en buitenlandsche
kerken.
Daarentegen zal Polen voor de sovjets
stemmen.
De houding van België zal eerst te
Genève worden bepaald.
Het Fransche ministerie van buiten
landsche zaken publiceert de aide-mé-
moire, gericht tot de commissie van drie
en alle leden van den Volkenbondsraad,
nopens de verschillende problemen, ge
steld door het plebisciet in het Saargebied,
waarvan het ten spoedigste een onderzoek
en de oplossing wenscht, ten einde te ver
mijden, dat de tijdsruimte tusschen de
volksstemming en 't nieuwe regiem wordt
verlengd.
Uitgaande van de drie door het verdrag
van Versailles gestelde hypothesen, spreekt
de Fransche regeering, die in geval van
een vereeniging met Frankrijk bereid is
aan alle inwoners van het gebied, zonder
onderscheid van taal, ras of godsdienst,
dezelfde rechten te verzekeren als aan de
Fransche staatsburgers, den wensch uit,
dat een overeenkomstige bepaling zal
worden opgenomen in de door den Raad
te nemen beslissingen.
In geval van een status quo zou Frank
rijk het wettig achten, dat de bevolking
van het Saargebied werd geroepen mede
te werken aan het toekomstig regiem, en I
het zou accoord gaan met de bepaling, dat
rekening werd gehouden met de reeds door
het Saargebied geuite wenschen, strek
kende tot het openhouden der mogelijk
heid eener wijziging van het statuut, ten
einde eventueel met de lessen der practijk
rekening te kunnen houden. Het ls de
taak van den Volkenbond de geschikte
maatregelen te onderzoeken, ten einde de
handhaving der verkregen rechten te ver
zekeren.
Ten slotte zou Frankrijk bereid zijn een
groot gedeelte der mijnen op billijke voor
waarden af te staan aan het Saargebied
zelf.
Voor het geval van een vereeniging met
Duitschland spreekt Frankrijk den wensch
uit, dat de waarde der mijnen zal worden
vergoed. Het is van oordeel, dat het Fran
sche geld. dat in het Saargebied circu
leert, zou kunnen dienen voor de regeling
der buitenlandsche schulden, en het acht
het van belang, dat het totale bedrag
daarvan wordt vastgesteld
Ten slotte is Frankrijk bereid alle an
dere voorstellen der commissie van drie te
bestudeeren in den traditioneelen geest
van internationale samenwerking.
Gisteren is onder leiding van den voor
zitter Wilfan in het bondshuis te Bern
het tiende Europeesche minderhedencon
gres geopend. Ook Basken en Catalanen
waren aanwezig. Op de agenda staan o. m.
het Poolsche voorstel tot uitbreiding van
de bepalingen ter bescherming der min
derheden om de kwestie, of men van Rus
land bij zijn intrede in den Volkenbond
een verklaring over de minderhedenbe
scherming zal verlangen.
Na zijn openingsrede diende de voorzit
ter een motie in, waarin het congres ver
klaart, dat hij vasthoudt aan zijn eisch
lot verwerkelijking der nationaal-cultu-
reele vrijheid voor iedere volksgroep in
iederen staat en waarin het zijn waar
schuwende stem verheft in verband met
de van dag tot dag groeiende tegenstel
lingen tusschen de volken.
ENGELAND.
Het congTes van het Engelsche vakverbond.
Citrine, de secretaris van den raad van
het vakvereenigingscongres, dat te Wey
mouth bijeen is, verklaarde, dat in de af-
geloopen week de internationale federatie
der vakbonden en het internationaal
handelssecretariaat, die tegen het fascisme
zijn, vijf uur lang met gesloten deuren be
raadslaagd hebben over de middelen tot
bestrijding van het fascisme.
Spreker zeide te verlangen, niet genood
zaakt te worden, thans onvoorzichtige me-
dedeelingen dienaangaande te doen, welke
voor de veiligheid der bestrijders van het
fascisme in Duitschland en elders noodlot
tig zouden kunnen zijn.
Citrine werd door de gedelegeerden le
vendig toegejuicht.
Huldiging van H. M. de Koningin door
Noorse he padvindsters. (Binnenland, 3o
Blad.)
Middenstands-vergaderingen in de
hoofdstad. (Binnenland, 3e Blad.)
De Raad van State behandelde heden
het beroep van de gemeente Den Haag
inzake de gemeentelijke garantie voor een
sportbondsenbad; de beslissing volgt later
(Laatste Berichten, le Blad.)
Rondom de toelating van sovjet-Rusland
tot den Volkenbond. (Buitenland, le Blad)
Fransch Saar-memorandum gepubli
ceerd. (Buitenland, le Blad.)
Groot Nazi-congTes te Neurenberg. (Bui
tenland, le Blad.)
De textielstaking in Amerika is nog
verre van algemeen. (Buitenland en Tel.,
le Blad.)
DUITSCHLAND.
Het Nazi-congres te Neurenberg.
Duizenden en duizenden leden van do
nationaal-socialistische partij zijn gisteren
te Neurenberg aangekomen. Om kwart
over vijven gistermiddag is Hitier zelf per
vliegtuig eveneens in de oude stad gear
riveerd, die geheel aan het congres is ge
wijd. Hij was vergezeld van Goebbels en
van zijn adjudant. Op het vliegveld werd,
hij door tal van leidende persoonlijkheden
uit de partij verwelkomd. Op den weg
van het vliegveld naar het hotel verdrong
zich overal een groote menigte, die den
Fuehrer toejuichte. Voor het hotel Deut-
scher Hof stond reeds sinds uren een dui
zendkoppige menigte te wachten. Bij da
aankomst en later, toen Hitier zich op het)
balkon vertoonde, werd er langdurig ge
juicht. Men zong het Duitschlandlied en
het Horst Wessellied.
Er hebben gisteren twee persconferen
ties plaats gehad: dr. Dietrich sprak tob
de Duitsche journalisten en dr. Hanf-
staengel tot de buitenlandsche. Dietrich
gaf een overzicht van alles wat het nieuwe
regiem reeds gerealiseerd heeft, vooral op
sociaal gebied. Hij wees op de verminde
ring van werkloosheid, op de prestaties
van het werk Kracht door Vreugde, dat
duizenden jonge Duitschers in staat heeft
gesteld hun land te leeren kennen, op de
hulp en steun aan de moeders van talrijke
gezinnen, die in staat gesteld worden ge
durende een kleine vacantle eenige rust
te genieten, enz. enz.
Hanfstaengel drong er tegenover de bui
tenlandsche journalisten op aan, dat zij
niet te veel naar de oogenblikkelijke si
tuatie zouden oordeelen. Een historische
blik is noodig om werkelijk te begrijpen
wat er gebeurt: men moet daarbij even
zeer rekening houden met het verleden en
met de toekomst als met het heden.
Hanfstaengel heeft de journalisten toe
gesproken in het Germaansche museum,
waar vele werken van Dürer zijn tentoon
gesteld. Hij besloot zijn rede met een ver
wijzing naar de echt Duitsche symboliek
van Dürers twee meest beroemde spreu
ken: Melancholia en Retter, Tot und
Teufel, die hij als de hoogste artistieke
uitbeelding van het dubbele wezen van den
Duitschen mensch beschouwt.
Op uitnoodiging van den Fiihrer en
rijkskanselier nemen, behalve de rijksmi
nister van buitenlandsche zaken von Neu-
rath en staatssecretaris von Bülow, als
eeregasten aan het congTes te Neurenberg
van de nationaal-socialistische partij deel
de Duitsche ambassadeurs uit Londen.
Parijs, Rome en Moskou, alsmede de ge
zanten te Den Haag, Sofia, Warschau,
Bern, Brussel, Boedapest en Stockholm,
alsmede de Duitsche consulgeneraals te
Zürich, Danzig en Milaan.
Het Congres is hedenmorgen 11 uur ge
opend met een rede van Rudolf Hess.
Daarna zal Julius Streicher, de gouwleider
van Midden-Franken de gasten welkom
heeten en vervolgens zal de gouwleider
Wagner een groote richtinggevende prin-
cipieele proclamatie van den leider Hitier
voorlezen. Morgen spreekt Göbbels, over
de propaganda. Vrijdag spreken Dorré, Lay
en Rosenberg. De partijdag wordt Dins
dag 10 Sept. te 6 uur gesloten met een
rede van Hitier, welke als het hoogtepunt
van het congres wordt beschouwd.
In de proclamatie van Hitier wordt o.m.
het volgende gezegd:
Sedert de eerste partijdag van Muen-
chen zijn slechts iets meer dan II jaar
verloopen. Ook buitenstaanders zullen
van den zesden partijdag der beweging de
vierde in Neurenberg een indruk krijgen
van de macht der beweging en de bijzon
dere geaardheid van haar wezen zoowel
als van haar organisatie. Er bestaat ter
wereld vrijwel geen demonstratie van po-
litieken aard, die zoozeer als deze karak
teristiek de heerschende politieke idee en
de daarin gefundeerde staatsmacht, tot
uiting brengt. Wij hebben waarlijk recht
terug te kijken op vijftig weken waarin
meer en grootere dingen zijn geschied dan
menigmaal in vijftig jaren van vroegere