75*te Jaargang
ZATERDAG 7 JULI 1934
No. 22789
Officieele Kennisgevingen.
STADSNIEUWS.
Het voornaamste Nieuws
van heden.
VACANTIE-ADRES
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIEN
30 Cts. per régel voor advertenttën uit Lelden en plaatsen
waai agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle
'andere advertenttën 35 Cts. per regel. Kleine advertenttën
uitsluitend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts.
bij een maximum aantal woorden van 30.
Incasso volgens postrecht. Voor eventueele opzending van
brieven 10 Cts. porto te betalen. Bewijsnummer 5 OW.
Noortleirxfe plein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
PoetiilMjUL en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANTa
Voor Lelden per 3 maanden f. 2.36; per week
Bulten Lelden, waar agenten gevestigd ago, per week
Franco per post f. 2.35 portokoeten.
f. 0.18
o.ie'
I
Dit nummer bestaat uit VIER blaaen
EERSTE BLAD.
VERGADERING
VAN DEN GEMEENTERAAD VAN LEIDEN
op
MAANDAG 9 JULI 1934,
des namiddags te 2 uur,
In het gebouw „Tot Nut van 't Algemeen"
(Steenschuur 21).
Alsnog te behandelen: 3987
g. Administratieve regeling van eenige
begrootlngsposten, het dienstjaar 1933
betreffende. (154)
h. Voorstel:
le. tot het aangaan van een overeen
komst tot levering van electricitelt door
de gemeente Gouda aan de gemeente
Leiden en door Leiden aan Waddinxveen;
2e. tot het verleenen van ontheffing
aan Waddinxveen van het bepaalde by
artikel 3 van de door die gemeente met
Leiden gesloten stroomleveringsovereen-
komst, voor zooveel betreft de levering
van gas door Gouda aan ingezetenen In
enkele gedeelten van Waddinxveen. (155)
i. Voorstel inzake het aanbrengen van
een dakbedekking van bimsbeton in de
runderslachthal en eenige andere lokalen
van het Openbaar Slachthuis en het ver
richten van by komende werken. (156)
DRANKWET.
Burgemeester en Wethouders van Leiden
brengen ter algemeene kennis, dat J. van
der Maas, te Leiden, een verzoek heeft
ingediend ter bekoming van een hotel
vergunning (vergunning voor den verkoop
van sterken drank in het klein alleen
van sterken drank in het klein in een
hotel (alleen aan logeergasten voor ge
bruik ter plaatse van verkoop) in het per
ceel Lange Agnletenstraat No. 9 alhier.
A. VAN DE SANDE BAKHTJYZEN,
Burgemeester.
VAN STRYEN, Secretaris.
Leiden, 7 Juli 1934.
4145
AFSCHEID VAN Prof. Dr.
F. A. H. SCHREINEMAKERS.
Als hoogleeraar in de Anorganische
Chemie.
Reproductie van het door Louis Hartz
geschilderd portret, dat den scheidenden
hoogleeraar heden door zijn vrienden en
vereerders werd aangeboden.
In tegenwoordigheid van curatoren, den
rector-magnificus en secretaris van den
Academischen Senaat, faculteitsbestuur,
hooleeraren, lectoren, privaat-docenten en
studenten heeft hedenmiddag prof. dr. F.
A. H. Schreinemakers in verband met het
bereiken van den 70-jarigen leeftyd zyn
ambt als hoogleeraar in de anorganische
scheikunde neergelegd.
Aan zün afscheidsrede is het volgende
ontleend
Spr. begint met te zeggen dat de 47
jaar. die hy aan deze Universiteit als
student, lector en hoogleeraar heeft door
gebracht, voor hem een zeer gelukkige
tijd is geweest.
Ik dank dit in de eerste plaats aldus
spr., aan myne vrouw, die thans helaas
van my is heengegaan; ik dank dit aan
myn leermeesters van wie ik geleerd heb
de wetenschap lief te hebben om haarzelfs
wille en dat het zoeken naar waarheid en
den samenhang der dingen een hoog genot
is; ik dank dit aan de zoo gewaardeerde
medewerking die ik zoo dikwijls van de
Regeering, van het pollege van Curatoren
en zyn Secretaris heb ondervonden; aan
de vryheid van onderwys en wetenschap-
peiyk onderzoek, waarin men zich een
wereld mag scheppen, waarin men mag
leven, werken en droomen, alleen beperkt
door het zoeken naar waarheid; ik dank
dit aan myne medewerkers, die meer voor
mij zyn geweest dan zy zelf misschien wel
hebben geweten', eerst aan hen, die my
met jeugdig enthousiasme hebben gehol
pen by den uitbouw der phasenleer en in
latere jaren aan hen, die zich vol moed
en vertrouwen met my op de donkere
paden der osmose hebben gewaagd.
Dat er in die byna een halve eeuw op
het gebied der chemie veel is veranderd,
veel is op. en omgebouwd, veel is verwor
ven en verworpen, dat spreekt wel van
zelf. Het was een Ujd van onrust en
gisting in het menscheiyk denken; een
tyd van telkens opborrelende nieuwe
ideeën, in stryd soms en in botsing met
vele gangbare; en, al werd er hier of daar
wel eens een wetenschappeiyk anathema
geslingerd, het kon het uitgestrooide zaad
niet verstikken: maar door de winden
naar alle hemelstreken verspreid, is het
ontkiemd en heeft rijke vruchten ge
dragen.
Vergelykt b.v. eens het atoombegrip van
toen en nu; toen, ondeelbare, onveran-
deriyke en onvergankeiyke deeltjes met
nog geheel geheimzinnige valenties en
affiniteiten; en nu: electronen, die zich als
planeten wentelen om een kern met een
wondervollen bouw. Denkt eens aan de
radio-activiteit, de splitsing van atomen,
de omzetting van het eehe element in een
ander, de isotopen en andere wonderen.
Let eens op de ontwikkeling van het be
grip der ionisatie en der dipolen, op den
geweldigen opbloei van electro-colloid- en
photochemie, op het ontstaan en de ont
wikkeling der phasenleer en op den invloed
die de toepassing der thermodynamica op
zoo menig gebied der chemie heeft gehad.
En ik ben bly dat ik in dien nog altijd
voortdurenden veel bewogen tyd heb ge
leefd en mogen werken; maar ik voel toch
ook dat het en voor het Laboratorium en
voor my goed is, dat de tyd nu is gekomen
om heen te gaan, al zal my nu en dan nog
wel eens helmwee bekruipen naar alles
wat ik hier in Leiden moet achterlaten.
Maar colloidchemie en phasenleer doen
my,n gedachten teruggaan naar het thans
verdwenen oude Chemisch Laboratorium
waar mijn leermeester van Bemmelen zy'n
baanbrekende onderzoekingen deed over de
vorming van gels, him absorptie, structuur
en hysterese; waar Bakhuis Roozeboom de
grondslagen legde van de phasenleer, aan
wier ontwikeling ik het groote voorrecht
heb gehad te mogen medewerken. En als
myn weg my nu en dan eens in of langs
het Kamerlingh-Onnes Laboratorium voert
en ik den vleugel zie waar dat oude che
mische laboratorim eens heeft gestaan, dan
denk in nog in dankbare herinnering te
rug aan dien goeden ouden en gelukkigen
tyd, dien ik daar in zoo menig opzicht heb
doorleefd, aan van Bemmelen en Bakhuis
Roozeboom, aan Lorentz en Kamerlingh
Onnes aan wier leiding, hulp en vriend
schap ik zoo veel heb te danken, en dan
zie ik daar in gedachten nog die oude
werkkamers terug en de velen, die daar
hebben gewerkt en waarvan ik er thans
nog menigeen terug mag zien.
Toen ik nu byna 33 jaar geleden ook
hier stond en onder andere ook over de
phasenleer sprak, toen kon ik wyzen op
het vele dat die toen nog jonge wetenschap
reeds had bereikt en op wat ze in de toe
komst nog zou kunnen bereiken.
Als ik hierover nu nog eens zou willen
spreken dan zou ik U een schets kunnen
geven van haar ontwikkelingsgang, van het
vele dat zy met behulp van de thermody
namica heeft bereikt en hoe zy, dank het
door zoo velen verricht werk een onmis
bare leiddraad is geworden voor tallooze
onderzoekingen van wetenschappeiyk en
industrieel belang.
Maar liever wil ik nog iets zeggen over
een ander onderwerp, namelijk de osmose,
al zal dit door gemis aan diagrammen en
teekeningen dan ook heel in het kort kun
nen zyn. Ik ben tot dit onderwerp ge
komen èn door het lezen van enkele phy-
siologische onderzoekingen over de diabetes
èn door de thermodynamica en phasenleer
bij de beschouwing van de verschynselen.
die kunnen optreden in een stelsel van
phasen, als deze door een of meer mem
branen zijn gescheiden,
Spr. gaat daarop uitvoerig in en ver
volgt dan:
Bij een bespreking der osmose zal de blik
meer naar de toekomst moeten gaan dan
naar het verleden; want de afgelegde weg
is nog maar klein en liep nog maar over
een terrein waar de thermodynamica hier
en daar nog een veilige gids kon zyn, zy
kan ons namelijk leeren welk een eindtoe
stand men mag verwachten als 'n osmo
tisch complex, al of niet aan den invloed
van krachten onderworpen aan zich zelf
wordt overgelaten. Maar als er meerdere
stoffen diffundeeren dan kan men zich
dezen overgang van den begin- naar den
eind-toestand denken langs een oneindig
aantal verschillende banen van op elkaar
volgende toestandsveranderingen. De twee
de hoofdwet leert n-u wel welke van deze
denkbare banen niet en welke wel mogeiyk
zyn, maar zy kan ons helaas niet leeren
wat wy toch ook zoo graag zouden willen
weten, n.L welk van deze mogelyke banen
door een gegeven complex zal worden
doorloopen
Maar misschien komt nog wel eens de
dag, dat een nieuw beginsel wordt ont
dekt, dat verder grijpend dan de tweede
hoofdwet ook de baan der toestandsver
anderingen leert bepalen, waarlangs een
gegeven stelsel zich naar zyn eindtoestand
beweegt, en dat dan ook een gids zou
kunnen worden op den verderen weg der
osmose. Misschien ook dat het licht langs
een geheel anderen weg tot ons zal komen,
namehjk dat het met zoo rijke hulpmid
delen gesteunde onderzoek van biologen,
physiologen, hlstologen en colloidchemici
ons de eigenschappen en structuur der
membranen zoo leert kennen, dat hier
door ook de weg wordt geopend om het
mechanisme der osmose te begrijpen.
En als men langs een van deze of andere
wegen den samenhang heeft leeren ken
nen, die tusschen den aard van het mem
braan en de osmose bestaat, dan zal men
ook nog den invloed moeten opsporen, die
allerlei factoren op dezen aard zullen
uitoefenen en dit geldt niet alleen voor
bekende factoren, zooals by voorbeeld de
diffundeerende en geadsorbeerde stoffen,
waardoor al of niet een electrische lading
kan ontstaan, voor den ouderdom, voor
geschiedenis, hysterese en allerlei soort
van prikkels en stralingen, maar ook voor
de thans nog onbekende factoren, die
hierby nog een rol kunnen spelen.
En als na ons komende geslachten dit
alles eens hebben bereikt, dan zal men
zich ook rekenschap kunnen geven van
het spel der osmose in een willekeurig
groot en samenhangend osmotisch com
plex, waarin reacties optreden, krachten
werken en allerlei in- en uitwendige fac
toren, die den aard der membranen ge
durende de osmose voortdurend beïn
vloeden. En zoo zal dan tenslotte met de
onmisbare hulp en samenwerking van
biologen, en physiologen het doel der os
mose worden bereikt, namelyk het be
grijpen van de osmotische verschynselen
en stationaire toestanden der levende
weefsels, ofschoon dit toch geen licht zal
kunnen werpen op het groote mysterie van
den alles beheerschenden en realiseeren-
den factor, die weefsels doet worden en de
daarin werkzame physische en chemische
krachten ordent en samenvoegt tot een
harmonisch geheel.
Spreker besloot: Er zyn altyd onder
zoekers geweest en er zullen ook altyd
onderzoekers zyn, want de menschelyke
geest kan niet berusten alleen in 't weten
en verzamelen van feiten, maar voelt ook
een innerhjken drang om den samenhang
der dingen te leeren kennen. En evenals
de soldaat zyn vaandel volgt, wat ook het
gevaar zy dat hem wacht, zoo volgt ook
de onderzoeker de verlokkende roepstem
der wetenschap naar het geheimzinnige
onbekende, onverschillig of dit hem voert
tot zegen of tot verderf. En daarom
zullen er ook altyd zyn, die als pioniers
zullen optrekken naar de nu nog onbe
kende terreinen van het land der osmose,
die nu nog achter den in nevelen weg-
deinenden horizon liggen verborgen
Er waren pioniers op dit gebied onder
reeds lang verdwenen geslachten van deze
universiteit, er zyn er onder u en er zullen
er ook weer zijn onder de vele geslachten,
die hier nog zullen samenkomen, want de
Leidsche Universiteit is altijd geweest niet
alleen een steunsel der vryheid, maar ook
een fakkel in de duisternis en zy zal dit
ook altyd blyven, omdat het haar plicht
en haar roeping is.
Op het vervolg van deze afscheidsplcch-
tigheid komen wij nader terug.
HET OVERLIJDEN VAN PRINS HENDRIK
In verband met het overhjden van Z.
K. H. Prins Hendrik werd door de Kamer
van Koophandel en Fabrieken voor Rijn
land aan H. M. de Koningin en H. K. H.
Prinses Juliana de volgende adressen van
rouwbeklag gezonden.
Aan Hare Majesteit de Koningin
der Nederlanden.
Majesteit,
Met droefheid heeft de Kamer van
Koophandel en Fabrieken voor Rynland
kennis genomen van het overly den van
zyne Koninklyke Hoogheid Prins Hen
drik.
Het zware verlies dat Uwe Majesteit
wederom heeft getroffen vervult haar
met weemoed.
Uwe Majesteit moge zich overtuigd
houden van de innige deelneming van
ons volk by de baar van dezen door-
luchtigen overledene en moge deze over
tuiging Uwe Majesteit in deze dubbel
droeve dagen steunen en sterken.
Aan Hare Koninklyke Hoogheid
Prinses Juliana te 's Gravenhage.
Koninklyke Hoogheid,
De Kamer van Koophandel en Fabrie
ken voor Rynland veroorlooft zich met
grooten eerbied Uwe Koninklyke Hoog
heid hare oprechte en diepgevoelde
deelneming te betuigen by het zoo on
herstelbare verlies dat Uwe Koninklyke
Hoogheid onverwacht heeft getroffen.
De Kamer herdenkt hierby in dank
bare waardeering het vele goede dat
wyien zyne Koninklyke Hoogheid Uwe
Vader gedaan heeft, inzonderheid ten
aanzien van het -ontact tusschen Uw
Koninklyk Huis en Handel en Ny ver
heid en den velen arbeid door hem in
het belang der maatschappy verricht.
Moge het innig medeleven van ons
Nederlandsch volk in deze droeve dagen
Uwe Koninklyke Hoogheid sterken om
dit groote verlies te dragen.
De volkszanguitvoering en daaraan voor
afgaande generale repetitie, welke Dins
dag en Woensdag in het van der Werff-
park zouden worden gehouden, zyn in ver
band met het overiyden van Z. K. H.
Prins Hendrik yoorloopig uitgesteld.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Wijziging.
Ingenieursbureau voor Bouwnyverheid,
Hooge Morschweg 28, Oegstgeest.
Ontwerpen en uitvoeren van bouwwer
ken, fabriek van machinale houtbewerking
Nieuwe commissaris: K. B. Nykerk, Am
sterdam.
CHR. OPLEIDINGSSCHOOL
STADHOUDERSLAAN.
Dezer dagen maakten de leerlingen van
de 6e klas hun schoolreis.
Het weer, de belangrykste factor, werkte
ditmaal bijzonder mee. Den geheelen dag
was mèt de zon de prettige stemming
aanwezig.
Om 7 uur al vertrokken de jonge reizi
gers en 't eerste punt van halt was Mui-
derberg; echo en doolhof vonden bewon
dering en hoofdbreken. Toen naar Muiden
terug om 't slot te bezichtigen. Een uur
lang kregen we les in de Vad. Gesch. met
als leermiddel dit schitterend bewaarde
monument.
Achtereenvolgens ging het nu langs de
speeltuinen van Mulderberg en de Pyra-
mide van Austerlitz, maar eerst moesten
telkens de honger en de dorst gestild.
Eindeiyk naar Rheden Ouwehand's
Dierenpark.
Niets werd hier overgeslagen. De apen
kooi vormde als steeds de groote attractie.
Ook de speeltuin hier kon weer niet kla
gen over gebrek aan Leidsche belang
stelling.
Maar 't werd weer 7 uur. Terug! Over
Utrecht ging de reis op huis aan. De tyd
werd gekort met 't zingen van allerlei
liederen. En toen allen weer gelukkig
behouden in de Stadhouderslaan ston
den, waar velen reeds wachtten, was er
één roep: „schoolreis 1934 schitterend ge
slaagd!"
ORGELAVONDEN FEIKE ASMA.
In verband met het overhjden van Z.K.H.
Prins Hendrik zal de orgelavond van
Woensdag 11 Juli plaats vinden op Maan
dag 9 Juli, in de Hooglandsche Kerk, des
avonds kwart over 8.
Het progTamma is geheel gewijd aan de
nagedachtenis van Z.K.H. en bevat o.m.
Doodenmarsch en Engelenzang van Guil-
mant en andere treurmuzieken.
M. T. S. TE HAARLEM.
Aan de Middelbare Technische School
te Haarlem zijn bevorderd van het le naar
het 2de studiejaar afdeeling weg- en wa
terbouwkunde S. den Blaauwen alhier;
afdeeling werktuigbouwkunde J. N. Paes
alhier en van het 2de studiejaar naar het
practische leerjaar, afdeeling bouwkunde
K. Zijlstra alhier, afd. weg- en water
bouwkunde A. Dubbeldam alhier, en af
deeling werktuigbouwkunde J. G. W. de
Jong en D. Reyneveld alhier.
CHR. H. B. S. MET 5-JARIGEN CURSUS.
De toelatingsexamens.
Geslaagd voor het toelatingsexamen
eerste klasse:
J. F. Asselen, Sylvie M. v. Aarem, R.
Baart de la Faille, H. S. E. v. Benten. W.
W. Bertels, M. D. Beumer, Nel F Binnen-
dyk, P. L. Blangé, G. C. Blink, R. Ph,
Boot, J. C. de Bruyn. H. Dam, P. W. Duy-
verman, M. H. E. Glerum, J. Heyloo, H.
T. Kamminga. Elisab. M. Klein, Joke
Kloosterboer, N. Korenhof. L Lignac, J.
Los, W. Louwe, H. J. G. Mak, Joke Maas,
Marijan P. Menger, E. H. G. Peiger, Laury
A. Ripping, E. Salm, G. Snoek, M. A. Sloot-
maker, H. G. Souman, J. H. Teeuwen, H.
L. de Vidal de St. Germain. D. C. v. d.
Vyver, Maggie C. Warmenhoven, J. E.
Webster en H. J. Zeelt. Afgewezen 4.
Toegelaten tot de tweede klasse: J.
Bergman, Afgewezen 1.
Toegelaten tot de derde klasse: G. J.
Veelo en C. van Holten.
BINNENLAND.
Na het overlijden van Z. K. H. Prins
Hendrik (4e Blad en Laatste Berichten,
le Blad).
Afscheid van prof. dr. F. A. H. Schreine
makers als hoogleeraAr aan de Leidsche
Universiteit (Stadsnieuws, le Blad).
Gistermiddag en -avond hebben te
Amsterdam opnieuw ernstige relletjes
plaats gehad. Vier dooden en een 40-tal
gewonden. Kleine schermutselingen in
enkele andere plaatsen (2e en le Blad).
Vragen van Kamerleden in verband met
de Amsterdamsche relletjes (Binnenland,
3e Blad).
BUITENLAND.
Na het complot in Duitschland (Buiten
land 2e Blad en Tel. le Blad).
Het Fransche parlement op reces (Bui
tenland 2e Blad).
De Ver. Staten weigeren een non-agres
sie-pact met de sovjets (Buitenl., 2e BI.)»
DE BIOSCOPEN.
Trianon-theater. - Anna May Wong
weet den Westerling met haar sober, be-
heerscht spel steeds te boeien en haar
nieuwste film „Tijger-Baai" is geen uit
zondering op dezen regel. „Tijger-Baai" is
een der knooppunten der aarde, de ver
zamelplaats van Oost en West, Zuid en
Noord; negers uit Zuid-Amerika en Afrika,
Oosterlingen. Westerlingen, alles leeft er
door elkaar en het begrip „wet" schijnt tot
deze plek nog niet te zijn doorgedrongen.
Danshuizen en café's vormen 't grootste
deel der stad en Lui Cheng Anna May
Wong is de eigenares van het grootste
eet- en danshuis. Hoe scherp steekt deze
Oostersche bloem af tegen de bezoekers
van haar établissement, voor niets terug
deinzende sluipmoordenaars en bruten,
voor wie zij even onbereikbare blijft als de
zon. Beneden is de zaak, maar boven is
china, haar woning, welke zij deelt met
een beschermelinge, het eenige blonde
meisje in de geheele stad. Tegenover Lui
staat een bende Zweden, wier grootste ver
maak het is ruzie uit te lokken en wier
middelen van bestaan sluipmoord en
chantage zijn. Tusschen hen in plaatst
zich plotseling een avontuurlijk jong-
mensch, dat van de repuatie der stad ge
hoord heeft en op onderzoek uittrekt om
bevestiging te krijgen van zijn meening,
dat ook nog hier romantiek leeft. En in
derdaad, de romantiek is ook op deze
poel aanwezig, want na tal van spannende
avonturen verlaat hij met Lettie, de blonde
beschermelinge van Lui nadat deze
haar leven heeft opgeofferd de stad.
Ver boven inhoud der film en spel der
andere spelers uit steekt het aller aan
dacht opeischende, doorvoelde spel van
Anna May Wong.
Voor de pauze draait o.a. de film „De
Zoon uit Amerika", met de Fransche ster
ren Albert Préjlan en Anna Bella, wier
namen een garantie zijn voor vlot spel,
grappige verwikkelingen en meesleependen
zang.
Casino-theater. „Surcouf, de Kaper"
speelt geheel in het romantische kapers-
milieu, aan de Bretonsche kust. De dap
pere en by zijn vyanden gevreesde kaper
hoofdman, Surcouf, keert van verre reizen
in zijn geboorteland terug en vindt daar
ook zyn nicht Marie-Catherine, die hem
liefheeft. Marcof, eens ook een stoutmoedig
kaper, heeft zich geheel afgezonderd met
een Oostersche vrouw, Madiana geheeten,
die hij uit de handen der Brahmaansche
priesters gered heeft, die haar volgens hun
godsdienst wilden offeren. Surcouf bezoekt
zyn ouden kameraad, maar wordt ook op
Vergeet niet vóór Uw vacantie onderstaand biljet aan ons toe te zenden
Ondergeteekende
wonende
—.(straat)..
-No.
wenscht het „LEIDSCH DAGBLAD" vanaf
tlm.opgezonden te hebben aan onderstaand adres:
