HONIG'5 BOUILLONBLOKJES thans 6 voor IOcL
C, F. MEERPOEL
[DSCH DAGBLAD - Derde Blad
Zaterdag 28 April 1934
BUITENLAND.
algemeene toestand.
duitschland.
frankrijk.
oostenrijk.
noorwegen.
BRIEVEN UIT BERLIJN.
PFAFF - ADLER
NAAIMACHINES
spanje.
LAND- EN TUINBOUW.
Barthou te PraaK Anti-oorlogspact—
in Amerika.
over Barthou's besprekingen te Praag
volgend officieel communiqué uitgege-
'e,nn <je drie langdurige besprekingen,
Lelke Barthou en dr. Benesj op 26 en 27
iDril hebben gehad, bespraken beide mi-
Esters alle actueele buitenlandsche poli
ce kwesties. In het bijzonder waren
mderwerp der gedachtenwisseling het
•obleem Midden-Europa en de economi
se samenwerking tusschen de Donau-
aten en de samenwerking tusschen de
ionaustaten en de andere belangheb-
nde staten. De beide ministers consta-
lêerden een volledige overeenstemming.
Éi bevestigden steeds weer de beslissingen
telke hun regeeringen in deze aangele
genheid hebben getroffen en waarover zij
Lf bij hun jongste manifestaties in het
lijzonder voor zoover het het verdrag van
Jome betreft een verklaring aflegden.
T De andere kwesties, in het bijzonder het
lalkanverdrag, de poliiek tegenover de
Peine Entente, de kwestie van den Vol-
lenbond en vooral het complex ontwape-
siDgskwesties werden evenzeer besproken.
[Het algemeene onderzoek der betrek
kingen der landen van de Kleine Entente
Et hun buren en tot Frankrijk maakten
jet den beiden ministers mogelijk hTTn
facties in overeenstemming te brengen
]t.av. de samenwerking In Midden, en
post-Europa. Benesj en Barthou hebben
ander gelukgewenscht met de geluk-
resultaten van hun vriendschappe
lijke besprekingen, welke onafgebroken
laats vonden in absolute overeenstem-
hing.
I Volledige overeenstemming dus!
I gen rapport, dat door de bevoegde
jingen ontmoedigend genoemd wordt, is
i Norman Davis uitgebracht aan Roo-
voor de kansen op succes bij de
ikomst van de algemeene commissie
[ontwapeningsconferentie te Genève.
crisis op de ontwapenlngsconferen-
fcnl waarschijnlijk binnen een maand
Weken, zeide Norman Davis, wiens
igkeer naar Genève onzeker is.
Vertegenwoordigers* van de volgende
ulf Amerikaansche staten onderteeken-
_j een anti-oorlogspact: de Vereenigde
Jaten van Amerika, Bolivia, Cuba, Ecua-
■r, San Salvator, Guatemala, Venezuela,
nnama, Nicaragua, Honduras, Costarica
li Haïti.
schen Duitschland en Sovjet-Rusland
jcrdt op papier nog altijd gestreden over
jet door Duitschland geweigerde Sovjet
horstel in een verklaring de veiligheid
fler Baltische landen te garandeeren.
Tieuwe gezichtspunten doen zich daarbij
ter niet voor.
o
Transfer-conferentie begonnen
Verdediging van Von Neurath.
De conferentie tusschen de vertegen-
'ordigers der crediteuren der Duitsche
itenlandsche schulden op langen en
idden-langen termijn en de vertegen-
irdigers der Rijksbank is gistermiddag
sngekomen.
Leon Fraser, de president der Bank
ir Internationale Betalingen te Bazel,
Jd met algemeene stemmen tot voor-
;Ler gekozen. Tot conferentiesecretaris
'erd benoemd de directeur der Rijksbank
lessing.
Er heeft een voorlooplge gedachtenwis-
'ing plaats gehad over het transfer-
ibleem, welke leidde tot vorming van
ee sub-commissies met technisch ka-
kter, die direct aan het werk zullen
an. De conferentie zal heden haar werk
amheden voortzetten.
Officieel wordt medegedeeld, dat zoo-
'1 de Britsche als de Fransche regeering
'itschland hebben gewaarschuwd, dat
voorstellen tot stopzetting van de be-
ingen op grond van de Young- en Da
s-leeningen ernstig zouden worden op-
Ivat.
[Men neemt aan, dat de Britsche am-
pssadeur de aandacht heeft gevestigd op
Ffeit, dat de leeningen geplaatst zijn
wider intergoevernementeele auspiciën,
ipe „Daily Telegraph" schrijft, dat deze
Tnrschuwing als een bom in Berlijnsche
kancieele kringen viel. Hetzelfde blad
prijft, dat de effectenbeurs in den laat-
|en stap van de regeering een aanwlj-
1 ziet, dat de autoriteiten er niet voor
™en terugdeinzen hun reeds vroeger
jute bedreiging toe te passen en clearing
I te voeren, wanneer Duitschlands voor
aarden al te schriel mochten uitvallen.
[ster von Neurath heeft een rede ge-
Wen voor de Duitsche pers. Hij zeide
„Het is nimmer ons doel geweest, de
(estie van het toekomstige Duitsche be-
JPeningsrégime eenvoudig door eenzijdige
SMten en mataregelen op te lossen. De
Megeenng is zich steeds bewust geweest
rh "k'k en 's er z'c'1 00k thans nog
«bewust, hoe zegenrijk juist een accoord
F het ontwapeningsprobleem zou zijn
het herstel van het vertrouwen en
r de politieke en economische toekomst
alle landen".
Daarom blijven wij. zoo ging de minister
pier. het spoedig tot stand komen van
»n j0nven''c' wenschen. Wij houden vast
jr °e 'oorstellen en concessies, zooals wij
F onlangs hebben gedaan. Alle bewerin-
*u. alsof wij ons niet alleen zouden heb-
n,? FSesteld op de voorbereiding eener
pensieve bewapening, dqch ons ook
™ea van aanvalswapens, verwijs ik met
ibpfTO beslistheid naar het rijk der
'en Het staat thans niet meer aan ons
iu aan de andere mogendheden onze
en concessies te belichamen in
in 'a°' Hu de Fransche regeering den
r ons ingeslagen o.i. eenig juisten weg
t versperd, kan het niet onze zaak
wit em opnieuw te openen
b "in ons volkomen bewust van den
on de moeilijkheden der situatie,
Seschapen door den jongsten
iriicnk p- O115 standpunt is echter in
Jm°reel en politiek opzicht te ste-
!kkpii-n .8rd dan bat wij de verdere ont-
toujpn m -r dingen met ansst tegemoet
sBeaTïï?e,¥n zien.
leuratiT .e reseerlng staat, aldus von
l Engtoï J"»* haar overtuiging.
-"avBcne en Itahaanscfcre regeeringen
RECLAME.
8744
hebben reeds lang aangegeven, welke op
lossing h.l. moet worden gezocht; haar
meeningen stemmen over het algemeen
met de Duitsche overeen. Ook de neutrale
landen hebben onlangs met nadruk uitge
sproken, dat spoedig een ontwapenings
conventie tot stand moet komen, welke
rekening houdt met het beginsel der pari
teit. Zoo kunnen wij verwachten, dat de
wetten van het verstand en van de billijk
heid ten slotte toch den doorslag zullen
geven. Voor zoover het haar raakt, heeft
de Duitsche regeering daarvoor alle voor
waarden geschapen. Slechts een tegen
aanvallen beveiligd Duitschland kan de
vredes-functles vervullen, welke het In het
centrum van Europa te vervullen heeft.
Een weerloos rijk moet volgens alle wetten
der geschiedenis ten slotte leiden tot een
strijd om de macht en tot een uiteenruk
ken van het vasteland van Europa.
Duitschland blijft ook nu nog zijn
hand ter verzoening uitstrekken: het
komt slechts aan op de andere regee
ringen of zij deze hand willen aangrijpen.
Ter vergemakkelijking en ter bevorde
ring van de Internationale besprekingen
heeft de Duitsche regeering dezer dagen
een specialen gevolmachtigde benoemd.
Von Neurath besprak in zijn rede vóórts
met name het Fransche standpunt in zake
de ontwapening en zeide, dat de militaire
clausules van het verdrag van Versailles
niets bevatten over het verdrag der Duit
sche defensie-begrooting. Het Fransche
standpunt komt hierop neer, zoo zeide hij,
dat de zwaarbewapende landen over de
ontwapeningskwestie moeten beslissen
en dat Duitschland geduldig moet af
wachten, wat er besloten wordt, zonder
dat het iets mag verlangen of mag doen,
als de andere landen na acht jaar nog
twee of vijf of tien jaar zonder resultaat
onderhandelen en daarbij hun eigen
bewapening voortdurend vergrooten.
Duitschland heeft het verdrag van Ver
sailles tot de laatste letter vervuld, nu
moeten de anderen hun verplichtingen ook
nakomen. Wij hebben bij voorbaat afstand
gedaan van alle aanvalswapens, wij heb
ben verklaard, dat wij ook de verst gaande
bewapeningsbeperking zullen aanvaarden,
als de anderen het ook doen. Wij hebben
ons accoord verklaard met een effectieve
controle, hebben concessies gedaan op
luchtvaartgebied; thans kan men, zoo be
sloop de minister, Duitschland niet ver
wijten, dat het den anderen landen zijn
besluit opdringt.
De beruchte prof. Banse, wiens boeken
reeds verboden waren, is nu ook van zijn
titel beroofd en ontslagen.
De mogelijkheid van Kamerontbinding.
De constltutioneele commissie van de
Kamer heeft met 21 tegen 3 stemmen een
voorstel aangenomen, waardoor den pre
sident der republiek de bevoegdheid wordt
toegekend, de Kamer te ontbinden, zonder
eerst de goedkeuring van den Senaat ge
vraagd te hebben.
Een voorstel, dat een desbetreffend be
sluit door den minister-president gecon
trasigneerd moet zijn, werd verworpen op
de overweging, dat de president een der
gelijk besluit niet zal nemen, zonder voor
af uitvoerig overleg met den minister
president te hebben gepleegd.
De Nationale Raad als
romp-parlement bijeengeroepen.
De beslissing over de bijeenroeping van
den nationalen raad als romp-parlement
met betrekking tot het in werking treden
van de nieuwe Oostenrijksche grondwet is
gevallen.
De bondsregeering zal de nieuwe grond
wet langs parlementairen weg van kracht
doen worden.
Van officieele zijde wordt meegedeeld,
dat reeds vandaag de noodverordening der
regeering gepubliceerd wordt, waardoor
het apparaat ter aanneming van de
nieuwe grondwet in gang wordt gezet.
In de regeeringsverordening wordt aan
den tot de christelij k-sociale partij behoo
renden tweeden president van den natio
nalen raad, den afgevaardigde Ramek, op
gedragen, het presidium van den natio
nalen raad op zich te nemen.
Ramek heeft daarop den nationalen raad
tegen Maandag tien uur bijeengeroepen.
Op de agenda staan drie punten:
1. Formeele goedkeuring der tot nu toe
bestaande verordeningen der regeering, die
op grond van de oorlogsmachtigingswet
zfln uitgevaardigd.
2. Goedkeuring van de nieuwe bonds-
grondwet.
3. Ratificatie van het Concordaat met
het V&tic&ëiii
Bij de openingszitting zal een eiganaar-
dige procedure gevolgd worden. Men zal
ervan uitgaan, dat de op 4 Maart 1933
tengevolge van de toenmalige presidents
crisis onderbroken zitting van den natio
nalen raad nog voortduurt.
Onmiddellijk na de afhandeling der
agenda zal de nationale raad ontbojiden
worden.
De algemeene belangstelling concen
treert zich thans op de houding der beide
oppositie-partijen, n.l. die van de groot-
Duitschers en die van den Landbund.
Naar van welingelichte zijde verluidt,
zullen deze beide groepen in den natio
nalen raad een gemeenschappelijke prin-
cipieele verklaring afleggen.
In regeeringskringen worden levendige
bemoeiingen gedaan, om een debat over
de punten der agenda in de plechtige
Maandagzitting onder alle omstandighe
den te vermijden.
De beide oppositiepartijen zullen echter
eerst kort voor de zitting van den natio
nalen raad op Maandag haar definitieve
houding bekend maken.
Begrootingssurplus.
De minister van financiën, Lund, heeft
bekend gemaakt, dat in de eerste drie
kwartalen van het loopende belastingjaar
een surplus is bereikt van 11 millioen kro
nen, vergeleken met een deficit van 21
millioen kronen in de overeenkomstige
periode van het voorafgaande belasting-
laar.
(Van onzen correspondent).
DE JOODSCHE STAATSBURGERS.
Berlijn, 24 April.
Een der moeilijkste vraagstukken, die
met de ontwikkeling van het Nieuwe
Duitschland verband houden, is en blijft
dat der behandeling van de joodsche
staatsburgers van Duitsche nationaliteit.
Ik wil bij voorbaat verklaren, dat ik er
in de verste verte niet aan denk, op deze
plaats op het joodsche vraagstuk in het
algemeen en in Duitschland in heb bij
zonder in te gaan. Daarover bestaat een
literatuur, die bijna een eigen gebouw
noodig maakt om alles onder te brengen,
wat hierover geschreven is. Geleerden en
politici, joden en niet-joden, hebben door
de eeuwen heen hun meening verkondigd.
Ik wil die literatuur niet met een leeken-
oordeel komen vermeerderen. Maar ik
meen als Journalistiek berichtgever, dat
de lezer er recht op heeft, zoo nu en dan
eens over de situatie in Duitschland van
dit bijzondere standpunt gezien, op de
hoogte gehouden te worden. En ik ben
mij daarbij bewust, een teer onderwerp
aan te roeren. Waarom hier naar de
grootst mogelijke objectiviteit gestreefd
zij. Als goed Nederlander moet ik op den
voorgrond stellen, dat ik er geen oogen-
blik aan denk, de behandeling der Duit
sche joden, en in het algemeen van het
joodsche ras, door het Hitler-régime ook
maar in eenig opzicht goed te praten. Er
zijn ook in Nederland anti-semieten van
zuiver Duitsch-natlonaal-socialistisch ka
rakter.
Doch op elke 10.000 landgenooten zal
er wel hoogstens één zijn, die voor het
standpunt der Hitlerianen tegenover de
joodsche medemenschen te vinden is, en
als zich de joden in Nederland in de op
winding van deze tijden niet zelf isolee-
ren, dan lijkt ons het gevaar voor be
smetting wel uiterst gering.
Maar blijven wij bij de situatie in
Duitschland.
Dan moet al dadelijk geconstateerd
worden, dat een zeer groot percentage
van de Duitsche bevolking eigenlijk nim
mer, ook niet op den beruchten boycot
dag van den eersten April 1933, van harte
het standpunt van fanatieke anti-semie
ten als Streicher (met zijn beruchte hetz-
blad „Der Stürmer"), Göbbels, Esser en
zoovele anderen, van harte gedeeld heeft.
Het anti-semietisme in Duitschland heeft
steeds een .veel meer defensief dan offen
sief karakter gehad. Dat het ten slotte
onverkwikkelijke zichtbare vormen aan
nam, is natuurlijk aan de enorme poli
tieke successen van de Hitlerbeweging te
danken geweest, die nu eenmaal dit hef
tig anti-semietlsme en men vraagt zich
in Hltlerkrlngen nog heden af, of dit wel
verstandig was in haar vanen geschre
ven had.
Spreekt men heden met verstandige
voormannen in de Hitlerbeweging, dan
kan men vaak genoeg de meening hooren
verkondigen, dat dit vraagstuk heel an
ders aangepakt had behooren te worden.
En het is wel interessant, dat vooraan
staande Duitsche joden mij herhaaldelijk
in dienzelfden geest op mijn vragen heb
ben geantwoord. Men was en is het n.l.
in die joodsche kringen wel degelijk met
de Hitlerbeweging eens, dat in het bijzon
der in Duitschland de joodsche bevolking,
na 1918 aangevuld met uit het Oosten ge
komen immigranten, die het typisch-
joodsche karakter nog onvervalscht be
waard hadden, langzamerhand ln een
reeks beroepen, van welke dat van arts,
advocaat, beursman, bankier, tooneelspe-
ler, schrijver, journalist en handeldrij
vende middenstander te noemen zijn, een
zoo groot percentage der meest invloed
rijke posities had weten te veroveren, dat
daardoor het sterker worden van anti-
joodsche bewegingen onvermijdelijk werd.
Een onlangs overleden joodsch professor
van genialen aanleg, een man van hooge
RECLAME.
206
K astmeubels in elke
gewenschtê uitvoering
Alleen de betere merken
bij
Breastraat 171 - Leiden
Reparaties aan alle
merken onder garantie.
Benoeming van Samper tot
kabinetsformateur.
De benoeming van Samper minister
van handel en industrie in het kabinet
Lerroux tot kabinetsformateur heeft
groote verbazing gewekt bij velen, aan
gezien men, hoewel erkennende, dat hij
een republikeinsch persoonlijkheid is, hem
toch niet beschouwde als een op den voor
grond tredend leider. Men veronderstelt
echter, dat juist dit misschien een gunsti
ge omstandigheid geacht zal moeten wor
den ten opzichte van het succes zijner
pogingen om een zoo breed mogelijke
parlementaire regeeringsbasis tot stand
te brengen. Men meent zelfs te mogen
voorspellen, dat hij achter zich zal krij
gen de agrariërs, de aanhangers van
Maura, de liberale democraten, de pro
gressisten, de nationaal-republikeinen en
de radicale partij.
Intusschen zet Samper zijn besprekin
gen voort, waarbij, naar het schijnt de
grootste moeilijkheid zal zijn het vinden
van geschikte persoonlijkheden voor de
schillende portefeuilles, daar Samper tot
dusverre wel aanbieding tot medewerking
heeft gekregen van groepen, maar nog
niet van personen.^
De vrijgelaten generaal Sanjurjo is te
Lissabon gearriveerd onder een ovatie van
vele uitgeweken Spanjaarden, die echter
spoedig zullen repatrieeren. Ook de pre
sident van Portugal verwelkomde den ge
neraal
ontwikkeling en uitnemende karakter
eigenschappen, heeft mij verleden jaar
persoonlijk verzekerd, dat hij in hooge
mate betreurde, dat op zijn gebied, de
medische wetenschap, aan vrijwel alle
Duitsche universiteiten en ziekenhuizen
het joodsche element dank zij onder
linge protectie zoozeer overheerscht,
dat hij deze invasie als uiterst pijnlijk
ging ondervinden.
Hitleraanhangers en verstandige, sinds
generaties in Duitschland wonende joden
nu, verkondigen nog heden, dat het na-
tionaal-socialisme veel verstandiger zou
gedaan hebben, indien het zich met deze
hoogstaande joodsche kringen „aan de
groene tafel" zou hebben gezet om ln
een gemeenschappelijk plan-de-campagne
maatregelen voor te bereiden, die aan
beider standpunt zoo veel mogelijk tege
moet gekomen zouden zijn. Een feit is het
n.l., dat de goede elementen onder de
Duitsche joden evenmin als de verwoede
antisemieten der Hitlerbeweging, deze
joodsche invasie en deze onmogelijke ver
houding goedkeurden. De heethoofden
echter, de heer Streicher aan het hoofd,
wilden radicale maatregelen en vergaten
daarbij, welke onmenschelijke consequen
ties en welke verderfelijke buitenlandsch-
politieke gevolgen zulk een onbekookt ra
dicalisme voor Duitschland onvermijdelijk
met zich moesten brengen.
Het is langzamerhand bekend geworden
dat zelfs Hitier, op 30 Januari 1933 rijks
kanselier geworden, kort voor den eersten
April van dat jaar nog bereid bleek in te
gaan op de waarschuwingen van eenlge
raadslieden, die er bij hem op aandron
gen den beruchten boycot af te blazen,
ofschoon het reeds zijn wensch geweest
was, dat deze boycot een concessie aan
zijn S.A.-mannen, die al te lang opgevoed
waren ln de zonderlinge theorie, dat „de
Joden aan alles schuld hebben" tot eén
enkelen dag beperkt zou blijven. Men was
In Zuid-Duitschland, waar Streicher de
leiding van de rijks-actie in handen had,
Hitier intusschen vóór geweest en ver
klaarde eenvoudig, dat het al te laat was
om de zaak nog af te commandeeren.
„Te laat" bleek het ook, om dit radi
cale anti-semletisme van het programma
der Hitlerbeweging (het Immers „onver
anderlijke programma") nog tot een ge
matigde actie tot verkrijgen van gezonder
verhoudingen om te werken. Men had A
gezegd, en moest nu, zij het ook ten deele
a contre coeur, ook B zeggen. En de ge
volgen zijn voor de Duitsche joden inder
daad verschrikkelijk genoeg geweest. Zij
zijn heden nog wel ongestoord werkzaam
als winkelier, als leiders van banken en
handelsondernemingen, maar ln staats
dienst is vrijwel geen enkele jood meer,
in de redacties der bladen zijn nog slechts
weinige joden werkzaam, die bewijzen
konden, dat ze ln den oorlog voor Dultsch
land gebloed hebben. En zelfs deze cate
gorie wordt met den dag kleiner. En voor
al in de kleinere steden bemerken de Jood
sche winkeliers en handeldrijvenden, dat
ze met den dag meer klanten verliezen en
hun vrijheid slechts theoretische beteeke-
nis heeft.
Maar toch ware het onjuist, de dingen
nu zoo voor te stellen, alsof onder den
indruk van een „koud progrom" de joden
in Duitschland feitelijk tot een mensch-
onwaardig bestaan veroordeeld zijn. Ja,
ik kan zelfs den indruk niet geheel van
mij afzetten, dat duizenden Duitsche jo
den, die naar het buitenland de wijk ge
nomen hebben, verstandiger gedaan zou
den hebben, indien zij rustig in Duitsch
land gebleven waren. Willen wij aan den
eenen kant niet ontkennen, dat de joden
hier zeer, zeer zware tijden doorgemaakt
hebben en dat vele onschuldigen met dc
wellicht schuldigen (corruptie, communis
tische agitatie, enz.) geleden hebben
aan de andere zijde moet toegegeven wor
den, dat de anti-Duitsche actie der jood
sche emigranten in het buitenland nog
dagelijks een voorstelling van zaken geeft,
die met de waarheid in flagranten
strijd is.
Men kome naar Duitschland, bijvoorbeeld
naar Berlijn met zijn nog altijd zeer sterke
en ten deele nog zeer kapitaalkrachtige
joodsche bevolking en houde de oogen
goed open. Wat ziet men dan? In de dure
koffiehuizen, restaurants en lunchsrooms
zitten de joden als vroeger en bezetten
vrijwel alle plaatsen Ze komen aangereden
in de duurste auto's, vullen weer de
schouwburg- en concertzalen, koopen of
huren prachtige villa's in de buitenwijken,
zijn weer stamgasten in Kempinski's „Slot
Marguardt" nabij Postdam, nemen weer als
vroeger deel aan de watersport, waar de
fraaiste jachten in hoofdzaak joodsche
passagiers blijken te hebben kortom: ze
zijn blijkbaar over de moeilijkste tijden
heen en schijnen geen zichtbare zorgen
meer te kennen Natuurlijk hebben ze wél
zorgen Zorgen om familieleden, die broo
deloos geworden zijn, zorgen om hun
positie te midden van een massa, die nog
altijd onder den invloed van de revolutlon-
naire gebeurtenissen staat. Ze zijn tot op
zekere hoogte gedeclasseerd. Maar ze schij
nen toch over zooveel vitaliteit en veer
kracht te beschikken, dat ze langzaam
maar zeker machtige bastions heroveren
en hun plaatsen in het society-leven her
nemen. En verzet daartegen is eigenlijk
niet waarneembaar.
Ze hebben, door hun ..Kulturbund Deut-
scher Juden". die hier in Berlijn dagelijks,
in een reeks andere groote Duitsche steden
binnenkort. zulver-joodsche concerten,
theatervoorstellingen en opera-ODVoeringen
van uitnemend artistieke gehalte garan
deert ook een middelpunt, een soort reser
vaat, van joodsche cultuur verzekerd. En
het is wel typisch voor de Duitsche men
taliteit dat de vergunning daartoe hun
reeds vóór den boycotdag van den len
April 1933 door de nieuwe regeering ver
leend was.
Kortom: onze waarneming bevestigt den
indruk, dat het Duitsche volk als geheel
voor een offensief antisemitisme eigenliik
nooit te vinden geweest is, en dat, bij
een verstandige houding van het Duitsche
jodendom ten slotte een samenleven mo
gelijk zal blijken, dat veel minder ongunstig
zal zijn dan men in het begin van 1933
gevreesd had. Gevaar voor de Duitsche
joden komt tegenwoordig minder van de
Hitlerbeweging dan van het niet-Duitsche
jodendom, dat zich bij zijn actie niet af
vraagt, of de joden binnen Duitschland's
grenzen wellicht het gelag te betalen
üehben. ROLAND.
AANLEGGEN VAN GRASVELDEN.
Een lezer vraagt mij of ik een grassoort
kan opgeven, waarop geloopen kan worden
zonder dat het grasveld als zoodanig er
onder lijdt. Naar aanleiding van deze
vraag diene het volgende.
Meer en meer worden in ons land aan
gelegd zoogen. speelweiden, graslanden
welke zijn bestemd om er kinderen op te
laten ravotten. In liefhebberstuinen van
eenigen omvang wil men dit voorbeeld
graag volgen. Men wil daar groote gras
velden (meestal gazons genoemd)
welke grasvelden geheel passen in den
tuinaanleg en die dan tevens als speel
terreinen moeten dienen. In tuinen van
kleinere afmeting tracht men de toch al
kleine gazons zoo groot mogelijk te maken
door de paden zooveel mogelijk te laten
vervallen. En zoo ziet men dan hier en
daar dat het grasveld tot aan de tuin
kamer doorloopt, zoodat men dus uit het
huls op het gazon stapt. En nu is het
opvallend dat wanneer van deze grasvel
den veel gebruik wordt gemaakt om er op
te loopen, het gras zeer sterk in den groei
wordt belemmerd niet alleen, maar niet
zelden een gele kleur krijgt, vaak dood
gaat. En dit niettegenstaande een uitste
kende behandeling en prima verzorging
van den bodem. En dit is te meer opmer
kelijk, om dat zoo iets in andere landen,
bijv. in Engeland, wel kan. Laatst genoemd
land is zeer bekend om de schitterende
grasvelden in tuinen en parken, waarop
regelmatig spelen worden gehouden, zon
der dat de qualiteit van het veld er schade
van ondervindt. We moeten in dit verband
even opmerken dat de Engelschen veel
aan de grondbewerking en aan het dage-
lijksche onderhoud ten koste leggen. Wan
neer men daarvan de cijfers kon zien zou
men tot de overtuiging komen, dat de
gazons de meest kostbare gedeelten zijn
van de tuinen, vooral door het vele ar
beidsloon van maaien, rollen, spuiten,
wieden enz. waaraan meestal zeer goed de
hand wordt gehouden. Maar ook al zou
men dit in ons land zich willen getroosten,
ongetwijfeld komt hier een factor bij,
waardoor de grasvelden beter aan hun
doel beantwoorden. De grond is meestal
van een andere hoedanigheid, houdt ge
makkelijk water, zonder ook bij aanhou
denden regen te nat té zijn. De meestal
zeer kalkhoudende bodem sluit niet spoe
dig af van lucht, ook niet wanneer er
veel op wordt geloopen, iets wat in ons
land wel het geval is. En wanneer de
bodem hermetisch sluit, is een normale
graswei niet mogelijk. Wel ontwikkelt zich
dan spoedig en zeer welig het mos, het
welk de nog aanwezige grasresten ver
moordt.
Uit bovenstaande blijkt dat bij het
onderhoud van een grasveld het water
een groote rol speelt. Vóór het zaaien van
het zaad is het van belang, dat de grond
flink diep wordt losgemaakt, liefst tot op
het grondwater. Hiervoor is twee, soms drie
steek omwerken vaak noodzakelijk. Deze
diepe bewerking heeft tot resultaat, dat
zich geen ondoorlatende lagen meer in den
grond kunnen voordoen. Deze lagen, welke
we in kleibodems aantreffen in den vorm
van leemlagen en op zand als oerbanken
zijn oorzaak, dat in droge tijden het grond,
water niet tot onder het bereik van de
wortels kan stijgen en in natte dagen dat
het water niet kan wegzakken. Bij deze
bodembewerking kan de bovenste grond
laag boven worden gehouden, tenminste
wanneer er geen wortels van onkruid-
planten in voorkomen. Zeer lastig zijn in
dit opzicht de madeliefjes, het drieblad,
paardebloem, kweek, paardestaart enz.
Tevens moet tusschen de eerste en tweede
laag een flinke partij stalmest worden
verwerkt, liefst oude, goed vergane specie.
Wanneer de grond laag ligt, dus van
nature vochtig is, dient men door het
aanbrengen van 'n draineer-inrichting te
zorgen, dat het overtollige water vlug kan
afvloeien naar de naburige sloot. Poreuse,
speciaal daarvoor in den handel gebrachte
roodsteenen bulzen kunnen daarvoor ge
bruikt, terwijl men elders met succes wil
genhout aanwendt. Hoe diep deze drains
in den grond moeten liggen en hoever de
rijen uiteen, hangt af van den meer of
mindere vochtigheid van den grond. De
diepte varieert van 40 tot 60 c.M. en de
afstand van 612 M. Wanneer bovenge
noemde voorbereiding is getroffen en het
terrein in de gewenschte ligging is ge
bracht, wordt gezaaid. De maand April is
hiervoor wel zeer geschikt. Van ouds geldt,
dat er een „r" in de maand moet zijn'
wil men met succes gras zaaien. Meestal
is April vochtig genoeg. We gebruiken
ongeveer 2 K.G. graszaad per 100 vierk.
Meter oppervlakte, t Liefst gebruikt men
meerdere grassoorten dooreen. Zoo bren
gen de meeste zaadhandelaren verschil
lende mengsels in den handel, welke laat
ste zijn geschikt voor droge en natte gron
den. voor plaatsen waar volop de zon
schijnt, terwijl tevens mengsels voor be
schaduwde tuinen worden aangeboden.
Door het zaad een weinig roode menie
werken is zeer goed om de vogels den lust
tot wegpikken te benemen. Na het zaaien
flink inharken en daarna aanrollen of
aanplakken, op lichte gronden zelfs flink
aantrappen. De regen doet nu de rest.
Zoodra dit mogelijk is wordt het gras met
een machine gemaaid en tevens gerold.
Dit laatste vooral is aan te bevelen. Eéns
per maand wordt gemest met kunstmest,
liefst vooraf opgelost^ in water. Of men
strooit het uit als het gras volkomen droog
ls. Is dit laatste niet het geval dan zal
meestal plaatselijk verbranden het gevolg
zijn. waardoor het veld natuurlijk zeer
wordt ontsierd. Om de vier weken gebruikt
men per 100 vierk. Meter 2 K G. chili-
salpeter. Bij groeizaam weer zal meestal
twee, soms driemaal per week gemaaid
moeten worden.
Vragen op Tuinbouwgebied aan de Re
dactie onder motto „Tuinbouw".
Steunt, bij gelijken prijs
en kwaliteit,
De Nederlandsche Industrie.
Hiermede dient gij Uw land
En bestrijdt gij de werkloosheid.
