I nummer bestaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD.
Jaargang
WOENSDAG 7 MAART 1934
No. 22688
STADSNIEUWS.
NAAR HET HAAGSCHE
PLANETARIUM.
Praeventieve Geneeskunde
en Tuberculose.
Het voornaamste Nieuws
van heden.
EIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DÉR ADVERTENT1EN g
I Ots. per regel voor odvertentiën uit Lelden en plaatsen
gar agentsctiappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle
adere advertentiën 36 Cts. per regel. Kleine Advertentiën
'tslultend bij vooruitbetaling Woensdags en Zaterdags 50 Cts.
een maximum aantal woorden van 30.
asso volgens postrccht. Voor eventueele opsendlng van
■ven 10 Cts- porto te betalen, Bewijsnummer 5 Cts.
Bureau Noordeindspletn Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 2500 Redactie 1507.
Postcheque- en Girodienst No. 57055 - Postbus No. 54.
PRIJS DEZER COURANT; 88
Voor Lelden per I maanden f. 236; per week ..-.wv.. L0.1B
Bulten Lelden, waar agenten gevestigd zijn, per week „0.M
Franco per post f. 2.15 portokosten.
PROF. DR. G. G. KLOEKE.
I tot hoogleeraar in de Nederland-
sche taalkunde.
is wij gisteren nog in een gedeelte
oplage konden mededeelen, is dr. G.
Kke uit Hamburg als opvolger van
i prof. dr. J. H. Kern benoemd tot
in de Nederlandsche taalkunde
inze Universiteit.
bus Gerhardus Kloeke werd 10 Juli
i Schagen geboren. Hij studeerde te
■dam, Groningen en Leipzig in de
:he letteren. Van 1911 tot 1914
als lector werkzaam aan de univer-
Hamburg, waar hij zich reeds spe-
op het nederduitsch dialect
iek. In 1914 verwierf hij te Leipzig
Ktorstitel met een proefschrift: „Der
mus der Mundart von Finkenwar-
i Hamburg". De wereldoorlog bracht
Kke. als zoovele anderen, terug in
land. waar hij de acten M.O. Duitsch
jeiiaald en achtereenvolgens leeraar
e Winschoten, Alkmaar en Leiden.
Leidsche jaren verwisselde hij ge
lde een cursus van plaats met prof.
Trmgs, evenals hy specialist voor
Iduitsehe dialecten en hoogleeraar te
j voor Nederlandsch, met het gevolg
p: de Leidsche gymnasiasten Duitsch
i van den Bonn'schen professor voor
hndsch, terwyl dr. Kloeke aan de
dteit te Bonn het Nederlandsch do-
Sedert 1925 was dr. Kloeke wederom
mburg in functie als lector en pri-
xent met een leidende positie in
iermanische Seminar der universiteit.
Khen werd hy een van de stuwende
ten bij de organisatie van het Neder-
dialectenonderzoek, waarby hy
fcverking zocht met de onderzoekers
juld-Nederlandsche dialecten,
in studies en opwekkingen op dit
verschenen van zyn hand in de
|L<chriften. Theutonista. Neophilolo-
leuvensche By dragen. Nieuwe Taal-
SJdschr. v. Ned. taal- en letterk., enz.
i met prof. L. Grootaers uit Leuven
f, hij in 1926 een Noord- en Zuid-
iindsche Dialectenbibliotheek uit te
Als eerste deel, door de beide redac-
bewérkt, verscheen in dat jaar:
filing bij het Noord- en Zuid-Nederl.
Ronderzoek CsGravenhage. .Nyhoff,
i Reeds in het volgende jaar volgde
2f deel dezer reeks Kloeke's groote
De Hollandsche expansie in de 16e
f eeuw en haar weerspiegeling in de
'iaagsche Nederlandsche dialecten
Nijhoff, 1927). Dit boek aange-
I als proeve eener historisch-dialect-
PPhische synthese" ontketende een
i-teratuur van vakstudie in de tyd-
(len waarin gedeelteiyk Kloeke's stel-
1 *e! aangevuld of bestreden werden,
l"ie toch vooral aantoonde op een hoe
F-agende wijze hy de oriëntatie van
fjrerlandsche dialectstudie had bevor-
IOf diphthongeeringen de ui-klank),
Frleinwoarden (-tje) en de aanspreek-
P lie. jij) zijn vooral de onderwer-
pn deze discussie. Ook op een geheel
terrein heeft dr. Kloeke eens het
^heropend, toen hij in Tijdschr. v.
- en letter, dl. 38 opnieuw onder-
het aandeel der dichters Willem
"nout kan zijn geweest in de samen-
R van het middelnederlandsc-he epos
J oen vos Reynaerde" Wij herinneren
J 0? aan dr. Kloeke's medewerking bij
I Piemen van de sprekende film over
FJOten en Spakenburg voor het Alg.
I verbond.
Mat 1
BEROEPEN.
A- D. Meeter. Ned. Herv. pred. te
•jongen, voorheen alhier, heeft een
,ont'vangen naar Watergraafsmeer
plaats).
|r»ien
Soliste
NOËLA COUSIN,
fèirt»0P. het laatste concert van
•-c"tie.0rife6t zal optoedes.
Ds. D. KUILMAN.
Zal a.s. Zondag weer optreden.
Ds. D. Kuilman, herv. pred. alhier, die
gedurende enkele maanden, door een hem
overkomen ongeval, in den dienst des
Woords niet kon voorgaan, is thans in
zooverre hersteld, dat hy as. Zondag den
ochtenddienst in de Pieterskerk 'hoopt te
leiden. Voor deze gelegenheid Is de kan
sel zoo ingericht, dat ds. Kuilman zittend
zyn predikatie zal kunnen houden.
HET ONTSTAAN VAN GRANIET.
Een voordracht van Prof. Dr. P. Niggli
uit Zürich.
In het Geologisch Museum alhier heeft
Prof. Dr. P. Niggli uit Zürich, voor de leden
van de Leidsche Geologische vereeniging,
de Mynbouwkundige vereeniging en het
Geologisch Mynbouwkundig genootschap
een voordracht gehouden over „Das Pro
blem der Granitbildung".
Na een historische inleiding somde Prof.
Niggli de belangrijkste vragen op, die met
betrekking tot het ontstaan van de graniet
moeten worden beantwoord. Op één hier
van, n.l.: welke rol de assimilatie speelt,
ging spr. dieper in. Op één hiervan, nX:
welke rol de assimilatie speelt, ging spr,
dieper in. Volgens Holmes zyn de meeste
jongere of duidelyk intrusieve granieten
ontstaan door assimilatie of opsmelting.
Kober denkt aan opsmelting van het on
derste deel der sial-korst of assimilatie
hiervan door het basaltische oermagma.
Beide opvattingen worden door de chemi
sche samenstelling der granieten weer
sproken, terwyi bovendien blijkt, dat de
groote hoeveelheid warmte, die voor op
smelting noodig geweest zou zün, volgens
onze geophysische bevindingen niet aan
wezig was. Spr. toonde aan, dat de ge
steenten van de Andes een duidelyke pe-
trologische serie vormen van bazalt via
pyroxeenandesiet, dioriet, granodioriet,
(graniet) naar rhyoliet. Zulk een serie kan
nooit door opsmelting van oude gesteenten
zijn ontstaan, doch is alleen door differen
tiatie te verklaren. Volgens Daly hebben de
atlantische gesteenten hun ontstaan te
danken aan assimilatie van carbonaatge-
steenten. In alle gevallen echter, waarin
zulk een assimilatie kon worden aange
toond zyn zeer speciale (ijlotische en vesu-
vische) gesteenten ontstaan, aldus spr.
Neemt men dus geen assilimilatie, doch
alleen differentiatie aan als oorzaak van
het ontstaan der gesteenten, dan dringt
zich vanzelf de vraag op: hoe verhouden
zich de hoeveelheden der verschillende
magma's onderling? Nu blykt dat, wan
neer van bazalt de helft verandert ln tona-
liet, de andere helft de samenstelling krügt
van nefelienbazalt. Ontstaan uit één kwart
van de bazaltmassa graniet, dan biyft er
nefelienbasaniet over. Wanneer dus gra
niet uit bazalt ontstaat, blijft een driemaal
zoo groote hoeveelheid atlantisch gesteente
achter, dat echter niet in staat is om, ge
lijk de graniet, in het gebergte te dringen,
doch in het voorland op verscheidene
plaatsen aan den dag treedt. Vervolgens
behandelde prof. Niggli het ontstaan der
aplieten en lamprofieren. Van de graniet
in een magmahaard koelt het bovenste
gedeelte het eerst af. Het centrale gedeelte
biyft langer vloeibaar, zoodat hier diffe
rentiatie kan optreden door phasenschei-
ding: de biotiet en hoornblende kristalli-
seeren het eerst uit, zinken weg door hun
grooter gewicht en lossen op grootere
diepte gekomen weer op, tengevolge van de
hoogere temperatuur. Zoo ontstaat in de
diepte het moedermagma der lamprofieren
en zware metaalertsen, terwijl het hooger
liggende restmagma, dat gekenmerkt is
door relatieve verryking aan lichte be-
standdeelen en waterdamp, de aplieten en
pegmatieten levert. De tevens in dit rest
magma achtergebleven elementen, die
door hun byzonderen bouw niet opgeno
men zouden worden in de gevormde sili-
kaatkristallen, worden als pneumatogene
en hydrothermale ertsen geïnjecteerd. Spr.
stelt zich voor dat alle magmatische ge
steenten hun ontstaan te danken hebben
aan differentiatie tengevolge van phasen-
scheiding. dus' bazalt-gabbrodioriet (door
wegzinken van perodotiet), dioriet (door
wegzinken van anorthosiet en pyroxeniet),
granodioriet en graniet-apliet (door weg
zinken van hoornblende, biotiet en plagio-
klaas). Men heeft wel gemeend, dat het
ontstaan van aan kiezelzuur oververza
digde gesteenten uit kiezelzuurarme ge
steenten niet door differentiatie kon ver
klaard worden, doch spr. toonde aan dat
dit met behulp der hydrolyse van het
magma is te verklaren. Door de inwerking
van waterdamp en koolzuur ontstaan sili-
katen, die OH-groepen bevatten (glimmers
en hoornblenden) en komt kiezelzuur vrü.
Graniet kan dus alleen ontstaan, waar
deze lichtvluchtige bestanddeelen in vol
doende hoeveelheid aanwezig zyn. dus
onder vastelanden en orogene gebieden, In
een orogeen gebied vindt men steeds na
elkaar: omhoogstygen van basische ge
steenten, dan (tydens de gebergtevorming)
van granodioriet en graniet, en tenslotte
van atlantische gesteenten en phonoliet in
het voorland. In oceane gebieden gaat de
differentiatie meestal niet verder dan tot
andesiet. Na eenige slotbeschouwingen
over de samenstelling van de aardkorst en
de rol der granieten by de gebergtevor
ming, besloot Prof. Niggli'met op te mer
ken dat men de vorming der granieten
door differentiatie waarschijnlijk het best
kan opvatten als normaal begeleidingsver-
schynsel by de verandering der orogenen
in kratogenen (vastelanden).
Aan de discussie, die op deze belangwek
kende voordracht volgde, werd door velen
deelgepomen.
MtLITARIA.
De dienstplichtigen der lichting 1930,
van het 6e regiment veldartillerie, af
komstig van de treinafdeeling der Ie
artilleriebrigade, komen ln 3 geiyke groe
pen by die treinafdeeling te 's-Gra-
venhage voor herhalingsoefeningen onder
de wapenen en wel de onderofficieren
van 9 tot en met 28 Juli. van 23 Juli tot
en met 11 Aug. of van 6 tot en met 25
Aug., de korporaals en soldaten van 16
tot en met 28 Juli. van 30 Juli tot en
met 11 Aug. of van 13 tot en met 25 Aug.
By de laatste groep worden geen
roomsch-katholieken Ingedeeld.
Reserve le-luitenant der militaire ad
ministratie C. Westerbeek, van het Ie
regiment huzaren, is overgeplaatst bij
het 4e regiment infanterie alhier.
DE LIJN LEIDEN^UTRECHT MET DE
A.S. ZOMERDuÉNSTREGELING.
Door de opheffing van de stations Ha-
zerswoude, Koudekerk, Harmeien en de
halte Waarder met de a.s. zomerdienst
regeling der Ned. Spoorwegen, aanvan
gende Dinsdag 15 Mei zal de dienst op de
lijn LeidenUtrecht belangrijk versneld
worden, daar alle z.g. boemeltreinen door
de opheffing dezer stations zullen komen
te vervallen.
Sommige sneltreinen zullen te Zwam-
merdam stoppen.
Het oponthoud van sommige treinen te
Woerden zal door snellere aansluiting be
langrijk korter worden.
ACADEMISCHE EXAMENS.
Geslaagd voor het candidaats-examen
wis- en natuurkunde letter A de heer P. A.
Coenen (Den Haag)idem letter E de heer
B. F. Saris (Rotterdam); idem letter F
mej. M. E. Marczak (Den Haag); doctoraal
examen wis- en natuurkunde hoofdvak
sterrekunde de heer W. Ch. Martin (Den
Haag)candidaats-examen geschiedenis
mej. M. A. Verschuur (Nijmegen); docto
raal examen rechten de heer J. W. R.
Laceulle (Den Haag).
„HET HOOGELAND".
Filmavond in „Den Burcht".
De Chr. Ver. tot stichting en in-stand-
houding van arbeidskolonies „Het Hooge-
land" heeft gisteravond in „Den Burcht"
een propaganda-filmavond gegeven.
Na een kort inleidend woord van den
heer J. Datema werd de uit zeven deelen
bestaande film „Barmhartigheid" ver
toond. De film, die van groote propagan
distische waarde is, geeft een uitnemenden
indruk van het vele goede werk, dat door
de Ver. ..Het Hoogeland" met haar vier
arbeidskolonies wordt verricht.
Als tweede nummer werd gedraaid de
film „Tijd en Film", die een alleraardig-
sten kijk gaf hoe een film tot stand komt.
Vooral de opnamen met het langzaam- en
terugwerkend apparaat verwekten groote
hilariteit.
Deze avond, welke druk bezocht was en
waaraan nog een kindervoorstelling was
voorafgegaan, zal ongetwijfeld het zijne er
toe hebben bijgedragen, dat een groot
aantal aanwezigen zich als lid van het
„Drie-cents-fonds" heeft opgegeven.
o
AANBESTEDING.
De commandant van het 6de regiment
veldartillerie heeft hedenmorgen aanbe
steed de levering van hooi, stroo en turf-
strooisel voor de paarden van genoemd
Regiment gedurende het tijdvak: 1 Mei
'34 t.m. 31 Juli d.a.v.
Er was als volgt ingeschreven:
J. Oomen en Zn., Oosterhout. hooi 33.9
ct., stroo 21 ct.; van den Griend, Grients-
veen, turïstrooisel 13.2 ct.; fa. A. Veld
kamp, Erica, turf strooisel 14.6 ct.; Gebrs.
Blonk. Leiden, hooi 33.9 ct., stroo 22 ct.;
fa. Taselaar, Rotterdam, hooi 34.5 ct.;
Huisman en Larkhuyzen, Raamsdonks-
veer, hooi 32 9 ct., stroo 24 ct.; Verkoop
bureau Turfstrooisel, Rotterdam, turf-
strooisel 14.4 ct.; fa. Romijn, Voorscho
ten, hooi 33.9 ct., stroo 20 cent. alles per
10 K.G.
De levering werd behoudens goedkeu
ring door den minister van defensie aan
de laagste inschrijvers gegund.
ONTSPANNINGSAVOND VOOR
WERKLOOZEN.
De sub-commissie voor ontwikkeling en
ontspanning van het Crisis-comité organi
seert de volgende week Dinsdag in de
Stadsgehoorzaal een ontspannings-avond
voor werkloozen met medewerking van
het muziekgezelschap „Orpheus" en de
humoristen Hellman en Laman.
Het door „Orpheus" uit te voeren pro
gramma luidt als volgt:
1. Marche militaire No. 1 F. Schubert
2. Ouverture Stradella F. v. Flotow
3. Ballet Egyptian (4den) A. Luigini
Pauze
4. Gybel-ouverture Chr. Bach
5. Wein, Weib und Gesang Joh. Strauss
6 La Traviata (fantaisie) G Verdi
1 De Nederlandsche Leeuw P. de Rook
Op vertoon van stempelkaart wordt aan
ten hoogste twee personen boven de 18 jaar
gratis-toegang verleend.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Wijziging: F. Jonkergouw, Bruggestraat
7, Alphen a. d. Rijn, horlogemaker. - De
zaak is verplaatst naar W. de Withstraat
£2, Amsterdam.
Twee excursies in zicht.
Wij herinneren eraan, dat morgenmid
dag om precies 3 uur de verkoop van toe-
gangs- en spoorkaartjes voor onze
Planetarium-excursie van Woensdag 14
Maart aanvangt. Daar het zich laat aan
zien, dat het aantal aanvragen het aantal
beschikbare plaatsen zal overtreffen, zul
len wij ook kaarten voor planetarium en
trein beschikbaar stellen voor een DERDE
EXCURSIE OP WOENSDAG 21 MAART.
DE TOEGANGSPRIJS BEDRAAGT VOOR
ONZE ABONNÉ'S SLECHTS DERTIG
CENTS; EEN RETOURBILJET 3e KLASSE
LEIDEN—DEN HAAG SLECHTS VEERTIG
CENTS. Men verplicht zich dan echter de
heenreis af te leggen in den trein, welke
om 19 uur 53 van hier naar Den Haag
vertrekt.
In de keuze van den trein, waarmede de
terugreis wordt gemaakt, is men geheel
vrij. De voorstelling vangt te halfnegen
aan en duurt ongeveer een uur.
DE DIRECTIE.
door
J. P. BIJL,
Directeur van het Instituut voor
Praeventieve Geneeskunde.
I.
In de laatste maanden is het vraagstuk
van de bestrijding der tuberculose in ons
land herhaaldelijk een onderwerp van be
spreking geweest. Verschillende omstan
digheden leidden daartoe. In de eerste
plaats blijken de statistieken betreffende
de sterfte aan longtuberculose in de laat
ste jaren een sterke daling te hebben
vertoond: een bewys, dat de methode, die
tot bestrijding van de ziekte gevolgd is
geworden, succes gehad heeft. Desondanks
blyft de tubercuiose-sterfte nog hoog en
men vraagt zich dus af op welke wijze de
gevolgde methode „uitgebouwd" kan wor
den. In de tweede plaats doen de crisis
maatregelen, die tegenwoordig genomen
worden, in vele opzichten denken aan de
maatregelen, die tydens de mobilisatie ge
nomen werden. Allerwege wordt op be
zuiniging aangedrongen en die bezuiniging
zal voor velen armoede beteekenen. De
beteekenis van de algemeene welvaart
voor de volksgezondheid, in het bijzonder
voor de bestrijding der tuberculose, ligt
iedereen, die zich de toestanden tydens de
mobilisatie herinnert, nog goed in het ge
heugen. Overigens zyn dê statistieken be
treffende de tuberculosesterfte in de jaren
19141920 daar, om het geheugen op te
frisschen. Die statistieken spreken boek-
deelen. Niet zonder reden ryst bij velen de
vraag, of wy thans weer zoo n periode van
vermeerdering van vermeerde tuberculose
sterfte tegemoet gaan. In de derde plaats
geeft de vermeerdering van ons kennen en
kunnen met betrekking tot de bestrijding v.
tuberculose, aanleiding om ons af te vra
gen of die vermeerdering wel ln voldoende
mate tot practische gevolgtrekkingen ge
leid heeft.
Wat de resultaten der tuberculosebestrij
ding betreft hebben de belangrijke prae-
adviezen van de heeren W Bronkhorst,
Geneesheer-Directeur van het sanatorium
Berg en Bosch te Bilthoven, en F. Tydens,
Directeur van het Districtsconsultatie
bureau voor tuberculose te Groningen, tot
een interessante gedachtenwisseling op 't
te Alkmaar gehouden gezondheidscongres
aanleiding gegeven. Bijzondere aandacht
werd daar gewijd aan de lyders aan open
longtuberculose. Jaarlyks sterven tegen
woordig in Nederland per 100.000 inwoners
ongeveer 57 aan longtuberculose en aan
gezien het aantal lyders aan open long
tuberculose, patiënten dus, die met hun
sputum tuberkelbacillen ophoesten en
daardoor een gevaar voor anderen kunnen
zyn, geacht mag worden 3 5 maal zoo groot
te zyn, moeten in ons land de bevol
king op 8 millioen zielen gerekend 3 5 x
5.7 x 800 is: pl.m. 16000 lijders aan open
longtuberculose aanwezig zijn. By de oon-
sultatiebureaux voor tuberculose waren
slechts ruim 8000 bekend, zoodat 8000 pa
tiënten rondloopen, die misschien niet
weten welk gevaar zij voor anderen op
leveren en geen maatregelen nemen om
infectie te voorkomen. Van groot belang
is het dus die personen op te sporen. Hoe
kan dat geschieden? Voor een deel zullen
zy onder behandeling van particuliere
artsen zyn, die hen behandelen en de noo-
dige raadgevingen verstrekken om besmet
ting tegen te gaan. Uit individueel oog
punt kan dat voldoende zijn Vele patiën
ten zullen de raadgevingen nauwkeurig
opvolgen. Wanneer men evenwel weet hoe
luchthartig sommige lyders aan tubercu
lose denken over het gevaar, dat zy op
leveren en hoe moeilyk het voor hen is
om steeds de noodige maatregelen te ne
men, dan zal men gevoelen, dat het ge-
wenscht is, dat alle lyders aan open long
tuberculose bij de consultatiebureaux be
kend zijn en dat van wege die bureaux
eenige controle wordt uitgeoefend, een
BINNENLAND
De Zomertijd zal duren van 15 Mei tot
7 October (Binnenland, 3de Blad).
Nationale Unie en Regeering; prof. Ger-
retson trekt zich terug als voorzitter
(Binnenland, 3de Blad).
De wijziging der woningwet; nieuw voor
stel der regeering (Binnenland, 3de Blad),
De circulaire der professoren; geen aan
leiding tot een disciplinair optreden, aldus
minister Marchant (Kerk en School, 3de
Blad).
Hoofdvertegenwoordiger te Brussel der
Nedcrl. Varkenscentrale wegens bacon-
knoeierijen gearresteerd (Gemengd, 3de
Blad en Laatste Berichten, lè Blad).
Ons parlementair overzicht (3de Blad).
BUITENLAND.
Opmerkenswaardige rede over Duitsch-
land's bewapening van den Belgischen
premier (Buitenland, 1ste Blad).
Rondom het Stavisky-schandaal (Bui
tenland en Tel., 1ste Blad).
Moeilijkheden in Spanje en de Vercenigde
Staten (Buitenland en Tel., lste Blad).
Ernstige mijnstorting in Duitschland
(Buitenl. Gemengd 3de Blad en Tel. 1ste
Blad).
controle, die niet beschouwd moet worden
als een soort politiedienst, maar als een
helpende hand.
Vele lijders aan open longtuberculose
zijn evenwel zich niet bewust van hun
ziekte. Zij denken b.v. een verwaarloosde
verkoudheid of asthma te hebben en stel
len zich niet onder medische behandeling.
Dergelijke patiënten worden soms, als bij
toeval, ontdekt: bij de keuring voor de mi
litie, voor een betrekking, voor een levens
verzekering. Soms worden zij ontdekt als
gevolg van een epidemiologisch onderzoek.
In een school komen opmerkelijk veel ge
vallen van tuberculose voor en bij het op
sporen van een bron van infectie blijkt een
der onderwijzers tuberkelbacillen-houdend
sputum op te hoesten. Burger stelde in een
groote afdeeling van een der fabrieken
der N.V. Philips, waarin blijkens de ziekte-
statistiek veel tuberculosegevallen waren
voorgekomen, een systematisch onderzoek
in en kwam hierdoor in deze afdeeling
drie peronen met open tuberculose op het
spoor, d. i. ongeveer 2 0/00 der onderzochte
personen. Het behoeft geen betoog, dat
dergelijke patiënten een groot gevaar voor
hun omgeving zijn. Het opsporen en be
handelen van dergelijke fabrieksarbeiders
is uit een oogpunt van volksgezondheid
noodig, uit een economisch oogpunt is het
voor den fabrikant voordeelig: de kosten
zijn geringer dan die, welke gedragen
moeten worden wanneer de ziekte zich
onder het personeel uitbreidt, of wanneer
de arbeidsprestatie vermindert, de ziekte
dagen toenemen, de verpleegkostén meer
worden.
Het opsporen en (uit epidemiologisch,
oogpunt) onschadelijk maken van lijders
aan open tuberculose is de taak van den
hygiënist in het algemeen. De praeven
tieve geneeskunde zal zijn aandacht niet
in het bijzonder wijden aan de ernstige
zieken, aan de lijders aan open tuber
culose. maar aan die gevallen van tuber
culose. welke geen of nauwelijks klinisch
waarneembare verschijnselen geven, aan
personen dus, die in het allereerste begin
der ziekte zijn. Dergelijke personen zijn
zich van geen ziekte bewust, zij zijn in
staat hun arbeid naar behooren te ver
richten maar toch leven zij als op een vul
kaan. Het met de nieuwste onderzoekme
thodes nauwelijks waarneembare proces
zal zich langzamerhand kunnen uitbreiden
en een langdurige en kostbare behande
ling zal dan noodig ziin Ware de lichte
afwijking eerder ontdekt, dan zou door
tijdelijk wat lichter werk te verrichten,
door wat meer rust te nemen, door wat
„voorzichtiger" te leven, het proces wel
licht tot stilstand zijn gekomen. Boven
dien zou het weerstandsvermogen tegen
tuberculose vergroot zijn. De zwakkeling
toch, die de strijd tegen den tuberkelbacil
gewonnen heeft, is beter ten strijde toe
gerust dan de sterke, die den strijd nog
beginnen moet Reeds jaren geleden heeft
Spronek zich in dezen geest geuit. Wat de
tuberculose voor een bedrijf beteekent
blijkt wel daaruit, dat Burger vond, dat
ongeveer 20n't van het aantal verzuimda
gen aan tuberculose moest worden toege
schreven en dat in ongeveer 507o der ge
vallen. waarin invaliditeitspensioen moest
worden toegekend, tuberculose de oorzaak
was Ook in het economisch belang van
een onderneming is het dus noodig. dat
tuberculose zoo spoedig mogelijk ontdekt
wordt.
Hoe zijn thans de vooruitzichten met
betrekking tot de tuberculose? Het is op
ieder gebied gevaarlijk, zich aan voorspel
lingen té wagen en zeker op medisch ge-
